Transcript Προβολή/Άνοιγμα

ΤΕΙ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ
Σχολή Διοίκησης και Οικονομίας
Τμήμα Διοίκησης Μονάδων Υγείας και Πρόνοιας
ΘΕΜΑ: «Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ
ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ»
Σπουδάστριες: Κυριακοπούλου Ελένη
Παπανικολάου Σοφία
Επόπτης Καθηγητής: Τσούντας Κωνσταντίνος
ΚΑΛΑΜΑΤΑ 2001
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
σελ.4
Ιστορικές ιχνηλατήσεις στην πορεία για την αναγνώριση και προστασία των δικαιωμάτων του
ανθρώπου
σελ.4
Διακρίσεις των δικαιωμάτων του ανθρώπου.
Από τα ατομικά στα συλλογικά δικαιώματα.
σελ.7
Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΗΝ
ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΩΝ ΗΝΩΜΕΝΩΝ ΕΘΝΩΝ
σελ. 9
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΕΥΡΩΠΗΣ
σελ.12
1. Θεσμικό Περιβάλλον και Ιστορικές Διεργασίες Σύναψης της ΕυρΣΔΑ
σελ.13
1. Τα όργανα του Συμβουλίου Ευρώπης στο πλαίσιο της ΕυρΣΔΑ
σελ.13
II. Καταστατικό του Συμβουλίου της Ευρώπης και τα δικαιώματα του ανθρώπου.
σελ. 14
III. Η ιστορική κυοφορία της Συμβάσεως
σελ.15
2. Ο Ευρωπαϊκός Κοινωνικός χάρτης.
σελ.17
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2
Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ
ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΗΣ
ΣΥΜΒΑΣΗΣ
1. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ (ΕΣΔΑ)
ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ
σελ.18
σελ. 19
2. ΤΑ ΚΕΝΑ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΣΕΩΣ - ΟΙ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΕΩΣ ΚΑΙ
ΝΕΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ
σελ. 22
3. Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΕυρΣΔΑ
σελ.25
α) Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Δικαιωμάτων του Ανθρώπου
σελ.25
β) Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου
σελ. 29
γ) Η Επιτροπή Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης
σελ. 31
4.
σελ. 33
ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΗΣ ΕυρΣΔΑ
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ: Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ, ΩΣ ΦΟΡΕΑΣ ΑΝΑΔΕΙΞΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΩΝ
ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΣΤΗΝ ΓΗΡΑΙΑ ΗΠΕΙΡΟ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΟΙ ΘΕΣΜΟΙ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΓΑΝΑ ΤΗΣ
σελ. 37
1. Πυλώνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
σελ. 34
2. Η τροποποίηση πυλώνων σύμφωνα με την συνθήκη του Άμστερνταμ
σελ. 38
3. ΤΑ ΟΡΓΑΝΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ
α) Το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης
σελ.40
β) Ευρωπαϊκή Επιτροπή
σελ.46
γ) Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο
σελ.54
δ) Δικαστήριο Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων
σελ.64
I) Καθήκοντα και αρμοδιότητες ΔΕΚ
II) Είδη προσφυγών - διαδικασίες ΔΕΚ
III) Συνέπειες των αποφάσεων του ΔΕΚ
ε) Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο
σελ.68
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΥΝΘΗΚΩΝ
σελ. 72
1. ΙΣΤΟΡΙΚΟ
σελ.73
2. ΈΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΙΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΚΑΙ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ
σελ.75
3.
ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΙΟΥ ΠΟΛΙΤΗ
σελ. 75
Αστικά Δικαιώματα
σελ. 76
Λοιπά δικαιώματα
σελ. 77
4. Η ΣΥΝΘΕΕ ΚΑΙ Η ΣΥΝΘΕΚ
σελ. 79
5. ΠΑΡΑΒΙΑΣΗ ΑΠΟ ΕΝΑ ΚΡΑΤΟΣ ΜΕΛΟΣ ΤΩΝ ΑΡΧΩΝ ΣΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ ΒΑΣΙΖΕΤΑΙ Η
ΈΝΩΣΗ
σελ. 81
6. ΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΥΝΘΗΚΩΝ
σελ. 83
1. Καταπολέμηση των Διακρίσεων
II. Ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών
III. Επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα
IV. Ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων
7. Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΣΥΝΘ. ΕΕ
σελ. 97
Κείμενα για την προστασία των δικαιωμάτων:
I Κοινοτικός Χάρτης δικαιωμάτων εργαζομένων
II Χάρτης θεμελιωδών δικαιωμάτων Ευρωπαϊκής Ένωσης
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
σελ. 104
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ
σελ.105
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Ιστορικές ιχνηλατήσεις στην πορεία για την αναγνώριση και προστασία των δι­
καιωμάτων του ανθρώπου1
α. Σημεία της ιστορικής διαδρομής
Προερχόμενη από μία πολυκύμαντη φιλοσοφική, πολιτική και κοινωνική εξέλιξη, η
έννοια «δικαιώ ματα του ανθρώπου», γεννήθηκε στη Δυτική Ευρώ πη τον 18ο αιώνα.
Ωστόσο, αν η εννοιολογική αφετηρία των δικαιω μάτω ν του ανθρώ που δεν ανατρέχει
στις απ ώ τερες ιστορικές μνήμες της δημιουργίας αυτού τούτου του δικαίου, τότε, πέρα
από π ρουφ ισ τάμενες θεω ρητικές απόψεις ή και νομοθετικές ρυθμίσεις, ανευρίσκεται
στις ελληνικές π ραγματοπ οιήσεις της κλασσικής αρχαιότητας. Η ισονομία, η ισοτιμία, η
ισηγορία
τω ν
ελεύθερω ν πολιτών στις ελληνικές πόλεις αποτέλεσαν ενδεικτικές
υλοποιήσεις της αρχαίας πολιτικής φιλοσοφίας, ενώ οι στωικοί φιλόσοφοι — χωρίς να
παραβλέπεται η επ ίδραση των σοφιστώ ν — ανήγαγαν τα φυσικά δικαιώ ματα σε
πολυσήμαντη θεωρία, που έμελλε να επηρεάσει την πολιτική και νομική σκέψ η μέχρι τις
μέρες μας. Οι στω ικοί, μάλιστα, έζευξαν στο σημείο αυτό την ελληνική με τη ρωμαϊκή
σκέψη.
9
Κι ενώ ο ανθρω π οκεντρικός χριστιανισμός — κι ως ένα βαθμό και άλλες θρησκείες —
επ ηρέασε σημαντικά, στην ιστορική τους πορεία, τα δικαιώ ματα του ανθρώπου, το
φ υσ ικό δίκαιο και η υπ ό το π ρίσ μα του προβληματική για τον άνθρωπο γνώρισε, στο
κύλισμα τω ν αιώνων, σ η μ α ντικού ς σταθμούς της φ ιλοσ οφ ικής και π ολιτικής σκέψης,
π ου σ η μ ειο δ ο το ύ ν τη ν εξελικτική «κύηση» τω ν δ ικα ιω μ ά τω ν του ανθρώπου.
Έτσι,
με την α νάπ τυξη και εναλλαγή της ελληνικής, ρω μαϊκής και χριστιανικής
σκέψεως, «το μίτο της ιστορία των δικαιωμάτων του ανθρώπου» κράτησαν ο Θωμάς ο
Ακινάτης και ο Δάντης, ο Th.Hobbes, ο John Hobbes, o John Locke π ου προσπάθησε,
πρώτος, την καταγραφ ή μιας θεω ρίας δικαιω μάτω ν του ανθρώ που και αποτέλεσε
αληθινή π ηγή εμπ νεύσεω ς για τους μεταγενέστερους.
Παράλληλα, μια σειρά πράξεων στη Μ. Βρετανία, με έμφαση στον 17ο αιώνα, χαράσσει
μια νέα εποχή. Η M agna Charta Liberatum του 1215 του Ιωάννη του Ακτήμονα, η
1. Στέλιου Ε. Περράκη «Διαστάσεις της διεθνούς προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου» Τ.Α'
πανεπιστημιακές παραδόσεις εκδόσεις Αντ.. Σάκκουλα Αθήνα-Κομοτηνή 1991, σελ. 13-19 επ.
4
Petition of Rights του 1628, το Agreement of the People του 1647, η Habeas Corpus Act
του 1640 και 1679, η Bill of Rights του 1689, η Act of Settlement του 1701.
Αυτές οι πνευματικές διεργασίες, αλλά και η βρετανική συνταγματική παράδοση, θα
οδηγήσουν στις καθοριστικής σημασίας — για το μέλλον — κορυφαίες εξάρσεις του 18ου
αιώνα, με δύο πόλους: τη Βόρειο Αμερική και την Ευρώπη. Πρώτα στην αμερικανική
ήπειρο, αρχικά με τη Δ ιακήρυξη του Συνεδρίου της Φιλαδέλφειας, της 14ης Οκτωβρίου
1774, όπου διακηρύσσονται το δικαίωμα στη ζωή, στην ελευθερία, στην ιδιοκτησία.
Κατόπιν τη Διακήρυξη της Virginia της 11ης Ιουνίου 1776, σύμφωνα με την οποία τα
κύρια και φυσικά δικαιώματα του ανθρώπου ήσαν: το δικαίωμα στη ζωή, στην ελευθερία,
στην ασφάλεια,
στην ιδιοκτησία,
στην αναζήτηση
της ευτυχίας.
Επίσης,
με τη
Δ ιακήρυξη της αμερικανικής ανεξαρτησίας, της 4ης Ιουλίου 1776, που μνημονεύει το
δικαίωμα στη ζωή, στην ελευθερία, στην ισότητα, στην αναζήτηση της ευτυχίας. Ακόμη
στις δέκα πρώ τες τροποποιήσεις του 1791 στο αμερικανικό σύνταγμα του 1787, που
κατοχύρωναν: το δικαίωμα αναφοράς, το δικαίωμα για νόμιμη και δημόσια δίκη, το
δικαίωμα στη ζωή, στην ιδιωτική ιδιοκτησία, την ελευθερία λόγου, τύπου, τη θρησκευτική
ελευθερία, τη μη αναδρομικότητα τω ν ποινικώ ν νόμω ν κ.λπ.
Εξάλλου, στην Ευρώπη, η γαλλική επανάσταση του 1789 δημιούργησε, από τη μια
πλευρά, τη Διακήρυξη
θεμελιω δώ ν
ανθρώ που
ελευθεριώ ν
με
των δικαιωμάτων του ανθρώπου
και
οικουμενικές
αναπαλλοτρίωτω ν
διαστάσεις,
και
και από την
και του
φυσικών
άλλη
πολίτη, χάρτη
δικαιωμάτων
πλευρά,
τα
του
γαλλικά
συντάγματα του 1791, 1793, και 1795. Στο επαναστατικό κείμενο του 1789 — δείκτη και
ορόσημο στην ιστορία των δικαιωμάτων του ανθρώπου — διακηρύσσονται ως απαρά­
γραπ τα φυσικά δικαιώ ματα η προσω πική ελευθερία και ασφάλεια, η αντίσταση στην
καταπίεση, η ιδιοκτησία, ενώ απαριθμείται μια σειρά από άλλες θεμελιώ δεις αρχές και
δικαιώ ματα του ανθρώ π ου και του πολίτη.
Στο ίδιο ιστορικό πλαίσιο του 18ου αιώνα, εμφανίστηκε στα Βαλκάνια και ο Ρήγας
Φ εραίος με το πολυσήμαντο πρωτοποριακό έργο του.
β,Από τα ατομικά-πολιτικά δικαιώματα στα κοινωνικά δικαιώματα
Τ ο πολιτικό κλίμα π ου διαμόρφωσαν οι επαναστατικές διακηρύξεις του 18ου αιώνα,
αυτό της ατομικότητας και του φιλελευθερισμού, κυριάρχησε σε όλη τη διάρκεια του
19ου και τις αρχές του 20ού αιώνα.
Οι διακηρύξεις, ιδιαίτερα η γαλλική επηρέασαν, ευθέως, τα συντάγματα: άλλων χωρών,
τόσο στον ευρω παϊκό όσο και στο λατινοαμερικανικό χώρο, τα οποία υιοθέτησαν τα
5
κατοχυρω μένα στις διακηρύξεις δικαιώ ματα και ελευθερίες.
Ωστόσο,
οι
μόρφω σαν
επαναστατικές
μια
νέα
τάση
διαδικασίες
στον
τομέα
στην
των
Ευρώπη,
το
δικαιωμάτων
του
1848,
δια
ανθρώπου,
της διεκδικήσεω ς κοινωνικού και οικονομικού χαρακτήρα δικαιωμάτων. Αν οι γάλλοι
επ αναστάτες
του
πέτυχαν
από
σία
θεμελιώδες
ως
την
1848
άλλη
απέτυχαν
πλευρά
δικαίωμα
να
του
στο
αναγνωρισθεί το
ανθρώπου.
πολιτικό
δικαίωμα
Την ίδια,
πεδίο,
στην
έργα
εποχή δημοσιεύθηκε
το κομμουνιστικό μανιφέστο» και ο Κ. Marx ασκούσε κριτική στις ατομικές ελευθερίες
(Το Εβραϊκό ζήτημα).
Μ ε τη νέα βιομηχανική εποχή, του δεύτερου μέρους του 19ου αιώνα και τη
δημιουργία, ω ς συνέπειας, μιας τεράστιος μάζας εργαζομένων, τα οξυμένα οικονομικά
και κοινω νικά π ροβλήματα προσέδωσαν, αναπόφευκτα, νέες διαστάσεις στο ζήτημα
τω ν δικαιω μάτω ν του ανθρώπου. Τα οικονομικά και κοινωνικά δικαιώματα του άτομου
συγκροτούσαν πια την αιχμή διεκδικήσεων και ιδεολογίας που διαπερνούσε, αργά αλλά
σταθερά,
τις
αποκρυσταλλώσεις
των
φιλελεύθερων πολιτικών
και
οικονομικών
αντιλήψεω ν τω ν αστικών καθεστώτων. Ο Μεγάλος Πόλεμος του 1914-18, ήλθε να
ανατρέψει τις πολιτικές, οικονομικές και κοινω νικές δο μές της επ οχής. Σ' αυτήν την
ισ τορ ική
κα μ π ή
ξέσ π α σ ε
η
ρωσική
επανάσταση του Οκτωβρίου
1917
και
δημιουργήθηκε το πρώ το σ οσιαλιστικό κράτος στον κόσμο.
Τ ις
κυ ρ ία ρ χ ες α ρχές της σοβιετικής ιδεολογίας σχετικά
ανθρώ που
εξέφραζε
η
«διακήρυξη
των
δικαιωμάτων
με τα δικαιώματα του
του
εργαζόμενου
και
εκμεταλλευομένου λαού», συντάκτης της οποίας φέρεται ο ίδιος ο Lenin, που υιοθετήθηκε
από το τρίτο συνέδριο των σοβιέτ και δημοσιεύθηκε στις 16 Ιανουάριου 1918. Από τη
διακήρυξη απουσιάζουν το άτομο και τα κλασσικά θεμελιώδη δικαιώματα του ανθρώπου,
που υπ οχω ρούν υπέρ του κοινωνικού συνόλου και των συλλογικώ ν δικαιωμάτων ή
δικαιω μάτω ν
τω ν
μαζών.
Τα
ατομικά
δικαιώματα
μεταλλάσσονται
σε
ατομικά
συμφέροντα. Σύμφω να με τον Stalin, «ο σοσιαλισμός δεν αρνείται τα συμφέροντα του
ατόμου, αλλά τα εναρμονίζει με τα συμφέροντα του συνόλου». Μόνο στο σοβιετικό
σύνταγμα
του
1936
εμφανίζονται
θεμελιώ δη
δικαιώ ματα
του
πολίτη,
κυρίως
οικονομικά και κοινωνικά, όπω ς το δικαίωμα στην εργασία, στην ανάπαυση, στην
κοινω νική αρω γή, στη μόρφω ση κ.λ.π.
Τελικά, τη νέα πραγματικότητα τω ν κοινωνικών δικαιωμάτων εξέφρασε, π ρώ το στον
ευρω π αϊκό χώ ρο, το γερμανικό σύνταγμα της W eim ar του 1919, που αποτέλεσε πηγή
6
εμττνεύσεως για πλείστα άλλα συνταγματικά κείμενα στην περίοδο του Μ εσοπολέμου,
καθώ ς και στην Α μ ερικανική ήπειρο το Σύνταγμα του Μεξικού του 1917.
Διακρίσεις των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Από τα ατομικά στα συλλογικά
δικαιώματα
Οι τρεις κατηγορίες (γενιές) των δικαιωμάτων του ανθρώπου
Οι κατηγορίες των διαφόρων δικαιωμάτων του ανθρώπου ακολουθούν, θα 'λεγε κανείς,
την ιστορική εμφάνιση και αναγνώριση τους στη διεθνή δικαιοταξία. Έτσι, μιλούμε για
«γενιές» δικαιω μάτω ν π ου χαρακτηρίζουν εύστοχα μέσα από μια εξελικτική πορεία
αυτό το στοιχείο της χρονικής (προηγούμενης ή επόμενης) εμφάνισης και στη συνέχεια
κατοχύρω σ ης τους.
Η πρώτη γενιά π ερ ιλα μ β ά νει τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα (π.χ. το δικαίωμα
στη ζωή, το δικαίω μα στην προσωπική ελευθερία και ασφάλεια, την ελευθερία της
σκέψης, της θρησκείας, της συνείδησης, την ελευθερία της έκφρασης, το δικαίωμα
σεβασμού του ιδιωτικού και οικογενειακού βίου, την απαγόρευση τω ν βασανιστηρίων,
την απ αγόρευση της δουλείας, το δικαίωμα στο συνεταιρισμό κ.λ.π.). Πρόκειται για
δικαιώματα που θεω ρούνται κλασσικά και τα οποία έλκουν την επίσημη καταγωγή τους
από τις διακηρύξεις της αμερικανικής και γαλλικής επανάστασης. Τα
εν λόγω
δικαιώ ματα έχουν «αμυντικό» περιεχόμενο αντιπαρατιθέμενο στο Κράτος, από το οποίο
οι φορείς των δικαιω μάτω ν απαιτούν αποχή από ενέργειες που θα μπορούσαν να τα
προσβάλουν. Τ α δικαιώ ματα αυτής της κατηγορίας ενσωματώνουν το στοιχείο της
νομ ικής αξίω σης.
Η δεύτερη γενιά α φ ο ρ ά τα οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά δικαιώματα (π.χ. το
δικαίωμα στην εργασία, το δικαίωμα στην κοινωνική ασφάλιση, το δικαίω μα στη
μόρφ ω ση, το δ ικα ίω μ α για δίκαιες συνθήκες εργασίας, το δικαίωμα συλλογικής
διαπραγμάτευσης,
το
δικαίω μα
στην
π ροστασία
της
υγείας,
το
δικαίω μα
της
οικογένειας για κοινω νική, νομική και οικονομική π ροστασία κ.λ.π.)· Σ' αντίθεση με
την προηγούμενη κατηγορία, για να υπάρξει απόλαυση των δικαιωμάτων της δεύτερης
γενιάς το Κ ράτος απ αιτείτα ι να π ροβεί — αυτό — σε θετικές ενέργειες-παροχές. Για το
λόγο αυτό τα εν λόγω δικαιώματα δεν ενέχουν νομική αξίωση έναντι του Κράτους.
Τούτο οδήγησε σ την ανάπ τυξη της αντίληψ ης ότι εφόσον στην πραγματικότητα
πρόκειται για δικα ιώ μ α τα π ροαγω γής και όχι προστασίας, τα δικαιώ ματα αυτά δεν
7
ανήκουν στη σφαίρα των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Ανεξάρτητα από το βάσιμο, στο
νομικό πεδίο,
του
ισχυρισμού-διαπίστω σης για
δικαιώ ματα
προαγω γής
και όχι
π ροστασίας, τα δικαιώ ματα της δεύτερης γενιάς έχουν αναγνωριστεί από τη διεθνή
κοινότητα — σε οικουμενικό και περιφερειακό επίπεδο — ως δικαιώματα του ανθρώπου.
Μ άλιστα τα Η νω μένα Έ θνη π ροώ θησ αν την ήδη παγιω μένη άποψη ότι τα δικαιώματα
του ανθρώ π ου είναι αδιαίρετα κι επομένω ς δεν μπορεί να υπάρξει πραγματική
απόλαυση τω ν ατομικώ ν και πολιτικών δικαιωμάτων χω ρίς την ύπαρξη οικονομικών,
κοινω νικώ ν και π ολιτιστικώ ν δικαιω μάτω ν και τ' αντίστροφο.
Μ ια τρίτη γενιά συγκροτούν τα δικαιώματα αλληλεγγύης. Σύμφωνα με τον Κ \Zasak τα
δικαιώματα αλληλεγγύης «εκφράζουν μια ορισμένη αντίληψη της συλλογικής ζωής και δεν
μπορούν να πραγματοποιηθούν παρά με τη συνένωση των προσπαθειών όλων των
κοινωνικών εταίρων: ατόμων, Κρατών, άλλων δημόσιων ή ιδιωτικών φορέων και
οργάνων».
Τ α δικαιώ ματα αλληλεγγύης έχουν μια ατομική και μια συλλογική διάσταση. Στην
κατηγορία τους εντάσσονται το δικαίω μα στην ανάπτυξη, το δικαίωμα στην ειρήνη, το
δικαίω μα στην απόλαυση της κοινής κληρονομιάς της ανθρωπότητας, το δικαίωμα σ'
ένα υγιές και ικανοπ οιητικό π εριβά λλον κ.λ.π. Ό λα αυτά τα δικαιώ ματα αντιμετω πί­
ζουν π ροβλήμα τα νομικώ ν οριοθετήσεων σε σχέση με το περιεχόμενο τους, τους
φ ο ρ είς τους, το α ντιτά ξιμ ό τους κ.λ.π.
Τ α δικαιώ ματα αλληλεγγύης στη συλλογική τους διάσταση, ω ς δικαιώ ματα τω ν λαών,
γνώ ρ ισ αν την π ρ ώ τη επίσημη αναγόρευση τους στο διεθνές συμβατικό δίκαιο με την
ενσω μάτω ση τους στον Αφρικανικό χάρτη των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των λαών
(1981) που δεσμεύει σήμερα (1990) 40 Κράτη.
Τα δικαιώ ματα αλληλεγγύης στη συλλογική τους έκφραση αποτελούν δικαιώματα
των λαώ ν και ω ς τέτοια τα αναγνωρίζει ο Αφρικανικός χάρτης των δικαιω μάτω ν του
α νθρώ π ου και λαών.
Επιπλέον, στα δικαιώματα τω ν λαώ ν εντάσσονται τα πιο
«π αραδοσιακού» χαρακτήρα δικαιώματα στην αυτοδιάθεση των λαών, καθώς και στη
διαρκή κυριαρχία επ ί τω ν π λουτοπ αραγω γικώ ν πόρω ν τους.
Η νομική ύπαρξη των δικαιωμάτων των λαών αμφισβητείται, σήμερα, κυρίω ς από
εκείνους π ου θεω ρούν ότι συνιστούν ένα κίνδυνο για την άσκηση και το σεβασμό των
δικαιω μάτω ν του ανθρώ που. Η διάσταση αυτή δεν θα πρέπει, όμως, να άγεται μέχρι
απορρίψεως
της
ύπαρξης
τέτοιω ν
δικαιω μάτω ν
8
(π.χ.
αυτοδιάθεση,
οικονομική
κυριαρχία) που εκφράζονται και σε συμβατικές πράξεις του διεθνούς δικαίου (Χάρτης ΗΕ
Δ ιεθνή Σ ύμφ ω να για τα δικαιώ ματα του ανθρώ που, κ.λ.π.).
Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΠΡΙΝ ΑΠΟ
ΤΗΝ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΩΝ ΗΝΩΜΕΝΩΝ ΕΘΝΩΝ22
Το
πρώτο
τέταρτο
του
20ού
αιώνα
εκδηλώθηκαν
οι
πρώτες
προσπάθειες
διεθνοποιήσεως της προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου, κυρίως στα πλαίσια
τω ν διεθνώ ν οργανισμώ ν της εποχής: της Κοινωνίας των Εθνώ ν και της Δ ιεθνούς
Ο ργα νώ σ εω ς Εργασίας, θα χρειασθεί, πάντω ς, ένας δεύτερος π α γκόσ μ ιος π όλεμος
για να ω ριμάσ ει η διεθνής αναγόρευση των δικαιωμάτων του ανθρώπου (Χάρτης ΗΕ)
και
να
σχηματοπ οιηθεί
η
πρώτη
κωδικοποίηση
τους
σε
οικουμενικό
επίπεδο
(Ο ικουμενική Δ ια κήρ υξη τω ν Δ ικαιω μάτω ν του Ανθρώ που).
Και πριν, όμω ς, α π ό τα μέσα του 20ού αιώ να, στο ισ τορικό π α ρ ελθ ό ν έχουν
κα τα γρ α φ εί α π ο μ ο νω μ ένες και απ οσπ ασματικές π ρ οσ π ά θειες π ροστασίας των
δικαιω μά τω ν του ανθρώ π ου.
Η οικουμενικότητα της αρχής του σεβασμού των δικαιω μάτω ν του ανθρώπου κι
οι ρυθμίσεις π ου υιοθετήθηκαν από τα Ηνωμένα Έ θνη για την πραγματοποίηση κι
εφαρμογή τη ς — όπ ω ς σχηματικά εμφανίζεται παραπάνω — δεν εμπόδισε τους
διεθνείς
π εριφ ερειακούς
οργανισμούς
ν'
α ναλά βουν
ανάλογες
προσπάθειες.
Π ράγματι, με π ρ ώ το βήμα την Αμερικανική Δ ιακήρυξη τω ν Δ ικαιω μάτω ν και των
Κ αθηκόντω ν του Ανθρώπου, που υιοθέτησε ο Ο ΑΚ — κι αποτελεί την πρώτη διεθνή δια­
κήρυξη δικα ιω μ ά τω ν του ανθρώπου, μια και π ροηγείται χρονικά της ΟΔΔΑ —
δημιουργήθηκε σε περιφερειακό επίπεδο μια δυναμική κίνηση προαγω γής και προστασίας
των δικαιω μάτω ν του ανθρώπου. Μέσα από τις κοινω νικοπολιτικές πραγματικότητες
της κάθε π εριφ έρειας, τις συγγένειες τω ν νομικώ ν σ υστημάτω ν τω ν χώ ρω ν της
σ υ γκεκρ ιμένης γεω γρ α φ ικής περιοχής, την αίσθηση της αλληλεγγύης της «ομάδας»,
με
επ ίκεντρο
κυρίω ς
τους
διεθνείς
περιφ ερειακούς
οργανισμούς
διακρατικής
συνεργασίας, ό π ω ς το Συμβούλιο της Ευρώπης, τον ΟΑΚ, τον ΟΑΕ κατά κύριο λόγο,
και
τον
Α ρ α β ικό
Σ ύνδεσ μο
κατά
δεύτερο
λόγο,
υιοθετήθηκαν
σ υμβάσεις
κι
εγκα θ ιδ ρ ύθ η κα ν ό ρ γα να διεθνούς π ροαγω γής και π ρ οσ τα σ ία ς τω ν δικαιω μάτω ν του
ανθρώ π ου.
Η κίνηση αυτή, πέτυχε ή φαίνεται να πετυχαίνει π ερισσότερα ίσως 2
*
2. Στέλιου Ε.Περράκη «Διαστάσεις της διεθνούς προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου» Τ Α ’
Πανεπιστημιακές Παραδόσεις Εκδόσεις Αντ. Σάκκουλα Αθήνα-Κομοτηνή 1991, σελ. 61-62 επ.
9
απ οτελέσματα απ' ότι τα Ηνωμένα Έθνη, και κατέδειξε, με πρώ το παράδειγμα την
Ευρω παϊκή Σύμβαση τω ν Δικαιωμάτων του Ανθρώ που, ότι η περιφερειακή λύση για την
αποτελεσματική
εφαρμογή
των
κανόνων που
θεσπίζουν
οι διεθνείς
συμβάσεις
δικαιω μάτω ν του ανθρώ π ου είναι η καλύτερη. Κι αυτό, γιατί στο οικουμενικό επίπεδο τα
Ηνω μένα Έ θνη με τις ιδεολογικές αντιθέσεις — αν και αμβλυμμένες τελευταία των
Κρατώ ν μελώ ν τους δεν μπορούν παρά να αναγάγουν την προστασία των δικαιωμάτων
του ανθρώπου σ’ ένα «ηθικό ιδεώδες», το περίγραμμα του οποίου παραμένει αρκετά
αφηρημένο προκειμένου να επιτύχουν την μεγαλύτερη δυνατή συγκατάθεση των μελών
τους. Αντίθετα, σε π εριφ ερειακό επίπεδο με λιγότερο έντονο το κλίμα πολιτικοποιήσεως
τω ν δικαιω μάτω ν του ανθρώπου, τη συνεκτικότητα — παρόλες τις διαφορές που μπορεί
να διακρίνει κανείς π.χ. στην αμερικανική ή την αφρικανική ήπειρο — και την πολυσχιδή
συνεργασία των χω ρώ ν μελών των περιφερειακών οργανώσεων, τα αποτελέσματα είναι,
ή
διαγράφονται
καλύτερα.
Καθορίζεται,
δηλαδή,
ένα
πλαίσιο
προστασίας,
που
ανταπ οκρινόμενο στην ιδεολογία της ομάδας των χω ρώ ν που απαρτίζουν το συγκείμενο
θεσ μικό σύνολο, μ π ο ρ εί να εφαρμοσθεί με α π οτελεσ ματικό τρόπο, ακόμη και με την
έκδοση απ οφ άσ εω ν από διεθνή δικαιοδοτικά όργανα.
Η διαπίστωση αυτή οδηγεί, ίσως, στο συμπέρασμα ότι η περιφερειακή προστασία
φαίνεται ν' αποτελεί τη λύση του προβλήματος της αποτελεσματικής προστασίας των
δικαιω μάτω ν του ανθρώ π ου σε παγκόσμια κλίμακα. Η αποδοχή, ωστόσο, ενός τέτοιου
σ υμπ ερά σ μα τος δεν είναι εύκολη υπόθεση, μια και οδηγεί, τελικά, στο ουσιαστικό
ερώτημα: περιφερειακή ή παγκόσμιος προστασία; Ό μω ς σε θέματα προστασίας των
δικαιω μάτω ν του ανθρώ π ου οι έννοιες π εριφερειακή και π αγκόσμιος δεν πρέπει να
είναι αντιπαραθετικές έννοιες, αλλά συμπληρωματικές. Μ προστά δε στην τραγική
π ρ αγμ ατικότητα τω ν καθημερινώ ν συστηματικών παραβιάσεων των δικαιωμάτων του
ανθρώπου
αποτελεί
μάλλον
υπερβολή
μια
συζήτηση
για
το
προβάδισμα
του
περιφερειακού ή του π αγκοσμίου συστήματος. Είναι αναγκαία η συνύπαρξη, καθώ ς και
μια ταυτόχρονη δράση τω ν συστημάτων. Αυτό βέβαια δε σημαίνει ότι δεν υπάρχει κι ένα
ζήτημα αρμοδιοτήτω ν και η ανάγκη οριοθετήσεών τους. Εξάλλου, κάτω από ένα άλλο
πρίσμα, της διαφ οράς ανάμεσα στα προβλήματα προσδιορισμού των δικαιωμάτων του
ανθρώ π ου και εκείνα της εφαρμογής τους, εκφ ράστηκε η άποψη ότι ως π ρος τον
προσδιορισμό των δικαιωμάτων του ανθρώπου επιβάλλεται το οικουμενικό επίπεδο·
αντίθετα, ω ς π ρος την εφαρμογή τους είναι προτιμότερο περιφερειακό επίπεδο.
10
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ:
ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ
11
Κεφάλαιο 1
ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ
ΕΥΡΩΠΗΣ
12
1. Θεσμικό Περιβάλλον και Ιστορικές Διεργασίες Σύναψης της ΕυρΣΔΑ3
I. Τα όργανα του Συμβουλίου Ευρώπης στο πλαίσιο της ΕυρΣΔΑ
Αποτέλεσμα
των
ιστορικών διεργασιών για τη
θεσμοποίηση της ευρωπαϊκής
συνεργασίας και ενοποίησης, το Συμβούλιο της Ευρώπης ιδρύθηκε, το 1949 (συνθήκη
του Λονδίνου). Πολιτικός, κυρίως, οργανισμός, έχει ευρείες αρμοδιότητες και στον
οικονομικό, κοινωνικό, επιστημονικό, πολιτιστικό, νομικό και διοικητικό τομέα. Στις
πρώτες δεκαετίες της λειτουργίας του είχε ως μέλη κυρίως δυτικοευρωπαϊκά κράτη.
Μετά από τις καταλυτικές εξελίξεις στην Ευρώπη το 1989 άρχισε μια διεύρυνση προς τις
πρώην σοσιαλιστικές χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης. Σήμερα περιλαμβά­
νει 40 ευρωπαϊκά Κράτη μέλη: Αγ. Μαρίνος, Αλβανία, Ανδόρα, Αυστρία, Βέλγιο,
Βουλγαρία,
Γαλλία,
Γερμανία, Δανία,
Ελβετία, Ελλάδα, Εσθονία,
Ην. Βασίλειο,
Ιρλανδία, Ισλανδία Ισπανία, Ιταλία, Κροατία, Κύπρο, Λετονία, Λιθουανία, Λιχτενστάιν,
Λουξεμβούργο, Μάλτα, Μολδαβία, Ολλανδία, Ουγγαρία, Ουκρανία Πολωνία, Πορτογαλία,
Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας (ΡΥΚΟΜ), Ρουμανία, Ρωσία,
Σλοβακία, Σλοβενία, Σουηδία, Τουρκία, Τσεχία, Φινλανδία. Εξάλλου, έχουν υποβάλλει
αίτηση για εισδοχή στον Οργανισμό η Λευκορωσία (1993), η Βοσνία-Ερζεγοβίνη (1995), η
Αρμενία (1996), το Αζερμπαϊτζάν (1996) και η Γεωργία (1996).
Όργανα
του
Συμβουλίου
της
Ευρώπης είναι
η
Επιτροπή Υπουργών
και η
Συμβουλευτική Συνέλευση. Το πρώτο είναι διακυβερνητικής συνθέσεως, ενώ το
δεύτερο κοινοβουλευτικής. Τα δύο όργανα επικυρούνται από μία Γενική Γραμματεία
(άρθρο 10 ΚατΣτΕ).
Το υπουργικό όργανο, συγκροτούμενο κατ' αρχήν από τους Υπουργούς Εξωτερικών
των Κρατών μελών, ενεργεί εξ ονόματος του Οργανισμού και προσδιορίζει την κοινή
δράση
στα
πλαίσια
του.
Συνέρχεται
και
σε
επίπεδο
Α ναπ ληρω τώ ν,
α π ο τελο ύ μ ενο α π ό τους Π ρέσβεις - Μ ονίμους Α ντιπ ρ ο σ ώ π ο υ ς τω ν Κρατώ ν
μελώ ν στο Ο ργα νισ μό. Εκδίδει, κυρίω ς κατά πλειοψ ηφία, α π οφ ά σ εις και
σ υ σ τά σ εις π ο υ α π ευθύ νοντα ι π ρος τα Κράτη μέλη (άρθρο 20 ΚατΣτΕ).
Η Σ υνέλευση, π ου α υτοονομάσθηκε το 1974 σε Κοινοβουλευτική, αποτελείται
απ ό 286 μέλη, εκλεγμ ένα στα εθνικά νομοθετικά σώ ματα, π ου διορίζονται
κατ' α ναλογία του π ληθυσμού τω ν Κρατώ ν μελώ ν (7 για την Ελλάδα). Η
Σ υνέλευσ η έχει μ όνο συμβουλευτική αρμοδιότητα.
Εκδίδει π ρ ά ξεις κατά
3 Στέλιου Ε. Περράκη, «Διαστάσεις Διεθνούς προστασίας δικαιωμάτων ανθρώπου-Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων
Ανθρώπου 1996, σελ.83-87 επ.
13
π λειοψ ηφ ία.
Οι
απ οφ άσ εις
τις
οπ οίες
απ ευθύνει
π ρος
την
Επιτροπή
Υπουργών, συνιστούν επίσημες προτάσεις προς το υπουργικό όργανο. Ύ στερα από
σχετικό αίτημα της Επιτροπής Υπουργών,
η Συνέλευση εκδίδει γνώμες επί
σημαντικών θεμάτων. Επίσης, η Συνέλευση εγκρίνει και οδηγίες, πράξεις δηλαδή που
αφορούν την εσωτερική οργάνωση των εργασιών της. Προβαίνει ακόμη και σε
γραπτές δηλώσεις. Τέλος, τα μέλη της Συνελεύσεως μπορούν να υποβάλλουν στην
Επιτροπή
Υπουργών
γραπτές
και
προφορικές
ερωτήσεις,
καθώς
και
να
συνδιαλέγονται με τον Πρόεδρο της Επιτροπής Υπουργών κατά την παρουσίαση
εκθέσεων ή ανακοινώσεων του υπουργικού οργάνου ενώπιον της Συνέλευσης.
Να σημειωθεί ότι η Συνέλευση το 1989 καθιέρωσε το καθεστώς των ειδικών
προσκεκλημένων για τα κοινοβούλια χωρών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης.
Αντιπροσωπείες από τις εν λόγω χώρες μετέχουν των συνεδριάσεων της ολομέλειας
και των επιτροπών της χωρίς δικαίωμα ψήφου. Σήμερα το ειδικό καθεστώς έχουν η
Λευκορωσία (1992), η Βοσνία-Ερζεγοβίνη (1994), ενώ το ζήτησαν - χωρίς θετική
απάντηση - η Αρμενία, η Γεωργία και το Αζερμπαϊτζάν.
Επικεφαλής της Γραμματείας του Οργανισμού είναι ο Γενικός Γραμματέας, που
εκλέγεται από τη Συνέλευση, για πενταετή θητεία. Έχει κυρίως διοικητικά καθήκοντα.
II. Καταστατικό του Συμβουλίου της Ευρώπης και τα δικαιώματα του ανθρώπου
Ο Οργανισμός του Στρασβούργου είναι συνυφασμένος με τα δικαιώματα του
ανθρώπου. Δεν είναι επομένως διόλου περίεργο που η πρώτη σημαντική πολυμερής
σύμβαση που συνάφθηκε στα πλαίσια του ήταν η Ευρωπαϊκή Σύμβαση των
Δικαιωμάτων Ανθρώπου. Όπως, μάλιστα, παρατηρήθηκε σωστά, η Σύμβαση αυτή
απορρέει από τις θεμελιώδεις αρχές του Καταστατικού του Συμβουλίου της Ευρώπης
(ΚατΣτΕ). Πράγματι, το ΚατΣτΕ στο προοίμιο του διακηρύσσει την προσήλωση των
Κρατών μελών στις ηθικές και πνευματικές αξίες που αποτελούν την κοινή κληρονομιά
των λαών τους, από τις οποίες προέρχονται οι αρχές της ατομικής ελευθερίας και της
υπεροχής του δικαίου, επί των οποίων θεμελιώνεται κάθε αληθινή δημοκρατία. Στο δε
πρώτο άρθρο ΚατΣτΕ, καθορίζεται ως στόχος η πραγματοποίηση μιας περισσότερο
στενής ενώσεως μεταξύ των μελών του για την προάσπιση και προαγωγή των
ιδεωδών και των αρχών που αποτελούν την κοινή κληρονομιά τους, και για να
ευνοήσουν την οικονομική και κοινωνική πρόοδο. Αυτός ο στόχος επιδιώκεται, μεταξύ
άλλων, και με την προστασία και ανάπτυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των
14
θεμελιωδών
ελευθεριών (άρθρο 2β,'
ΚατΣτΕ).
Εξάλλου το άρθρο 3
ΚατΣτΕ
προσδιορίζει ότι «κάθε μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης αναγνωρίζει την αρχή της
υπεροχής του δικαίου και την αρχή σύμφωνα με την οποία κάθε άτομο που βρίσκεται
υπό την δικαιοδοσία του πρέπει να απολαμβάνει των δικαιωμάτων του ανθρώπου και
των θεμελιωδών ελευθεριών».
Είναι
φανερό,
επομένως,
ότι
η
διεθνής
προστασία
των
δικαιωμάτων
του
ανθρώπου δεν συνιστά απλώς έναν από τους κύριους άξονες δραστηριοτήτων
του Συμβουλίου της Ευρώπης, αλλά αποτελεί μία από τις γενεσιουργές αιτίες της ίδιας
της ιπτάρξεως του Οργανισμού.
Πρέπει
να
σημειωθεί,
ΚατΣτΕ δεν περιλαμβάνει,
ότι
το
ουσιαστικό
απλά, το
περιεχόμενο
του
άρθρου
3
ιδεολογικό δίπτυχο του Συμβουλίου της
Ευρώπης, που διέπει τη συμμετοχή και δράση κάθε χώρας-μέλους. Αποτελεί
και το κρίσιμο στοιχείο αναφοράς και ελέγχου κάθε εθνικής έννομης τάξης,
που μπορεί να οδηγήσει τις αποκλίνουσες, απ' αυτό, χώρες μέλη, ενδεχομέ
νως, ακόμη και εκτός του πεδίου συνεργασίας που προωθεί ο Οργανισμός.
Πράγματι,
η
κινητοποιήσει
παραβίαση
τις
των
καταστατικές
δικαιωμάτων
πολιτικές
του
ανθρώπου
διαδικασίες
είναι
επιβολής
δυνατό
να
κυρώσεων
(άρθρο 7: αναστολή εκπροσώπησης, άρθρο 8: αποβολή).
Οι υποθέσεις, παλαιότερα, των αυταρχικών καθεστώτων της Ελλάδας και της Τουρκίας
αντίστοιχα, καταδεικνύουν, όμως, και τα όρια αυτής της διαδικασίας, καθώς και τις
πολιτικές εκτιμήσεις που μπορεί να επηρεάσουν την κρίση των αρμοδίων οργάνων του
Συμβουλίου της Ευρώπης. Το ζήτημα των υποχρεώσεων που απορρε'ουν από τις
συγκεκριμένες διατάξεις του ΚατΣτΕ για τα κράτη μέλη, έχει τεθεί, μ' έμφαση στην
παρούσα φάση λειτουργίας του Οργανισμού, ιδιαίτερα όσον αφορά, αρχικά, ορισμένα
νέα μέλη, που προερχόμενα από την παλιό σοσιαλιστικό κόσμο παρουσιάζουν ένα
σημαντικό έλλειμα δημοκρατίας, κράτους δικαίου και σεβασμού των δικαιωμάτων του
ανθρώπου. Στη συνέχεια αυτή η νέα μορφή μηχανισμού επίβλεψης του σεβασμού των
δικαιωμάτων του ανθρώπου αφορά όλα τα κράτη μέλη του Οργανισμού.
III. Η ιστορική κυοφορία της Συμβάσεως
15
Η ιδέα ενός ευρωπαϊκού συμβατικού πλαισίου προστασίας των δικαιωμάτων του
ανθρώπου ξεπήδησε από την Ευρωπαϊκή Κίνηση (Mouvement européen) στο
συνέδριο της στη Χάγη, το Μάιο 1948. Μέσα σ' ένα διεθνές περιβάλλον ευνοϊκό για την
υλοποίηση τέτοιων μεγαλόπνοων σχεδίων - στα Ηνωμένα Έθνη ψηφιζόταν η ΟΔΔΑ,
ενώ συνεχίζονταν κι οι εργασίες για την κατάρτιση των Συμφώνων για τα δικαιώματα
του ανθρώπου - η Ευρωπαϊκή Κίνηση προχώρησε στη σύνταξη ενός σχεδίου
συμβάσεως δικαιωμάτων του ανθρώπου που υπέβαλε, τον Ιούνιο 1949, στην
Επιτροπή Υπουργών του Συμβούλιο της Ευρώπη. Τα επόμενα βήματα για την
κατάρτιση της συμβάσεως έγιναν μέσα από ένα γόνιμο αλλά και δύσκολο διάλογο
Συνελεύσεως και Επιτροπής Υπουργών, που επέτρεψε σε εμπειρογνώμονες και
στελέχη των Κρατών μελών να ολοκληρώσουν τις εργασίες το καλοκαίρι του 1950. Σ'
αυτή τη διαδικασία ιδιαίτερα θετικό ρόλο διαδραμάτισε η ελληνική πλευρά. Τελικά, το
σχέδιο της συμβάσεως, ελαφρά τροποποιημένο, για να ληφθούν υπόψη οι προτάσεις
της Συνελεύσεως, υποβλήθηκε στη φθινοπωρινή σύνοδο της Επιτροπής Υπουργών
στη Ρώμη. Με την υπογραφή της από 14 χώρες μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης,
στις 4 Νοεμβρίου 1950, η Σύμβαση περί προασπίσεως των δικαιωμάτων του
ανθρώπου και των θεμελιωδών ελευθεριών, η Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων
του Ανθρώπου (ΕυρΣΔΑ), ήταν πλέον ένα γεγονός.
Εμπνευσμένη από την ΟΔΔΑ του 1948, έκφραση μιας ενοποιητικής διαδικασίας στον
δυτικοευρωπαϊκό χώρο, αλλά και μιας ορισμένης ιδεολογίας, αντανάκλαση κοινών
δημοκρατικών αρχώ ν και παραδόσεων στα δυτικοευρωπαϊκά Κράτη, η ΕυρΣΔΑ
αποτελεί την πρώτη υλοποίηση σε περιφερειακό επίπεδο των αρχών της Ο ΔΔ Α
Αν και αποτέλεσμα συμβιβασμού ανάμεσα στις προχωρημένες αντιλήψεις της
Ευρωπαϊκής Κινήσεως και της Συνελεύσεως, ιδιαίτερα σε σχέση με τη θέση του ατόμου
στο πλαίσιο του συστήματος συλλογικής προστασίας που καθιδρύεται από την
ΕυρΣΔΑ, και τον ρεαλισμό, αν όχι τον συντηρητισμό, της Επιτροπής Υπουργών, από
το επιθυμητό μέγιστο στο δυνατό ελάχιστο, η ΕυρΣΔΑ θέσπισε το πρώτο, σε διεθνές
επίπεδο, δικαστικό μηχανισμό διεθνούς προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου
χάραξε με τον τρόπο αυτό, την απαρχή μιας νέας εποχής στη θεσμική προστασία των
δικαιωμάτων του ανθρώπου και γενικότερα του διεθνούς δικαίου. Έκτοτε, παραμένει
μοναδική πηγή έμπνευσης και δικαίου για κάθε σχήμα προστασίας των δικαιωμάτων
του ανθρώπου, σ' εθνικό ή διεθνές επίπεδο, όχι μόνο στον ευρωπαϊκό χώρο αλλά και
στο ευρύτερο διεθνές περιβάλλον.
16
2. Ο Ευρωπαϊκός Κοινωνικός χάρτης.
Τα δικαιώματα
και οι ελευθερίες που εγγυάται η ΕυρΣΔΑ στο μεγαλύτερο μέρος
τους εμπίπτουν στην κατηγορία των ατομικών και πολιτικών δικαιωμάτων και
ελευθεριών του ανθρώπου, Τα οικονομικής και κοινωνικής φύσεως δικαιώματα
στην ΕυρΣΔΑ είναι μάλλον περιορισμένα μια και η κύρια Ευρωπαϊκή τους έκφραση
ενσαρκώθηκε στον Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη.
Ο Ευρωπαϊκός Κοινωνικός Χάρτης υπογράφτηκε στο Τορίνο (18.10.1961) και
τέθηκε σε εφαρμογή στις 25.2.1965. Έχει ως στόχο τη συμπλήρωση της
Ευρω παϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Μεταξύ τω ν κοινωνικών
δικαιω μάτω ν π ου
κατοχυρώνει,
εντάσσονται
το δικαίωμα στην
εργασία,
το
συνδικαλιστικό δικαίωμα, το δικαίωμα συλλογικής διαπραγμάτευσης (και απεργίας)
και το δικαίωμα κοινωνικής προστασίας. Η διεθνής αυτή σύμβαση συμπληρώθηκε
με Πρόσθετο Πρωτόκολλο (1988), το οποίο προέβλεψε επίσης, μεταξύ άλλων, το
δικαίωμα ίσων ευκαιριών και απολαβών στον τομέα της απασχόλησης, χωρίς
διακρίσεις. Ο αναθεωρημένος "Κοινωνικός Χάρτης" του 1986 είχε παγιώσει τα
δικαιώματα
τω ν
εργαζομένων,
προσθέτοντας,
κυρίως,
το
δικαίωμα
της
αξιοπρεπούς εργασίας και των ίσων ευκαιριών και απολαβών των εργαζομένων με
οικογενειακές υποχρεώσεις.
Ο μηχανισμός ελέγχου, που θεσπίζει ο Χάρτης διαφέρει από εκείνον της Σύμβασης
του 1950 και δεν είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικός. Για το λόγο αυτό αντιμετωπίζεται
το ενδεχόμενο δημιουργίας Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Κοινω νικώ ν Δικαιω μάτω ν,
καθώ ς και η εγγραφ ή ορισμένω ν κοινω νικώ ν δικαιω μάτω ν στην Ευρωπαϊκή
Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
17
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2
Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ
ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ
18
Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ)4
Η Ε υ ρ ω π α ϊκή Σ ύμ β α σ η τω ν Δ ικα ιω μ ά τω ν του Α νθρώ π ου, π ου υπ εγρά φ η στη
Ρώ μη σ τις 4 Ν ο εμ β ρ ίο υ 1950, υπ ό την αιγίδα του Συμβουλίου της Ευρώ πης,
θ εμ ελίω σ ε ένα π ρ ω τό τυ π ο σ ύσ τημ α διεθνούς π ρ ο σ τα σ ία ς τω ν ανθρ ω π ίνω ν
δ ικα ιω μ ά τω ν π α ρ έχ ο ν τα ς στα άτομα το π λεονέκτημ α του δικασ τικού ελέγχου
ό σ ον
αφορά
το
σ εβ α σ μ ό
τω ν
δικαιω μά τω ν
τους.
επ ικ υ ρ ώ θ η κ ε α π ό όλα τα κράτη μέλη της Έ νω σης,
Η
σύμβαση
που
κα θιέρ ω σ ε διάφορα
ό ρ γα να ελέγχο υ με έδρα το Στρασβούργο:
•
Ε π ιτρ ο π ή επ ιφ ο ρ τισ μ ένη με την π ρ οηγού μ ενη μελέτη τω ν π ρ οσ φ υγώ ν
π ο υ υ π ο β ά λλο ντα ι α π ό ένα κράτος ή, ενδεχομένω ς α π ό ένα άτομο
•
Ε υ ρ ω π α ϊκό
Δ ικα σ τήρ ιο
Α νθ ρ ω π ίνω ν
Δ ικα ιω μ ά τω ν
σ το
οποίο
π ρ ο σ φ εύ γ ει η Ε π ιτροπ ή ή ένα κρ άτο ς μέλος μετά α π ό έκθεσ η της
Ε π ιτρ ο π ή ς (σ ε π ερ ίπ τω σ η δικασ τικής διευθέτησης)·
•
Ε π ιτρ ο π ή Υ π ο υ ρ γώ ν του Σ υμβουλίου της Ε υρώ π ης π ου εκτελεί χρέη
"θ εμ α το φ ύ λ α κ α " της
ΕΣΔ Α
και σ τη ν
οπ οία
α νατίθεται
η π ολιτική
δ ιευ θ έτη σ η μιας δια φ ορ ά ς στην π ερ ίπ τω σ η π ου η υπ ό θεσ η δεν έχει
π α ρ α π εμ φ θ εί σ το Δ ικαστήριο.
Ο α υ ξα ν ό μ εν ο ς α ρ ιθ μ ό ς τω ν υπ οθέσ εω ν π ρ ος διεκπ ερ αίω σ η επ έβ α λε την
μ ετα ρ ρ ύ θ μ ισ η του μηχανισμού ελέγχου π ου θεσ π ίσ τηκε απ ό τη σύμβαση
(π ρ ο σ θ ή κη του π ρ ω το κό λλο υ αριθ. 11). Στα π λα ίσ ια αυτά τα εν λόγω όργανα
α ντικα τα σ τά θ η κα ν,
Δ ικα σ τή ρ ιο
την
1η Ν οεμβρίου
1998,
τω ν Α νθ ρ ω π ίνω ν Δ ικα ιω μά τω ν.
απ ό ένα ενιαίο
Ε υρω π αϊκό
Η α π λούσ τευσ η
τω ν δομώ ν
επ έτρ εψ ε τη μ είω σ η της διά ρ κεια ς τω ν δ ια δ ικα σ ιώ ν καθώ ς και την ενίσχυση
του νο μ ικο ύ χ α ρ α κ τή ρ α του συστήματος.
4 ΙιΙρρ ./Ι&αο\>Ά .eu.ini
19
α) Δικαιώματα και ελευθερίες5
Τ α α ν α γ ν ω ρ ιζό μ εν α δ ικα ιώ μ α τα και οι α ντίσ το ιχες ελευ θ ερ ίες α π ο ρ ρ έο υ ν από
τη Σύμβαση και τα Πρω τόκολλα, καθώς και από την ερμηνεία τω ν ορ γά νω ν
ελέγχο υ. Φ ο ρ είς τω ν δ ικα ιω μ ά τω ν είναι όλα τα φ υσ ικά και νο μ ικά π ρόσω π α,
α ν εξα ρ τή τω ς
υ π η κο ό τη τα ς
(κρά τους
μέλους
στη
Σ ύμβα σ η
ή
τρίτου),
σ ύ μ φ ω να με ο ρ ισ μ ένες προϋπ οθέσεις.
β) Ταξινόμηση των δικαιωμάτων
Π ρ ό κ ειτα ι
για
κλα σ ικά
δικαιώ μα τα.
δ ικ α ιώ μ α τα
δ εν
κα λύπ τοντα ι
α π α γο ρ εύ ει
ο π ο ια δ ή π ο τε
Τα
ευθέω ς
διάκρισ η,
ο ικο νο μ ικά
από
α λλά
τη
και
Σύμβαση.
επ ιτρέπ ει
το υ ς
τα
κοινω νικά
Η
Σύμβαση
π ερ ιο ρ ισ μ ο ύ ς
σ χ ετικ ά με τη ν π ο λ ιτικ ή δ ρ α σ τη ρ ιό τη τα τω ν α λλοδα π ώ ν.
Π ο λ ιτικ ά δ ικ α ιώ μ α τα : Α φ ο ρ ο ύ ν σ τη ν ελευ θ ερ ία τη ς σ κέψ ης, τη ς σ υ νείδ η σ η ς
και τη ς θ ρ η σ κεία ς, σ τη ν ελευ θ ερ ία της έκφ ρ ασ ης, της σ υ ν ά θ ρ ο ισ η ς και της
σ υ νένω σ η ς, σ το δικαίω μα ελεύθερω ν εκλογώ ν. Α π α γορ εύ ετα ι η α π έλα σ η των
υπ ηκόω ν, καθώ ς και η μαζική απέλαση αλλοδαπώ ν.
Α σ τικ ά
δ ικα ιώ μ α τα :
π ρ ο σ ω π ικ ό τη τα ς ,
α π α γ ό ρ ευ σ η
τη ς
Αφορούν
δηλ.
δ ικα ίω μ α
στα
δ ικα ιώ μ α τα
σ την
ελευ θερ ία
κα τα να γκα σ τική ς
εργασίας,
της
και
α νθ ρ ώ π ινη ς
σ τη ν
α σφ άλεια,
α π α γό ρ ευ σ η
τω ν
β α σ α ν ισ τη ρ ίω ν , τη ς "α π ά ν θ ρ ω π η ς " και τη ς "ε ξ ευ τελ ισ τικ ή ς " μ ετα χ είρ ισ η ς ,
τη ς δ ο υ λ ε ία ς
και του δο υλεμπ ο ρίου, σ εβ α σ μ ό ς του ιδ ιω τικο ύ βίου, της
κ α το ικ ία ς και α λλη λο γρ α φ ία ς. Τ ο 6ο Π ρ ω τό κολλο α π α γο ρ εύ ει σ τα κρ ά τη μέλη
να επ α ν α φ έρ ο υ ν τη ν ποινή του θανάτου, εφ όσ ον την έχουν καταργήσ ει. Άλλα
δ ικ α ιώ μ α τα α φ ο ρ ο ύ ν σ την εκπ αίδευσ η και σ την ελευθερία τω ν γο νέω ν να
επ ιλέγο υ ν το σ ύ σ τη μ α εκπ αίδευσ ης, ενώ άλλα α φ ορούν στο κα θ εσ τώ ς της
ιδ ιο κτη σ ία ς
(απ α λλοτρ ίω σ η,
κατάσ χεση,
α π οζημιώ σ εις).
Υ π άρχει
π λ ο υ σ ιό τα τη νο μ ο λο γία αναφ ορικά με τα δικα ιώ μ α τα τω ν φ υσ ικώ ν τέκνω ν.
Δ ικ α ιώ μ α τα σ το ν π ο ινικό τομέα: Η Σ ύμβα σ η α ναγνω ρ ίζει β α σ ικές α ρ χ ές του
ποινικού δικαίου,(μη αναδρομικότητα των π ο ινικώ ν
νόμω ν, εγ γ υ ή σ εις
δ ιω κο μ ένο υ ). Σ το ν τομέα αυτό υπ ά ρ χει π λο υ σ ιό τα τη νομολογία .
Κ. Τ σ ούπα ς «ΕΟΚ, Δίκαιο, θεσμοί - όργανα -διδακτικές σημειώσεις», 1999, σελ. 1 επ.
20
του
2. Όρια των δικαιωμάτων
Ε κτό ς α π ό τα ιδ ια ίτερ α ό ρ ια π ο υ έχει θ εσ π ίσ ει ο εθ νικό ς ν ο μ ο θ έτη ς σε κάθε
εσ ω τερ ική έννο μ η τάξη για τη διασ φ άλισ η της δ η μ όσ ια ς ασφ άλειας, υγείας
τάξης, η Συνθήκη π ροβλέπει δύο όρια:
Στο άρθρο
15: Σε π ερίπ τω ση πολέμου
ή κρίσης, τα κράτη
μπορούν να
θεσ π ίσ ουν π ερ ιο ρισ τικά μέτρα, με την π ροϋπ όθεση ότι θα ενημ ερ ώ νουν τον
Γρ α μματέα του Συμβουλίου της Ευρώπης. Επίσης, για ορισμένα δικαιώ ματα,
μπ ορ ούν να π ρ ο β λεφ θ ο ύ ν εξαιρέσεις (δικαιώ ματα α νθρω π ισ τικού χαρακτήρα).
Τα ευρω π α ϊκά όργα να ελέγχουν το σχετικό κίνδυνο (με βάση την αρχή της
α ν α λ ο γ ικ ό τη τα ς ).
Στο
άρθρο
17:
Η
Συνθήκη
δεν
πρέπει
των ελευθεριώ ν από ορισμένες ομάδες.
21
να
επιτρέπει
την
κατάλυση
2. Τα κενά της Συμβάσεως — Οι προσπάθειες αναγνωρίσεως και
νέων δικαιωμάτων6
Τ ο σ υ μ β α τ ικ ό έ ρ γ ο τω ν Η ν ω μ έν ω ν Ε θ ν ώ ν σ το ν το μ έ α τω ν δικαιω μά τω ν
του
ανθρώ π ου
π ου
υλο π οιήθ ηκε το
1966
με την υ ιοθέτη σ η
τω ν δύο
Σ υ μ φ ώ ν ω ν π ερ ί α το μ ικώ ν και π ο λιτικώ ν δ ικ α ιω μ ά τω ν το π ρ ώ το , π ερ ί
ο ικ ο ν ο μ ικ ώ ν , κ ο ιν ω ν ικ ώ ν και π ο λ ιτισ τικ ώ ν δ ικ α ιω μ ά τω ν το ά λλο, έφ ερ ε
σ τη ν
ε π ιφ ά ν ε ια
με
έμ φ α σ η
το
ζή τη μ α
τη ς
διευ ρ ύ νσ εω ς
του
π εδίου
εφ α ρ μ ο γ ή ς τη ς Ε υ ρ Σ Δ Α με την π ε ρ α ιτέ ρ ω α ν ά π τυ ξ η και α ν α γ ν ώ ρ ισ η και
ν έ ω ν δ ικ α ιω μ ά τ ω ν . Τ α δ ικα ιώ μ α τα α υτά θ α μ π ο ρ ο ύ σ α ν να είναι οικονομικά,
κ ο ιν ω ν ικ ά
και
Ε υ ρ ω π α ϊκ ό
π ο λ ιτ ισ τ ικ ά
— π έρ α
Κ ο ινω νικό Χ ά ρ τη—
από
τη ν
κ α το χ ύ ρ ω σ η
το υ ς
σ το ν
αλλά κυρ ίω ς α τομ ικά και π ο λιτικά που
α π α ρ ιθ μ ο ύ ν τα ι σ το Σ ύ μ φ ω νο π ερ ί α το μ ικώ ν και π ο λ ιτικ ώ ν δ ικ α ιω μ ά τω ν , και
τα ο π ο ία θ α ή τα ν δ υ ν α τό να κ α λ ύ ψ ο υ ν τα κ εν ά της ΕυρΣΔΑ
Μ ετά τη ν Κ ο ινο β ο υ λευ τική Δ ιά σ κεψ η γ ια τα δικαιώ μα τα του α νθρ ώ π ου που
έλ α β ε χώ ρ α σ τη Βιέννη, τον Ο κτώ βριο 1971, η Σ υνέλευση του Συμβουλίου
τη ς Ε υ ρ ώ π η ς ψ ή φ ισ ε τη Σύστασ η 683 (1972) σχετικά με τη συνέχεια που
π ρ έπ ει να
δ ο θ εί στα συμπ εράσματα
της Δ ια σ κέψ εω ς της
Βιέννης.
Στη
Σ ύσ τα σ η 6 8 3 η Σ υνέλευσ η αφού υπ ενθύμιζε ότι σ τό χος του Σ υμβουλίου δεν
ή τα ν
μ όνο
η π ρ ο ά σ π ισ η
τω ν δικαιω μά τω ν του
α νθρ ώ π ου
αλλά
και η
α νά π τυ ξη τους, έκα νε σύσ τα σ η να μελετηθεί το ζήτημα της διευρ ύνσ εω ς των
δικα ιω μ ά τω ν π ο υ εγγυάται η ΕυρΣΔΑ. Αργότερα, το κοινοβουλευτικό όργανο
του Σ υμ β ο υλίο υ σ υ γκεκρ ιμ ενο π ο ίη σ ε τις π ρ ο τά σ εις του με την ψ ήφ ιση της
Σ υ σ τά σ εω ς 791 (1976 ) σ την οποία ζητούσ ε α π ό την Ε π ιτροπ ή Υ π ο υρ γώ ν να
π ρ ο σ π α θ ή σ ει γ ια τη ν ένταξη στην Ε υρΣΔ Α όσο το δυνατό ν π ερ ισ σ οτέρω ν
δ ια τά ξεω ν του Σ υμ φ ώ νου π ερ ί ατομικώ ν και π ο λιτικώ ν δικαιω μά τω ν.
Π ράγματι, ύ σ τερ α α π ό π ολυ ετείς σ υζητήσ εις σε επ ίπ εδο εμπ ειρ ογνω μόνω ν, η
Δ ιευ θ ύ νο υ σ α Ε π ιτρ οπ ή τω ν Δ ικα ιω μά τω ν του Α νθ ρ ώ π ου του ΣτΕ κατήρτισε
ένα
σ χέδ ιο
κα τα λό γο υ
Π ρ ω το κό λλο υ
τω ν
στην
δ ικα ιω μ ά τω ν
Ε υρΣΔ Α
και
σ χετικά
ελευ θ ερ ιώ ν
με την
του
επ έκτα σ η
α νθρ ώ π ου
του
που
« π ρ ο β λέπ ετα ι σ τη ν ΕυρΣΔΑ. Το σχέδιο α υτό π ρ οτείνει την ενσ ω μ ά τω σ η στην
Ε υ ρ Σ Δ Α π έν τε
π ερ ίπ τω σ η
6
νέω ν δικαιω μάτω ν,
α το μ ική ς
α π ελά σ εω ς
που
είναι:
α λλοδα π ού
δικο νο μ ικές
(άρθρο)·
το
εγγυ ήσ εις σε
δικαίω μα
των
Στέλιου Ε .Περράκη , « Η Διεθνής προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου - περιφερειακά θεσμικά συστήματα»
Εκδόσεις Αντ. Σάκκουλα Αθήνα-Κομοτηνή 1984, σελ 128-131 επ.
22
κα τα δ ικα σ μ ένω ν γ ια επ ανεξέτασ η της κα ταδίκης του α π ό ανώ τερο δικαστήριο
(άρθρο 2)· το δικαίω μα α π οζημιώ σ εω ς σε π ερ ίπ τω σ η δικαστικού λάθους
(άρθρο 3)· η αρχή «ηοη bis ¡η idem» (άρθρο 4) η ισ ότητα δικαιω μά τω ν και
υ π ο χρ εώ σ εω ν τω ν σ υζύγω ν έναντι του γάμου, κατά τη διάρκεια και
τη
διάλυσ η του (ά ρ θ ρ ο 5).
Στις 3
Φ εβ ρ ουά ρ ιου
1983 ο εν ενεργεία
Π ρ όεδρ ος της
Ε π ιτ ρ ο π ή ς
Υ π ο υ ρ γ ώ ν με επ ισ τολή του π ρος τη Συνέλευση του Ο ργα νισ μού ζήτησε τη
γνώ μ η
τη ς
επ ί του
σχεδίου
του
Π ρω τοκόλλου
γ ια
τη ν
επ έκταση
κα τα λό γο υ τω ν α τομ ικώ ν και π ολιτικώ ν δικα ιω μ ά τω ν π ου π ροβλέπ ει
του
η
ΕυρΣΔΑ.
Μ ε βά σ η τη σ χετική έκθεση του λου ξεμ β ούρ γιο υ β ου λευτή M argue εξ
ονόματος της Ε π ιτροπ ής Νομικώ ν Υ π οθέσεω ν της Συνελεύσεω ς στην οποία
ασκείται
οξεία
κ ρ ιτ ικ ή
γ ια
π ρ οπ α ρα σ κευα σ τικώ ν ερ γα σ ιώ ν
γ ια
τα
πενιχρά
αποτελέσματα
των
τη
διεύρυνσ η
τη ς π ρ ο σ τα σ ία ς
των
δ ικ α ιω μ ά τω ν του α νθρ ώ π ου στα π λα ίσ ια της ΕυρΣΔ Α, η Σ υνέλευσ η ενέκρινε
σ τις 2 8 Σ επ τεμβρ ίο υ 1983 τη Γνω μοδότηση 116 (1 9 8 3 ) « γ ια το σχέδιο του
π ρ ό σ θ ετο υ Π ρ ω το κόλλου στη Σύμβαση π ρ ο σ τα σ ία ς τω ν δ ικα ιω μ ά τω ν του
α νθ ρ ώ π ο υ και τω ν θεμ ελιω δ ώ ν ελευθερ ιώ ν σχετικά με την επ έκτα σ η του
κα τα λό γο υ
τω ν
π ρ ο β λ έπ ο ν τα ι
α τομ ικώ ν
από
τη
δικαιω μά τω ν
Σύμβαση».
Στη
και π ο λιτικώ ν
γνώ μη
τη ς
δικα ιω μ ά τω ν
αυτή,
η
που
Συνέλευση:
« σ η μ ειώ νει ότι το σχέδιο του Π ρω τοκόλλου εγγρ ά φ ετα ι μεν σ την δυναμική
π ρ ο ο π τική τη ς ΕυρΣΔΑ, αλλά εκφράζει τη λύπ η τη ς π ου ο κα τά λογο ς των
νέω ν
δ ικ α ιω μ ά τω ν
είναι
π εριορισμένος-
εκφ ρ άζει
την
ευχή
όπω ς,
σε
α ντισ τά θ μ ισ μ α α υ τή ς της κατασ τάσ εω ς, όλα τα Κράτη μέρη σ τη ν ΕυρΣΔΑ
επ ικ υ ρ ώ σ ο υ ν τα χύτα τα το Πρω τόκολλο, κι όπ ω ς η εφ αρμογή της ατομικής
π ροσφ υγής
κα θ ώ ς
επ εκ τα θ ο ύ ν
και
σ το
και
η
υπ οχρεω τική
Πρω τόκολλο-
ε ίν α ι
διαδ ικα σ ία
π επ εισ μ ένη
του
ό τι
Δ ικασ τηρίου
το
σχέδιο
Π ρ ω το κό λλο υ δεν α π οτελεί π αρά ένα σ τάδιο π ρ ο ς την κα τεύθυνσ η της
δ ιευ ρ ύ ν σ εω ς τω ν
α τομ ικώ ν
και π ολιτικώ ν δικα ιω μ ά τω ν π ου
εγγυάται η
Ε υρ Σ Δ Α ' υ π ο γρ α μ μ ίζει την ανάγκη να σ υνεχισ τούν οι π ρ ο σ π ά θ ειες γ ια την
επ έκτα σ η τω ν δ ικα ιω μ ά τω ν π ου π ροστατεύει η ΕυρΣΔ Α, τω ν α τομικώ ν και
π ο λιτικώ ν όσ ο και τω ν οικονομικώ ν, κοινω νικώ ν και π ο λιτισ τικώ ν εκφράζει
μ ια ευ νο ϊκή γνώ μ η γ ια το σχέδιο Πρωτοκόλλου».
23
Σε
ή
σ χέσ η
μη,
με
δηλαδή,
το
ερώ τημα
ενός
της
Κράτους
Επ ιτροπ ής
να
Υ π ο υρ γώ ν
σ υμβληθ εί
της δυνατότητας
στο Π ρω τό κολλο χω ρίς ν'
α π ο δ εχ θ εί το σ ύ νο λο τω ν διατάξεω ν που π ρ οσ τα τεύ ουν τα νέα δικαιώ ματα
(σ ύσ τημα ά Ια carte), η Συνέλευση απ οφ άνθηκε ότι μ ια θ ε τ ικ ή α ντιμετώ π ισ η
αυτού του ζη τή μ α το ς θα ε ίχ ε ολέθρια α π ο τελέσ μ α τα γ ια την ενότητα του
όλου σ υ σ τή μ α το ς π ρ ο σ τα σ ία ς π ου καθιδρύει η ΕυρΣΔΑ.
Τελικά, το σ χέδιο Π ρω τοκόλλου εγκρ ίθηκε σ τις 20 Σ επ τεμβρίου 1984 από
το υ ς Α ν α π λ η ρ ω τές τω ν υπ ουργώ ν ω ς έβδομο Π ρω τό κολλο της ΕυρΣΔΑ, το
οπ οίο θα είναι α νο ικτό π ρ ος υπ ογραφ ή σ τ ις 22 Νοεμβρίου 1984 με τη ν
ευκαιρία της 75η ς συνόδου της Ε π ιτροπ ής Υ π ο υρ γώ ν. Α ν κ α ι θα ενισχύσει,
α να μ φ ισ β ή τη τα ,
το
π α ρό ν
επ ίπ εδο
π ρ ο σ τα σ ία ς
σ υ σ τή μ α το ς, υπ ο λείπ ετα ι αισ θητά απ ό τ ις
του
Ε υρω π αϊκού
α ρχικές π ρ ο σ δ ο κίες κι αφήνει
α κόμ η α ν ο ικ τ ό το ζήτη μα του απ οτελεσ ματικότερ ου ελέγχου του σ εβασ μού
τω ν δ ικ α ιω μ ά τω ν του ανθρ ώ π ου στα π λαίσια της ΕυρΣΔΑ.
Ε ξάλλου,
ύ σ τερ α
απ ό
εντολή
της Δ ιευ θ ύνο υ σ α ς
Ε π ιτρ οπ ής
για
Δ ικ α ιώ μ α τα του Α νθ ρώ π ου, η επ ιτροπ ή τω ν εμ π ειρ ο γνω μ ό νω ν γ ια
τα
την
επ έκτα σ η τω ν δ ικα ιω μ ά τω ν π ου π ρ οβ λέπ οντα ι σ την Ε υρ Σ Δ Α σ υ ζη τεί γ ια
δ ικα ιώ μ α τα ο ικο νο μ ικο ύ, κοινω νικού και π ο λιτισ τικο ύ χα ρ α κτήρ α τα οπ οία θα
μ π ο ρ ο ύ σ α ν να π ερ ιλη φ θ ο ύ ν στο π ρόσθετο Π ρω τόκολλο της ΕυρΣΔΑ.
24
3. Ο Μηχανισμός Ελέγχου της ΕυρΣΔΑ7
α. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Δικαιωμάτων του Ανθρώπου*
Δικαιοδοτικό όργανο στο οποίο μπορούν να προσφεύγουν τόσο τα Κράτη όσο κι
τα άτομα, η Επιτροπή εκφράζει τις καινοτόμες ιδιαιτερότητες που πρωτοποριακά
εμφανίζει
στη
διεθνή
δικαιοταξία
η
ΕυρΣΔΑ
και
δύσκολα
συγκρίνεται
με
προγενέστερα διεθνή δικαιοδοτικό όργανα.
Κύριος ά ξο να ς του ευρω παϊκού συστήματος π ροστασίας τω ν δικαιω μάτω ν
του ανθρώ π ου, η Επιτροπή παρουσιάζει, στα πλαίσια που της οριοθετεί η
ΕυρΣΔΑ, μία ποικιλία ρόλων, γεγονός που οδήγησε τον Κ. \Zasak να παρατηρήσει
γι' αυτήν ότι «όπ ω ς ορισμένα πρόσω πα της ελληνικής μυθολογίας, αλλάζει
π ρ όσ ω π ο α λλάζοντας καθήκοντα...». Και πράγματι, η Επιτροπή είναι δικαστής,
όταν σε π ρώ το στάδιο αποφαίνεται αν μία προσφυγή είναι παραδεκτή ή όχι. Γίνεται,
στη συνέχεια, ανακριτής (δικαστής) στην προσπάθεια της να διαπιστώσει τα
πραγματικά περιστατικά της υποθέσεως. Κατόπιν, αναλαμβάνει το διπλωματικό
ρόλο του μεσολαβητή προκειμένου να επιτευχθεί, μεταξύ των διαδίκων, φιλικός
διακανονισμός. Ύ στερα, όταν εκφέρει, στην έκθεση της, τη γνώ μη για το αν
π α ρα βιά σ θηκε ή όχι η ΕυρΣΔΑ στη συγκεκριμένη υπόθεση, μετατρέπεται σε
εμπ ειρογνώ μονα
για
σ υμμετοχή
στη
τη ς
θέματα
δικαιω μάτω ν
διαδικασία
του
ενώ πιον
ανθρώ που.
του
δικαστηρίου,
Τέλος,
η
με
τη
Επιτροπή
διαδραματίζει ένα εισαγγελικό ρόλο που εκφράζει το γενικό συμφέρον. Σε γενικές
γραμμές θα λέγαμε ότι πρόκειται για ένα διεθνές δικαστικό όργανο.
Η Επιτροπή συστάθηκε λίγο μετά τη θέση σε ισχύ της ΕυρΣΔΑ, με την πρώτη
εκλογή τω ν μελώ ν της, στις 18 Μ άίόυ 1954.
Α. Σύνθεση
Η Επιτροπή απαρτίζεται από ένα αριθμό
μελών ίσο προς εκείνον των
συμβαλλομένω ν Κρατών μερών στην ΕυρΣΔΑ. Δεν μπορεί να περιλάβει πλέον του
ενός υπηκόου του ίδιου Κράτους (άρθρο 20 ΕυρΣΔΑ).
Σήμερα την Επιτροπή συγκροτούν 23 μέλη, ένας εκ τω ν οποίω ν είναι ο
κα θηγητή ς X. Ροζάκης.
* Η επιτροπή όπως καθορίστηκε με το 11° πρωτόκολλο
7 Στέλιου Ε. Περράκη «Διαστάσεις της διεθνούς προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου» Τ Α'
Πανεπιστημιακές Παραδόσες Εκδόσεις Αντ. Σάκκουλα Αθήνα-Κομοτηνή, 1991 σελ.86-89, επ.
25
Τα μέλη της Ε π ιτροπ ής εκλέγονται από την Επιτροπή Υπουργώ ν, με απόλυτη
πλειοψηφία, από κατάλογο ονομάτων που συντάσσεται από τον Πρόεδρο της
Συνελεύσεω ς του Συμβουλίου της Ευρώπης. Κάθε ομάδα α ντιπ ροσ ώ π ω ν των
Κ ρατώ ν μ ερ ώ ν στη Συνέλευση π ροτείνει τρεις υποψηφίους, εκ των οποίω ν οι δύο
πρέπει να έχουν την ιθαγένεια της (άρθρο 21 § 1 ΕυρΣΔΑ). Η ΕυρΣΔΑ δεν
προβλέπει ιδιαίτερα προσόντα για τους υποψηφίους, γίνεται όμω ς γενικά δεκτό
ότι π ρέπ ει να είναι ανάλογα με των υποψ ηφίω ν δικαστώ ν του ΕυρΔΔΑ.
Τ α μέλη εκλέγονται για περίοδο 6 ετών, είναι δε επανεκλέξιμα (άρθρο 22 § 1
ΕυρΣΔΑ). Για την εξασφάλιση, στο μέτρο του δυνατού, της περιοδικής ανανεώσεως
της συνθέσεω ς της, κάθε τρία χρόνια η Επιτροπή ανανεώ νεται κατά το ήμισυ. Σε
π ερ ίπ τω σ η π α ρα ιτήσ εω ς ενός μέλους της Επιτροπής κενούται η θέση του. Ο
εκλεγόμενος σε αναπλήρωση μέλους του οποίου η θητεία δεν έληξε, συμπληρώνει
τη θητεία του προκατόχου του (άρθρο 22 § 5 ΕυρΣΔΑ). Τα μέλη της Επιτροπής
π α ρ α μ ένο υν σ ε υ π η ρ εσ ία μέχρι την α ντικα τά σ τα σ η τους (άρ θρ ο 22 § 6
ΕυρΣΔΑ).
Τ α μέλη της Επιτροπής είναι π λήρω ς ανεξάρτητα και δεν αντιπροσω πεύουν το
Κράτος απ ό το οποίο προτάθηκαν για εκλογή. Λαμβάνουν μέρος στις εργασίες της
Επιτροπής υπό την ατομική τους ιδιότητα (άρθρα 23, 59 ΕυρΣΔΑ, και το Δεύτερο
πρόσθετο Πρωτόκολλο στη Γενική Συμφωνία περί προνομιών και ασυλιώ ν του
Συμβουλίου της Ευρώπης. (Βλ. και άρθρα 2, 2 1 ,2 2 , 23 ΚανονΕυρΕΔΑ).
Β. Οργάνωση-Λειτουργία
Η Ε π ιτροπ ή εκλέγει με μυστική ψ ηφοφορία και κατά π λειοψ ηφία τον Πρόεδρο και
δύο Αντιπρόεδρους της. Ο Πρόεδρος διευθύνει τις εργασίες και προεδρεύει των
συνεδριάσεω ν
της
Επιτροπής.
Σε περίπτωση
κω λύματος
ο
Αντιπ ρόεδρος
αντικαθιστά τον Πρόεδρο, καθώς κι όταν χηρεύει η Προεδρία. Τ α μέλη της
Ε π ιτροπ ής δεν μπορούν όμω ς να ασκήσουν την προεδρία ή αντιπροεδρία στην
εξέταση μιας υπ οθέσεω ς στην οποία είναι διάδικο το Κράτος του οποίου είναι
υπήκοοι, ή σ το Ό νομα του οποίου εκλέγησαν. Εφόσον για ειδικούς λόγους ο
Πρόεδρος της Επιτροπής κρίνει ότι δεν μπορεί να ασκήσει τα καθήκοντα του κατά
την
εξέταση
συγκεκριμένης
υποθέσεως,
αναπληρώ νεται
σύμφ ω να
με
τις
π α ρ α π ά νω διατάξεις.
Η έδρα της Ε π ιτρ οπ ής βρίσκεται στο Στρασβούργο. Ό μω ς η Επιτροπή μπορεί ν'
26
αποφασίσει, στη διάρκεια της εξετάσεως μιας προσφυγής, κι εφόσον το κρίνει
απαραίτητο, ότι ένα ή περισσότερα μέλη της θα προβούν σε έρευνα, ή θα
εκτελέσουν μερικά από τα καθήκοντα της σε άλλα μέρη.
Η Επιτροπή συνέρχεται σε συνόδους, διάρκειας το ολιγότερο 16 εβδομάδω ν το
χρόνο. Α ν το απ αιτούν οι περιστάσεις μπ ορεί να συνεδριάσει, ύστερα από
απόφαση του προέδρου της, κι εκτός των προκαθορισμένω ν ημερομηνιών.
Συγκαλείται δε απ ό το Γενικό Γραμματέα του Συμβουλίου της Ευρώπης (άρθρο 35
ΕυρΣΔΑ). Επίσης, συνέρχεται σε π ερίπ τω σ η π ου το ζητήσει το 1/3 τω ν μελών
της.
Για να συνεδριάσει η Επιτροπή απαιτείται απαρτία 12 μελών. Ωστόσο, αρκεί κι η
π αρουσία 7 μελώ ν σε περίπτω ση που εξετάζει ατομική προσφυγή που ο
εισηγητής την θεω ρεί απαράδεκτη,
αποφαίνεται για
ζητεί πληροφορίες από τους διαδίκους,
τη χορήγηση δικαστικής συνδρομής.
Οι συνεδριάσεις της
λα μβά νουν χώ ρα κεκλεισμένω ν των θυρών (άρθρο 33 ΕυρΣΔΑ). Ό λα τα στοιχεία
του φ ακέλου μιας υπ οθέσεω ς συνηγορούν το χαρακτήρα του εμπ ιστευτικού και
μόνο η Ε π ιτροπ ή μπ ορεί να δημοσιεύσει στον τύπο σύντομα ανακοινωθέντα για
τις δραστηριότητές της (άρθρο 17 ΚανονΕυρΕΔΑ).
Οι αποφάσεις της Επιτροπής λαμβάνονται κατά πλειοψηφία των παρόντων και
ψηφιζόντω ν μελών (άρθρο 34 ΕυρΣΔΑ). Ό ταν η Επιτροπή αποφαίνεται επί του
π αραδεκτού μιας προσφυγής ή για το αν παραβιάσθηκε ή όχι η Σύμβαση, κανένα
μέλος δεν μπορεί ν' απόσχει της ψηφοφορίας (άρθρο 18 ΚανονΕυρΕΔΑ). Ένα
μέλος της Επιτροπής δεν μπορεί να συμμετάσχει στην εξέταση μιας προσφυγής
αν έχει π ρ οσ ω π ικό ενδιαφέρον για την υπόθεση, ή ασχολήθηκε με αυτήν ως
σύμβουλος εις τω ν διαδίκω ν, ή ω ς μέλος δικαστηρίου ή ανακριτικού οργάνου.
Μετά τη θέση σε ισχύ του όγδοου Πρωτοκόλλου (1.1.1990), η Επιτροπή συγκρότησε
και δύο Τμήματα για την απαρτία των οποίων απαιτείται η παρουσία επτά μελών.
Τ α Τμήματα μπορούν να εξετάζουν ατομικές π ροσφυγές που δεν παρουσιάζουν
π ροβλήματα ερμηνείας ή εφαρμογής της ΕυρΣΔΑ ή λόγω πάγιας νομολογίας
(τροπ οπ οιημένο άρθρο 20 ΕυρΣΔΑ).
Εξάλλου,
η
Επιτροπή
συγκροτεί τριμελείς
(υπό)επιτροπές
(ΟΟΜΜΠΈΕε)
με
αρμοδιότητα να κηρύσσουν ομόφωνα μια προσφυγή ως απαράδεκτη ή να τη
διαγράφ ουν απ ό το π ινάκιο (άρθρο 20 § 3 ΕυρΣΔΑ).
Τα Τ μή μ α τα και οι (υπο)επιτροπές μπορούν να π αραπ έμψ ουν μια υπόθεση
στην ολομέλεια της Επιτροπής η οποία ασκεί απ οκλειστικά τις ακόλουθες
27
αρμοδιότητες: εξέταση των διακρατικών προσφυγών, απόφαση παραπομπής μιας
υπόθεσης στο Δικαστήριο, κατάρτιση εσωτερικού κανονισμού.
Η Επιτροπή καταρτίζει τον εσωτερικό κανονισμό της (άρθρο 36 ΕυρΣΔΑ). Τον
π ρώ το τον κατήρτισ ε στη διάρκεια της δεύτερης συνόδου της το 1955. Έ κτοτε τον
τροποποίησε αρκετές φορές. Η τελευταία τροποποίηση έγινε στις 4 Σεπτεμβρίου
1990 και τέθηκε σε ισχύ την 1η Οκτωβρίου 1990.
Οι επ ίσημες γλώ σ σ ες της Επιτροπής είναι η γαλλική και η αγγλική. Είναι όμως
δυνατό, να επ ιτραπ εί στους διαδίκους να χρησιμοποιήσουν κι άλλη γλώ σσα εκτός
τω ν δύο επισήμω ν.
Εξάλλου, στην πράξη, στην αλληλογραφία του με την
Επιτροπή ο προσφεύγω ν χρησιμοποιεί, συνήθως, τη μητρική του γλώ σσα (άρθρο
2 4 ΚανονΕυρΕΔΑ).
Η Επιτροπή επικουρείται στο έργο της από Γραμματεία, την οποία παρέχει το
Συμβούλιο της Ευρώ πης (άρθρο 37 ΕυρΣΔΑ). Τη Γραμματεία απαρτίζουν ο
Γραμματέας της Επιτροπής κι ένας αριθμός υπαλλήλων, όλοι με νομική παιδεία,
διορισμένοι από το Συμβούλιο της Ευρώπης και προερχόμενοι από τα Κράτη μέλη
του.
Η
Γραμματεία
επιτελεί ένα πολυσήμαντο
έργο στην προετοιμασία
κι
οργάνω ση τω ν εργασιώ ν της Επιτροπής, συνδράμοντας τον εισηγητή στην
προετοιμασία τω ν αποφάσεω ν και των εκθέσεων που υιοθετεί η Επιτροπή. Έχει
ακόμη τη φύλαξη τω ν αρχείων της Επιτροπής. Εξάλλου, διατηρεί ένα ειδικό μη­
τρώο στο οποίο εγγράφεται η ημερομηνία πρωτοκολλήσεως της εισαγόμενης
π ρ οσ φ υγής κι η ημερομηνία του κλεισίματος της υποθέσεως. Η Γραμματεία
χω ρίζεται σ ε δύο
τμήματα.
Το πρώ το ασχολείται με την έρευνα και τη
νομολογία- το δεύ τερ ο με τις προσφυγές.
Γ. Η προσφυγή ενώπιον της Επιτροπής. Η άσκηση της προσφυγής
Σύμφωνα
με τα άρθρα 24, 25 ΕυρΣΔΑ η Επιτροπή μπορεί να επιληφθεί
προσφυγώ ν που ασκούνται ενώπιον της από άτομα και τα συμβαλλόμενα Κράτη
μέρη.
28
β) ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ8
Ο αριθμός των δικαστών είναι ίσος προς τον αριθμό των κρατών μελών στη
Σύμβαση. Οι δικαστές εκλέγονται για έξι έτη και η θητεία τους μ π ορεί να
α νανεω θεί. Είναι ανεξά ρ τητοι από τα κράτη μέλη. Το Δ ικα σ τήριο μπ ορεί να
σ υ νεδρ ιάσ ει σ ε Ολομέλεια, σε Επιτροπή τριών δικαστών, σε ετπαμελή Τμήματα ή και
σε 17 μελή σχηματισμό. Ο ρόλος του ενισχύθηκε με το 11° πρωτόκολλο που το
καθιστά αποκλειστικό όργανο εφαρμογής.
1. Δικαιώματα και προϋποθέσεις προσφυγής
Προβλέπονται δύο τύποι προσφυγών, σύμφωνα με το 11 ο Πρωτόκολλο:
•
Διακρατική προσφυγή: Οποιοδήποτε κράτος μέλος μπορεί να προσφύγει στο
Δικαστήριο κατά άλλου κράτους μέλους εφόσον το πρώτο εκτιμά ότι το δεύτερο
παραβιάζει τις διατάξεις της Σύμβασης ή των Πρωτοκόλλων της (αντικειμενικός
χαρακτήρας των ανθρώπινων δικαιωμάτων, δηλ. ο προσφεύγουν δεν απαιτείται να
επικαλεστεί την παραβίαση υποκειμενικών του δικαιωμάτων).
•
Ατομική
π ροσφ υγή:
Απ οτελεί απόκλιση
απ ό
το
κοινό
διεθνές
δίκαιο.
Ο π οιοδήπ οτε φυσικό πρόσω πο, μη κυβερνητικός οργανισμός ή ομάδα ιδιωτών,
που
επικαλείται
σε
βάρος
του
παραβίαση
από
κράτος
μέλος
των
αναγνω ριζόμενω ν από τη Σύμβαση δικαιω μάτω ν μπορεί να προσφύγει στο
Δικαστήριο
(υπ οκειμενικός χαρακτήρας τω ν ανθρώ π ινω ν
δικαιωμάτων).
Οι
π ροσφ εύγοντες πρέπ ει να έχουν εξαντλήσει, όπ ω ς και στο κλασικό διπλωματικό
δίκαιο, όλα τα ένδικα βοηθήματα και μέσα του εθνικού δικαίου. Ωστόσο, σύμφωνα με
τη
σχετική
νομολογία,
ο
προσφεύγων
απαλλάσσεται
Κ. Τσούντας «ΕΟΚ, Δίκαιο, Θεσμοί - όργανα -διδακτικές σημειώσεις», 1999, σελ. 82 επ.
29
της
τελευταίας
αυτής
υποχρέωσης, εάν η άσκηση προσφυγών στο κράτος μέλος είναι χωρίς ουσιαστική
σημασία, δηλ. εάν η αποτυχία της εθνικής "ένδικης προστασίας" είναι πιθανή.
Στην πράξη, οι προσφυγές της πρώτης κατηγορίας υπήρξαν εξαιρετικά περιορισμένες
και ιδίως ήταν πολιτικής φύσης (π.χ. υπόθεση της Κύπρου, π ρακτικές του
καθεστώ τος τω ν συνταγματαρχώ ν στην Ελλάδα, εθνικές μειονότητες), ενώ υπάρχει
εξαιρετικά μεγάλος αριθμός ατομικών προσφυγών.
3. Διαδικασία
Το παραδεκτό της προσφυγής εξετάζει επταμελής σύνθεση του Δικαστηρίου, η οποία
εφόσον οι προσπάθειες συμφιλίωσης αποτύχουν, εξετάζει την υπόθεση στην ουσία
της και εκδίδει απόφαση.
Σε προθεσμία τριών μηνών, τα μέρη στη δίκη μπορούν να προσφύγουν στη
δεκαπενταμελή σύνθεση του Δικαστηρίου κατά της "πρωτόδικης" απόφασης, η οποία
επανεξετάζει την υπόθεση. Η επανεξέταση αφορά σε σοβαρές περιπτώσεις
ερμηνείας και εφαρμογής της Συνθήκης και πρέπει να έχει γίνει αποδεκτή από
επιτροπή πέντε δικαστών.
Η απόφαση του Δικαστηρίου δεσμεύει μόνο τα ενδιαφερόμενο κράτη - μέρη στη
συγκεκριμένη υπόθεση. Σύμφωνα με τη νομολογία του, η απόφαση έχει δηλωτικό
χαρακτήρα, δηλ. αφήνει στο κράτος μέλος να επιλέξει τα μέσα εκτέλεσης της στο
εσ ω τερικό του δίκαιο. Το κράτος πρέπει να εκτελέσει την απ όφαση σε εύλογο
χρονικό διάστημα, προσαρμόζοντας τη νομοθεσία του με τις διατάξεις της Σύμβασης.
Επιπλέον,
το
Δικαστήριο
αποφάσισε
(22.4.1993,
Μ οδινός
κ.
Κύπρου)
ότι
καταδικάζει κράτη π ου αφήνουν στο εσωτερικό τους δίκαιο νομοθετικές διατάξεις
αντίστοιχες με εκείνες, οι οποίες για κάποιο άλλο κράτος αποτέλεσαν παραβίαση
τω ν διατάξεων της Σύμβασης (με την απόφαση αυτή παραβλέπεται εμμέσως ο
σχετικός χαρακτήρας των αποφάσεων του Δικαστηρίου). Εφόσον η εσωτερική
νομοθεσία του κράτους που καταδικάστηκε δεν μπορεί να αποσβέσει πλήρως τις
συνέπειες της παραβίασης των διατάξεων της Σύμβασης, τότε το Δικαστήριο μπορεί
να χορηγήσει, στο
μέρος που ζημιώθηκε, αποζημίω ση, χω ρίς ω στόσο να
ακυρώ νει τη ζημ ιογόνο εθνική πράξη. Ω στόσο σύγχρονη τάση του δικαστηρίου
είναι η λήψ η ενιαίας απόφασης (διαπίστωση της παραβίασης και πρόβλεψη
αποζημίωσης).
30
Διάρκεια των διεθνών διαδικασιών στο Στρασβούργο9
Το πρόβλημα της διάρκειας των διεθνών διαδικασιών ελέγχου απασχολεί τα όργανα της
Συμβάσεως, το Συμβούλιο της Ευρώπης και τις κυβερνήσεις. Πρέπει να σημειωθεί ότι ο
αριθμός των προσφυγών στο Στρασβούργο συνεχώς μεγαλώνει, λόγω της αποδοχής
κατά τα τελευταία πέντε χρόνια της ατομικής προσφυγής από όλα τα συμβαλλόμενα κράτη,
αυξήσεως των συμβαλλομένων κρατών από 21 σε 33 την I η Νοεμβρίου 1994 (με προοπτική
τα 50) και καλύτερης ενημερώσεως του κοινού.
Ο αριθμός των προσφυγών στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή Δικαιωμάτων του Ανθρώπου από
138 το 1955,400 το 1968, 1009 το 1988 πέρασε σε 5550 το 1991. Από την πλευρά του
Δικαστηρίου, ενώ μεταξύ 1963 και 1973 εξέταζε 1 έως 4 υποθέσεις ετησίως, μετά το 1982 ο
αριθμός πέρασε σε δέκα περίπου, μετά το 1985 σε είκοσι, ενώ σήμερα επιλαμβάνεται
τουλάχιστο 100 υποθέσεων κάθε χρόνο και εκδίδει 50-60 αποφάσεις. Η αθρόα προσχώρηση
στην ΕΣΔΑ κρατών της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης έχει φυσική συνέπεια την
αύξηση του αριθμού των προσφυγών, ενώ η ενδεχόμενη διεύρυνση της προστασίας
(μειονότητες,
κρατούμενοι) επιτρέπει τον σκεπτικισμό ως προς τη δυνατότητα κα-
λυτερεύσεως της καταστάσεως στο θέμα της διάρκειας των διαδικασιών.
γ. Η επιτροπή Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης.
Εκτός από τα δύο όργανα που ιδρύονται από τη Σύμβαση και έχουν ως έργο του την
προστασία
ανθρωπίνων δικαιωμάτων μέσω ορισμένων διαδικασιών ένα άλλο
όργανο του ΣτΕ επεμβαίνει στη λειτουργία τηε Σύμβασης κάτω από ορισμένες
προϋποθέσεις. Έτσι, όταν μία υπόθεση δεν παραπεμφθεί στο Δικαστήριο, είτε γιατί
το ενδιαφερόμενο μέρος δεν θέλησε είτε γιατί παρήλθε η σχετική προθεσμία, τότε
αρμόδια για την υπόθεση καθίσταται
γι
Επιτροπή των Υπουργών. Αν ληφθεί δε υπόψη
ότι πολλά από τα κράτη δεν έχουν ακόμη δεχθεί τη δικαιοδοσία του Δικαστηρίου και
ότι πολλά από εκείνα που την έχουν αποδεχθεί δεν εισαγάγουν πάντοτε την υπόθεση
σ' αυτό, τότε είναι εμφανές πόσο συχνά η Επιτροπή των Υπουργών είναι εκείνη που
αποφασίζει τελικά.
Κατά την άσκηση αυτής της αρμοδιότητας της η Επιτροπή τ. Υ. έχει τη συνηθισμένη
της σύνθεση οι δε αποφάσεις της παίρνονται με την πλειοψηφία των δύο τρίτων
εκτός
εάν πρόκειται
για
ιδιαίτερης σοβαρότητας
παμψηφία.9
9 htpp://europa.eu.int
31
αποφάσεις
οπότε
απαιτείται
Όταν η Επιτροπή τ.Υ. κρίνει ότι πραγματικά υπήρξε παραβίαση της Συμβάσεως, ορίζει
μία προθεσμία μέσα στην οποία το Κράτος, κατά του οποίου στρέφεται η προσφυγή,
πρέπει να πάρει τα μέτρα που του επιβάλλονται. Εάν το κράτος δεν συμμορφωθεί
τότε, η Επιτροπή τ.Υ. είναι υποχρεωμένη να δώσει στην αρχική της απόφαση την
«ενδεικνυόμενη συνέχεια». Ας σημειωθεί πως στη Σύμβαση δεν προσδιορίζεται η
φύση της «συνέχειας». Η Σύμβαση δεν αναφέρει παρά μία μόνο μορφή «κυρώσεως»
που είναι η δημοσίευση της Επιτροπής. Ωστόσο το πιο πιθανό είναι τα ενδιαφερόμενα
κράτη να επιμελούνται να πάρουν τα μέτρα που ορίζονται από την Επιτροπή τ.Υ.,
εκτελώντας έτσι τις υποχρεώσεις που έχουν αναλάβει στα πλαίσια της Συμβάσεως.
Ο Γενικός Γραμματέας του Συμβουλίου της Ευρώπης.
Ο μηχανισμός προστασίας των ανθρώπινων δικαιωμάτων που εκτέθηκε πιο πάνω
σύμφωνα
με τις διατάξεις της Συμβάσεως συμπληρώνεται με μία ρήτρα που
προβλέπεται στη Σύμβαση στο άρθρο 57 κατά την οποία «Η Κυβέρνηση κάθε
συμβαλλόμενου μέρους θα έχει την υποχρέωση να παρέχει, ύστερα από αίτηση του
Γενικού Γραμματέα του Σ.τ.Ε. τις απαιτούμενες εξηγήσεις για τον τρόπο κατά τον
οποίο
το
εσωτερικό
του
δίκαιο
εξασφαλίζει
την
αποτελεσματική
εφαρμογή
οποιασδήποτε από τις διατάξεις της παρούσας Συμβάσεως».
Είναι φανερό πόση σπουδαιότητα έχει η διάταξη αυτή για την προστασία των
δικαιωμάτων που προβλέπονται στη Σύμβαση και πόσο χρήσιμο συμπλήρωμα του όλου
μηχανισμού της Συμβάσεως είναι.
32
ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΗΣ ΕυρΣΔΑ10
Σαράντα τρία χρόνια μετά από τη θέση της σε ισχύ, η ΕυρΣΔΑ και ο μηχανισμός
ελέγχου που εγκαθίδρυσε παραμένουν το σοβαρότερο πρότυπο συστήματος
διεθνούς προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου,
σε περιφερειακό
και
οικουμενικό επίπεδο. Δεν υπάρχει σχολιαστής της ΕυρΣΔΑ ο οποίος να μην
παραδέχεται, σε γενικές γραμμές, ότι ο απολογισμός της εφαρμογής της είναι
θετικός και ιδιαίτερα στο πεδίο της λειτουργίας των οργάνων της. Κι ωστόσο, τα
όργανα της ΕυρΣΔΑ είχαν να αντιμετωπίσουν σοβαρότατες υποθέσεις, όπως π.χ.
σχετικά με την κατάσταση στη Βορ. Ιρλανδία, στην Ελλάδα των συνταγματαρχών,
στην Κύπρο μετά από την τουρκική εισβολή, στην Τουρκία των διωκόμενων
κούρδων, είτε ακόμη αναφορικά με την κράτηση ατόμων ακόμη και υπόπτων
τρομοκρατών στην Αυστρία, στην Ομοσπονδιακή Γερμανία, την Μ. Βρετανία, την
Γαλλία, την Τουρκία κ.λ.π. Μάλιστα, μετά από την αναγνώριση του δικαιώματος της
ατομικής προσφυγής, απ' όλες τις σχεδόν συμβαλλόμενες χώρες, το ευρωπαϊκό
σύστημα προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου παρουσιάζει μία ακόμη
μεγαλύτερη πληρότητα ως προς την αποτελεσματικότητα της προστασίας των
δικαιωμάτων που εγγυάται η ΕυρΣΔΑ.
Η επιτυχημένη αυτή λειτουργία επηρέασε μάλιστα και τις προσπάθειες που
αναλήφθηκαν
σ'
άλλα
θεσμικά
πλαίσια
διακρατικής
συνεργασίας
για
την
εγκαθίδρυση αναλογών συστημάτων διεθνούς προστασίας των δικαιωμάτων του
ανθρώπου.
Είναι
δε
Κοινότητας/Ενωσης,
η
χαρακτηριστική
οποία
θέλοντας
η
περίπτωση
να
ενισχύσει
της
την
Ευρωπαϊκής
προστασία
των
δικαιωμάτων του ανθρώπου στο κοινοτικό επίπεδο αντιμετωπίζει το ενδεχόμενο να
προσχωρήσει στην ΕυρΣΔΑ.
Ο θετικός απολογισμός της λειτουργίας του ευρωπαϊκού μηχανισμού προστασίας
των δικαιωμάτων
του
ανθρώπου
δεν σημαίνει,
ωστόσο,
ότι δεν υπάρχουν
δυσλειτουργικά προβλήματα, αρνητικά στοιχεία, ή, και τελικά, περιθώρια περαιτέρω
βελτιώσεων του, υπό το φως μάλιστα της σωρευμένης εμπειρίας. Στο πεδίο αυτό
έχουμε να επισημάνουμε τα ακόλουθα:
Σημειώσεις Πανχείου
«η ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων Ανθρώπου», 1998, σελ. 32 επ.
33
1) Λαμβάνοντας υπόψη τις σημερινές πολιτικές και κοινωνικές πραγματικότητες
στον
ευρωπαϊκό
χώρο,
ο κατάλογος των
δικαιωμάτων
και ελευθεριών που
προστατεύονται από την ΕυρΣΔΑ και τα πρωτοκολλά της, θα πρέπει να διευρυνθεί
προκειμένου
να
συμπεριλάβει
και
τα οικονομικά,
κοινωνικά
δικαιώματα
του
ανθρώπου. Ακόμη, πρέπει να συμπεριληφθούν κι άλλα ατομικά δικαιώματα, καθώς
και τα πορίσματα της νομολογίας των οργάνων της ΕυρΣΔΑ. Ίσως, θα έπρεπε να
κωδικοποιηθούν όλα αυτά σ' ένα νέο κείμενο - διατύπωση της ΕυρΣΔΑ.
2) Η διαδικασία εξετάσεως των προσφυγών ενώπιον των οργάνων της ΕυρΣΔΑ είναι
ιδιαίτερα χρονοβόρα, με αποτέλεσμα οι αποφάσεις να εκδίδονται με σημαντική
καθυστέρηση. Η διαπίστωση αυτή μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις πάνω στην
ιδέα που ο ευρωπαίος πολίτης σχηματίζει για την αποτελεσματική απονομή της
δικαιοσύνης στο πλαίσιο των οργάνων του Στρασβούργου, θα πρέπει, λοιπόν, να
αναζητηθούν τρόποι περαιτέρω επιταχύνσεως της διαδικασίας, τόσο ενώπιον της
Επιτροπής όσο και ενώπιον του Δικαστηρίου, χωρίς φυσικά, τούτο να καταλήγει σε
βάρος της χρηστής απονομής της δικαιοσύνης. Η κατάσταση αναμένεται, ν’
αλλάξει, π ρος το καλύτερο, με τη θέση σ' εφαρμογή του 11 ου Πρωτοκόλλου.
3) Η παρουσία στον δικαιοδοτικό μηχανισμό της ΕυρΣΔΑ ενός πολιτικού οργάνου
με
εξουσίες
λήψεω ς
αποφάσεων,
της
Επιτροπής Υπουργών,
ενέχει,
όπως
αποδείχθηκε, κινδύνους για την ορθή εφαρμογή των επιταγών της Συμβάσεως. Οι
κίνδυνοι αυτοί επισημαίνονται με έμφαση στις διακρατικέ υποθέσεις, χωρίς να
παραγνωρίζονται τα προβλήματα και στις ατομικές προσφυγές. Γι αυτό θα πρέπει
να παραμερισθεί από το σύστημα ελέγχου της ΕυρΣΔΑ. Είναι χαρακτηριστική όπως είδαμε παραπάνω - η πολιτική θεώρηση των πραγμάτων που οδήγησε την
Επιτροπή Υπουργών στο κλείσιμο της υποθέσεως των ελληνικών προσφυγών κατά
του Ην. Βασιλείου αναφορικά με την Κύπρο, ή στην υιοθέτηση της αποφάσεως ΟΗ
(79) 1 στην υπόθεση Κύπρος κατά Τουρκίας, η αντιμετώπιση της πορείας της
τρίτης κυπριακής προσφυγής. Το θέμα της πολιτικοποίησης των διακρατικών
υποθέσεων θα πρέπει να απασχολήσει σοβαρά τα μέλη του Συμβούλιού της
Ευρώπης, αφού οι συνέπειες του πλήττουν άμεσα την εικόνα της ανεξαρτησίας των
οργάνων της ΕυρΣΔΑ που έχει, ή θέλει να έχει, η διεθνής κοινή γνώμη, αλλά και
κάθε πολίτης Κράτους μέλους ξεχωριστά. Τη ριζική λύση κι εδώ προσφέρει, τελικά,
το 11 ο Πρωτόκολλο της ΕυρΣΔΑ
34
4) Γενικά, η πολιτική θεώρηση των υποθέσεων από ορισμένα Κράτη, αποτελεί πλέον
έναν ορατό κίνδυνο για το μέλλον της διακρατικής προσφυγής στα πλαίσια της
ΕυρΣΔΑ. Χαρακτηριστικός είναι ο φιλικός διακανονισμός που έκλεισε την τουρκική
υπόθεση (1985) και οι συνθήκες μέσα στις οποίες επιτεύχθηκε. Ελπίδα της
τελευταίας στιγμής, αποτελεί η πρόσφατη κίνηση της Δανίας που προσέφυγε κατά
της Τουρκίας για υπόθεση βασανιστηρίων πολίτη.
5) Περαιτέρω κίνδυνο αποτελούν οι διαθέσεις ορισμένων κρατών για γενικότερη
πολιτικοποίηση κάποιων ζητημάτων.
Π.χ. η στάση της Αγκυρας έναντι των
ευθυνών της Τουρκίας στην Κύπρο, σε σχέση με τις σε βάρος της διακρατικές ή
ατομικές προσφυγές.
6) Όμως οι παραπάνω διαπιστώσεις θα πρέπει να εκτιμηθούν σωστά, ιδιαίτερα,
τώρα, που το Συμβούλιο της Ευρώπης υποδέχθηκε τη μία μετά την άλλη, τις
χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης. Η εφαρμογή της Ευρσδα, στις
χώρες
αυτές
καθιστά,
επομένως,
επιτακτική
την
αντιμετώπιση
ορισμένων
ζητημάτων που θα καταστήσουν την ΕυρΣΔΑ πιο αποτελεσματική και για τους
πολίτες των νέων χωρών-μελών του Οργανισμού του Στρασβούργου.
7) Η
εγκαθίδρυση
μιας
"ευρωπαϊκής
δημόσιας
τάξης"
προστασίας
των
δικαιω μάτω ν του ανθρώπου, αποτελεί ακόμη έναν προς επίτευξη στόχο και γι'
αυτό χρειάζεται ενθάρρυνση ή εναρμονιστική κίνηση των νομικών ρυθμίσεων των
Κρατών μερών προς τους κανόνες της ΕυρΣΔΑ. Τούτο θα οδηγήσει στην κοινή
αποδοχή ενός υψηλού - και διαρκώς διευρυνόμενου - επιπέδου προστασίας των
δικαιωμάτων του ανθρώπου στα πλαίσια μιας δημοκρατικής κοινωνίας. Πρόκειται
για μια ενοποιητική διαδικασία μεγίστης πολιτικής σημασίας που διαπερνά τα όρια
ενός απλού διεθνούς δικαιικού πλαισίου μηχανισμών και ρυθμίσεων για την
προαγωγή και προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου, και οι διαστάσεις της
οποίας μεγεθύνονται με την πάροδο του χρόνου αλλά και τις εξελίξεις στην
ευρωπαϊκή ήπειρο.
35
) κο ινο τικό ς π υ λώ να ς διέπ ετα ι α π ό τις π α ρα δο σ ια κές θεσ μ ικές διαδικασίες, π ρ οβλέπ ει το ρόλο
ης Ε π ιτροπ ής, του Κ ο ινοβ ο υλίο υ, του Συμβουλίου και του Δ ικα σ τη ρ ίο υ και διαχειρίζεται κατά
όριο λό γ ο τη ν εσ ω τερ ική α γορ ά και τις κοινές πολιτικές. Οι υπ όλοιπ οι δύο π υ λ ώ ν ες π ροβλέπ ουν
η σ υ μ μ ετο χ ή τω ν κρ α τώ ν μ ελώ ν σε τομείς που μέχρι τότε θεω ρείτο ότι α νήκα ν απ οκλεισ τικά στις
θ νικές α ρ μ οδιότητες: τη ν κοινή εξω τερική π ολιτική και την π ολιτική α σ φ ά λεια ς αφενός και
ιφ ετέρου τις εσ ω τερ ικές υπ ο θ έσ εις όπ ω ς π.χ. η π ολιτική σε θέμ ατα μ ετα νά σ τευ σ η ς και ασύλου,
α σ τυ νο μ ία και η δ ικα ιοσ ύ νη. Η σ ημαντική π ρ όοδ ος συνίσ τατα ι στο ότι τα κράτη μέλη θεω ρούν
τι είναι π ρ ο ς το σ υ μ φ έρ ο ν το υ ς να σ υνερ γασ θούν σ τενότερ α σ το υς τομείς α υτού ς π ροκειμένου
α επ ιβ εβ α ιώ σ ο υ ν
τροστασ ία
τω ν
τη ν ευ ρ ω π α ϊκή τα υτότητα
π ο λ ιτώ ν
το υ ς
έναντι
του
διεθνώ ς και να εξα σ φ α λίσ ου ν την καλύτερη
ορ γα νω μένου
εγκλή μ α το ς
και
της
διακίνησης
αρκω τικώ ν.
)ι π ο λ ίτες ό μ ω ς θα σ υ γ κ ρ α τή σ ο υ ν κυρίω ς απ ό τη Σ υνθήκη του Μ άασ τριχ την απ όφ ασ η που θα
η μ α δ ε ύ σ ε ι με τον π ιο σ α φ ή τρ ό π ο την καθημερινή τους ζωή: την υλο π οίησ η τη ς οικονομικής και
ο μ ισ μ α τική ς έν ω σ η ς σ τη ν οπ οία θα σ υμμετέχουν απ ό την 1η Ιανουάριου 1999 όλες οι χώ ρες
rou θα π λ η ρ ο ύ ν ο ρ ισ μ ένα ο ικονομ ικά κριτήρια που εγγυ ώ νται την καλή δημοσ ιονομ ική τους
ια χείρ ισ η και εξα σ φ α λίζο υ ν για το μέλλον τη σ τα θερ ότη τα του ενιαίου νομίσ μ ατος: του Ευρώ,
ελευ τα ίο λ ο γ ικ ό σ τά δ ιο τη ς ο λο κλή ρ ω σ η ς της εσ ω τερ ικής α γοράς είναι η θέσ η σε κυκλοφορία
ου ενια ίου ν ο μ ίσ μ α το ς η οπ οία λόγω τω ν ατομικώ ν σ υ νεπ ειώ ν π ου θα έχει για κάθε π ολίτη και
ων ο ικ ο ν ο μ ικ ώ ν και κ ο ινω νικώ ν της συνεπ ειώ ν, θα έχει ιδιαίτερα μεγάλη π ολιτική σημασία. Θα
π ο ρ ο ύ σ ε α κό μ η να λ εχ θ ε ί ότι το Ευρώ θα α π οτελέσ ει σ το μέλλον το π ιο α π τό σύμβολο της
,υρ ω π α ϊκή ς Έ νω σ η ς. Τ ο ισ χυρό νόμισ μ α π ου θα μπ ορ εί να α ντα γω νισ τεί τα μεγάλα διεθνή
ο μ ισ μ α τικά α π ο θ εμ α τικά θα α π οτελέσ ει το διακριτικό σήμα της απ ό κοινού σ υ μ μ ετο χής μας σε
ια ή π ειρ ο π ου ενώ νετα ι και εδραιώ νεται.
τη ν κοινοτική ο ρ ο λο γία γίνετα ι α να φ ορ ά σ το υς τρεις π υλώ νες της σ υ νθ ή κη ς για την Ευρω παϊκή
ϊνω σ η π ου είναι οι α κόλουθ οι:
κοινοτική δ ιά σ τα σ η η ο π ο ία α ντισ το ιχεί στις διατά ξεις π ου π ερ ιλα μ β ά νο ντα ι σ τη συνθήκη για
"ΐν ίδ ρ υσ η τη ς Ε υ ρ ω π α ϊκή ς Κ ο ινότη τα ς της ΕΚΑΧ και της Ε Υ ΡΑ ΤΟ Μ : ιθ α γένεια της Έ νω σης,
ολιτικές τη ς Κ ο ινότη τας, Ο ικονομ ική και Ν ο μισ μα τική Έ νω ση, κλπ (π ρώ τος π υλώ νας),
κοινή εξω τερ ική π ο λ ιτικ ή και π ολιτική α σ φ άλεια ς π ου εμ π εριέχετα ι σ το ν τίτλο V της Συνθήκης
α την Ε υ ρ ω π α ϊκή Έ ν ω σ η (δεύτερο ς π υλώ να ς),η α σ τυνο μ ική και δ ικα σ τική συνεργασ ία σε
σινικά θ έμ α τα π ου κα λύ π τετα ι α π ό τον τίτλο VI της σ υ νθήκη ς για την Ε υ ρ ω π α ϊκή Έ νω ση (τρίτος
υλώ νας).
σ υ νθ ή κη του Ά μ σ τερ ν τα μ μ ετέφ ερ ε ορ ισ μ ένου ς απ ό τους τομείς π ου π ερ ιλα μ β ά νο ντα ι στον
ρώ ην τρίτο π υλώ να, σ το ν π ρ ώ το π υλώ να (ελεύθερη κυκλο φ ο ρία τω ν π ρ ο σ ώ π ω ν ).11
Η Ευρώπη από το Α έως το Ω, Werner Wei den fei d-Wol tang Wessels
36
Ç> ÎÇ fS K πυλ&ν'&ς ■?<?»
της ΐΜρ>ύ^<ίί*Φί<;
ενοποίησης σύμφωνα με τη Συνθήκη του Μάοστρτχτ
37
1. Πυλώνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η θ έσ η σε ισχύ τη ν 1η Ν ο εμβρ ίο υ 1993 της σ υνθήκης για την ΕΕ π ου υπ εγρά φ η στις
7 Φ εβ ρ ο υ ά ρ ιο υ
1992
σ το
Μ άασ τριχ δίνει μια νέα
διάσ τασ η
σ την Ε υρω π αϊκή
ο ικοδόμ ησ η . Η Ε υ ρ ω π α ϊκή κοινότητα, της οπ οίας οι φ ιλοδ οξίες και το π ερ ιεχό μενο
α φ ο ρ ο ύ σ α ν κυ ρ ίω ς το ν ο ικο νομ ικό τομέα, μετατρέπ εται σε μια Ε υ ρ ω π α ϊκή Έ νω ση
π ου
βα σ ίζετα ι
στο
εξή ς
σε
τρεις
π υλώ νες,
δ ια κυ β ερ νη τικο ύ ς.
34
τον
κυβ ερ νη τικό
και
δύο
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ:
Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ, ΩΣ ΦΟΡΕΑΣ ΑΝΑΔΕΙΞΗΣ
ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ
ΣΤΗΝ ΓΗΡΑΙΑ ΗΠΕΙΡΟ
36
Κεφάλαιο 1
Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΟΙ ΘΕΣΜΟΙ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΓΑΝΑ
ΤΗΣ
37
2. Η τροπ οπ οίησ η π υ λώ νω ν σύμφω να με την συνθήκη του Α μστερνταμ 12
Π ρ οκειμένο υ να α ν α π τυ χ θ εί ένα ς χώ ρος ελευ θ ερ ία σ α σ φ ά λ ε ^ και δ ικα ιοσ ύ νης , η
σ υ νθ ή κη του Ά μ σ τερ ντα μ
μ ετα νά σ τευ σ η
εισάγει ένα νέο τίτλο κα λούμενο "θεω ρήσεις, άσυλο,
και ά λλες π ο λιτικές σ χετικές
με την
ελεύθερη
κυκλοφ ορία
των
π ρ ο σ ώ π ω ν " σ τη Σ υ νθ ή κη για την ίδρυση της Ε υρ ω π αϊκής Κ οινότητας. Ο έλεγχος
τω ν εξω τερ ικώ ν σ υ νόρ ω ν, το άσυλο, η μετανάσ τευσ η και η δικασ τική σ υνερ γασ ία σε
α σ τικά θ έμ α τα εντά σ σ ο ντα ι στο εξής στον π ρ ώ το π υλώ να και θα α κο λο υ θ ο ύ ν την
κο ινο τική
υ έθ ο δ ο
π ρ οοδ ευτικά ,
. Ω στόσ ο,
με το
η " κοινοτικοπ οίησ η
ρ υθμ ό τω ν α π οφ άσ εω ν του
" αυτή θα π ρ α γμ α το π ο ιη θ εί
Συμβουλίου της Ε υρω π αϊκής
Έ νω σ η ς, το α ρ γό τερ ο εντό ς 5 ετώ ν απ ό τη θέση σε ισχύ της νέα ς συνθήκης. Μ όνον
η α σ τυ νο μ ική
και δ ικα σ τική σ υνερ γασ ία σ ε π οινικές υπ ο θέσ εις π α ρ α μ ένει στο
π λα ίσ ιο του τρ ίτο υ π υλώ να , σ τον οποίο η νέα σ υνθήκη π ρ οσ θ έτει την π ρ όληψ η και
την κ α τα π ο λ έυ η σ η του ρ α τσ ισ υ ο ύ και της ξενοφ οβία ς .
Οι θ εσ μ ικές α υ τές εξελίξεις εισ ά γουν νέες διαδ ικα σ ίες λήψ ης α π ο φ ά σ εω ν π ου θα
δ ιευ κ ο λ ύ ν ο υ ν τη θ έσ π ισ η π ερ ισ σ ότερ ω ν και α π οτελεσ μ α τικό τερ ω ν μέτρ ω ν και θα
εντείνο υ ν τη σ υ νερ γα σ ία μεταξύ τω ν κρατώ ν μελών.
Στη δ εκα ετία του '80 , ορ ισ μ ένα κράτη μέλη θ έσ π ισ α ν π ιο π ερ ιο ρ ισ τικές πράξεις:
σ υ μ φ ω νία του Σ ένγκεν το 1985, σύμβαση εκτέλεσ ης της σ υ μφ ω νία ς Σ έννκεν το
1990, οι ο π ο ίες κα θ ιέρ ω σ α ν νέες επ ιχειρ ησ ια κές δ ια ρ θ ρ ώ σ εις π ρ ο κειμ ένο υ να
εξα σ φ α λισ τεί, μετα ξύ άλλω ν, η σ υνερ γασ ία α νάμεσ α στις α σ τυνο μ ίες ό π ω ς και στα
τελω νεία
(σ ύ σ τη μ α
π λη ρ ο φ ο ρ ιώ ν
του
Σένγκεν-Θ ΙΘ )13
Στη
συνέχεια,
κρίθηκε
α να γκα ίο να εν σ ω μ α τω θ εί το σ υ μ π α γές σ ύ σ τημ α τω ν ομά δω ν δ ια β ο ύ λευ σ η ς σε μια
γενικό τερ η
δομή:
σ κο π ό ς
ήταν
αφ ενό ς
να
εξα σ φ α λισ τεί
μεγαλύτερη
α π ο τελ εσ μ α τικ ό τη τα τω ν δρ ά σ εω ν που α να λά μ β α να ν τα κράτη μέλη σ τους τομείς
τη ς δ ικ α ιο σ ύ ν η ς και τω ν εσ ω τερ ικώ ν υπ ο θέσ εω ν και, αφετέρου, να σ υ ντο νισ το ύ ν οι
ερ γα σ ίες ό λω ν α υ τώ ν τω ν οργα νισ μ ώ ν και να α π ο φ ευ χθ εί η α λληλοεπ ικά λυ ψ η.
Θ εσ μ ο π ο ίη σ η τη ς σ υ νερ γα σ ία ς στους τομείς της δικαιοσ ύνης και τω ν εσ ω τερ ικώ ν
υ π ο θέσ εω ν: Τ ίτλ ο ς VI τη ς Σ υνθήκη ς για την Ε υρω π αϊκή Έ νω σ η (1 9 9 2 -9 8 )
Ο Τ ίτλ ο ς VI α ν α π α ρ ή γ α γ ε εν μέρει το π ρ ο ϋπ ά ρ χο ν σ ύσ τημ α δια κυ β ερ νη τική ς
σ υ νερ γα σ ία ς, π ρ ά γ μ α π ου εξηγεί τις επ ικρίσ εις π ου δ ια τυ π ώ θ η κα ν σε β ά ρ ο ς του:
π ο λυ ά ρ ιθ μ α επ ίπ εδ α ερ γα σ ία ς στο π λα ίσ ιο του τρίτου π υλώ να, π ο λυ π λο κό τη τα και
έλλειψ η δ ια φ ά νεια ς. Η δ ιά ρ θρ ω σ η του τρίτου π υλώ να, π ου α κο λο υ θ εί εκείνη της
12http://europa.eu.int Μ.Δ. Δαγχόγλου « Βασικά Στοιχεία συνθήκης του Άμστερνταμ», εκδ. Σάκκουλα,
38
1999, σελ. 5 επ.
κο ινή ς εξω τερ ική ς π ο λ ιτικ ή ς και π ο λιτική ς ασφάλειας, π α ρείχε π ερ ιο ρ ισ μ ένο ρόλο
στα
κοινοτικά ό ρ γα να
και ουσ ια σ τικά δεν
μπ ορούσε να α σ κη θ εί έλεγχος στις
α π ο φ ά σ εις τω ν κρ α τώ ν μελώ ν:
το Δ ικα σ τή ρ ιο δ εν ή τα ν αρμ όδιο για την ερμηνεία τω ν σ υ μ β ά σ εω ν εκτός εάν
π ρ ο β λέπ ετα ι ρ η τά σε ρήτρα του εγγράφ ου (σ ύμ β α σ ης ή άλλου)
το Σ υμ β ο ύλιο μ π ο ρ ο ύ σ ε να ζητά τη γνώ μη του Ε υρω π αϊκού Κ οινοβουλίου, αλλά τις
π ερ ισ σ ό τερ ες φ ο ρ ές α π λώ ς το ενημερώ νει
η Ε π ιτροπ ή. Ε π ιτρ οπ ή είχε π ερ ιο ρ ισ μ ένο δικαίω μα π ρ ω το β ο υ λία ς σε ορ ισ μένους
το μ είς και το μ ο ιρ ά ζετα ι με τα κράτη μέλη
το Σ υ μ β ο ύ λιο , κα θ η λώ νετα ι συχνά απ ό την υπ οχρέω σ η να λα μ β ά νει όλες τις
α π ο φ ά σ εις του με ομοφ ω νία .
Η σ υ ν θ ή κ η του Ά υ σ τερ ν τα υ αλλάζει τη σ υνεργασ ία σ το υς τομείς της δικα ιο σ ύ νη ς και
τω ν εσ ω τερ ικ ώ ν υ π ο θ έσ εω ν υε τη δημιουργία ενός γώ ρ ου ελευθερίας, α σ φ άλεια ς
και δ ικ α ιο σ ύ ν η ς υε ευ ρ ύ τερ ες και σ α φ έσ τερ ες επ ιδιώ ξεις, α π ο τελεσ μ α τικό τερ ες και
δ η μ ο κ ρ α τικ ό τερ ες μεθόδους, όπ ου ο ρόλος τω ν κοινοτικώ ν ορ γά νω ν θα είναι π ιο
ισ ό ρ ρ ο π ο ς.
Η σ υ ν θ ή κ η του Ά μ σ τερ ν τα υ μεταφέρει τους τομείς α υτούς στο π λα ίσ ιο της Συνθήκης
για τη ν ίδ ρ υσ η τη ς Ε υ ρ ω π α ϊκή ς Κ ο ινότη τας όπ ου ο ρόλος τω ν ορ γά νω ν είναι πολύ
δ ια φ ο ρ ετικ ό ς α π ό εκείνο ν π ου π ρ ο β λεπ ό τα ν στον τίτλο VI.
Τ ο Σ υυβ ο ύλιο της Ε υρω π αϊκής Έ νω σης θα συνεχίσει να έχει π ρ ω τα ρχικό ρόλο κατά
την
π ρ ο σ εχή
π εντα ετία
προκειμένου
να
λάβει
ορισμένες
απ οφ άσ εις
στους
π ρ ο α να φ ερ ό μ ενο υ ς τομείς. Στόχος είναι να διευκολυνθεί η ελεύθερη κυκλοφορία των
π ρ οσ ώ π ω ν, τω ν ευ ρ ω π α ίω ν π ολιτώ ν και τω ν υπ ηκόω ν τρίτω ν χω ρ ώ ν αναπ τύσσοντας
τα υτόχρ ονα τη ν α π οτελεσ ματική συνεργασία μεταξύ τω ν διαφ όρω ν ενδιαφερομένω ν
δ ιοική σ εω ν έτσι ώ σ τε να καταπ ολεμηθεί η διεθνής εγκληματικότητα. 1
3
13 Α. Κατράκης «Βασικές στοιχεία του Σένγκεν» εκδ. Α. Σάκκουλα, 1998, σελ. 11 επ.
39
3. ΤΑ ΟΡΓΑΝΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ
α) Το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης 14
Μ έλη: οι υ π ο υ ρ γ ο ί τω ν 15 κρατώ ν μελώ ν
Π ροεδρία: α π ό τη ν 1η Ιουλίου 1995 ασκείται εκ π ερ ιτρ ο π ή ς κάθε έξι μήνες με
τη ν
α κό λο υ θ η
Λ ου ξεμ β ο ύ ρ γο ,
διαδοχή:
Ισπανία,
Ιταλία,
Η νω μένο
Βασίλειο,
Ιρλανδία,
Α υστρία,
Κάτω
Γερμανία,
Χώ ρες,
Φ ινλανδία,
Π ορτο γαλία, Γαλλία, Σουηδία, Βέλγιο, Δανία, Ελλάδα.
Τόπος
σ υ νεδ ρ ιά σ εω ν:
Βρυξέλλες,
εκτός
από
τον
Α π ρίλιο,
Ιούνιο
και
Ο κτώ βριο, ό τα ν όλα τα σ υ μβούλια π ρ α γμ α το π ο ιο ύ ντα ι στο Λ ουξεμ β ού ρ γο
Δ ιεύ θ υ νσ η : R ue de la Loi 175, B -1048 Bruxelles.
Τ ηλ.: (32-2) 2 8 5 61 11 Φαξ: (32-2) 285 73 97/73 81
Το
Σ υμ β ο ύλιο
τη ς
Ε υρω π αϊκής
Έ νω σης,
γνω σ τό τερ ο
ως
Συμβούλιο
Υ π ο υ ρ γώ ν, είναι μ ονα δικό στο είδος του σ τον κόσμο. Στο Σ υμβούλιο τα κράτη
μέλη
ν ο μ ο θ ετο ύ ν για την Έ νω ση, θέτουν τους π ο λιτικο ύ ς της στόχους,
σ υ ν το ν ίζο υ ν τις εθ νικές τους π ολιτικές και επ ιλύου ν δ ια φ ορ ές μεταξύ τους,
κ α θ ώ ς και μετα ξύ α υτώ ν και ά λλω ν θεσ μικώ ν οργάνω ν.
Το
Σ υ μ β ο ύ λιο
είναι ένα ς οργα νισ μ ός με υ π ερ εθ νικό
και δια κυ β ερ νητικό
χ α ρ α κτή ρ α , π ου α π οφ α σ ίζει για ορισ μένα θέμ α τα με ειδική π λειο ψ η φ ία και για
ά λλα ο μ ό φ ω να . Σ τις διαδικασίες, στα ήθη και σ τη ν π ρ α κτική του, ακόμη και
σ τις δ ια φ ω ν ίες του,
εμ π ισ το σ ύ νη ,
το Σ υμβούλιο σ τηρίζεται σ την α λληλεγγύη
σ το ιχεία π ου
σ π άνια
συναντά
και στην
κα νείς στις σ χέσ εις μεταξύ
κρατώ ν.
Η
δ η μ ο κρ α τική
του
λειτουρ γία
δεν
π ρέπ ει
να
αμφ ισ βη τείτα ι.
Σε
κάθε
σ υ νεδ ρ ία σ η του Σ υμβο υλίο υ σ υναντώ νται α ντιπ ρ ό σ ω π ο ι τω ν κρ ατώ ν μελών,
κα τά κα νό να υπ ουργοί, π ου λο γο δ ο το ύ ν τα εθνικά τους κοινοβ ού λια και στην
εθνική το υ ς κοινή γνώ μη. Σήμερα, σ υγκαλούντα ι τα κτικά π ερ ισ σ ό τερ ες απ ό 25
δ ια φ ο ρ ετικ ώ ν
ειδ ώ ν
σύνοδοι
του
Σ υμβουλίου.
Τα
Σ υμβούλια
"Γενικές
υ π ο θ έσ εις" (υ π ο υ ρ γ ο ί εξω τερικώ ν), "Ο ικονομ ικά και δη μ ο σ ιο νο μ ικά θέμ ατα "
και
"Γ εω ρ γ ία "
σ υ γκα λο ύντα ι
κάθε
μήνα,
άλλα
όπω ς
τα
Συμβούλια
Η Ευρώπη από το Α έως το Ω, Werner Weidenfeld-Wolfang Wessels, Κ. Στεφάνου: «Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση», εκδ. Α
Σάκκουλα, 1999, σελ. 131 επ.
40
"Μ ετα φ ορ ές", "Π ερ ιβ ά λλο ν" και "Β ιομηχανία", απ ό δύο έω ς τέσ σ ερ ις φ ορές το
χρόνο.
Το
1994
το
Σ υμβο ύλιο
συγκάλεσ ε
π ερίπ ου
100
επ ίσ ημες
υπ ουργικές
σ υ νό δ ο υ ς σ τη δ ιά ρ κεια τω ν οπ οίω ν εκδό θηκα ν π ερ ίπ ο υ 3 00 κανονισμοί, 50
οδ η γίες και 160 απ οφ άσ εις.
ΠΡΟΕΔΡΙΑ
Η π ρ ο εδ ρ ία του Σ υμβο υλίο υ α σ κείται εκ π ερ ιτρ ο π ή ς α π ό τα κράτη μέλη για έξι
μήνες: α π ό τον Ιανουάριο έω ς τον Ιούλιο, απ ό τον Ιούλιο έω ς τον Δ εκέμβριο.
Ο ρ ό λο ς τη ς π ρ ο εδ ρ ία ς α π οκτά ολοένα μεγαλύτερη σ η μ α σ ία με τη διεύρυνσ η
και εμ β ά θ υ νσ η τω ν τομ έω ν ευθύνης της Έ νω σης. Πρέπει:
•
να ορίζει ό λ ες τις σ υ νεδρ ιά σ εις και να π ρ ο εδρ εύ ει σε αυτές,
•
να
επ εξερ γά ζετα ι
π ρ α γ μ α τισ τικ ές
α π οδεκτο ύς
λύσ εις
στα
σ υ μ β ιβ α σ μ ο ύ ς
π ρ οβ λήμ α τα
π ου
και
να
βρίσκει
υπ ο β ά λλο ντα ι
στο
Σ υμβούλιο,
•
να
π ρ ο σ π α θ εί να
εξασ φ αλίζει
σ υνέπ εια
και
σ υ νέχεια
στη
λήψ η
α π οφ ά σ εω ν.
ΛΗΨΗ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ
Η Σ υνθ ή κη για την Ε υρω π αϊκή Έ νω ση δη μ ιού ρ γησ ε τρεις π υ λώ νες στους
ο π ο ίο υ ς σ τή ρ ιξε τις δ ρ α σ τη ρ ιό τη τες της Έ νω σ η ς και κα θ ιέρ ω σ ε τη λήψ η
α π ο φ ά σ εω ν είτε με ειδική π λειοψ η φ ία είτε ομόφω να.
Ο π ρ ώ το ς π υ λ ώ ν α ς καλύπ τει ευρύ φάσμα π ολιτικώ ν της Κ ο ινό τη τα ς (όπ ω ς
γεω ρ γία ,
μετα φ ορ ές,
π ερ ιβά λλον,
ενέργεια,
σ χ εδ ιά ζο ντα ι και εφ α ρ μ ό ζο ντα ι σύμφ ω να
λ ή ψ η ς α π ο φ ά σ εω ν,
λεπ το μ ερ ή
π ου ξεκινά
έρευνα
και
α νά π τυ ξη)
που
με μια δ ο κιμ α σ μ ένη διαδικασία
με π ρότα σ η
της Ε π ιτροπ ής.
Μ ετά
από
εξέτα σ η της π ρ ό τα σ η ς σε επ ίπ εδο εμ π ειρ ο γνω μ ό νω ν και σε
π ο λιτικό επ ίπ εδο, το Σ υμβούλιο μπ ορεί είτε να εγκρίνει την π ρ ό τα σ η της
Ε π ιτρ ο π ή ς είτε να την τρ οπ οπ οιήσ ει είτε να μη δώ σει σ υ νέχεια σε αυτήν.
Η
Σ υ νθήκη
για
τη ν
Ε υρω π αϊκή Έ νω σ η
ενίσ χυσ ε το λό γο π ου
έχει το
Ε υ ρ ω π α ϊκό Κ ο ινο β ο ύ λιο με τη διαδικα σ ία της σ υ να π ό φ α σ η ς, π ου σ ημα ίνει ότι
ένα ευρύ φ ά σ μ α νο μ ο θ εσ ία ς (όπ ω ς η νομοθεσ ία της εσ ω τερ ική ς αγοράς, τα
41
θέμ ατα π ο λ ιτικ ή ς κα τανα λω τώ ν, τα διευρω π αϊκά δίκτυα, η π αιδεία και η υγεία)
εγκρ ίνεται και α π ό το Κ οινοβούλιο και από το Συμβούλιο.
Στην π λ ειο ν ό τη τα τω ν π ερ ιπ τώ σ εω ν (σ υ μ π ερ ιλα μ β α νο μ ένω ν της γεω ργίας,
τη ς αλιείας, τη ς εσ ω τερ ική ς αγοράς, του π ερ ιβ ά λ λ ο ν το ς και τω ν μεταφ ορώ ν)
το Σ υμβο ύλιο α π ο φ α σ ίζει με ειδική π λειοψ η φ ία και οι ψ ήφοι τω ν κρατώ ν
μελώ ν σ τα θ μ ίζο ντα ι ω ς εξής:
¡Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία και Η νω μένο Βασίλειο
Ό τα ν το Σ υμ β ο ύλιο α π οφ ασ ίζει βάσει π ρ ό τα σ η ς της Επ ιτροπ ής, χρειά ζοντα ι
το υ λ ά χ ισ το ν 62 ψ ήφ οι υπέρ. Στις άλλες π ερ ιπ τώ σ εις, η ειδική π λειοψ ηφ ία
είναι επ ίσ η ς 62 ψ ήφ ο ι στις οπ οίες όμω ς π ρ έπ ει να π ερ ιλα μ β ά νοντα ι οι ψήφοι
το υ λ ά χ ισ το ν 10 κρ α τώ ν μελώ ν. Στην π ρ άξη το Σ υμβούλιο π ρ ο σ π α θ εί να
επ ιτύχει τη ν ευ ρ ύ τερ η δυνατή σ υναίνεση π ρ ιν κα ταλήξει σε απ όφ ασ η, έτσι
ώ σ τε το 1994 α ρ νη τικές ψ ήφοι και απ οχές υπ ή ρ χα ν μόνο σ το 14% π ερίπ ου
τη ς ν ο μ ο θ εσ ία ς π ο υ εξέδω σ ε το Συμβούλιο.
Οι
το μ είς
π ο λ ιτικ ή ς
εξα κ ο λ ο υ θ ο ύ ν
π ου
να
κα λύπ τοντα ι
α π α ιτούν
από
ομοφ ω νία
τον
για
τη
π ρ ώ το
π υλώ να
λήψ η
και
α π οφ άσ εω ν
π ερ ιλ α μ β ά ν ο υ ν τη φ ορολογία, τη βιομηχανία, τον π ολιτισ μό, τα π ερ ιφ ερ ειακά
και κο ινω νικά τα μ εία και το π ρ ό γρ α μ μ α -π λα ίσ ιο για την έρευνα και την
τεχ νο λο γική α νάπ τυξη.
Ό σ ο ν α φ ο ρ ά το υ ς δύο ά λλους π υλώ νες π ου δη μ ιο ύ ρ γη σ ε η Συνθήκη για την
Ε υ ρ ω π α ϊκή
Έ νω σ η
- κοινή
εξω τερική
π ολιτική
και
π ολιτική
α σ φ άλεια ς
(δ εύ τερ ο ς π υ λ ώ ν α ς ) και σ υ νερ γασ ία στους τομείς της δικα ιο σ ύ νη ς και των
εσ ω τερ ικώ ν
υπ ο θ έσ εω ν
(τρίτος
π υλώ νας)-,
το
Σ υμβούλιο
λαμβάνει
α π ο φ ά σ εις και επ ίσ η ς π ρ ο ω θ εί π ρ ω τοβουλίες. Ο κα νόνα ς και σ το υς δύο
42
π υ λώ νες είναι η ομοφ ω νία, εκτός εάν π ρ όκειται για την εφ αρ μο γή απ ό κοινού
δράσης, η οπ οία μ π ο ρ εί να α π οφ ασ ισ τεί με ειδική π λειοψ ηφ ία.
Οι σ τόχοι τη ς κ ο ινή ς εξω τερ ικής π ολιτικής και π ο λιτική ς α σ φ ά λεια ς π ρ όκειτα ι
να κα θ ο ρ ισ το ύ ν π ρ ο κειμ ένο υ να υλο π οιήσ ου ν μια εξω τερ ική π ολιτική π ου θα
κα λύπ τει κά θε π τυ χ ή εξω τερικής π ολιτικής και π ο λιτικής ασφ άλειας.
Η σ υ νερ γα σ ία σ το υ ς τομείς της δικα ιοσ ύ νης και τω ν εσ ω τερ ικώ ν υπ οθέσ εω ν
έχει ω ς σ τό χο τη ν επ ίτευξη της ελεύθερης κυκλο φ ο ρ ία ς τω ν π ρ ο σ ώ π ω ν μέσα
σ την Έ νω σ η , κ α θ ώ ς και την π ροώ θησ η μέτρω ν κοινού ενδ ια φ έρ ο ντο ς στους
το μ είς τη ς ά σ κ η σ η ς ελέγχου στα εξω τερικά σύνορα, της π ο λιτικής ασύλου, της
μ ετα να σ τευ τική ς π ο λιτική ς και της κα τα π ο λέμ η σ η ς της τρομοκρα τία ς, του
λα θ ρ εμ π ο ρ ίο υ
να ρ κω τικώ ν
και
ά λλω ν
σοβαρώ ν
μορφ ώ ν
διεθνούς
εγκλη μ α τικό τη τα ς.
ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ15
Α π ό το 1974, οι α ρ χ η γ ο ί κρατώ ν και κυβ ερ νή σ εω ν σ υ να ντώ ντα ι του λά χισ τον
δύο
φ ο ρ ές
"ευ ρ ω π α ϊκ ή ς
το
χρ ό νο
σ υ νό δ ο υ
στα π λα ίσ ια
κορυφ ής".
του
Ε υρ ω π αϊκού
Σ υμμετέχει
επ ίσ ης
Σ υμβο υλίο υ
ο
ή της
π ρ ό εδ ρ ο ς
της
Ε π ιτρ οπ ής. Ο π ρ ό εδ ρ ο ς του Ε υρω π αϊκού Κ οινοβουλίου κα λείτα ι να μιλήσει
κατά τη ν ενα ρ κτή ρ ια συνεδρίασ η.
Το
Ε υ ρ ω π α ϊκό
Σ υμβο ύλιο καθίσ ταται ολοένα σ η μ α ντικό τερ ο στοιχείο της
Έ ν ω σ η ς π ο υ θέτει π ρ οτερ α ιότητες, εξασ φ α λίζει την π ολιτική κα θοδήγηση,
δίνει ώ θ η σ η σ τη ν α νάπ τυξη της Έ νω σ η ς και επ ιλύει τα α μ φ ισ β η τούμ ενα
ζη τή μ α τα π ου σ τά θ η κε δύσ κολο να επιλύσει το Σ υμβούλιο Υ π ουργώ ν.
Τ ο Ε υ ρ ω π α ϊκό Σ υμ β ο ύλιο υπ οβάλλει έκθεσ η σ το Ε υρω π αϊκό Κ οινοβούλιο
μετά α π ό κά θε σ υ νεδ ρ ία σ ή του καθώ ς και ετήσ ια γρ α π τή έκθεσ η σ χετικά με
την π ρ ό ο δ ο π ο υ σ η μ είω σ ε η Έ νω ση.
ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ
15 Κ. Στεφάνου ό.π.σελ.155 επ.
43
Η κοινοτική νο μ ο θ εσ ία που εκδίδει το Σ υμβούλιο - ή το Κ οινοβούλιο μαζί με το
Σ υμβο ύλιο σ τη διαδ ικα σ ία της σ υ να π ό φ α σ η ς - μπ ορ εί να έχει τις εξής μορφές:
κανονισ μοί: εφ α ρ μ ό ζο ντα ι άμεσα χω ρίς να υπ άρχει α νάγκη λήψ ης εθνικώ ν
μέτρω ν για τη ν εφ α ρ μ ο γή τους,
οδηγίες: δ εσ μ εύ ο υ ν τα κράτη μέλη ω ς π ρ ος τους σ τό χους π ου π ρέπ ει να
επ ιτύχουν, ενώ α φ ή νουν στις εθνικές αρχές την εξουσ ία να επ ιλέξουν τη
μορφ ή και τα μέσ α π ου θα χρ ησιμοπ οιήσ ουν,
α π οφ άσ εις: είναι δεσ μ ευ τικές ω ς π ρ ος όλες τους τις π λευ ρ ές για εκείνους
π ρ ο ς το υ ς ο π ο ίο υ ς απ ευθύνονται. Μια α π όφ α σ η μ π ορεί να α π ευθύνετα ι σε
ο π ο ιο δ ή π ο τε ή σε όλα τα κράτη μέλη, σε επ ιχειρ ήσ εις ή σε άτομα, συσ τά σ εις
και γνώ μες: δ εν είναι δεσ μ ευ τικές .
Η κοινοτική νο μ ο θ εσ ία καθώ ς και οι κοινές θέσ εις του Σ υμβουλίου που
δ ια β ιβ ά ζο ντα ι σ το
Ε υρω π αϊκό
Κ οινοβούλιο δημοσ ιεύο νται σ την
Επίσημη
Ε φ η μ ερ ίδ α σ ε ό λες τις επ ίσ ημες γλώ σσες.
ΟΡΓΑΝΩΣΗ
Κ ά θε κρ ά το ς μ έλο ς έχει μια εθνική α ντιπ ρ οσ ω π εία στις Βρυξέλλες, η οποία
είναι
γνω σ τή
π ρ ο ΐσ τα ντα ι
διπ λω μ ά τες,
ως
οι
και
μόνιμη
α ντιπ ροσω π εία.
μόνιμοι α ντιπ ρόσω π οι,
η
επ ιτροπ ή
τους,
π ου
Στις
α ντιπ ρ ο σ ω π είες
κατά
κα νόνα
λεγά μενη
αυτές
είναι α νώ τεροι
ΟοτσρΘΓ, π ρ οετοιμ ά ζει τις
υ π ο υ ρ γικές σ υ νόδο υς. Η Οογθρθγ συνεδριάζει μία φ ορά την εβ δ ομ ά δα και το
κυρ ιό τερ ο
κα θ ή κο ν της είναι να
φ ροντίζει να εξετά ζοντα ι σε υπ ουργικό
επ ίπ εδ ο μ όνο τα δυ σ κολό τερ α και π ιο ευ α ίσ θητα ζητήματα.
Η Ο ογθρθγ είναι επ ίσ ης ο α π οδέκτη ς τω ν εκθέσ εω ν τω ν π ολυ ά ρ ιθ μ ω ν
ο μ ά δ ω ν ερ γα σ ία ς εθνικώ ν εμ π ειρ ογνω μ ό νω ν του Σ υμβουλίου. Οι εν λόγω
ο μ ά δ ες εξετά ζο υ ν λεπ το μ ερ ώ ς τις π ρ οτά σ εις της Ε π ιτρ οπ ής και εντοπ ίζουν,
μεταξύ ά λλω ν, σ η μ εία σ υμφ ω νία ς και διαφ ω νίας.
Το
έρ γο
του
Συμβουλίου
"Γεω ρ γία"
π ρ ο ετο ιμ ά ζο υ ν
π επ ειρ αμένοι
α ντιπ ρ ό σ ω π ο ι τω ν κρατώ ν μελώ ν π ου σ υνέρ χοντα ι μία φ ορά την εβδομά δα
σ τα π λα ίσ ια τη ς Ε ιδικής Ε π ιτροπ ής για τη Γεω ργία.
Η
Γενική
Γ ρ α μ μ α τεία
π αρέχει
την
π νευματική
και
υλική
υ π ο δομ ή
του
Σ υμ β ο υλίο υ σε ό λα τα επίπεδα. Α π ο τελεί σ τοιχείο σ υ νέχεια ς σ τις ερ γα σ ίες του
Σ υμ β ο υλίο υ και φ υλά σ σ ει τις π ρ ά ξεις και τα α ρχεία του Σ υμβουλίου. Η νομική
του Υ π η ρ εσ ία π α ρ έχει σ υ μ β ου λές στο Σ υμβούλιο και στις επ ιτρ ο π ές σχετικά
44
με νομικά θέμ ατα .
Ο γενικός γρ α μ μ α τέα ς διορίζεται απ ό το εν ενεργεία
Σ υμβο ύλιο ομ ό φ ω να .
45
β) Ευρωπαϊκή Επιτροπή16
Νομική βάση: άρθρα 155 έως 163 της Συνθήκης ΕΚ· στο πλαίσιο της ΚΕΠΠΑ:
ά ρθρα Ι.5, π α ρ ά γρ α φ ο ς 3 ,1 .6 ,1 .7 ,1 8 , π α ρ ά γρ α φ ο ς 3, και 1.9 της Συνθήκης
ΕΕ-
σ το υς
το μ είς
δικαιοσύνης
και
εσ ω τερικώ ν
υποθέσεω ν:
άρθρα
Κ.3
π α ρ ά γ ρ α φ ο ς 2, Κ.4 π α ρ ά γρ α φ ο ς 2, Κ.6 και Κ.9 της Σ υ νθ ή κη ς ΕΕ
Σ τό χ ο ι: δ ια σ φ ά λ ισ η τη ς λ ε ιτο υ ρ γ ία ς και τη ς α ν ά π τυ ξ η ς τη ς κ ο ιν ή ς α γ ο ρ ά ς
ε κ π ρ ο σ ώ π η σ η τω ν κ ο ιν ο τικ ώ ν σ υ μ φ ερ ό ν τω ν ε ν τό ς και εκ τό ς ΕΕ.
Μ έσ α :
δ ικ α ίω μ α
ν ο μ ο θ ε τικ ή ς π ρ ω το β ο υ λ ία ς
κα τά τη
ν ο μ ο π α ρ α γ ω γ ικ ή
δ ια δ ικ α σ ία τη ς ΕΕ, σ υ μ μ ετο χ ή σ τη ν εκ π ό ν η σ η , τη ν υ λ ο π ο ίη σ η και τον
έ λ εγ χ ο ε φ α ρ μ ο γ ή ς του κο ινο τικο ύ δικαίου· α ν τιπ ρ ο σ ω π ε ίε ς τη ς Ε π ιτρ ο π ή ς
σ ε κ ρ ά τη .
Π ρ ο ϋ π ο λ ο γ ισ μ ό ς : 2 ,7 δισ εκα τ. ECU δ ιο ικη τικο ύ χ α ρ α κ τή ρ α π ισ τώ σ εις, 77,8
δισ εκα τ. E C U επ ιχ ειρ η σ ια κ ές π ισ τώ σ εις (1996).
Η « Ε π ιτρ ο π ή τω ν Ε υρω π αϊκώ ν Κ οινοτήτω ν» -όπ ω ς είναι η νομ ικώ ς ορθή
ο ν ο μ α σ ία της- σ η μ ειώ ν ετα ι π ά ν τω ς ότι το Ν ο έμ β ρ ιο του 1993 κα θιερ ώ θ ηκε,
για α π λ ο ύ σ τευ σ η , ο όρ ος « Ε υρ ω π α ϊκή Ε π ιτρ ο π ή » -π ερ ιλ α μ β ά ν ει το υ ς 20
ε π ιτ ρ ό π ο υ ς
κα ι
το ν
π ολύπ λοκο
δ ιο ικ η τικ ό
μ η χ α ν ισ μ ό
του
οπ οίου
π ρο'ί'στανται και το υ ο π ο ίο υ έδρ α είναι οι Β ρ υ ξ έ λ λ ε ς . Π ρ ό κ ε ιτα ι γ ια 26
γ ε ν ικ έ ς
δ ιε υ θ ύ ν σ ε ις
κα ι
ο ρ ισ μ έ ν ε ς
υ π η ρ ε σ ίε ς
ο ρ ιζό ν τιο υ
χ α ρ α κτή ρ α
(Γ εν ικ ή Γ ρ α μ μ α τεία , Ν ο μ ική Υ π η ρεσ ία , Υ π η ρ ε σ ία Ε π ίσ η μ ω ν Ε κ δ ό σ εω ν της
ΕΕ,
Σ τα τισ τικ ή
Δ ιε ρ μ η ν ε ία ς
Υ π η ρ εσ ία ,
Μ ετα φ ρ α σ τική
Σ υ ν εδ ρ ιά σ εω ν
κ.α.),
σ τις
Υ π η ρ εσ ία ,
ο π ο ίες
Κ οινή
Υ π η ρ εσ ία
α π α σ χ ο λ ο ύ ν τα ι
16.500
π ε ρ ίπ ο υ μ ό ν ιμ ο ι και έκτα κτο ι υπ ά λληλοι, το 11 % τω ν ο π ο ίω ν ερ γά ζετα ι
σ το ν γ λ ω σ σ ικ ό το μ έα .
Ιστορική εξέλιξη και λειτουργία
Πρόδρομος
τη ς
Ε π ιτρ ο π ή ς
είναι
η
« Α νώ τα τη
Α ρ χή»
της
Ε υρ ω π αϊκής
Κ ο ινό τη τα ς Ά ν θ ρ α κ α και Χ ά λυβ α (ΕΚΑΧ), σ την οπ οία η Σ υνθήκη Ε Κ ΑΧ
π ρ ο σ έ δ ιδ ε ρ η τά « δ ια κ ρ α τικ ό χα ρ α κτή ρ α » .
Τ ο 1958, μετά τη ν υ π ο γρ α φ ή τω ν Σ υ νθ η κώ ν τη ς Ρ ώ μης, δ η μ ιο υ ρ γή θ η κε η
« Ε π ιτρ ο π ή τη ς Ε υ ρ ω π α ϊκ ή ς Ο ικο νο μ ική ς Κ ο ινό τη τα ς» . Σε α ντίθεσ η με το
16 htpp://europa.eu.int, Κ. Στεφάνου ό.π.σελ. 176 επ.
46
Σ υ μ β ο ύ λιο
Υ π ουργώ ν
(Σ υ μ β ούλιο
της
Ε υρ ω π αϊκής Έ νω σ η ς),
το οπ οίο
εκ π ρ ο σ ω π εί τα σ υ μ φ έρ ο ντα τω ν κρ ατώ ν μελώ ν, η Ε π ιτρ οπ ή δ η μ ιο υ ρ γή θ η κε
με σ τό χ ο τη δ ια φ ύ λ α ξ η τω ν κο ινο τικώ ν σ υ μ φ ερ ό ντω ν. Π ρ ο ς το σ κο π ό αυτό,
οι Σ υ ν θ ή κ ες α ν α θ έ το υ ν σ υ γ κ εκ ρ ιμ έν α κα θ ή κο ντα σ τη ν Ε π ιτρ οπ ή, γενική
π ερ ιγρ α φ ή τω ν ο π ο ίω ν δίδεται στο άρθρο 155 ΕΟΚ. Τ α κυριότερα απ ό τα
κ α θ ή κ ο ν τα α υ τά δ ύ ν α ν τα ι να χ ω ρ ισ θ ο ύ ν σε τρ εις κα τη γο ρ ίες : 1) δικα ίω μ α
π ρ ω το β ο υ λ ία ς τη ς Ε π ιτρ οπ ής στη διαδ ικα σ ία λή ψ η ς κο ινο τικώ ν απ οφ άσ εω ν:
το Σ υ μ β ο ύ λιο μ π ο ρ εί να λά βει α π ο φ ά σ εις μόνον κα τό π ιν π ρ ο τά σ εω ς της
Ε π ιτρ ο π ή ς
2)
α ρ μ ο δ ιο τή τω ν
νο μ ο π α ρ α γω γική
της,
η
Ε π ιτρ ο π ή
δρ α σ τηρ ιότητα :
λ α μ β ά νει
σ το
δ εσ μ ευ τικ ές
π λα ίσ ιο
τω ν
α π ο φ ά σ εις
και
σ υ ν ά π τε ι δ ιε θ ν ε ίς σ υ ν θ ή κ ε ς 3) δ ια χ ε ιρ ισ τικ έ ς και ε λ ε γ κ τικ έ ς α ρ μ ο δ ιό τη τες :
η Ε π ιτρ ο π ή
δ ικ α ίο υ
μ ερ ιμ ν ά
για
τη ν εφ α ρ μ ο γ ή
και π α ρ α κ ο λ ο υ θ ε ί τη ν
του δ ε υ τερ ο γ εν ο ύ ς
εφ α ρ μ ο γή
του
π ρ ω το γ ε ν ο ύ ς
κο ινο τικο ύ
κοινοτικο ύ
δ ικα ίο υ σ τα κ ρ ά τη μέλη. Μ ε τη Σ υνθήκη Σ υ γχ ώ νευ σ η ς (η οπ οία άρχισε να
ισχύει από 1ης Ιουλίου 1967) η Ανώ τατη Α ρχή της ΕΚΑΧ, η Ε π ιτρ οπ ή της
Ε Ο Κ και η Ε π ιτρ ο π ή της Ε υρω π αϊκής Κ οινότητας Α το μ ική ς Ε νέργεια ς (ΕΚΑΕ)
σ υ γ χ ω ν εύ θ η κ α ν
και
α π ο τελο ύ ν
π λέον
την
Ε π ιτροπ ή
τω ν
Ευρω παϊκώ ν
Κ οινοτήτω ν. Τ ο π λ ή θ ο ς τω ν νομικώ ν π ρ άξεω ν π ου α ν α φ έρ ο ν τα ι σ το Λ ευκό
Β ιβ λ ίο για τη ν ο λ ο κ λ ή ρ ω σ η της εσ ω τερ ικ ή ς α γο ρ ά ς κ α θ ώ ς και οι νέοι τομείς
π ο λ ιτικ ή ς π ο υ σ υ μ π ερ ιλ ή φ θ η κ α ν στη Σ υνθήκη ΕΚ (έρ ευ ν α και τεχ ν ο λ ο γ ικ ή
α ν ά π τυ ξη , δ ια ρ θ ρ ω τικ ή π ο λιτική , π ερ ιβ ά λ λ ο ν ) κ α τέσ τη σ α ν τη ν Ε π ιτρ ο π ή
κ έν τρ ο δ ια β ο υ λ ε ύ σ ε ω ν με τις εν ώ σ εις , τις ε π ιχ ε ιρ ή σ ε ις , τις π ε ρ ιφ έ ρ ε ιε ς και
τη ν το π ικ ή α υ τ ο δ ιο ίκ η σ η . Η π τώ σ η του τείχ ο υ ς του Β ερ ο λίνο υ και το τέλος
το υ
α ν τα γ ω ν ισ μ ο ύ
μετα ξύ
α να το λή ς
και
δύσης
δ ιεύ ρ υ ν α ν
το
π εδίο
δ ρ α σ τη ρ ιο τή τω ν τη ς Ε π ιτρ ο π ή ς π ρ ο σ θ έ το ν τα ς σ ε α υ τό το ν το μ έ α τω ν ε ξ ω τε ρ ικ ώ ν σ χ έ σ ε ω ν τη ς Κ ο ιν ό τη τα ς . Οι ε ξ ε λ ίξ ε ις α υ τέ ς και ο δ υ ν α μ ισ μ ό ς
το υ π ρ ο έ δ ρ ο υ
τη ς
Επιτροπής (1985-1995) ενίσχυσαν διπλά το ρόλο της
Ε π ιτρ ο π ή ς:
1)
ο
δ ια μ ε σ ο λ α β η τικ ό ς
τη ς
ρ ό λο ς
μετα ξύ
τω ν
εθ ν ικ ώ ν
κυ β ερ ν ή σ εω ν
ισ χ υ ρ ο π ο ιή θ η κ ε, κ υ ρ ίω ς λ ό γω τη ς ο λο ένα και μ εγ α λ ύ τε ρ η ς π ρ ο σ φ υ γ ή ς στη
λήψ η α π ο φ ά σ εω ν κατά π λειο ψ η φ ία στο Συμβούλιο- 2) η σ ύ σ φ ιγξη τω ν
ο ικ ο ν ο μ ικ ώ ν
και
εμ π ο ρ ικ ώ ν
σ χέσ εω ν
εν ίσ χ υ σ ε
το
διεθ νή
ρόλο
της
Ε π ιτροπ ής. Η εκλο γή του Λ ουξεμβούργιου, τον Ια νο υ ά ρ ιο το υ 1995, ω ς νέου
π ρ ο έδ ρ ο υ τη ς Ε π ιτρ ο π ή ς, σ η μ α το δ ό τη σ ε νέα επ ο χή για τη ν Ε π ιτρ οπ ή,
47
η ο π ο ία φ α ίν ετα ι να χα ρ α κτη ρ ίζετα ι π λέο ν απ ό μ εγα λύ τερ η μ ετρ ιο π ά θ εια
και π α γ ίω σ η τω ν κεκτη μ ένω ν.
Η Επιτροπή ως φορέας λήψεως αποφάσεων
Η
Ε υ ρ ω π α ϊκ ή
Ε π ιτροπ ή
α π ο τελεί
τον
σ η μ α ντικό τερ ο
φ ορέα
π ρ ο π α ρ α σ κ ε υ ή ς , κα τά ρ τισ η ς, εκ τέλ εσ η ς και ελέγχο υ τη ς εφ α ρ μ ο γ ή ς τω ν
δ εσ μ ευ τικώ ν α π ο φ ά σ εω ν της Ε υρω π αϊκής Έ νω σ η ς (ΕΕ). Ό σ ο ν α φ ο ρά τον
π ρώ το π υλώ να της Ε υρω π αϊκής Έ νω σ ης ισχύουν τα εξής: 1) Π ροπ αρασ κευή
τω ν α π ο φ ά σ ε ω ν : σ το υ ς π ερ ισ σ ό τερ ο υ ς το μ είς (εξα ίρ εσ η: σ ύ ν δ εσ η με τρ ίτες
χ ώ ρ ες, δ ιε ύ ρ υ ν σ η ) το Σ υ μ β ο ύ λιο δ ύ να τα ι να εγκρ ίνει νο μ ική π ρ ά ξ η μό νο ν
βάσει
π ρ ο τά σ εω ς
της
Επιτροπής.
Τα
σχέδια
τω ν
νο μ ικώ ν
π ρ ά ξεω ν
ε ξ ετά ζο ν τα ι α π ό ειδ ικ έ ς ο μ ά δ ες ερ γα σ ία ς και μελέτη ς (υ π ά ρ χ ο υ ν 7 0 0 -1 0 0 0
τέτο ιες
ο μ ά δ ες),
υ π ά λλη λο ι
τη ς
σ τη
σ ύ νθ εσ η
Ε π ιτρ ο π ή ς
τω ν
αλλά
ο π ο ίω ν
και
σ υ μ μ ετέ χ ο υ ν
υ π ά λληλοι
από
τα
όχι
μό νο ν
κρ ά τη
μέλη,
εκ π ρ ό σ ω π ο ι ενώ σ εω ν και ανεξά ρ τητοι εμ π ειρ ο γνώ μ ο νες. Ε άν ένα σ χέδιο
ν ο μ ικ ή ς π ρ ά ξ η ς
έχει δ ια β ιβ α σ θ εί επ ίσ η μ α
στο
Συμβούλιο,
η
Ε π ιτρ οπ ή
δ ύ να τα ι α νά π ά σ α σ τιγμή, μέχρι την έγκρ ισ η του, να το τρ ο π ο π ο ιή σ ει ή να
το α π ο σ ύ ρ ει. Οι σ υ σ τά σ εις, οι γ ν ω μ ο δ ο τή σ εις και οι λ ο ιπ ές α ν α κ ο ιν ώ σ εις
τη ς Ε π ιτρ ο π ή ς (π .χ. οι Λ ευ κές και Π ρ ά σ ινες Β ίβλοι για δ ιά φ ο ρ ο υ ς το μ είς
π ο λιτική ς)
δ εν
λ α μ β ά νο υ ν
Σ υ μ β ο ύ λ ιο ,
εφ όσ ον
Ε π ιτρ ο π ή ς,
οι
τη
π ρ ό κ ειτα ι
ο π ο ίες,
μορφή
για
εντούτοις,
μη
επ ίσ η μ ω ν
π ρ ο τά σ εω ν
δ ε σ μ ε υ τικ έ ς
οδηγούν
π ρος
το π ο θ ε τή σ ε ις
σ υ χνά
σε
το
τη ς
σ υ γ κ εκ ρ ιμ έ ν α
ν ο μ ο θ ε τικ ά μ έτρ α . Σ το ν τομ έα τω ν εξ ω τερ ικ ώ ν σ χέσ εω ν, το Σ υ μ β ο ύ λ ιο
δ ύ να τα ι
να
δ ώ σ ει
σ υ γκεκρ ιμ ένη
εξο υ σ ιο δ ό τη σ η
στην
Ε π ιτρ οπ ή
για
τη
δ ιεξα γ ω γ ή δ ια π ρ α γ μ α τε ύ σ ε ω ν με τρ ίτα κ ρ ά τη ή δ ιεθ ν είς ο ρ γ α ν ισ μ ο ύ ς (π.χ.
κράτη τη ς Κ εντρ ική ς και Α να το λική ς Ε υρώ π ης, Ο ΑΤΤ). 2) Λ ήψ η α π οφ άσ εω ν:
η Ε π ιτρ οπ ή σ υ μ μ ετέχ ει στη λήψ η α π οφ ά σ εω ν μέσω τω ν υπ α λλή λω ν της π ου
σ υ μ μ ετέχ ο υ ν σ τις ο μ ά δ ες ερ γα σ ία ς του Σ υμ β ο υλίο υ (250 π ερ ίπ ο υ),
τω ν υ ψ η λ ό β α θ μ ω ν υ π α λλή λω ν της και του α να π λη ρ ω τή γενικο ύ γρ α μ μ α τέα
ο ο π ο ίο ς σ υ μ μ ετέ χ ει σ τις σ υ νεδ ρ ιά σ εις της. Οι υπ ά λληλοι τη ς Ε π ιτρ οπ ής
μ π ορ ού ν να επ η ρ εά σ ο υ ν τους εκπ ρ οσ ώ π ους τω ν εθνικώ ν κ υ β ερ νή σ εω ν, δ εν
έχ ο υ ν ό μ ω ς δ ικ α ίω μ α ψ ήφου. Σ τις σ υ ν εδ ρ ιά σ εις του Σ υ μ β ο υ λίο υ Υ π ο υ ρ γ ώ ν
λ α μ β ά νει μ έρ ο ς ο εκά σ το τε α ρ μ ό δ ιο ς επ ίτρ ο π ο ς, ο ο π ο ίο ς ό μ ω ς ελά χ ισ τα
επ η ρ εά ζει
τη
δ ια δ ικ α σ ία
δ ια π ρ α γ μ α τεύ σ εω ν
48
μετα ξύ
τω ν
υ π ο υρ γώ ν.
Η
Ε π ιτρ ο π ή
δ ύ ν α τα ι
να
λα μ β ά νει
α υ το τελώ ς
ο ρ ισ μ έν ες
α π οφ ά σ εις,
α ν εξά ρ τη τα α π ό το Σ υμβούλιο, οι ο π ο ίες α φ ο ρ ο ύ ν κυ ρ ίω ς τη ν εσ ω τερ ική της
ο ρ γά νω σ η , το ν π ρ ο ϋ π ο λο γισ μ ό , το δ ίκα ιο α ντα γω νισ μ ο ύ και σ υ μ π ρ ά ξεω ν
(π.χ.
α π ο φ ά σ εις
επ ιχ ειρ ή σ εω ν).
3)
σ χετικά
με
κρ α τικές
Ε κτέλεσ η
τω ν
ενισ χύσ εις
α π οφ άσ εω ν:
η
ή
σ υ γχ ω νεύ σ εις
Ε π ιτρ οπ ή
εκ τελ εί τον
π ρ ο ϋ π ο λ ο γ ισ μ ό τη ς ΕΕ (π ολιτική π ρ ο ϋ π ο λο γισ μ ο ύ ) με δική τη ς ευθύνη
(ά ρ θ ρ ο 2 0 5 ΕΚ). Ε πίσης, το Σ υμβούλιο α ναθέτει σ την Ε π ιτροπ ή α ρ μ ο δ ιό τη τες
εκ τέλ εσ η ς τω ν α π ο φ ά σ εω ν του· σ το π λ α ίσ ιο α υτό η Ε π ιτρ ο π ή εγκρ ίνει
α υ τό ν ο μ α ο δ η γ ίες , κα ν ο ν ισ μ ο ύ ς και α π ο φ ά σ εις (κυ ρ ίω ς σ το υ ς το μ ε ίς της
ε σ ω τε ρ ικ ή ς α γ ο ρ ά ς και τη ς γ εω ρ γ ικ ή ς π ο λ ιτικ ή ς ). Οι εν λ ό γ ω π ρ ά ξ ε ις είναι
εξίσ ο υ δ ε σ μ ε υ τικ έ ς με τις α π ο φ ά σ εις του Σ υ μ β ο υ λ ίο υ για τα κρ άτη μέλη. Το
1994 η Ε π ιτρ ο π ή εξέδ ω σ ε σ υ νο λικά 7 .0 3 4 τέτο ιες π ράξεις. Δ εδ ο μ έν ο υ ότι η
ε κ τέλ εσ η τω ν ν ο μ ικ ώ ν π ρ ά ξεω ν α υ τώ ν είνα ι π ολύ σ η μ α ντική , τα κ ρ ά τη μέλη
α σ κ ο ύ ν ε κ τε λ ε σ τικ έ ς α ρ μ ο δ ιό τη τες α π ό κ ο ινο ύ με την Ε π ιτροπ ή σ το π λα ίσ ιο
ενό ς π ο λ ύ π λ ο κ ο υ σ υ σ τή μ α το ς α π ό εκ τελ εσ τικ ές επ ιτρ ο π ές το ο π ο ίο κα λείτα ι
ε π ιτρ ο π ο λ ο γ ία .
Π ρ ό κειτα ι
για
380
π ερ ίπ ο υ
επ ιτρ ο π ές
δ ια φ ό ρ ω ν
κ α τη γ ο ρ ιώ ν (ή το ι, « σ υ μ β ο υ λ ευ τικ ές επ ιτρο π ές», « επ ιτρ ο π ές δ ια χείρ ισ η ς»
και « επ ιτρ ο π ές κα ν ο ν ισ τικ ώ ν ρ υθμ ίσ εω ν»), π ου α π ο τελο ύ ντα ι α π ό εθ νικο ύς
υ π α λ λ ή λ ο υ ς οι ο π ο ίο ι σ υ νεδρ ιά ζο υν υπ ό τη ν π ρ οεδρ ία α ντιπ ρ ο σ ώ π ο υ της
Ε π ιτρ ο π ή ς
και
λαμβάνουν
α π ο φ ά σ εις
για
τα
εκτελεσ τικά
μ έτρ α
της
Ε π ιτρ ο π ή ς. Τ ο κα τά π όσ ον οι υπ ά λληλοι τω ν κρατώ ν μελώ ν δύναντα ι να
επ η ρ εά σ ο υ ν τις ε κ τε λ ε σ τικ έ ς α ρ μ ο δ ιό τη τε ς τη ς Ε π ιτρ ο π ή ς εξα ρ τά τα ι α π ό το
είδ ο ς
τη ς επ ιτρ ο π ή ς: στη
« σ υ μ β ο υ λευ τική
επ ιτρο π ή»
ζητείτα ι α π λώ ς η
γνώ μ η τους, ενώ σ το π λα ίσ ιο τη ς « επ ιτρ ο π ή ς δ ια χείρ ισ η ς» δ ύ να ντα ι ακόμη
και να α π ο ρ ρ ίψ ο υ ν π ρ ο τά σ εις της Ε π ιτροπ ής. Τ ο ισ χυρ ότερ ο μέσ ο επ ιρ ρ οή ς
τω ν κ ρ α τώ ν μ ελ ώ ν α π ο τελο ύ ν οι « επ ιτρ ο π ές κα νο νισ τικώ ν ρυθμ ίσ εω ν».
Μ ετά
από
δύ να τα ι
α ρ ν η τικ ή
(σ ύ μ φ ω να
ψ ηφ ο φ ο ρ ία
με μία εκ
σε
επ ιτρ ο π ή
κα νο νισ τικώ ν
τω ν π α ρ α λλα γώ ν
ρυθμ ίσ εω ν,
της δια δ ικα σ ία ς λήψ ης
α π ο φ ά σ εω ν, τη λ εγ ά μ εν η δ ια δ ικ α σ ία « δ ικτύ ο υ α σ φ α λεία ς» ), να ε π ιλ η φ θ εί το
Σ υ μ β ο ύ λ ιο
και να α π ο φ α σ ίσ ει με α π λή π λ ειο ψ η φ ία ότι δεν θα λ η φ θ εί
κα ν έν α ε κ τε λ ε σ τικ ό μέτρο. Η επ ιτρ ο π ο λο γία , π α ρ ά τον έκδ η λο επ ο π τικ ό της
χ α ρ α κ τή ρ α , έχει α π ο δ είξει σ τη ν π ρ ά ξη ότι α π ο τελ εί ικ α ν ο π ο ιη τικ ό μέσο
δ ια β ο υ λ ε ύ σ ε ω ν και α λ λ η λ επ ίδ ρ α σ η ς μ ετα ξύ τω ν εθ νικώ ν δ ιο ικ ή σ εω ν και
του δ ιο ικ η τικ ο ύ μ η χ α ν ισ μ ο ύ τη ς Ε π ιτρ ο π ή ς, ενώ το Σ υ μ β ο ύ λιο π α ρ ε μ β α ίν ει
σ ε ε ξ α ιρ ε τικ έ ς μόνο π εριπ τώ σ εις. 4) Έ λεγχ ο ς τω ν α π οφ άσ εω ν: η Επιτροπή,
49
στο π λα ίσ ιο της διαδικασίας για παράβαση υπ οχρεώ σεω ν (άρθρο 169 ΕΚ),
δύναται να ασκήσ ει π ροσφ υγή στο Ευρω παϊκό Δ ικαστήριο κατά κρατώ ν μελών
που έχ ο υ ν π α ρ α β ιά σ ει τη Σ υνθήκη ή μία ισ χύο υ σ α κοινοτική νομ ική π ράξη.
Για
το
λόγο
α υ τό
η
Ε π ιτροπ ή
α π οκα λείτα ι
και
« θ εμ α το φ ύ λα κα ς
τω ν
Σ υνθηκώ ν». Το 1995 η Επιτροπή κίνησε τη διαδικασία αυτή σε 1 000 περίπου
π ερ ιπ τώ σ εις, π ρ ο σ έ φ υ γ ε δε 72 φ ορ ές σ το Ε υ ρ ω π α ϊκό Δ ικα σ τή ρ ιο , το οπ οίο
εξέδω σ ε 39 α π ο φ ά σ εις το 1995, εκ τω ν οποίω ν 36 υπέρ της Επιτροπής. Εάν
έν α κ ρ ά το ς μ έλ ο ς δ εν λά βει τα μέτρα π ου σ υ ν επ ά γ ετα ι η εκτέλεσ η της
α π ό φ α σ η ς του Ε υρ ω π αϊκού Δ ικαστηρίου, η Ε π ιτροπ ή δύναται, βάσει της
Σ υ νθ ή κη ς
για
τη ν
Δ ικα σ τήρ ιο
να
Ε π ιτροπ ή
δύναται
Ε υρω π αϊκή
Έ νω ση,
επ ιβάλει χρηματική
να
να
ποινή
ασκήσει
ζητήσει α π ό
(άρθρο
π ροσφυγή
το
Ε υρω π αϊκό
171
ΕΚ).
Επιπλέον,
η
ενώ π ιον
του
Ευρω παϊκού
Δ ικ α σ τη ρ ίο υ και κα τά θ εσ μ ικώ ν ορ γά νω ν τη ς Ε υ ρ ω π α ϊκή ς Έ νω σης.
Σ τη Σ υ ν θ ή κ η ΕΕ η Ε π ιτρ ο π ή α να φ έρ ετα ι σ το σ η μ είο π ο υ γίνετα ι λ ό γ ο ς για
τη λ ή ψ η α π ο φ ά σ ε ω ν σ το υ ς το μ ε ίς τη ς κ ο ιν ή ς ε ξ ω τε ρ ικ ή ς π ο λ ιτικ ή ς και
π ο λ ιτικ ή ς
α σ φ ά λ ε ια ς
σ υ ν ε ρ γ α σ ία ς
σ το υ ς
(Κ Ε Π Π Α ,
το μ ε ίς
δ εύ τερ ο ς
τη ς
δ ικ α ιο σ ύ ν η ς
υ π ο θ έσ ε ω ν (τρ ίτο ς π υ λ ώ ν α ς της ΕΕ).
π ρ ο κ ειμ έν ω
είναι
όμω ς
π ολύ
π ιο
π υλώ νας
τη ς
και
ΕΕ )
τω ν
και
της
εσ ω τερ ικ ώ ν
Η σ υ μ μ ετο χ ή τη ς Ε π ιτρ ο π ή ς εν
π ερ ιο ρ ισ μ έν η
από
ότι
σ το ν π ρ ώ το
π υ λ ώ ν α , δ ε δ ο μ έ ν ο υ ότι π ρ ό κ ειτα ι για το μ ε ίς με κ α τά β ά σ η δ ια κ υ β ε ρ ν η τικ ό
χ α ρ α κ τή ρ α .
Σ το ν το μ έα τη ς Κ Ε Π Π Α η Ε π ιτρ ο π ή δ ύ να τα ι να υ π ο β ά λει
π ρ ο τά σ ε ις σ το
Σ υ μ β ο ύ λιο (ά ρ θ ρ ο Ι8, π α ρ ά γ ρ α φ ο ς 3, ΕΕ).
Ε ξάλλου, η
Ε π ιτρ ο π ή σ υ μ π ρ ά ττε ι στη δ ια μ ό ρ φ ω σ η τη ς Κ Ε Π Π Α , ιδ ίω ς ό σ ο ν α φ ο ρ ά την
εκ π ρ ο σ ώ π η σ η τη ς ΕΕ στο εξω τερ ικό και τη ν εφ α ρ μ ο γή « κο ινώ ν δρ ά σ εω ν»
(ά ρ θ ρ ο 1.5, π α ρ ά γ ρ α φ ο ς 3, ΕΕ), σ ύ μ φ ω να μά λισ τα με τη δ ια τύ π ω σ η του
ά ρ θ ρ ο υ Ι9 ΕΕ « σ υ μ π ρ ά ττει π λ ή ρ ω ς στις ερ γ α σ ίες του το μ έα της ΚΕ Π Π Α».
Τούτο
ισχύει
και
για
τις
αρμοδιότητες
της
Επ ιτροπ ής
όσον
αφορά
τη
σ υ νερ γασ ία σ το υς τομείς της δικαιοσύνης και τω ν εσ ω τερικώ ν υποθέσεω ν
(άρθρο Κ.4 ΕΕ). Η Επιτροπή δύναται να υποβάλει προτάσεις στο Συμβούλιο για
σ υ γκεκρ ιμ ένες π τυ χ έ ς του τρίτου πυλώ να, χω ρ ίς να έχει όμ ω ς το μονοπώλιο
υποβολής προτάσεω ν (άρθρο Κ.3 ΕΕ).
Διοικητική διάρθρωση και εσωτερικές διαδικασίες
Η Επιτροπή διαιρείται κατά βάση σε τρία επίπεδα: 1) το σώμα των 20 επιτρόπων
(περιλαμβανομένου του προέδρου της Επιτροπής, ο οποίος είναι πρώτος μεταξύ
50
ίσων) που διορίζονται από τα κράτη μέλη, μετά από σύμφωνη γνώμη του
Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για περίοδο πέντε ετών. Τα μέλη της Επιτροπής
ασκούν τα καθήκοντα τους με πλήρη ανεξαρτησία. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο
δύναται να εξαναγκάσει, με πρόταση δυσπιστίας, τα μέλη της Επιτροπής σε
συλλογική παραίτηση (άρθρο 144 ΕΕ)· 2) τα ιδιαίτερα γραφεία, τα οποία υπάγονται
απευθείας
στους
επιτρόπους
και
αποτελούνται
από
περιορισμένο
αριθμό
έμπιστων π ολιτικώ ν συμβούλων 3) 26 γενικές διευθύνσεις (ΓΔ) και λοιπές
υπηρεσίες, η ιεραρχική διάρθρωση των οποίων και η κατανομή αρμοδιοτήτω ν σε
αυτές π αρουσιάζει αναλογίες με τα υπουργεία τω ν κρατών μελών. Οι ΓΔ
αποτελούνται από διευθύνσεις και διοικητικές μονάδες: επιπλέον, η Επιτροπή
έχει δικές της αντιπ ροσω π είες σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, καθώς και 126
αντιπροσω πείες σε τρίτα κράτη και σε διεθνείς οργανισμούς. Το καθεστώ ς των
υπ αλλήλω ν
της
διέπεται
από
τον
ευρωπαϊκό
κανονισμό
υπηρεσιακής
κατάστασης- οι μισθοί τους επιβαρύνουν τον προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής
Ένωσης. Στην Επιτροπή απασχολούνται επίσης εμπειρογνώμονες -με σύμβαση
ορισμένου χρόνου- καθώς και εθνικοί υπάλληλοι οι οποίοι αποσπώνται για
περιορισμένο χρονικό διάστημα στις υπηρεσίες της Επιτροπής.
Κατόπιν πρωτοβουλίας της Επιτροπής ή του Συμβουλίου ή του Ευρωπαϊκού
Συμβουλίου,
οι
υπάλληλοι της αρμόδιας διοικητικής
μονάδας,
καταρτίζουν
σχέδια νομικώ ν πράξεω ν. Η αρμόδια για το εκάστοτε σχέδιο γενική διεύθυνση
σ υ νερ γά ζετα ι με τις λο ιπ ές ενδιαφ ερόμενες γενικές διευθύνσεις, είτε στο πλαίσιο
ειδικών «διυπηρεσιακών ομάδων» είτε βάσει συναντήσεων. Ανάλογα με τον τομέα
ενδέχεται να ανακύψ ουν αντιπαραθέσεις, ή, ενδεχομένω ς, οι «ισχυρές» γενικές
διευθύνσ εις (εξω τερικό εμπόριο, γεωργία, εσωτερική αγορά) να προσπαθήσουν
να επιβληθούν στις «αδύναμες» γενικές διευθύνσεις. Πρέπει πάντα να ζητείται η
γνώμη της Ν ομικής Υπηρεσίας, η έγκριση της οποίας αυξάνει τις πιθανότητες
έγκρισης
του
προϊστάμενοι
σχεδίου
τω ν
από
ιδιαίτερω ν
το
διοικητικό
γραφείων
μηχανισμό
ορίζουν,
κατά
της
τη
Επιτροπής.
διάρκεια
Οι
τω ν
εβδομαδιαίω ν συναντήσεω ν τους, τα σχέδια επί των οποίων συμφωνούν όλες οι
αρμόδιες υπηρεσίες («σημεία Α») και τα σχέδια που πρέπει να συζητηθούν
περαιτέρω και επί των οποίων πρέπει να ληφθεί απόφαση από το σώμα των
επιτρόπων («σημεία Β»), Κατ' αυτόν τον τρόπο τα ιδιαίτερα γραφεία επηρεάζουν
σε μεγάλο βαθμό τη διαδικασία προπαρασκευής και έγκρισης των σχεδίων
νο μ ικώ ν π ρ ά ξεω ν. Το σώ μα τω ν επ ιτρόπ ω ν συνεδριάζει υπό την προεδρία
του π ρ οέδρ ου τη ς Ε π ιτροπ ής και λαμβάνει α π οφ άσ εις με απλή π λειοψ ηφία·
Μ
στην π ρ ά ξη εφ α ρ μ ό ζετα ι σε μεγάλο βαθμό η αρχή της ομοφ ω νίας. Π ρος
ελά φ ρ υ νσ η του φ ό ρ το υ εργασ ίας του σ ώ ματο ς τω ν επ ιτρόπ ω ν καθιερ ώ θ ηκαν
η « δ ια δ ικα σ ία εξο υ σ ιο δ ό τη σ η ς» και η «γραπ τή διαδικασ ία». Σ ύ μ φ ω να με τη
δ ια δ ικα σ ία εξο υ σ ιο δ ό τη σ η ς, ένας επ ίτρ ο π ο ς εξο υσ ιο δ ο τείτα ι να λά β ει μόνος
του μια α π ό φ α σ η σ ε μια υπ όθεση τεχνικού κυ ρ ίω ς χα ρ α κτή ρ α (τούτο γίνετα ι
κυ ρ ίω ς σ το ν το μ έ α τη ς γεω ρ γίας), χω ρ ίς να αίρεται η σ υλλο γική ευ θύνη της
Ε π ιτρ οπ ής. Σ ύ μ φ ω ν α με τη γρ απ τή διαδικασία, σε π ερ ιπ τώ σ εις όπ ου, κατά
βάση, δ εν π α ρ α τη ρ είτα ι απ όκλισ η απ όψ εω ν, η Γενική Γ ρ α μ μ α τεία ενη μ ερ ώ νει
γρ α π τώ ς
τις
Γ ρ α μ μ α τεία
α ρ μ ό δ ιες
υ π η ρεσ ίες
α ν α λα μ β ά νει,
και
τα
εν π ρ ο κειμ ένω ,
ιδια ίτερ α
γρ α φ εία .
Η
σ η μ α ντικό σ υ ν το ν ισ τικ ό
Γενική
ρόλο.
Εάν, εν τό ς κ α θ ο ρ ισ μ έν η ς π ρ ο θ εσ μ ία ς, δ εν δ ια τυ π ω θ ο ύ ν επ ιφ υ λά ξεις ή δεν
π ρ ο τα θ ο ύ ν τρ ο π ο π ο ιή σ εις, το σ χετικό κείμ ενο θ εω ρ είτα ι ότι εγ κ ρ ίθ η κ ε απ ό
τη ν Ε π ιτρ ο π ή .
Εργαστήρι
νέω ν
ιδεών ή ευρωπαϊκή
κυβέρνηση;
Ε ίναι
ευ ρ ύ τα τα
δ ια δ ε δ ο μ έ ν η η ά π ο ψ η ότι η Ε π ιτρ ο π ή α π ο τελ εί ο ρ γ α ν ισ μ ό « ευ ρ ω κ ρ α τώ ν » ,
ε υ ρ ω π α ίω ν
δηλαδή
τεχ νο κρ α τώ ν.
Α υ τό
π ου
δεν
είναι
τό σ ο
γ νω σ τό ,
α ν τίθ ετα , είνα ι η σ τεν ή τη ς σ υ ν ερ γ α σ ία με ε κ π ρ ο σ ώ π ο υ ς τω ν ενώ σ εω ν,
τω ν π ε ρ ιφ ε ρ ε ιώ ν και τω ν εθ νικώ ν δ η μ ο σ ίω ν υ π η ρ εσ ιώ ν κα τά τη δ ια δ ικ α σ ία
λ ή ψ η ς α π ο φ ά σ ε ω ν . Α υ τές α κ ρ ιβ ώ ς οι σ τεν ές επ α φ ές με δ ιά φ ο ρ ο υ ς φ ο ρ είς ,
η α ξ ιο π ο ίη σ η τ ω ν δ υ ν α το τή τω ν το υ ς και τω ν τε χ ν ικ ώ ν το υ ς γ ν ώ σ ε ω ν και η
τα χ ε ία
ε π ε ξ ε ρ γ α σ ία
σ φ α ιρ ικ ώ ν
π ρ ο τά σ ε ω ν
κ α θ ισ το ύ ν
την
Ε π ιτρ ο π ή
π ρ α γ μ α τικ ό ε ρ γ α σ τή ρ ι ιδεώ ν. Δ εν π ρ έπ ει β έβ α ια να π α ρ α γ ν ω ρ ίζο υ μ ε ότι η
Ε π ιτρ ο π ή
Jacque
δ ια μ ό ρ φ ω σ ε
D elors,
υπό
π ολιτικό
π ρ ο φ ίλ
κυ ρ ίω ς
την οποία άρχισε να
υπ ό την π ροεδρία
δ ρ α σ τη ρ ιο π ο ιε ίτα ι
του
σ ε το μ ε ίς
(μ ε ίω σ η τ η ς α ν ε ρ γ ία ς , ε ξ ω τερ ικ ή π ο λ ιτικ ή ), οι ο π ο ίο ι είνα ι μ ά λ λ ο ν τυ π ικ ο ί
τ ο μ ε ίς ά σ κ η σ η ς κ υ β ε ρ ν η τικ ή ς π ο λ ιτικ ή ς . Μ ε την ενίσ χυ σ η του ρ όλου του
Ε υ ρ ω π α ϊκ ο ύ Κ ο ιν ο β ο υ λ ίο υ κατά τη δ ια δ ικα σ ία διορ ισ μού της Ε π ιτροπ ής, η
Ε π ιτρ οπ ή
εξα ρ τά τα ι π ιο π ολύ
α π ό το
Κ ο ιν ο β ο ύ λ ιο
και
από
τη
λα ϊκή
ε τυ μ η γ ο ρ ία , χ ω ρ ίς β έβ α ια να έχει ε ξ α λ ε ιφ θ ε ί το έλ λ ειμ μ α ν ο μ ιμ ο π ο ίη σ η ς
π ο υ τη χ α ρ α κ τη ρ ίζ ε ι. Κ ατά τη δ ια κ υ β ερ ν η τικ ή δ ιά σ κ εψ η του 199 6 θα τεθ εί
το θ έμ α τη ς μ ε ίω σ η ς του α ρ ιθ μ ο ύ τω ν ε π ιτρ ό π ω ν και τη ς δ ια ρ θ ρ ω τικ ή ς
μ ε τα ρ ρ ύ θ μ ισ η ς τη ς Ε π ιτρ οπ ής, χω ρ ίς να α να μ ένετα ι π ά ν τω ς ότι η Ε π ιτρ οπ ή
θα
είνα ι
π ε ρ ισ σ ό τε ρ ο
« ευ ρ ω π α ϊκή
κυβέρνηση»
από
ό,τι
π ριν.
Ο
μ ε λ λ ο ν τικ ό ς ρ ό λ ο ς τη ς Ε π ιτρ ο π ή ς θα εξα ρ τη θ εί κ υ ρ ίω ς α π ό το κατά π ό σ ο
52
θα μ π ο ρ έσ ει να σ υ ν εισ φ έρ ε ι ο υ σ ια σ τικ ά σ τη ν επ ίλ υ σ η τω ν σ υ γ κ εκ ρ ιμ έ ν ω ν
ο ικ ο ν ο μ ικ ώ ν , π ο λ ιτικ ώ ν και κ ο ινω νικώ ν π ρ ο κ λ ή σ εω ν σ τις ο π ο ίες κα λείτα ι
να α ν τε π ε ξ έ λ θ ε ι η Ε υ ρ ω π α ϊκή Έ νω ση.
53
γ) Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο17
Σ ύ ν θ εσ η : 6 2 6 β ο υ λ ε υ τέ ς α π ό 15 κρ ά τη τη ς ΕΕ. Μ εγ α λ ύ τερ η π ο λιτική
σ η μ α σ ία έχ ει η κ α τα ν ο μ ή σ ε κ ο ιν ο β ο υ λ ε υ τικ έ ς ο μ ά δ ε ς (βλ. π α ρ α κ ά τω ).
Α ρ μ ο δ ιό τ η τ ε ς : σ υ μ β ο υ λ ε υ τικ έ ς και ε λ εγ κ τικ ές α ρ μ ο δ ιό τη τε ς (ά ρ θ ρ ο 137
τη ς Σ υ ν θ ή κ η ς ΕΚ). Π ρ ότα σ η δ υ σ π ισ τία ς κατά της Ε π ιτρ ο π ή ς σ ύ μ φ ω να με το
άρθρο
144
τη ς
Σ υ νθ ή κη ς
ΕΚ.
Ε π ίσ ης
(δυνά μει
τρ ο π ο π ο ιή σ εω ν
των
Σ υ ν θ η κ ώ ν και σ υ μ φ ω νιώ ν): α ρ μ ο δ ιό τη τες λή ψ η ς α π ο φ ά σ εω ν (ό σ ο ν αφορά
τις μη υ π ο χ ρ ε ω τικ έ ς δ α π ά ν ες του κο ινο τικο ύ π ρ ο ϋ π ο λ ο γ ισ μ ο ύ δ υ νά μ ει του
ά ρ θ ρ ο υ 2 0 3 τη ς Σ υ ν θ ή κ η ς ΕΚ- τις σ υ μ φ ω νίες π ρ ο σ χ ώ ρ η σ η ς και σ ύ νδεσ ης
δ υ νά μ ει το υ ά ρ θ ρ ο υ 2 38 Σ υ νθ Ε Κ και τω ν ά ρ θ ρ ω ν Ν και Ξ της Σ υνθήκη ς ΕΕ),
Δ ικ α ιώ μ α τα
σ υ μ μ ε το χ ή ς
ν ο μ ο π α ρ α γ ω γ ικ ή ς
(δ ια β ο υ λ εύ σ εις
δ ια δ ικα σ ία ς:
μεταξύ
με
το
ά λλω ν,
ΕΚ
ά ρθ ρα
σ το
π λ α ίσ ιο
της
4 3 ,1 0 0 ,1 30Σ
της
Σ υ ν θ ή κ η ς Ε Κ - δ ια δ ικ α σ ία σ υ νερ γα σ ία ς κατά το ά ρ θ ρ ο 1 8 9 Γ τη ς Σ υνθήκης
ΕΚ- υπ οβολή ερ ω τήσ εω ν στην Επιτροπή σύμφω να με το άρθρο 140 της
Σ υ ν θ ή κ η ς ΕΚ ). Μ ο ρ φ ές σ υ μ μ ετο χ ή ς εκ τό ς τω ν Σ υ ν θ η κ ώ ν (εμ π ισ τευ τικ ές
π λ η ρ ο φ ο ρ ίε ς για τις δ ια π ρ α γ μ α τεύ σ εις σ χ ετικά με τις εμ π ο ρ ικ ές σ υ μ φ ω νίες
και
τις
σ υ μ φ ω ν ίε ς
σ ύνδεσ ης-
δ ικα ίω μ α
υπ οβολής
ερ ω τή σ εω ν
στην
Π ρ ο εδ ρ ία για θ έμ α τα ΚΕΠΠΑ- επ ίσ ημη δ ια δ ικα σ ία σ υ ν εν ν ό η σ η ς με το ΕΚ
κα τά τη ν π α ρ α γ ω γ ή κα νό νω ν δικαίου). Ψ ή φ ο ς έγ κ ρ ισ η ς για το ν ο ρ ισ μ ό τω ν
μ ελώ ν
τη ς
Ε π ιτρ ο π ή ς
σ υ ν α π ό φ α σ η ς γ ια
(άρθρο
158
τη ς
Σ υνθήκη ς
ΕΚ),
δικαίω μα
σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν ο υ ς το μ ε ίς ν ο μ ο θ ε τικ ή ς δ ρ α σ τη ρ ιό τη τα ς
(ά ρ θ ρ ο 189Β τη ς Σ υ ν θ ή κ η ς ΕΚ) και δικα ίω μ α εκλο γή ς δ ια μ εσ ο λα β η τή .
Δ ια δ ικ α σ ία
ο ρ ισ μ έ ν ε ς
λήψ ης
α π ο φ ά σ εω ν:
σ η μ α ν τικ έ ς
α π ο φ ά σ εις
κατά
(π.χ.
κα νόνα,
ψ ήφος
α π λή
π λ ειο ψ η φ ία
δ υ σ π ισ τία ς
κατά
για
της
Ε π ιτρ ο π ή ς, α π ο φ ά σ ε ις π ο υ α φ ο ρ ο ύ ν τον π ρ ο ϋ π ο λ ο γ ισ μ ό ) εφ α ρ μ ό ζο ντα ι
δ ιά φ ο ρ ε ς δ ια τ ά ξ ε ις τη ς Σ υ ν θ ή κ η ς ΕΚ.
Τ ο Ε υ ρ ω π α ϊκ ό Κ ο ιν ο β ο ύ λ ιο (Ε Κ ) είναι το κ ο ιν ο β ο υ λ ευ τικ ό ό ρ γ α ν ο της ΕΕ.
Τ α μέλη το υ εκ λ έ γ ο ν τα ι α π ό το 1979 με ά μ εσ η ψ η φ ο φ ο ρ ία . Π ρ ό δ ρ ο μ ο ς του
Ε Κ ή τα ν η Κ ο ινή
Σ υ νέλευ σ η τη ς Ε υ ρ ω π α ϊκή ς Κ ο ιν ό τη τα ς Ά ν θ ρ α κ α και
Χ ά λυβ α . 1
7
171ιΐρρ://ειιι·<^.6ΐι.ΐηί, Κ. Στεφάνου ό.π.σελ.161 επ.
54
Σύμφ ω να
με
τις
ιδ ρ υ τικ έ ς
η
π αροχή
α π ο κ λ εισ τικ ά
Σ υ ν θ ή κ ες ,
οι
α ρ μ ο δ ιό τη τε ς
γ ν ω μ ο δ ό τη σ η ς
π ρος
το
το υ
ΕΚ
Σ υ μ β ο ύ λιο
ή τα ν
της
Ε υ ρ ω π α ϊκ ή ς Έ ν ω σ η ς και ο έλεγχο ς της Ε υ ρ ω π α ϊκή ς Ε π ιτρ οπ ής. Σ τα δ ια κά
οι α ρ μ ο δ ιό τη τε ς το υ Ε Κ δ ιε υ ρ ύ ν θ η κ α ν σ η μ α ν τικ ά , χ ω ρ ίς ε ν το ύ το ις το Ε Κ
ν α έχ ει α π ο κ τή σ ε ι μ έχ ρ ι σ ή μ ερ α α ρ μ ο δ ιό τη τε ς α ν ά λ ο γ ε ς με α υ τέ ς εν ό ς
ε θ ν ικ ο ύ κ ο ιν ο β ο υ λ ίο υ .
Τ ο κ ύ ρ ιο ε π ιχ ε ίρ η μ α υπ έρ τη ς θ εσ μ ικ ή ς εν δ υ ν ά μ ω σ η ς του Ε Κ ήτα ν π ά ντα
η θ ε ω ρ ο ύ μ ε ν η ω ς α ν α γ κ α ία δ ιεύ ρ υ ν σ η τη ς δ η μ ο κ ρ α τικ ή ς ν ο μ ιμ ο π ο ίη σ η ς
τω ν δ ια δ ικ α σ ιώ ν λ ή ψ η ς α π ο φ ά σ εω ν εντό ς της Ε υ ρ ω π α ϊκ ή ς Έ νω σ η ς. Εν
π ρ ο κ ε ιμ έ ν ω , το Ο μ ο σ π ο ν δ ια κ ό Σ υ ν τα γ μ α τικ ό Δ ικ α σ τή ρ ιο τη ς Ο Δ Γ τόνισ ε
(α π ό φ α σ η
τη ς
1 2 η ς Ο κτω β ρ ίο υ
1993 σ χετικά
με τη
Σ υ νθ ή κη για την
Ε υ ρ ω π α ϊκ ή Έ ν ω σ η ) ότι, δ εδ ο μ έν ο υ του σ τα δ ίο υ σ το ο π ο ίο β ρ ίσ κετα ι τη
σ τιγ μ ή
α υ τή
η
ευ ρ ω π α ϊκ ή
ενο π ο ίη σ η ,
η
δ η μ ο κ ρ α τικ ή
ν ο μ ιμ ο π ο ίη σ η
π ρ ο κ ύ π τε ι α π ό τις α ρ μ ο δ ιό τη τες τω ν εθ ν ικ ώ ν κ ο ιν ο β ο υ λ ίω ν σ χ ετικ ά με τις
δ ρ α σ τη ρ ιό τη τε ς τω ν ευ ρ ω π α ϊκώ ν θ εσ μ ικώ ν οργάνω ν. Σ ύ μ φ ω να π ά ντα με
τη ν α π ό φ α σ η το υ Σ υ ν τα γ μ α τικ ο ύ Δ ικ α σ τη ρ ίο υ , δ η μ ο κ ρ α τικ ή ν ο μ ιμ ο π ο ίη σ η
π ρ ο σ φ έ ρ ε ι και το Ε υ ρ ω π α ϊκ ό Κ ο ινο β ο ύ λιο , τα μέλη του ο π ο ίο υ εκλέγο ντα ι
α π ό το υ ς π ο λ ίτε ς τω ν κ ρ α τώ ν μελώ ν.
Δ υ ν ά μ ει το υ ά ρ θ ρ ο υ 138 ΕΚ, ο α ρ ιθ μ ό ς τω ν μ ελώ ν του Ε Κ π ο υ εκλέγο ντα ι
α π ό τα 15 κρ ά τη τη ς ΕΕ α νέρ χετα ι σε 626. Ο α ρ ιθ μ ό ς τω ν ευ ρ ω β ο υ λευ τώ ν
π ο υ δ ικ α ιο ύ τα ι το κά θ ε κρ ά το ς μέλος δεν α ντα να κλά π λ ή ρ ω ς το ν π λη θ υ σ μ ό
του: έν α ς γ ερ μ α ν ό ς ευ ρ ω β ο υ λευ τή ς εκπ ρ ο σ ω π εί 800 0 00 π ερ ίπ ο υ π ολίτες,
ενώ έ ν α ς λ ο υ ξ ε μ β ο ύ ρ γ ιο ς ευ ρ ω β ο υ λ ευ τή ς π ερ ίπ ο υ 60 000.
Η
κ α τα ν ο μ ή
τω ν
ευ ρ ω β ο υ λ ευ τώ ν
ανάλογα
με το
κ ρ ά το ς
μ έλο ς
είναι
σ η μ α ν τικ ή . Π ιο σ η μ α ν τικ ή , όμω ς, α π ό π ο λ ιτικ ή ς α π ό ψ εω ς, είνα ι η κ α τα ν ο μ ή
τω ν ε υ ρ ω β ο υ λ ε υ τ ώ ν σε κ ο ιν ο β ο υ λ ε υ τικ έ ς ο μ ά δ ες , η ο π ο ία
έχ ε σ τενή
σ χ έ σ η με το υ ς ε υ ρ ω π α ϊκ ο ύ ς π ο λ ιτικ ο ύ ς σ χ η μ α τισ μ ο ύ ς .
Σ ύ μ φ ω ν α με το ά ρ θ ρ ο 140 ΕΚ, το Ε υ ρ ω π α ϊκό Κ ο ινο β ο ύ λιο εκλέγει μεταξύ
τω ν
μ ελ ώ ν
το υ
ε κ π ρ ο σ ω π ε ί το
το ν
π ρ ό εδ ρ ο
και
το
Ε Κ σε δ ιεθ ν ές επ ίπ εδο,
π ρ ο εδ ρ είο
του.
Ο
π ρ ό εδ ρ ο ς
κ α θ ώ ς και ένα ντι τω ν ά λλω ν
ο ρ γ ά ν ω ν , δ ύ ν α τα ι π ά ν τω ς να μ ετα β ιβ ά σ ει τις σ χ ε τικ έ ς α ρ μ ο δ ιό τη τε ς . Οι
α π ο φ ά σ ε ις
το υ
Κ ο ιν ο β ο υ λ ίο υ
λ α μ β ά ν ο ν τα ι
55
κα τά
τις
σ υ ν ε δ ρ ιά σ ε ις
ο λ ο μ έ λ ε ια ς , οι δ ε π ρ ο π α ρ α σ κ ε υ α σ τικ έ ς ε ρ γ α σ ίε ς λ α μ β ά ν ο υ ν χ ώ ρ α σ το υ ς
κό λπ ο υ ς 2 0 επ ιτρο π ώ ν:
•
επ ιτρ ο π ή ε ξ ω τερ ικ ώ ν υ π ο θ έσ εω ν, α σ φ ά λ ε ια ς και α μ υ ν τικ ή ς
π ο λ ιτικ ή ς -
•
επ ιτρ ο π ή γ εω ρ γ ία ς και α νά π τυ ξη ς τη ς υπ αίθρου-
•
επ ιτρ ο π ή π ρ ο ϋ π ο λο γισ μ ώ ν
•
ε π ιτρ ο π ή ο ικ ο ν ο μ ικ ή ς , ν ο μ ισ μ α τικ ή ς και β ιο μ η χ α ν ικ ή ς π ο λ ιτικ ή ς -
•
ε π ιτρ ο π ή έ ρ ε υ ν α ς , τε χ ν ο λ ο γ ικ ή ς α ν ά π τυ ξ η ς και εν έρ γ εια ς -
•
ε π ιτρ ο π ή εξ ω τερ ικ ώ ν ο ικ ο ν ο μ ικ ώ ν σ χ έσ εω ν
•
επ ιτρ ο π ή ν ο μ ικ ώ ν θ εμ ά τω ν και δικα ιω μ ά τω ν τω ν πολιτώ ν-
•
επ ιτρ ο π ή κ ο ινω νικώ ν υπ ο θ έσ εω ν και απ ασ χόλησ ης-
•
επ ιτρ ο π ή π ερ ιφ ερ εια κή ς πολιτικής- επιτροπή
μ ε τα φ ο ρ ώ ν και τουρισ μού-
•
ε π ιτρ ο π ή π ερ ιβ ά λ λ ο ν το ς , δ η μ ό σ ια ς υ γεία ς και π ρ ο σ τα σ ία ς τω ν
κ α τα ν α λ ω τώ ν -
•
ε π ιτρ ο π ή π ο λ ιτισ μ ο ύ , νεό τη τα ς, π α ιδ ε ία ς και μ έσ ω ν ενη μ έρ ω σ η ς-
•
ε π ιτρ ο π ή α ν ά π τυ ξη ς και σ υ ν ερ γ α σ ία ς-
•
ε π ιτρ ο π ή π ο λ ιτικ ώ ν ελ ευ θ ερ ιώ ν και εσ ω τερ ικ ώ ν υ π ο θ έσ εω ν -
•
ε π ιτρ ο π ή ελ έγ χ ο υ του π ρ ο ϋ π ο λ ο γ ισ μ ο ύ
•
ε π ιτρ ο π ή θ εσ μ ικ ώ ν θ εμ ά τω ν επ ιτρ ο π ή α λ ιεία ς
•
ε π ιτρ ο π ή κα νο νισ μ ο ύ , ελέγχο υ τη ς εν το λ ή ς και ασ υλιώ ν-
•
ε π ιτρ ο π ή για τα δ ικ α ιώ μ α τα τη ς γυνα ίκα ς- επιτροπή αναφορών.
Σ τις ψ η φ ο φ ο ρ ίε ς το υ
Ε Κ α π α ιτείτα ι κα τά κα νό να α π λή π λειο ψ η φ ία -
οι
δ ια τά ξ ε ις ό μ ω ς τη ς Σ υ νθ ή κη ς Ε Κ ο ρ ίζο υ ν ειδ ικ ές π λ ειο ψ η φ ίες για τη λήψ η
σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν ω ν σ η μ α ν τικ ώ ν α π ο φ ά σ εω ν: για την π ρ ό τα σ η δ υ σ π ισ τία ς κατά
τη ς Ε π ιτρ ο π ή ς α π α ιτείτα ι η π λ ειο ψ η φ ία τω ν 2 /3 τω ν ψ η φ ισ ά ν τω ν και,
συγχρόνω ς,
η
π λ ειο ψ η φ ία
τω ν
μ ελώ ν
του
ΕΚ
(ά ρ θ ρ ο
144
ΕΚ)
για
τρ ο π ο π ο ιή σ ε ις ή α π ό ρ ρ ιψ η τη ς κ ο ινή ς θ έσ η ς του Σ υ μ β ο υ λίο υ κα τά τη
δ ια δ ικ α σ ία σ υ ν ε ρ γ α σ ία ς α π α ιτείτα ι η α π ό λ υ τη π λ ειο ψ η φ ία του σ υ ν ό λ ο υ
τω ν μ ελ ώ ν το υ Ε Κ (ά ρ θ ρ α 189 Β και 189 Γ ΕΚ)- για τρ ο π ο λ ο γ ίες σ το σ χ έδ ιο
π ρ ο ϋ π ο λ ο γ ισ μ ο ύ :
π λ ειο ψ η φ ία
τω ν
μ ελώ ν
του
ΕΚ -
π ρ ο τά σ εις
τρ ο π ο π ο ίη σ η ς τω ν υ π ο χ ρ εω τικ ώ ν δ α π α ν ώ ν κα τά τη ν π ρ ώ τη α νά γνω σ η :
α π ό λ υ τη
π λ ε ιο ψ η φ ία
τω ν
ψ ηφ ισ ά ντω ν-
τρ ο π ο λ ο γ ίες
κατά
τη
δ εύ τερ η
α ν ά γ ν ω σ η ε ν τό ς σ υ γ κ εκ ρ ιμ έ ν ω ν α ν ώ τα τω ν ορίω ν: π λ ειο ψ η φ ία τω ν μ ελώ ν
του
και,
συγχρόνω ς,
τω ν
3/5
τω ν
ψ ηφ ισ ά ντω ν-
α π ό ρ ρ ιψ η
του
π ρ ο ϋ π ο λ ο γ ισ μ ο ύ : π λ ειο ψ η φ ία τω ν μ ελώ ν του και, σ υ γχ ρ ό νω ς, τω ν 2 /3 τω ν
ψ η φ ισ ά ν τω ν (ά ρ θ ρ ο 2 0 3 ΕΚ).
56
Λειτουργίες
Οι λ ειτο υ ρ γ ίες του Ε υρω π αϊκού Κ οινοβουλίου δεν δύναντα ι να σ υ γκρ ιθ ο ύ ν με
τις λ ειτο υ ρ γ ίε ς τω ν κοινοβουλίω ν τω ν κρατώ ν μελών, δεδομένου ότι δεν
υπάρχει κάπ οια ευρω παϊκή κυβέρνηση της ΕΕ στην οποία το Ευρω παϊκό
Κ οινοβούλιο να δίνει ψήφο εμπ ιστοσύνης και την οπ οία να ελέγχει· το Ε Κ έχει
α π λώ ς ορ ισ μ ένες, π εριορισμένες, α ρ μ ο δ ιό τη τες όσ ον α φ ο ρά τη νο μ ο θ ετική
εξουσ ία .
Οι λ ειτο υ ρ γ ίε ς του ΕΚ θα μ π ορ ούσ ε να θ εω ρ η θ εί ότι είναι οι
α κόλουθ ες:
•
χάραξη
π ο λ ιτικ ή ς :
δ ρ α σ τ η ρ ιό τ η τ ε ς
ο
του
το μ έ α ς
ΕΚ
που
α υ τό ς
κ α λ ύ π τει
σ το χ εύ ο υ ν
στη
όλες
τις
δ ια μ ό ρ φ ω σ η
τω ν
υ φ ισ τά μ ε ν ω ν το μ έω ν π ο λ ιτικ ή ς τη ς Ε Ε . Η λ ε ιτο υ ρ γ ία α υ τή κ α λ ύ π τει
το υ ς
το μ ε ίς :
δ ικ α ίω μ α
π ρ ω το β ο υ λ ία ς,
σ υ μ μ ετο χ ή
στη
σ υ μ β ο λή
στην
ν ο μ ο π α ρ α γ ω γ ικ ή δ ια δ ικ α σ ία και έ λ ε γ χ ο ς
•
δ ια μ ό ρ φ ω σ η
του
θ εσ μ ικο ύ
π λα ισ ίου:
δη λαδ ή
π α ρ α π έρ α εξ έλ ιξ η του θ εσ μ ικ ο ύ π λ α ισ ίο υ τη ς ΕΕ. Η λ ε ιτο υ ρ γ ία αυτή
α φ ο ρ ά τη ν τρ ο π ο π ο ίη σ η τω ν δ ια δ ικα σ ιώ ν λή ψ η ς α π ο φ ά σ εω ν και την
α ν α κ α τα ν ο μ ή α ρ μ ο δ ιο τή τω ν μ ετα ξύ της ΕΕ και τω ν κ ρ α τώ ν μ ελώ ν
•
ανάδραση:
η
λ ειτο υ ρ γ ία
ε υ ρ ω β ο υ λ ε υ τώ ν
και
α υτή
ψ η φ ο φ ό ρ ω ν.
αφορά
τη
Σ υ γκεκρ ιμ ένα :
σ χ έσ η
μετα ξύ
έκ φ ρ α σ η
τω ν
σ υ μ φ ε ρ ό ν τω ν τω ν ψ η φ ο φ ό ρ ω ν, σ υ γ κ ερ α σ μ ό ς δ ια φ ό ρ ω ν θ έσ εω ν και
κ ιν η το π ο ίη σ η τω ν π ο λ ιτώ ν για σ η μ α ν τικ ά ζητή μ α τα .
Από
τις
π ρ ώ τε ς
Κ ο ιν ο β ο ύ λ ιο
ευ ρ ω εκλο γές
α σ κ ε ί δ υ ν α μ ικ ά
του
1979
μέχρι
σ ήμερα
τις λ ε ιτο υ ρ γ ίε ς π ου
το
Ε υ ρ ω π α ϊκό
αφορούν
τη χ ά ρ α ξη
π ο λ ιτικ ή ς -κ υ ρ ίω ς ό σ ο ν α φ ο ρ ά τη ν π ρ ω το β ο υ λ ία και το ν έ λ ε γ χ ο - και τη
δ ια μ ό ρ φ ω σ η το υ θ εσ μ ικ ο ύ π λα ισ ίο υ . Α ντιθ έτω ς , ό σ ο ν α φ ο ρ ά τη λ ειτο υ ρ γ ία
« α ν ά δ ρ α σ η ς » , το Ε Κ δ εν είναι π ά ν τα σε θ έσ η να επ ιβ ά λει τις α π ό ψ ε ις του.
Χάραξη πολιτικής
Μ ετά τις π ρ ώ τ ε ς ε υ ρ ω ε κ λ ο γ έ ς του 19 7 9 το Ε Κ α ν έ π τυ ξ ε π ο ικ ίλ ε ς ν έες
δ ρ α σ τ η ρ ιό τ η τ ε ς . Μ ε π ο λ υ ά ρ ιθ μ α ψ η φ ίσ μ α τα , τα ο π ο ία ε ν έ κ ρ ιν ε με δική
του π ρ ω το β ο υ λ ία , το Ε Κ α σ χ ο λ ή θ η κ ε με τις π α ρ α β ιά σ εις τω ν α ν θ ρ ω π ίν ω ν
δ ικ α ιω μ ά τω ν σ ε ο λ ό κ λ η ρ ο τον κόσ μο, με ζη τή μ α τα του τρ ίτο υ κ ό σ μ ο υ και
με ε π ίκ α ιρ α
θ έμ α τα
σ την
Ε υ ρ ω π α ϊκή
57
Έ νω σ η .
Δ εδ ο μ έν ω ν
τω ν
ισ χνώ ν
α ρ μ ο δ ιο τ ή τ ω ν το υ , το Ε Κ δ εν μ π ό ρ εσ ε να ε π η ρ εά σ ε ι, σ ε ικ α ν ο π ο ιη τικ ό
β α θ μ ό , τις σ η μ α ν τικ έ ς α π ο φ ά σ εις π ου έλ α β ε η ΕΕ σ το υ ς π α ρ α δ ο σ ια κ ο ύ ς
τ ο μ ε ίς
α ρ μ ο δ ιό τ η τ α ς
της.
Ως
κ ύ ρ ιο
π εδ ίο
α ν τ ιπ α ρ ά θ ε σ η ς
με
το
Σ υ μ β ο ύ λ ιο , οι ε υ ρ ω β ο υ λ ε υ τ έ ς επ έ λ ε ξ α ν το υ ς το μ ε ίς το υ π ρ ο ϋ π ο λ ο γ ισ μ ο ύ
και τη ς ν ο μ ο θ ε τικ ή ς δ ια δ ικα σ ία ς, δεν δ ίσ τα σ α ν δε να α π α σ χ ο λ ή σ ο υ ν το
Ε υ ρ ω π α ϊκ ό Δ ικ α σ τή ρ ιο με επ ίμ α χ α ζη τή μ α τα π ου α φ ο ρ ο ύ σ α ν α υ το ύ ς τους
το μ είς. Τ ο 19 8 0 και το 1985 το Ε Κ α π έρ ρ ιψ ε τον κ ο ιν ο τικ ό π ρ ο ϋ π ο λ ο γ ισ μ ό .
Τ ο α π ο τέλ εσ μ α ή τα ν να ισ χύσ ει π ρ ο σ ω ρ ινά , μέχρι τη ν έγ κ ρ ισ η του νέου
π ρ ο ϋ π ο λ ο γ ισ μ ο ύ , το σ ύ σ τη μ α τω ν δ ω δ εκα τη μ ο ρ ίω ν, κάθε μήνα δηλαδή οι
δ α π ά ν ες
δεν
μπ ορ ού σ α ν
να
υπ ερβούν
το
1 /1 2
τω ν π ισ τώ σ ε ω ν
του
π ρ ο ϋ π ο λ ο γ ισ μ ο ύ το υ π ρ ο η γ ο ύ μ εν ο υ ο ικ ο ν ο μ ικ ο ύ έτους.
Α π ό το
1 9 7 9 μ έχ ρ ι σ ή μ ερ α το ΕΚ έχει δ ιευ ρ ύ ν ει το ν κ ο ιν ο β ο υ λ ευ τικ ό
έ λ εγ χ ο
α ξ ιο π ο ιώ ν τα ς
σε
σ η μ α ν τικ ό
βαθμό
το
δ ικ α ίω μ α
υπ οβολής
ε ρ ω τή σ ε ω ν , α σ κ ώ ν τ α ς μ εγ α λ ύ τε ρ ο π ο λ ιτικ ό έλ εγ χ ο σ τις δ α π ά ν ε ς τη ς ΕΕ
μ έσ ω
τη ς
επ ιτρ ο π ή ς
ελέγχο υ
του π ρ ο ϋ π ο λ ο γ ισ μ ο ύ
και σ υ γ κ ρ ο τώ ν τα ς
ε ξ ε τ α σ τ ικ έ ς ε π ιτ ρ ο π έ ς .
Λ ό γ ω το υ π λ ή θ ο υ ς τω ν δ ρ α σ τη ρ ιο τή τω ν του, ο σ υ ν το ν ισ μ ό ς μ ετα ξύ τω ν
ο π ο ίω ν δ ε ν ή τ α ν π ά ν τα ά ρ ισ το ς, το Ε Κ κ α τη γ ο ρ ή θ η κ ε ά τι δ ε ν α σ χ ο λ είτα ι,
σ το β α θ μ ό π ο υ θα έπ ρεπ ε, με ουσ ιώ δη ζη τή μ α τα τη ς ΕΕ. Η κα τά σ τα σ η
α υ τή μ ε τα β λ ή θ η κ ε με τη ν ένα ρ ξη ισ χ ύ ο ς τη ς Ε νια ία ς Ε υ ρ ω π α ϊκ ή ς Π ρ ά ξη ς
(Ιο ύ λ ιο ς 1 9 Θ 7 ) και τη ς Σ υ νθ ή κη ς για τη ν ΕΕ (Ν ο έμ β ρ ιο ς 1993), σ το μέτρο
π ου
η σ υ μ μ ε το χ ή
ε σ ω τ ε ρ ικ ή ς
του
αγοράς
δ ρ α σ τ η ρ ιο τ ή τ ω ν
ΕΚ στη ν ο μ ο π α ρ α γ ω γ ικ ή
απορροφά
του.
Οι
ολοένα
νέες
και
δ ια δ ικ α σ ία
μ εγ α λ ύ τε ρ ο
δ ια δ ικ α σ ίε ς
που
υ π έρ της
μέρ ος
τω ν
κ α θ ιε ρ ώ θ η κ α ν
(σ υ ν ε ρ γ α σ ία , άρθρο 1Θ9 Γ ΕΚ- συναπόφασης, άρθρο 189 Β ΕΚ) οδήγησαν
σε
ικ α ν ο π ο ιη τ ικ ά
ε υ ρ ύ τα τε ς
α π ο τελ έσ μ α τα ,
ν ο μ ο θ ε τ ικ έ ς
χ ω ρ ίς
α ρ μ ο δ ιό τη τε ς
σ το
π ά ν τω ς
ΕΚ.
Η
να
προσδώ σουν
Ε π ιτρ ο π ή
και
το
Σ υ μ β ο ύ λ ιο λ α μ β ά ν ο υ ν π λ έ ο ν π ε ρ ισ σ ό τε ρ ο υ π ό ψ η το υ ς τις ε π ιθ υ μ ίε ς και
τ ις α π α ιτή σ εις τω ν ευρω βουλευτώ ν. Σ ημειω τέον ότι το ΕΚ α π έδ ω σ ε ιδιαίτερη
σημασία σ την κοινω νική και οικολογική διάσταση κατά την υλοπ οίηση της εσ ω τερ ική ς αγοράς.
58
Διαμόρφωση του θεσμικού πλαισίου
Μ ετά τις π ρ ώ τες ευ ρ ω εκ λ ο γ ές του Ιουνίου 1979, οι δ ρ α σ τη ρ ιό τη τες του ΕΚ
σ το ν το μ έα τη ς δ ια μ ό ρ φ ω σ η ς του θ εσ μ ικο ύ π λα ισ ίου π ο λλα π λα σ ιά σ τη κα ν:
σ τα θ μ ό εν π ρ ο κ ειμ έν ω α π ο τέλεσ ε η έγκρ ισ η του «σ χεδ ίο υ σ υ ν θ ή κ η ς για την
ίδ ρ υ σ η τη ς Ε υ ρ ω π α ϊκ ή ς Έ νω σ η ς» (14 Φ εβ ρ ο υ ά ρ ιο υ 1984). Τ ο εν λόγω
σ χ έδ ιο σ υ ν θ ή κ η ς α π ο τελ εί το σ κελετό ευ ρ ω π α ϊκο ύ σ υ ντά γμ α το ς. Σ ύμφ ω να
με
αυτό,
το
Κ ο ινο β ο ύ λιο
και
το
Σ υμ β ο ύλιο
σ υ μ μ ετέχ ο υ ν
ισ ό τιμ α
στη
ν ο μ ο θ ετικ ή δ ια δ ικ α σ ία της Ε υ ρ ω π α ϊκή ς Έ νω σ η ς, μετα ξύ δε τω ν κρ ατώ ν
μ ελώ ν και τη ς Ε υ ρ ω π α ϊκή ς Έ ν ω σ η ς θ εσ π ίζετα ι σ α φ ή ς δ ια χ ω ρ ισ μ ό ς τω ν
α ρ μ ο δ ιο τή τω ν ,
με την αρχή τη ς επ ικ ο υ ρ ικ ό τη τα ς να α π ο κτά θ εμ ελιώ δ η
σ η μ α σ ία . Τ ο σ χ έδ ιο α υτό σ υ νθ ή κη ς δεν εγκρ ίθ η κε τελικά, επ η ρ έα σ ε όμ ω ς σε
σ η μ α ν τικ ό β α θ μ ό τις ερ γα σ ίες π ου ο δ ή γη σ α ν σ τη ν έγκρ ισ η τη ς ΕΕΠ.
Η Σ υ ν θ ή κ η του Μ ά α σ τρ ιχ για την Ε υ ρ ω π α ϊκή Έ νω ση, η ο π ο ία ά ρ χισ ε να
ισ χ ύ ει
το ν
Ν ο έμ β ρ ιο
του
1993,
ενδ υ νά μ ω σ ε
σ υ νο λικά
το
ρόλο
του
Ε υ ρ ω π α ϊκ ο ύ Κ ο ινο β ο υ λίο υ . Τ ο Κ ο ινο β ο ύ λιο α π έκτη σ ε δ ικ α ίω μ α έγκρ ισ η ς
το υ σ ώ μ α το ς τω ν επ ιτρ ό π ω ν, η θητεία τω ν ο π ο ίω ν α ν τισ το ιχ εί π λ έο ν στη
θ η τε ία το υ ΕΚ. Τ ο Κ ο ινο β ο ύλιο έχει π λέο ν μ εγα λύ τερ ες α ρ μ ο δ ιό τη τες κατά
τη ν ο μ ο θ ετικ ή δ ια δ ικ α σ ία μέσ ω τη ς νέας, α ρ κετά π ο λύ π λο κη ς, δ ια δ ικα σ ία ς
σ υ ν α π ό φ α σ η ς το υ ά ρθ ρο υ 189 Β ΕΚ. Σ ύμ φ ω να με τις ν έες δια τά ξεις, το
Ε υ ρ ω π α ϊκ ό Κ ο ιν ο β ο ύ λ ιο δύ να τα ι επ ίσ η ς να σ υ νισ τά εξετα σ τικ ές επ ιτρο π ές,
οι ο π ο ίες επ ιλ α μ β ά ν ο ν τα ι σ ο β α ρ ώ ν ζη τη μ ά τω ν (ά ρ θ ρ ο 138 Γ ΕΚ). Ε ξάλλου,
δ υ νά μ ει το υ ά ρ θ ρ ο υ
138 Ε ΕΚ, έχει ο ρ ισ τεί δ ια μ εσ ο λα β η τή ς, ο ο π οίος
α σ χ ο λ είτα ι με τις κα τα γ γ ελ ίες τω ν π ολιτώ ν. Λ ιγό τερ ο ικα νο π ο ιη τική , α ντίθετα,
είνα ι η κ α τά σ τα σ η ό σ ο ν α φ ορά τα δ ικα ιώ μ α τα του ΕΚ σ χ ετικά με τη ν κοινή
εξ ω τερ ικ ή π ο λ ιτικ ή και π ο λιτική α σ φ α λεία ς και τη σ υ ν ερ γ α σ ία σ το υ ς το μ είς
τη ς δ ικ α ιο σ ύ ν η ς και τω ν εσ ω τερ ικώ ν υπ οθέσ εω ν.
Η
δ ια κ υ β ε ρ ν η τικ ή
δ ιά σ κεψ η
για
την
α να θ εώ ρ η σ η
τη ς
Συνθήκης
του
Μ ά α σ τρ ιχ α φ ο ρ ά και το θεσ μ ικό κα θ εσ τώ ς του Ε υ ρ ω π α ϊκο ύ Κ ο ινοβ ο υλίο υ,
κ α θ ό σ ο ν π ρ ο β λ έπ ετα ι, μεταξύ άλλω ν, να εξετα σ τεί το π εδ ίο εφ α ρ μ ο γ ή ς τη ς
δ ια δ ικ α σ ία ς
συναπ όφασης
σ τη ν
ο π ο ία
σ υ μ μ ετέ χ ει
το
ΕΚ.
Τα
σ η μ α ν τ ικ ό τ ε ρ α σ το ιχ ε ία τη ς ν ο μ ο θ ε τ ικ ή ς α υ τή ς δ ια δ ικ α σ ία ς ε ίν α ι η λή ψ η
α π ο φ ά σ ε ω ν κ α τά π λ ειο ψ η φ ία σ το Σ υ μ β ο ύ λιο και οι τρ εις α ν α γ ν ώ σ ε ις σ το
Κ ο ιν ο β ο ύ λ ιο . Α π ο τ έ λ ε σ μ α τη ς ε φ α ρ μ ο γ ή ς τη ς δ ια δ ικ α σ ία ς α υ τή ς ή τα ν ότι
το Κ ο ιν ο β ο ύ λ ιο είνα ι σ χ εδ ό ν ισ ό τιμ ο με το Σ υ μ β ο ύ λιο κα τά τη ν ο μ ο θ ε τικ ή
59
δ ια δ ικ α σ ία . Ε ν το ύ το ις , το π εδ ίο ε φ α ρ μ ο γ ή ς τη ς είνα ι π ε ρ ιο ρ ισ μ έ ν ο : ισ χύει
γ ια σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν ε ς κ α τη γ ο ρ ίε ς ζη τη μ ά τω ν π ο υ ά π το ν τα ι κ υ ρ ίω ς τη ς εν ια ία ς
αγοράς.
Τ ο Κ ο ιν ο β ο ύ λ ιο επ ιθ υ μ ε ί τη ν κα θ ιέρ ω σ η τη ς εν λό γω δ ια δ ικ α σ ία ς ω ς κατ
εξοχήν
ν ο μ ο θ ε τ ικ ή ς
ε υ α ίσ θ η τα
δ ια δ ικ α σ ία ς .
ζ η τή μ α τα
Π ρ ο κ ε ιμ έν ο υ
-τρ ο π ο π ο ίη σ η
τω ν
όμω ς
Σ υνθηκώ ν,
γ ια
ιδ ια ίτερ α
δ ιε υ ρ ύ ν σ ε ις ,
ίδιοι
π ό ρ ο ι, ε ν ια ίο ε κ λ ο γ ικ ό σ ύ σ τη μ α , δ ιεύ ρ υ ν σ η τω ν α ρ μ ο δ ιο τή τω ν σ ύ μ φ ω ν α
με το ά ρ θ ρ ο 2 3 5 Ε Κ -το Ε Κ δ έχ ετα ι να ε ξ α κ ο λ ο υ θ ή σ ει να α π α ιτείτα ι η
ο μ ο φ ω ν ία το υ Σ υ μ β ο υ λίο υ , η ο μ ο φ ω νία δ η λ α δ ή τω ν κ υ β ε ρ ν ή σ εω ν τω ν
κ ρ α τώ ν μελώ ν.
Στο ψ ή φ ισ μ α του για τη δια κυ β ερ νη τική δ ιά σ κεψ η του 1996 (1 7 Μ άίόυ 1995)
το Ε υ ρ ω π α ϊκ ό Κ ο ινο β ο ύ λιο α σ χολή θηκε, μετα ξύ άλλω ν, δ ιεξο δ ικά με τη ν
κ α τα ν ο μ ή α ρ μ ο δ ιο τ ή τ ω ν μετα ξύ Ε Ε κα ι κ ρ α τώ ν μ ελώ ν. Οι το μ ε ίς π ου
ε ξ α κ ο λ ο υ θ ο ύ ν ν α δ ιέπ ο ν τα ι α π ό τη δ ια κ υ β ε ρ ν η τικ ή σ υ ν ε ρ γ α σ ία , δ η λ α δ ή η
ε ξ ω τε ρ ικ ή π ο λ ιτικ ή και π ο λ ιτικ ή α σ φ ά λ ε ια ς , κ α θ ώ ς η δ ικ α ιο σ ύ ν η και οι
ε ξ ω τ ε ρ ικ έ ς υ π ο θ έ σ ε ις (« δ ε ύ τε ρ ο ς και τρ ίτο ς π υ λ ώ ν α ς » ) π ρ έ π ε ι, σ ύ μ φ ω ν α
με
το
Κ ο ιν ο β ο ύ λ ιο ,
α ρ μ ο δ ιό τη τα ς .
να
α π ο τε λ έ σ ο υ ν
Κ ατ' α υ τό ν το ν τρ ό π ο
σ τα δ ια κ ά
η Ε π ιτρ ο π ή
το μ ε ίς
και το
κ ο ιν ο τικ ή ς
Κ ο ιν ο β ο ύ λ ιο
α ν α μ έ ν ε τ α ι ν α σ υ μ μ ε τέ χ ο υ ν π ιο εν ερ γ ά σ τη χ ά ρ α ξη π ο λ ιτικ ή ς σ το υ ς το μ είς
α υ το ύ ς , το δ ε Ε υ ρ ω π α ϊκ ό Δ ικ α σ τή ρ ιο θα δ ιευ ρ ύ ν ε ι α ν ά λ ο γ α τις ε λ ε γ κ τ ικ έ ς
τ ο υ α ρ μ ο δ ιό τ η τ ε ς .
Ό σον
αφορά
τη ν
κοινή
εξω τερ ική
π ο λ ιτικ ή
και
π ο λ ιτικ ή
α σ φ ά λ εια ς
π ρ ο τε ίν ε τα ι δ ια δ ικ α σ ία , η ο π ο ία θα επ ιτρ έπ ει σ τα κρ ά τη μέλη τη ς ΕΕ π ου
σ υ γ κ ε ν τρ ώ ν ο υ ν
δ ιπ λ ω μ α τ ικ έ ς
ειδ ική
ή
π λ ειο ψ η φ ία
σ τρ α τιω τικ έ ς
να
αναλαμβάνουν
π ρ ω το β ο υ λ ίε ς
ως
α ν θ ρ ω π ισ τικ ές ,
« κ ο ιν έ ς
δ ρ ά σ εις » .
Κ α τ'α υ τό ν το ν τρ ό π ο δ εν θα ε π ιβ ά λ λ ετα ι σ ε κα μ ία χ ώ ρ α να σ υ μ μ ε τά σ χ ε ι,
π α ρ ά τη θ έλ η σ η της, σε π α ρ ό μ ο ιες π ρ ω το β ο υ λίες , αλλά και κα μ ία χώ ρ α
δ εν
θα
μ π ο ρ ε ί να
εμ π ο δ ίσ ει τη ν π λ ειο ν ό τη τα
τω ν
κ ρ α τώ ν
μ ελώ ν να
π ρ ο χ ω ρ ή σ ε ι σ ε α υ τές .
Τ ο Κ ο ιν ο β ο ύ λ ιο εκ τιμ ά ότι θα π ρ έπ ει να δ ια τη ρ η θ ε ί και σ το μ έλ λ ο ν η
ισ χ υ ρ ή θ έσ η και η α ν εξα ρ τη σ ία τη ς Ε π ιτρ ο π ή ς. Δ εν τίθ ετα ι λ ο ιπ ό ν θέμα
κ α τά ρ γ η σ η ς το υ μ ο νο π ω λίο υ π ρ ω το β ο υ λ ία ς π ου δια θ έτει η Ε π ιτρ οπ ή: με
α υ τό ν το ν τρ ό π ο π α ρ ε μ π ο δ ίζετα ι η επ α ν α μ ετα φ ο ρ ά α ρ μ ο δ ιο τή τω ν για τη
60
χ ά ρ α ξ η ε υ ρ ω π α ϊκ ή ς π ο λ ιτικ ή ς στα κρ άτη μέλη, φ α ιν ό μ εν ο σ το ο π ο ίο θα
οδηγούσ ε
η
ενδεχόμενη
αναγνώ ριση
δικαιώ μα τος
π ρω τοβουλία ς
στο
Συμβούλιο. Η θέση αυτή του ΕΚ εξηγείται από το γεγονός ότι η π ολιτική του
σημασία
εξαρτά ται
σημαντικά
από
την
ισχύ,
σε
θεσμικό
επίπεδο,
της
Επιτροπής, στο διορισμό τω ν μελών της οποίας το Κοινοβούλιο διαδραματίζει
κα θ ο ρ ισ τικό ρόλο.
Ανάδραση με τους ψηφοφόρους - Ο πολιτικός ρόλος και η εικόνα του ΕΚ
Παρά τις π οικίλες π ροσ π ά θειες που καταβάλλει το ΕΚ, το έργο και η λειτουργία
του εξα κο λο υ θ ο ύ ν να π α ρα μ ένο υν άγνω στα για π ο λλού ς πολίτες της ΕΕ.
Σύμφω να με αντιπ ροσω π ευτική δημοσκόπηση που έγινε την άνοιξη του 1994
για λογαριασμό της Ευρω παϊκής Επιτροπής, μόνον το 52 % τω ν π ολιτώ ν της
ΕΕ είχε α κο ύσ ει ή είχε διαβάσει π ρόσφ ατα κάτι για το ΕΚ. Το 44 % μόνον των
ερ ω τηθέντω ν (έναντι 52 % το
1990) δήλω σαν ότι επιθυμούν τη θεσμική
ισχυροπ οίησ η του ΕΚ. Το 55 % τω ν ερ ω τηθ έντω ν δ ή λω σ ε ότι η ψ ήφ ο ς που
δόθηκε
κατά
τις
ευρω εκλο γές
είχε
κατά
κύριο
λόγο
εθνική
χροιά.
Οι
α π α ν τή σ εις α υ τές δ είχνου ν ότι το Ευρω παϊκό Κοινοβούλιο δεν έχει ακόμα
κα ταφ έρ ει να κατασ τήσει σαφή στους ψ ηφ οφ όρους του το θεσμικό του ρόλο.
Για
τη ν
κα τάσ τασ η
αυτή
ευθύνεται
ίσω ς
και
το
γεγονός
ότι
κάθε
ευ ρ ω β ο υ λευ τή ς εκπ ροσω π εί, κατά μέσο όρο, 600 000 περίπου πολίτες της ΕΕ.
Ο ρ όλος π ου διαδρα μα τίζει το ΕΚ στην ΕΕ και η εικόνα που δίνει στην κοινή
γνώ μη εξαρτώ νται βασικά από δύο παράγοντες: από την ιδιαιτερότητα του
θεσ μικο ύ σ υ σ τή μ α το ς της ΕΕ και τη θέση του Κοινοβουλίου σε αυτό, αλλά και
από τον τρ όπ ο με τον οποίο το Κ ο ινοβο ύλιο α σ κεί τις λ ειτο υ ρ γίες του και τις
π ρ ο τε ρ α ιό τη τε ς π ου θέτει κατά την άσκηση τω ν δ ρ α σ τηρ ιοτήτω ν του. Α ν
θ έλα μ ε να χα ρ α κτη ρ ίσ ο υ μ ε ρεα λισ τικά το ρόλο του Κ ο ινοβο υλίο υ, θα λέγα με
ότι το Ε Κ είνα ι ένα θεσμικό όργανο που σ υμμετέχει στη διαμόρφ ω σ η του
κοινοτικο ύ σ υσ τήμ ατος. Το Κοινοβούλιο συμμετέχει υπό διάφ ορες μορφές στη
λήψ η α π οφ ά σ εω ν εντός της ΕΕ. Το ΕΚ, χω ρίς να έχει πάντα καθορισ τικό ρόλο
σ τις δ ια δ ικα σ ίες λήψ ης αποφάσεω ν, διαθέτει συνολικά τόσες π ολλές εξουσ ίες
και α ρ μ ο δ ιό τη τες, ώ σ τε οι λο ιπ ο ί φ ορείς π ου σ υ μ μ ετέχουν σ τη διαδικασία
λήψ ης α π οφ ά σ εω ν οφ είλουν να λάβουν υπόψη τους στόχους και τα αιτήματα
του ακόμα και στις π εριπ τώ σ εις που το Κ ο ινο β ο ύλιο δεν έχει α π ο φ α σ ισ τικές
α ρ μ ο δ ιό τη τες .
61
Υπό
τις
π α ρο ύσ ες
συνθήκες,
η
φράση
«συμμετέχει
στη
διαμόρφω ση
π ολιτικής» π ερ ιγρ ά φ ει με εύστοχο τρόπο τον θεσμικό ρόλο που διαδραματίζει
το ΕΚ εντό ς του σ υ σ τή μ α το ς της ΕΕ. Η εικόνα αυτή π ά ντω ς δεν α ντισ τοιχεί
σ τη ν εικόνα π ο υ έχουν οι ψ ηφοφόροι και οι ευ ρ ω β ο υλευ τές για τα εθνικά τους
κοινοβ ού λια .
Α σφαλώ ς
το
ΕΚ
δεν
έχει
νομοθετικό όργανο.
62
εξελιχθεί ακόμη
σε
ευρω παϊκό
δ) Δ ΙΚ Α ΣΤΗ Ρ ΙΟ ΕΥΡΩ ΠΑΪΚΩ Ν Κ Ο ΙΝ Ο ΤΗΤΩ Ν 18
Στόχοι: το Δ ικ α σ τ ή ρ ιο ε ξ α σ φ α λ ίζει τη ν τή ρ η σ η το υ δ ικ α ίο υ κα τά τη ν
ε ρ μ η ν ε ία και τη ν ε φ α ρ μ ο γ ή τη ς Σ υ ν θ ή κ η ς Ε Κ και τη ς Σ υ ν θ ή κ η ς ΕΕ.
Σύνθεση: 15 δ ικ α σ τέ ς και 8 γ εν ικ ο ί εισ α γ γ ελ είς (ά ρ θ ρ α 165 και 166 της
Συνθήκης
ΕΚ),
οι
ο π οίοι
δ ιο ρ ίζο ντα ι
δια
κ ο ιν ή ς
σ υ μ φ ω ν ία ς
από
τις
κ υ β ε ρ ν ή σ ε ις τ ω ν κ ρ α τώ ν μ ελ ώ ν για π ερ ίο δ ο 6 ετώ ν . Οι δ ικ α σ τέ ς εκ λ έγ ο υ ν
α π ό τ ις τά ξ ε ις το υ ς το ν π ρ ό εδ ρ ο του Δ ικ α σ τη ρ ίο υ γ ια 3 έτη. Α ν ά 3 έτη
γ ίν ε τα ι μ ερ ικ ή
α ν α ν έ ω σ η τω ν δ ικ α σ τώ ν και τω ν γ ε ν ικ ώ ν εισ α γ γ ελ έω ν
(ά ρ θ ρ ο 167 τη ς Σ υ ν θ ή κ η ς ΕΚ). Έ δρα: Λ ο υ ξεμ β ο ύ ρ γο .
Λήψη αποφάσεων : οι π ρ ο σ φ υ γ ές τω ν κρ ατώ ν μ ελώ ν ή τω ν ευ ρ ω π α ϊκώ ν
θ ε σ μ ικ ώ ν ο ρ γ ά ν ω ν ε κ δ ικ ά ζ ο ν τα ι, εά ν το ύ το ζ η τη θ ε ί α π ό τη ν ο λ ο μ έλ εια , το
Δ ικ α σ τ ή ρ ιο ό μ ω ς δ ύ ν α τα ι να σ υ γ κ ρ ο τεί τμ ή μ α τα 3, 5 ή 7 δ ικ α σ τώ ν (ά ρ θ ρ ο
165
τη ς
Συνθήκης
Ε Κ ).
Οι
δ ια σ κ έψ εις
του
δεν
είν α ι
δ η μ ό σ ιες .
Οι
α π ο φ ά σ ε ις το υ λ α μ β ά ν ο ν τα ι με την π λ ειο ψ η φ ία τω ν δ ικ α σ τώ ν . Γ λώ σ σ ες
δ ια δ ικ α σ ία ς είνα ι οι επ ίσ η μ ε ς γ λ ώ σ σ ες τη ς ΕΕ, ενώ γ λ ώ σ σ α ερ γ α σ ία ς είναι
τα γ α λ λ ικ ά .
Τ ο Δ ικ α σ τή ρ ιο τω ν Ε υ ρ ω π α ϊκώ ν Κ ο ινο τή τω ν (Δ Ε Κ ) είναι ένα α π ό τα 5 κύρια
(θ ε σ μ ικ ά ) ό ρ γ α ν α τη ς Κ ο ινό τη τα ς (ά ρ θ ρ ο 4, π α ρ ά γ ρ α φ ο ς 1, ΕΚ). Υ φ ίσ τα τα ι
ω ς ε ν ια ίο δ ικ α σ τή ρ ιο τω ν Ε Κ δ υ νά μ ει τη ς σ υ μ β ά σ ε ω ς π ε ρ ί ορ ισ μένω ν
κ ο ιν ώ ν ο ρ γ ά ν ω ν
τω ν
Ε υ ρ ω π α ϊκώ ν
Κ ο ινοτή τω ν (25
Μ αρ τίο υ
1 95 7). Οι
γ ε ν ικ ο ί ε ισ α γ γ ε λ ε ίς , ε ν ε ρ γ ώ ν τα ς π α ρ ά λ λ η λ α με το υ ς ε ισ η γ η τέ ς (δ ικ α σ τές),
ε π ε ξ ε ρ γ ά ζ ο ν τ α ι τις υ π ο θ έ σ ε ις π ο υ έχ ο υ ν υ π ο β λ η θ ε ί σ το Δ Ε Κ , εκ φ ρ ά ζο υ ν ,
νομικής
γ ν ω μ ο δ ό τη σ η ς με σ υ γ κεκρ ιμ ένη π ρ ό τα σ η για την α π ό φ α σ η π ου θα λά β ει το
ΔΕΚ.
Οι γ ε ν ικ ο ί ε ισ α γ γ ε λ ε ίς είνα ι μέλη το υ Δ ικ α σ τ η ρ ίο υ
ω ς θ εσ μ ικο ύ
ο ρ γ ά ν ο υ , δ εν λ α μ β ά ν ο υ ν ό μ ω ς μ έρ ο ς σ τις δ ια σ κ έψ εις και σ τις ψ ηφ ο φ ο ρ ίες.
Η εξ έ χ ο υ σ α θ έσ η π ο υ κα τέχει το Δ Ε Κ σ το κ ο ιν ο τικ ό σ ύ σ τη μ α και το κύρ ος
το υ ό σ ο ν α φ ο ρ ά τη ν ερ μ η νεία και τη ν εφ α ρ μ ο γ ή το υ κ ο ιν ο τικ ο ύ δ ικα ίο υ
ο φ ε ίλ ο ν τ α ι κ α τά κ ύ ρ ιο λ ό γ ο σ το γ ε γ ο ν ό ς ότι το Δ ικ α σ τή ρ ιο α π ο φ α σ ίζει
κ α τά π λ ε ιο ψ η φ ία , α κ ο λ ο υ θ ώ ν τα ς τη δική του α ν τίλ η ψ η π ε ρ ί δ ικα ίο υ και
18 Κ. Στεφάνου ό.π.σελ.202 επ.
63
δ ικα ιο σ ύ νη ς· ε ν ε ρ γ ε ί λ ο ιπ ό ν ω ς π ρ α γ μ α τικ ά υ π ερ κ ρ α τικ ό ό ρ γ α ν ο χ ω ρ ίς να
δ εσ μ εύ ετα ι α π ό τα σ υ μ φ έρ ο ν τα τω ν κρ α τώ ν μ ελώ ν.
I) Καθήκοντα και αρμοδιότητες ΔΕΚ19
Δ ε δ ο μ έ ν ο υ ό τι το Δ Ε Κ είνα ι το μ ο ν α δ ικ ό ό ρ γ α ν ο δ ικ α ιικ ο ύ ελ έγ χ ο υ τη ς ΕΕ,
το υ έ χ ο υ ν α ν α τεθ εί, π έρ α α π ό τη δ ικα σ τική επ ίλυ σ η δ ια φ ο ρ ώ ν, και δ ιά φ ο ρ α
ά λ λ α κ α θ ή κ ο ν τα . Π ρ ά γ μ α τι, το Δ ικ α σ τή ρ ιο α ν ά λ ο γ α με τη ν υ π ό θ εσ η τη ς
ο π ο ία ς ε π ιλ α μ β ά ν ε τ α ι, λ ε ιτο υ ρ γ ε ί ω ς:
*
σ υ ν τ α γ μ α τ ικ ό δ ικ α σ τή ρ ιο : α κ ρ ιβ ή ς π ρ ο σ δ ιο ρ ισ μ ό ς τω ν α μ ο ιβ α ίω ν
δ ικ α ιω μ ά τω ν και υ π ο χρ εώ σ εω ν τω ν ευ ρ ω π α ϊκώ ν ορ γά νω ν, κα θ ώ ς και
τη ς έν ν ο μ η ς σ χ έσ η ς μετα ξύ τω ν κρ α τώ ν μ ελώ ν και τη ς ΕΕ
*
όργανο
ελέγχου
τη ς
σ υ ν τα γ μ α τικ ό τη τα ς :
εξ έ τα σ η
τη ς
σ υ μ μ ό ρ φ ω σ η ς του δ ε υ τε ρ ο γ ε ν ο ύ ς δ ικ α ίο υ (ν ο μ ικ έ ς π ρ ά ξ ε ις του Σ υ μ β ο υ λ ίο υ
τη ς
Ε υ ρ ω π α ϊκής
Έ νω σ η ς
και
της
Ε υ ρ ω π α ϊκής
Ε π ιτρ ο π ή ς) π ρ ο ς τις Σ υ ν θ ή κ ε ς και τις γ ε ν ικ έ ς α ρ χ έ ς το υ δ ικ α ίο υ
®
δ ιο ικ η τικ ό δ ικα σ τή ρ ιο : π ρ ο σ φ υ γ ές φ υ σ ικώ ν και ν ο μ ικ ώ ν π ρ ο σ ώ π ω ν
κ α τά μ έτρ ω ν τη ς ΕΕ π ου τα α φ ο ρ ο ύν, κ α θ ώ ς και π ρ ο σ φ υ γ έ ς τω ν
ε υ ρ ω υ π α λ λ ή λ ω ν για θ έμ α τα π ου α π ο ρ ρ έ ο υ ν α π ό τη ν ερ γα σ ια κή
το υ ς σ χ έ σ η μ ε τις Κ ο ιν ό τη τες .
*
π ο λ ιτικ ό δ ικ α σ τή ρ ιο : δ ια π ίσ τω σ η τη ς εξ ω σ υ μ β α τικ ή ς ευ θ ύ ν η ς και
ε ξ έ τα σ η τω ν α ιτή σ εω ν α π ο ζη μ ίω σ η ς, ιδ ίω ς λό γω ευ θ ύ ν η ς τω ν
ο ρ γά νω ν.
®
δ ια ιτ η τ ικ ό δ ικ α σ τή ρ ιο : τα σ υ μ β α λ λ ό μ ε ν α μ έρ η δ ύ ν α ν τα ι να
α ν α θ έ σ ο υ ν σ το Δ ικ α σ τή ρ ιο α ρ μ ο δ ιό τη τα δ ια ιτη τικ ο ύ δ ικ α σ τη ρ ίο υ για
σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν ε ς δ ια φ ο ρ έ ς .
Ε π ιπ λέο ν, τό σ ο το Σ υ μ β ο ύ λιο και η Ε π ιτρ οπ ή όσ ο και ένα κ ρ ά το ς μέλος
δ ύ ν α ν τα ι να ζη τή σ ο υ ν απ ό το Δ Ε Κ να γνω μ ο δ ο τή σ ει εά ν μια σ υ μ φ ω νία π ου
π ρ ο τίθ ε τα ι να σ υ ν ά ψ ε ι η ΕΕ με τρ ίτα κ ρ ά τη ή με δ ιεθ ν είς ο ρ γ α ν ισ μ ο ύ ς
είναι σ ύ μ φ ω ν η π ρ ο ς τη Σ υνθήκη ΕΚ, (ά ρ θ ρ ο 228, π α ρ ά γ ρ α φ ο ς 6 ΕΚ). Εν
π ρ ο κ ε ιμ έ ν ω , το Δ Ε Κ έχ ει, τ ο υ λ ά χ ισ τ ο ν εν μ έρ ει, α ρ μ ο δ ιό τ η τ ε ς ελ έγ χ ο υ
π ου π ρ ο σ ιδ ιά ζ ο υ ν σ ε δ ιεθ ν ές δικασ τήρ ιο. Τα π α ρ α π ά ν ω
19 ΙιΙρρ://ειΐΓορΗ. eu.ini
64
κ α θ ή κο ντα και
α ρ μ ο δ ιό τη τε ς δ ε ν μ ε τα β λ ή θ η κ α ν με τη ν επ ικ ύ ρ ω σ η τη ς Σ υ ν θ ή κ η ς για τη ν
Ε υ ρ ω π α ϊκή
Έ νω ση
από
τα
εθνικά
κοινοβούλια .
Ό σον
αφορά
τις
α ρ μ ο δ ιό τ η τ ε ς το υ Δ Ε Κ σ ε σ χ έσ η με τις δ ια τά ξ ε ις τη ς Σ υ ν θ ή κ η ς ΕΕ, το
άρθρο
Λ
ΕΕ
ο ρ ίζ ε ι
ρ η τώ ς
ότι
οι
α ρ μ ο δ ιό τη τε ς
α υ τέ ς
αφορούν
α π ο κ λ ε ισ τ ικ ά τις κ ο ιν ο τικ έ ς ν ο μ ικ έ ς π ρ ά ξ ε ις (ιδ ίω ς τις τρ ο π ο π ο ιή σ ε ις τω ν
Σ υ ν θ η κ ώ ν και τις σ υ ν θ ή κ ες π ρ ο σ χ ώ ρ η σ η ς).
II) Είδη προσφυγών - διαδικασίες ΔΕΚ20
Σύμφω να με το ισχύον δίκαιο, ενώ πιον του Δ Ε Κ δύνανται να ασκηθούν:
*
π ρ οσ φ υγή
ακυρώ σεω ς
κατά
δεσμευτικώ ν
νομικώ ν
π ράξεω ν
των
ορ γά νω ν της Κοινότητας- η προσφυγή μπορεί να ασκηθεί από θεσμικά
και μη όργανα της ΕΕ, από κράτη μέλη ή, σε σ υγκεκριμένες περιπτώσεις,
από φυσικά ή νομικά πρόσωπα (άρθρο 173 ΕΚ).
*
π ρ οσ φ υγή
λόγω
παραβάσεω ς
εναντίον
κράτους
μέλους
που
έχει
π α ρα βεί υποχρέω ση του η οποία απορρέει από τις Συνθήκες, από
ν ο μ ικ ές π ρ ά ξεις του δ ευ τερ ο γενο ύ ς κοινοτικο ύ δ ικα ίο υ π ου έχουν
θεσπίσει ευρωπαϊκά όργανα (άρθρα 169 και 170 ΕΚ) ή από συμφωνίες
που έχει συνάψει η ΕΕ (π.χ. άρθρο 228 ΕΚ)· την προσφυγή αυτή δύναται
να ασκήσει η Επιτροπή ή ένα κράτος μέλος.
*
π ροσφ υγή κατά παραλείψεω ς κατά του Συμβουλίου ή της Επιτροπής,
εάν τα
εν λόγω
όργανα παραλείπ ουν να λάβουν απ οφ άσεις που
επ ιβ ά λλο ντα ι βάσει του κοινοτικού δικαίου· η π ρ οσ φ υγή α υτή δύναται
να ασκηθεί από όργανα της Ευρωπαϊκής Έ νω σης ή από κράτη μέλη
(άρθρο 175 ΕΚ).
»
υπ αλληλική προσφυγή, π.χ. σε περίπτωση διαφοράς μεταξύ της ΕΕ και
των υπαλλήλω ν της (άρθρο 179 ΕΕ).
Πέραν τω ν απ οφ άσ εω ν του σχετικά με το δίκαιο τω ν Συνθηκώ ν και την ισχύ
σ υ γκεκρ ιμ ένω ν νομ ικώ ν π ρ ά ξεω ν της ΕΕ, το Δ ικα σ τήρ ιο εκδίδει ολοένα και
συχνότερα π ροδικασ τικές αποφάσεις (άρθρο 177 ΕΚ), α π οφ αίνεται δηλαδή,
κατόπ ιν π α ρ α π ομ π ή ς δικαστηρίου κράτους μέλους, επί της ερ μ ηνεία ς και του
κύρους του κοινοτικο ύ δικαίου στο πλαίσιο υπ όθεσης που εκκρ εμεί ενώ πιον
20 ΐΗρρ://αιΐΌρ3.αι.ίιη
65
εθνικού δικα ιοδο τικού οργάνου. Η π ροδικαστική απόφαση του Δ Ε Κ δεσμεύει
το ενδια φ ερ όμ ενο εθνικό δικαστήριο. Οι π ρ οδικα σ τικές α π οφ ά σ εις απ οτελούν
σ η μ α ντικό τα το σημείο επαφής μεταξύ του Δ Ε Κ και τω ν δικαστηρίω ν των
κρατώ ν μελώ ν-κατ' αυτόν τον τρόπο είναι δυνατή η ενιαία εφαρμογή του
ευρω π α ϊκού δικαίου σε ολόκληρη την ΕΕ και η διασ φ άλιση ομοιόμορφ ης
ευ ρω π α ϊκής νομ ο λογία ς.
Πρωτοδικείο
Με την απόφαση του Συμβουλίου, της 24ης Οκτωβρίου 1988, προσαρτάται στο
Δ Ε Κ το «Π ρω τοδικείο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων», το οποίο επ ιλαμβάνεται
σ υ γκεκρ ιμ ένω ν
υπ οθέσεω ν
(μεταξύ
άλλων,
υπ αλληλικώ ν π ροσφ υγώ ν
και
υπ οθέσ εω ν α νταγω νισμού) ασχολούμενο με τα π ραγματικά περιστατικά· κατά
τω ν α π οφ άσ εω ν του μπορεί να ασκηθεί αναίρεση ενώ π ιον του ΔΕΚ. Νομική
βάση για τη σύσταση του Π ρω τοδικείου απ οτέλεσε το άρθρο 168 Α, το οποίο
π ρ οσ τέθηκε στην τότε Συνθήκη ΕΟΚ βάσει της Ενιαίας Ευρω παϊκής Πράξης.
Σήμερα το Π ρω τοδικείο αποτελείται από 15 μέλη τα οποία ασκούν δικαστικά
κ α θ ή κ ο ν τα
δ ύ ν α ν τα ι
όμω ς
ε ισ α γ γ ε λ έ α ·
η θ η τε ία
το υ ς
να
ασκήσουν
είν α ι ε ξ α ετή ς . Τ ο
και
κ α θ ή κ ο ν τα
Π ρ ω τ ο δ ικ ε ίο
γενικο ύ
ά ρ χ ισ ε να
λ ε ιτο υ ρ γ ε ί τη ν 3 1η Ο κτω β ρ ίο υ 1989 με σ τό χ ο τη ν ελ ά φ ρ υ ν σ η του φ όρ του
ε ρ γ α σ ία ς του Δ Ε Κ . Α π ό το 1994 και μετά το Π ρ ω το δ ικ είο είναι π λέο ν
α ρ μ ό δ ιο για τη ν εκ δ ίκ α σ η ό λω ν τω ν π ρ ο σ φ υ γ ώ ν τω ν ν ο μ ικ ώ ν και φ υ σ ικώ ν
π ρ ο σ ώ π ω ν κα τά π ρ ά ξεω ν ή π α ρα λείψ εω ν τω ν ευ ρ ω π α ϊκώ ν οργάνω ν. Η
ε ξ έ λ ιξ η α υ τή ή τα ν επ ιβ ε β λ η μ έ ν η λ ό γ ω τη ς α υ ξ η μ έ ν η ς π ρ ο σ φ υ γ ή ς τω ν
π ο λ ιτ ώ ν σ τη ν κ ο ιν ο τικ ή έν ν ο μ η π ρ ο σ τα σ ία , α ν α μ έ ν ε τα ι δ ε να σ υ ν τελ έσ ει
σ τη δ ίκα ιη κ α τα ν ο μ ή του φ ό ρ το υ ερ γα σ ία ς μετα ξύ Δ Ε Κ και Π ρ ω το δ ικείο υ .
Συμβολή στην εξέλιξη του δικαίου
Α π ό τη σ ύ σ τα σ η το υ , το Δ Ε Κ ά ρ χ ισ ε να δ ια δ ρ α μ α τίζ ε ι κ α θ ο ρ ισ τικ ό ρ όλο
σ τ η ν εξ έλ ιξ η τη ς Ε υ ρ ω π α ϊκ ή ς Κ ο ιν ό τη τα ς σ ε κ ο ιν ό τη τα δ ικ α ίο υ . Τ ο Δ Ε Κ
έ χ ε ι σ υ μ β ά λ ε ι κα ι ε ξ α κ ο λ ο υ θ ε ί να σ υ μ β ά λ λ ε ι σ η μ α ν τ ικ ά σ τη ν π ε ρ α ιτ έ ρ ω
ε ξ έ λ ιξ η το υ κ ο ιν ο τ ικ ο ύ δ ικ α ίο υ κα ι, κα τά σ υ ν έ π ε ια , σ τ η ν ε μ β ά θ υ ν σ η τη ς
ε υ ρ ω π α ϊκ ή ς ο λ ο κ λ ή ρ ω σ η ς . Ο ρ ό λ ο ς του α υ τό ς κ α θ ίσ τα τα ι σ α φ ή ς κα τά τον
έλ εγ χ ο τω ν ν ο μ ικ ώ ν π ρ ά ξεω ν του Σ υμ β ο υλίο υ (ά ρ θ ρ ο 189 ΕΚ) και κ α τά τη ν
66
ε ρ μ η ν ε ία το υ κ ο ιν ο τικ ο ύ δ ικ α ίο υ , η ο π ο ία είν α ι τα υ τό χ ρ ο ν α δ ια δ ικ α σ ία
δ ιά π λ α σ η ς δ ικ α ίο υ π ο υ υ π ο γρ α μ μ ίζει το ν π ο λ ιτικ ό ρ όλο του Δ ικ α σ τη ρ ίο υ .
Μ ε τη ν ο μ ο λ ο γ ία το υ το Δ Ε Κ κ ά λ υ ψ ε και ε ξ α κ ο λ ο υ θ ε ί να κ α λ ύ π τει κενά
το υ κ ο ιν ο τικ ο ύ δ ικ α ίο υ . Σ ύ μ φ ω ν α με τη ν α ν τίλ η ψ η του Δ Ε Κ , το κ ο ιν ο τικ ό
δ ίκ α ιο α π ο τ ε λ ε ί α υ τό ν ο μ η έν νο μ η τά ξη η ο π ο ία είνα ι α ν εξά ρ τη τη α π ό τα
κ ρ ά τη μέλη· σ ε π ερ ίπ τω σ η α μ φ ιβ ο λ ία ς το κ ο ιν ο τικ ό δ ίκ α ιο ε ρ μ η ν ε ύ ε τα ι
υ π έρ τη ς Κ ο ιν ό τη τα ς , τη ς ε υ ρ ω π α ϊκ ή ς ε ν ο π ο ίη σ η ς και τω ν π ο λ ιτώ ν τη ς
ΕΕ.
Το
ΔΕΚ
είνα ι
ιδ ια ίτερ α
δ ρ α σ τή ρ ιο
όσον
αφορά
την
π ρ ο σ τα σ ία
τω ν
θ εμ ελ ιω δ ώ ν και α ν θ ρ ω π ίν ω ν δ ικ α ιω μ ά τω ν τω ν κ ο ιν ο τικ ώ ν π ο λ ιτώ ν ένα ντι
τη ς
κ ο ιν ο τικ ή ς
εξο υ σ ία ς.
Το
1977
το
Ε υ ρ ω π α ϊκ ό
Κ ο ινο β ο ύ λιο ,
το
Σ υ μ β ο ύ λιο και η Ε π ιτρ οπ ή ενέκρ ινα ν κοινή δ ή λω σ η υπ έρ τη ς π ρ ο σ τα σ ία ς
τω ν α ν θ ρ ω π ίν ω ν δ ικ α ιω μ ά τω ν σ τη ν Κ ο ινό τη τα . Τ ο Δ Ε Κ ό μ ω ς είχε, ήδη
κ α τά
το
π αρελθόν,
απ οφ ανθεί
ε π α ν ειλ η μ μ έν α
επ ί
ζη τη μ ά τω ν
π ου
α φ ο ρ ο ύ σ α ν τη ν π ρ ο σ τα σ ία τω ν θ εμ ελ ιω δ ώ ν δ ικ α ιω μ ά τω ν . Οι π ε ρ ισ σ ό τε ρ ε ς
α π ό τις α π ο φ ά σ ε ις το υ , εξά λ λ ο υ , α φ ο ρ ο ύ ν το ο ικ ο ν ο μ ικ ό δ ίκ α ιο , ιδ ίω ς δε
το δ ίκ α ιο π ε ρ ί α ν τα γ ω ν ισ μ ο ύ , και τη ν υ λ ο π ο ίη σ η τω ν κο ινώ ν π ο λ ιτικ ώ ν της
Ε Κ /Ε Ε .
Π ρ ό κ ε ιτα ι
κα τά κύρ ιο λό γο για
π ρ ο σ φ υ γ έ ς λόγω π α ρ α β ά σ εω ς
δ υ νά μ ει τω ν ά ρ θ ρ ω ν 169 και 170 ΕΚ. Οι π ρ ο σ φ υ γές α υ τέ ς έ χ ο υ ν δ υ σ τυ χ ώ ς
π λ η θ ύ ν ε ι κ α τά τα τε λ ε υ τα ία έτη, ο δε α ρ ιθ μ ό ς το υ ς π α ρ α μ ένει υψ ηλός. Το
1993 η Ε π ιτρ ο π ή κίνη σ ε 1 206 φ ορ ές τη σ χ ε τικ ή δ ια δ ικ α σ ία : οι υ π ο θ έσ ε ις
α υ τέ ς
κα τέλη ξα ν
σε 44
π ροσφ υγές
ενώ π ιο ν του Δ Ε Κ
και εκδ ό θ η κα ν
σ υ ν ο λ ικ ά 35 α π ο φ ά σ εις για π α ρ ά β α σ η υ π ο χ ρ εώ σ εω ν π ου α π ο ρ ρ έο υ ν από
το κ ο ιν ο τικ ό δίκα ιο.
Η ιδέα τη ς π ρ ο σ χ ώ ρ η σ η ς της Ε υρω π αϊκής Έ ν ω σ η ς σ την ΕΣΔ Α δια τυ π ώ θηκε
επ α νειλη μ μ ένα α λλά σε γνώ μη της 28ης Μ αρτίου 1996, το Δ ικα σ τή ρ ιο τω ν
Ε υ ρ ω π α ϊκώ ν Κ ο ινο τή τω ν απ εφ ά νθη ότι η Κ ο ινότη τα δεν έχει τη δυνατό τητα
να π ρ ο σ χ ω ρ ή σ ει σ τη σ ύ μβα σ η δεδομένου ότι η σ υνθήκη ΕΚ δεν π ρ οέβ λεπ ε
κα μία α ρ μ ο δ ιό τη τα για θέσ π ισ η κα νόνω ν ή σ ύναψ η διεθνώ ν σ υ μ φ ω νιώ ν σε
θ έμ α τα
Δ ικ α ιω μ ά τω ν
του
Ανθρώ π ου.
Κατά
συνέπ εια,
η
π ρ οσ χώ ρ η σ η
υ π ό κειτα ι επ ί του π α ρ ό ντο ς σε τροπ οπ οίησ η της σ υ νθήκη ς π ου όμ ω ς δεν
έγινε σ τη Σ ύνο δ ο τη ς Νίκαιας το Δ εκέμβρ ιο του 2000.
Τ ο γεγ ο ν ό ς α υτό δ εν εμπ όδισ ε τη σαφή α ναφ ορ ά σ το κείμενο της σ υ νθήκης
του
Ά μ σ τερ ν τα μ
σ το
σ εβ α σ μ ό
τω ν θ εμ ελιω δ ώ ν
67
δικα ιω μ ά τω ν
τα
οπ οία
εγγυάται
η
σ ύ μ β α σ η,
σ χη μ α τοπ οιώ ντα ς
π α ρ ά λλη λα
τη
νομο λογία
του
Δ ικα σ τη ρ ίο υ τω ν Ε υρ ω π αϊκώ ν Κ οινοτήτω ν σ τον εν λόγω τομέα. Ό σ ο ν αφορά
τις σ χ έσ εις
μετα ξύ
τω ν δύο δικασ τηρίω ν,
η π ρ ακτική π ου α νέπ τυξε το
Δ ικα σ τή ρ ιο να ενσ ω μ α τώ σ ει τις αρχές της σ ύ μ β α σ η ς στο δίκαιο της Έ νω σης,
επ έτρ εψ ε να δ ια τη ρ η θ εί η συνοχή στις ερ γα σ ίες τω ν δικα σ τηρ ίω ν αυτώ ν
κα θώ ς και η α νεξα ρ τη σ ία τους.
III) Συνέπειες των αποφάσεων του ΔΕΚ21
Οι
α π ο φ ά σ ε ις
α π ο φ ά σ ε ις
το υ
ΔΕΚ
δεσ μεύουν
δ η μ ο σ ιεύ ο ν τα ι
Δ ικ α σ τ η ρ ίο υ ,
το
δε
σ τη ν
δ ια τα κ τικ ό
κα τ'
επ ίσ η μ η
το υ ς
αρχάς
το υ ς
Σ υ λλο γή
δ η μ ο σ ιε ύ ε τα ι
δ ια δ ίκ ο υ ς .
Οι
Ν ο μ ο λ ο γ ία ς
και
σ τη ν
του
Ε π ίσ η μ η
Ε φ η μ ε ρ ίδ α τη ς Ε Ε . Ε φ ό σ ο ν το Δ Ε Κ α π ο φ α ίν ετα ι ότι μια σ υ γ κ εκ ρ ιμ έν η
νο μ ική π ρ ά ξ η τη ς Ε Κ /Ε Ε είναι ά κυρη ή α νίσ χυ ρ η , η σ χετική α π ό φ α σ η ισχύει
θτςσ
οπ ιησε.
ε π ιβ ά λ λ ο υ ν
Ε κτελεσ τές,
χ ρ η μ α τ ικ έ ς
αντίθετα,
είναι
υ π ο χ ρ ε ώ σ εις
μ ό νο ν
οι
οι
ο π ο ίε ς
κα ι
α π ο φ ά σ εις
π ου
δ ύ ν α ν τα ι
να
ε κ τ ε λ ε σ τ ο ύ ν εκ μ έ ρ ο υ ς τω ν κ ρ α τώ ν μ ελώ ν. Μ έχρ ι τη ν έν α ρ ξη ισ χ ύ ο ς τη ς
Σ υ ν θ ή κ η ς για τη ν Ε υ ρ ω π α ϊκή Έ νω ση, η σ υ μ μ ό ρ φ ω σ η τω ν κρ α τώ ν μελώ ν με
τις α π ο φ ά σ ε ις το υ Δ Ε Κ α νή κε στη δ ια κ ρ ιτικ ή το υ ς ευ χέρ εια . Α π ό το 1993
και μ ετά το Δ Ε Κ δ ύ ν α τα ι να επ ιβ ά λει χ ρ η μ α τικ έ ς π ο ιν ές εά ν κ ά π ο ιο κρ ά το ς
μ έλ ο ς δ εν λ ά β ει τα μ έτρ α π ου σ υ ν επ ά γ ετα ι η εκ τέλ εσ η μ ιας α π ό φ α σ η ς του
Δ ικ α σ τη ρ ίο υ (ά ρ θ ρ ο 171 ΕΚ).
ε) Ευρωπαϊκό Ελεγκπκό Συνέδριο22
Β ά σ εις τη ς Σ υνθήκη ς: ά ρθρα 4,188 Α έω ς 188 Γ και 2 06 της Σ υνθήκη ς ΕΚ
Α ρ μ ο δ ιό τ η τ ε ς :
έλεγχο ς
τω ν
λ ο γ α ρ ια σ μ ώ ν ,
τη ς
ν ο μ ιμ ό τη τα ς
και
κ α ν ο ν ικ ό τη τα ς τω ν εσ ό δ ω ν και εξόδω ν της Ε υ ρ ω π α ϊκή ς Έ ν ω σ η ς και τω ν
ο ρ γ ά ν ω ν της· έ λ ε γ χ ο ς τη ς χ ρ η σ τή ς δ η μ ο σ ιο ν ο μ ικ ή ς δ ια χ ε ίρ ισ η ς τη ς ΕΕ.
Μ έσ α : μ ετά το κ λ ε ίσ ιμ ο κ ά θ ε ο ικ ο ν ο μ ικ ο ύ έτο υ ς το Ε λ ε γ κ τικ ό Σ υ ν έδ ρ ιο
κ α τα ρ τίζ ε ι ε τή σ ια έκ θ εσ η τη ν ο π ο ία το Ε υ ρ ω π α ϊκ ό Κ ο ιν ο β ο ύ λ ιο εξετά ζει
π ρ ιν α π α λ λ ά ξε ι τη ν Ε π ιτρ ο π ή ω ς π ρ ο ς την εκτέλεσ η του π ρ ο ϋ π ο λο γισ μ ο ύ , 2
1
21 Ιηρρ://ειΐΓΌρ3Χΐι.ίιυ
22 1ιίρρ://ειιΐΌρ3.ευ.ίηΙ, Κ. Στεφάνου ό.π.σελ.219 επ.
68
Τ ο Ε λ ε γ κ τ ικ ό Σ υ ν έ δ ρ ιο δ ύ ν α τα ι ε π ίσ η ς να κ α τα ρ τίζ ε ι έ κ τ α κ τ ε ς ε κ θ έ σ ε ις
επ ί ε ιδ ικ ώ ν ζ η τη μ ά τω ν .
Σ ύ ν θ εσ η : 15 μ έλ η , ο α ρ ιθ μ ό ς τω ν, ο π ο ίω ν α ν τισ το ιχ εί σ το ν α ρ ιθ μ ό τω ν
κρ α τώ ν μ ελώ ν, τα ο π ο ία δ ιο ρ ίζο ντα ι ομοφώ νους απ ό το Σ υ μ β ο ύ λιο κα τόπ ιν
δ ια β ο υ λ ε ύ σ ε ω ς με το Ε υ ρ ω π α ϊκ ό Κ ο ιν ο β ο ύ λ ιο για π ε ρ ίο δ ο 6 ετώ ν . Ο
π ρ ό ε δ ρ ο ς ε κ λ έ γ ε τ α ι για τρ ία έτη . Έ δ ρ α : Λ ο υ ξ ε μ β ο ύ ρ γ ο .
Δ ια δ ικ α σ ία
λ ή ψ η ς α π ο φ ά σ εω ν:
το Ε λεγκτικό Σ υ νέδ ρ ιο είνα ι σ υ λ λ ο γ ικ ό
ό ρ γ α ν ο και λ α μ β ά ν ει, κατά κα νό να , α π ο φ ά σ εις με τη ν π λ ε ιο ψ η φ ία τω ν
μ ε λ ώ ν το υ . Σ ε κ ά θ ε μ έλ ο ς α ν α τίθ ε ν τα ι σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν ο ι τ ο μ ε ίς ε λ έ γ χ ο υ . Η
ε ξ έ λ ιξ η
το υ
Ε λ ε γ κ τικ ο ύ
Σ υ ν εδ ρ ίο υ
(Ε Σ )
ακολούθησε
τη ν
ε ξ έ λ ιξ η
της
Ε υ ρ ω π α ϊκ ή ς Έ νω σ η ς. Η Σ υνθήκη για την Ε υ ρ ω π αϊκή Έ νω σ η , της 7ης
Φ ε β ρ ο υ ά ρ ιο υ 1992, α ν α β α θ μ ίζει το ΕΣ σε θ εσ μ ικό όρ γα νο . Τ ο Ε λεγκτικό
Σ υ ν έ δ ρ ιο
είχ ε
κ υ β ε ρ ν ή σ ε ις
δ η μ ιο υ ρ γ η θ ε ί
τω ν
κρ α τώ ν
δ υ ν ά μ ει
τη ς
μ ελώ ν για
συνθήκης
πού
τη ν τρ ο π ο π ο ίη σ η
συνήψ αν
οι
σ υ γ κ εκ ρ ιμ έ ν ω ν
δ η μ ο σ ιο ν ο μ ικ ώ ν δ ια τά ξεω ν. Η σ υ νθ ή κη α υτή υ π ο γ ρ ά φ η κ ε σ τις 22 Ιουλίου
197 5
και ά ρ χ ισ ε να
ισ χύει τη ν
1η
Ιουνίου
1977.
Η εν δ υ ν ά μ ω σ η
του
δ η μ ο σ ιο ν ο μ ικ ο ύ σ υ σ τή μ α το ς τη ς Ε υ ρ ω π α ϊκ ή ς Κ ο ιν ό τη τα ς και η μ ετα φ ο ρ ά
ιδ ίω ν π ό ρ ω ν π ρ ο ς τη ν ΕΚ, ή οπ οία, χά ρ η σ τις α π ο φ ά σ εις του Ε υ ρ ω π α ϊκο ύ
Σ υ μ β ο υ λ ίο υ
σ τό χ ο
τη ς
(Δ εκ έ μ β ρ ιο ς
1992) π ρ ο σ α ν α το λ ίσ τη κ ε
ολοκλήρω σης
τη ς
ΕΕ
σ α φ έσ τε ρ α
(π ρ ο ϋ π ο λ ο γ ισ μ ό ς ),
π ρ ο ς το
κ α τέσ τη σ ε
α π α ρ α ίτη τη τη σ υ σ τη μ α το π ο ίη σ η και β ελ τίω σ η του ελ έγ χ ο υ το υ κ ο ινο τικο ύ
π ρ ο ϋ π ο λ ο γ ισ μ ο ύ . Η ίδ ρ υ σ η του Ε λεγκτικο ύ Σ υνεδ ρ ίο υ σ υνέπ εσ ε με την
α νακα τα νομή τω ν δημοσιονομικώ ν αρμοδιοτήτω ν και το νέο καθεστώ ς που
διέπει από το 1975 τη δημοσιονομική διαδικασία: οι νέες α υ τές ρ υθμ ίσ εις
εξ α σ φ ά λ ισ α ν π ερ ισ σ ό τε ρ ε ς α ρμ οδιότητες,
κυρίω ς υπέρ του
Κ οινοβουλίου,
και τον έλεγχο του
όσ ον αφορά την κατάρτιση
π ρ οϋπ ο λογισ μ ού .
Κ οινοβούλιο
Με τη συνθήκη της 22ας Ιουλίου
αποκτά,
μεταξύ
άλλων,
αποκλειστική
Ευρω παϊκού
κοινοτικού
1975 το Ευρω παϊκό
αρμοδιότητα
για
την
απ αλλαγή της Ευρω π αϊκής Επιτροπής, η οποία εκτελεί τον π ρ ο ϋ π ο λο γισ μ ό με
δική τη ς ευ θ ύ νη .
Εν π ρ οκειμένω , το Ευρω παϊκό Κοινοβούλιο οφείλει να
σ υ νερ γα σ τεί με το ΕΣ, το οποίο υπ οβάλλει σχετική έκθεση μετά το κλείσιμο
κάθε ο ικ ο ν ο μ ικ ο ύ έτους.
69
Τ ο Ε λεγκτικό Σ υνέδρ ιο ελέγχει όλα τα έσ οδα και τα έξοδα της Κ ο ινότη τας και
της Ε υρω π αϊκής Έ νω σης. Το ΕΣ είναι αρμόδιο για τον έλεγχο του συνόλου τω ν
δημοσιονομικώ ν δραστηριοτήτω ν της ΕΚ/ΕΕ. Το ΕΣ άσκησε τον έλεγχο αυτό επί
τω ν π ρ οϋπ ο λογισ μ ώ ν των ετώ ν 1984-1986, σήμερα δε ελέγχει το σύνολο του
π ρ οϋπ ο λογισ μού της Ευρω παϊκής Έ νω σης και τω ν τρ ιώ ν Κ ο ινο τή τω ν που
αυτή π ερ ιλα μ β ά νει. Οι ελεγκτικές α ρμ οδιότητες του ΕΣ αφορούν, κατ'αρχήν,
και τα όργανα π ου έχουν συστηθεί από τα θεσμικά όργανα (στα οποία και
υπ άγονται). Η σ ημαντικότερη λειτουργία του ΕΣ συνίσταται στην υπ οβολή τω ν
ετήσ ιω ν
εκθέσ εω ν
για
τους
λο γα ρ ια σ μ ο ύς
της
ΕΚ,
τις
δη μο σ ιο νο μ ικές
δ ρ α σ τη ρ ιό τη τες τη ς Ε Κ ΑΧ και, ανάλογα με την π ερίπτω ση, συγκεκριμένω ν
ορ γά νω ν που ανήκουν στην Ευρωπαϊκή Έ νωση. Με τις εκθέσεις αυτές το ΕΣ
ασκεί, κατά βάση, εκ τω ν υσ τέρ ω ν έλεγχο της εκτέλεσ ης του π ρ οϋπ ο λογισ μού.
Οι
α ρ χές
τη ς
δ η μ ο σ ιό τη τα ς
και
της
διαφ ά νεια ς
του
π ρ ο ϋπ ο λο γισ μ ο ύ
τη ρ ο ύ ντα ι χά ρη στην αρμοδιότητα του ΕΣ να λαμβάνει ανά πάσα στιγμή θέση
επ ί ειδικώ ν ζη τη μ ά τω ν και να α σ κεί έλεγχο, μέσω έκτα κτω ν εκθέσεω ν, σε
σ υ ν α λ λ α γ ές οι οπ οίες δεν έχουν ακόμη ολοκληρω θεί. Σχετική π ρω τοβουλία
δύναται να αναλάβει είτε το ίδιο το ΕΣ, είτε κάποιο από τα λοιπ ά θεσμικά
όργανα.
Α π ό το 1977 μέχρι σήμερα το Ελεγκτικό Συνέδριο έχει εξελιχθεί σε α υτόνομ ο
ό ρ γα νο ελέγχο υ με α να γνω ρ ισ μ ένες ικανότητες, κύρ ο ς και δ υ να τό τη τα να
επ ιβ ά λλει τις α π ό ψ εις του. Εντούτοις, η θέσ η του ΕΣ σ το όλο θ εσ μ ικ ό π λέγμ α
δ εν
είνα ι
εύ κολη:
μεταξύ
του
ά λλου
ελεγκτικο ύ
οργάνου,
δηλαδή
του
Ε υρω π αϊκού Κοινοβουλίου, του κατ' εξοχήν οργάνου δημοσιονομικής π ολιτικής
(το οποίο το ΕΣ επ ικουρεί στο έργο του) και της Επιτροπ ής (την οποία το
Ε υρω π αϊκό Κ οινοβούλιο είναι αρμόδιο να απαλλάξει όσον αφορά την εκτέλεση
του
π ρ ο ϋπ ο λογισ μ ού
βάσει
ακριβώ ς
τω ν
ετήσ ιω ν
εκθέσ εω ν
του
ΕΣ)
δη μ ιο υ ρ γο ύντα ι α ναγκαστικά τριβές. Η κυριότερη αντιπ αράθεση αφ ο ρο ύσ ε τη γεω ρ γική π ολιτική της Ευρω π αϊκής Έ νω σης, ζήτημα
με το οποίο το ΕΣ
α σ χολή θηκε αναλυτικά. Μ εταξύ άλλων, το ΕΣ διαπίστω σε έλλειψ η ισορροπίας
στην αγορά και έλλειψ η απ οτελεσ ματικώ ν κανόνω ν για τη λογιστική διαχείριση
και την
αξιολόγησ η
τω ν
απ οθεματικώ ν
στην περίπτω ση
π λεονα σ μ ατικής
π α ρα γω γής- διαπ ίστω σ ε επίσης ελλείψ εις κατά τον έλεγχο τω ν επιστροφώ ν
που αφ ορούσ α ν εξαγωγές. Εδώ και αρκετό καιρό το Ευρω παϊκό Κοινοβούλιο
ζητεί την α π οτελεσ ματική καταπολέμηση τω ν φαινομένω ν απάτης, θέμα το
70
οποίο π ρ οκα λεί ζω ηρό ενδιαφέρον στην ευρω παϊκή κοινή γνώμη, π ροτείνοντας
τη σύσταση α νεξά ρ τητης κοινοτικής υπ η ρεσ ία ς ελέγχου, η οπ οία να είναι σε
θέσ η να λά β ει επ είγο ντα μέτρα.
71
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2
ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΣΤΟ
ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΥΝΘΗΚΩΝ
72
ΙΣΤΟΡΙΚΟ23
Η θέσ η π ο υ δ ίνουν οι κοινοτικές συνθήκες στα θεμ ελιώ δ η δ ικα ιώ μ α τα έχει
σ η μ α ντικά εξελιχ θ εί κατά τη διάρκεια της ευ ρ ω π α ϊκής οικοδόμ ησ ης. Αρχικά,
τα θ εμ ελιώ δ η δικα ιώ μ α τα δεν ήταν στο επ ίκεντρ ο του π ρ ο β λη μ α τισ μ ο ύ τω ν
σ υ ν θ η κ ώ ν τω ν Π α ρισ ίω ν και της Ρώμης. Α υτό εξηγείται κυρ ίω ς απ ό την
το μ εα κή
και λειτο υρ γική
σ υ νθήκες.
Π ράγματι,
η
π ρ οσ έγγισ η
σ υνθήκη
τω ν
π ου
υιο θ ετή θ η κε για
Παρισίω ν,
π ου
τις
ιδρυτικές
δη μ ιού ρ γησ ε
την
Ε υ ρ ω π α ϊκή Κ ο ινό τη τα Ά νθ ρα κα και Χ άλυβα (ΕΚΑΧ), α φ ο ρο ύσ ε κυρ ίω ς τους
το μ είς τη ς σ ιδ η ρ ο υ ρ γία ς και του άνθρακα.
επ ιβ εβ α ιώ θ η κ ε
Η τομεακή αυτή π ροσέγγιση
μετά την απ οτυχία το 1954 της Ε υρ ω π αϊκής Κ οινότητας
Ά μ υ ν α ς (Ε Κ Α ) και της π ρ ο σ π ά θ εια ς π ο λιτικής ένω σ ης π ου θα τη συνόδευε.
Οι σ υ ν θ ή κ ες τη ς Ρ ώ μης για την ίδρυση της Ε υ ρ ω π α ϊκής Κ ο ινότη τα ς Α τομικής
Ε νέρ γεια ς (Ε Υ Ρ Α Τ Ο Μ ) και της Ε υρω π αϊκής Ο ικονομ ικής Κ ο ινότη τα ς (ΕΟΚ)
υ ιο θ έτη σ α ν
την
ίδια π ροσ έγγισ η.
Π αρόλο π ου
η
Ε Ο Κ είχε
μεγαλύτερη
εμ β έλεια , και οι τρ εις σ υ νθήκες αφ ορούν κα θ ο ρ ισ μ ένο υ ς ο ικο νο μ ικο ύ ς τομείς.
Η το μ εα κ ή π ρ ο σ έγγισ η είχε ω ς σ υνέπ εια να μην σ υ μ π ερ ιλη φ θ εί σ τις ιδρυτικές
σ υ ν θ ή κ ες μια θ εμ ελιώ δ η ς διάταξη σ υνταγμ ατικού τύπ ου π ου θα π ερ ιλά μβα νε
επ ίσ η μ η δ ή λω σ η για τα θεμ ελιώ δη δικαιώ ματα.
Είναι σ α φ ές ότι οι τρεις
ιδ ρ υ τικές σ υ ν θ ή κ ες δεν σ κό π ευα ν να σ υμπ ερ ιλά β ου ν π α ρ εμ φ ερ ή διακήρυξη
δ εδ ο μ έν ο υ
επ ιπ λέο ν
Δ ικ α ιω μ ά τω ν
του
του
γεγο νό το ς
Α νθ ρ ώ π ου
του
ότι
η
Συμβουλίου
Ε υρω π αϊκή
της
Σ ύμβα σ η
Ε υρώ π ης,
π ου
τω ν
είχε
υπ ο γρ ά φ ει το 1950, είχε α ναλά βει να π α ρά σ χει ένα τελειο π ο ιη μ ένο μοντέλο
π ρ α γ μ α τικ ή ς εγγύ η σ η ς τω ν δ ικα ιω μ ά τω ν του α νθρ ώ π ου σ την Ευρώ πη.
Η α ντίλη ψ η α υτή εξελίχθηκε σ τα διακά με τη μέριμνα του δ ικα σ τηρ ίου για τον
έλεγχο
τη ς
τή ρ η σ η ς τω ν
θεμ ελιω δ ώ ν
δ ικα ιω μ ά τω ν
σ τη
νο μ ο λογία
του.
Σ κο π ό ς το υ Δ ικα σ τη ρ ίο υ ήταν να εξασ φ αλίσει ότι τα θεσ μ ικά ό ρ γα να και τα
κράτη μέλη σ έβ ο ντα ι τα θεμ ελιώ δη δικαιώ μα τα όταν οι δ ρ α σ τη ρ ιό τη τές τους
δ ιέπ οντα ι α π ό το κοινοτικό δίκαιο . Η νομολογία του Δ ικα σ τη ρ ίο υ α ναγνώ ρ ισ ε
σ υ ν επ ώ ς δ ικα ιώ μ α τα όπ ω ς το δικαίω μα της ιδ ιοκτη σ ία ς και της ελεύθερης
ά σ κη σ η ς ο ικ ο ν ο μ ικ ή ς δ ρ α σ τηρ ιότητα ς, τα οπ οία είναι ο υ σ ιώ δη για την ορθή
23
http://europa. eu.int/
73
λειτο υ ρ γία τη ς εσ ω τερ ική ς αγοράς. Το Δ ικα σ τήρ ιο έκρ ινε ότι τα θεμελιώ δη
δικα ιώ μ α τα σ υ μ π ερ ιλα μ β ά νο ντα ι στις γενικές αρχές του κοινοτικού δικαίου και
ότι β α σ ίζο ντα ι σε δύο π η γές :
στις σ υ ν τα γ μ α τικ ές π α ρ α δ ό σ εις τω ν κρατώ ν μελών,
στις δ ιεθ νείς σ υ νθ ή κες στις οπ οίες έχουν π ρ οσ χω ρή σ ει τα
κράτη
μέλη
(ιδιαίτερ α σ τη ν ΕΣΔΑ).
Στη σ υνέχεια, το Ε υρ ω π αϊκό Κ οινοβούλιο , η Επ ιτροπ ή, και το Συυβούλιο
δ ια τύ π ω σ α ν το 1977 κοινή δήλω ση στην οπ οία επ ιβ εβ α ίω να ν τη βούλησή
τους να σ εβ α σ το ύ ν τα θεμελιώ δη δικαιώ μα τα ό π ω ς π ρ ο κύ π το υ ν α π ό τη διττή
π η γή π ου κα θ ό ρ ισ ε το Δ ικαστήριο. Τ ο επ όμ ενο β ήμ α επ ιτεύχθη κε το 1986 με
το π ρ ο ο ίμ ιο τη ς ενια ία ς ευ ρ ω π α ϊκής π ρ άξης π ου α ναφ έρει την π ρ ο ώ θ η σ η της
δ η μ ο κρ α τία ς π ου βα σ ίζετα ι στα θεμ ελιώ δη δικαιώ ματα.
Στη Σ υνθ ή κη για τη ν Ε υρω π αϊκή Έ νω ση, το ά ρθρο 6 (π ρώ ην ά ρθρο ΣΤ)
π α ρ ά γ ρ α φ ο ς 2 π ρ ο β λέπ ει ότι "η Έ νω σ η σέβεται τα θεμ ελιώ δ η δικαιώ ματα,
ό π ω ς κα το χ υ ρ ώ νο ντα ι με την Ε υρω π αϊκή Σ ύμ β α σ η για την Π ροσ τασ ία των
Δ ικ α ιω μ ά τω ν
του
Α νθ ρ ώ π ου
και
τω ν
Θ εμελιω δώ ν
Ελευθεριώ ν,
που
υ π ο γ ρ ά φ η κ ε σ τη Ρώ μη στις 4 Ν οεμβρίου 1950, όπ ω ς π ρ ο κύ π το υ ν από τις
κο ινές σ υ ν τα γ μ α τικ ές π α ρα δό σ εις τω ν κρ ατώ ν μελώ ν, ω ς γενικές α ρχές του
κο ινο τικο ύ δικαίου".
Π α ρ ά λλη λα , η ιδέα τη ς π λή ρ ο υ ς π ρ ο σ χώ ρ η σ η ς της Κ ο ινότη τα ς σ τη ν ΕΣΠΔΑ
είχε α ρ χ ίσ ει ήδη να κυκλοφορεί. Το Σ υμβούλιο α π ο φ ά σ ισ ε να ζητήσει τη
γνώ μ η
του
Δ ικα σ τη ρ ίο υ
σ χετικά
με
τη
σ υ μ β α τό τη τα
του
σχεδίου
π ρ ο σ χ ώ ρ η σ η ς σ τη ν Ε Σ Π Δ Α με τις συνθήκες. Τ ο Δ ικα σ τή ρ ιο δ ια τύ π ω σ ε τη
γνώ μ η του σ τις 2 8 Μ αρτίου 1996 και α π οφ ά νθη κε ότι βάσει του υφ ισ τάμενου
κο ινο τικο ύ δικαίου, η Κ οινότητα δεν είχε α ρ μ ο δ ιό τη τα για να π ρ ο σ χ ω ρ ή σ ει στη
σ ύ μ β α σ η αυτή.
Στο π λα ίσ ιο τη ς σ υ νέχισ η ς της ευρω π α ϊκής οικοδόμ ησ ης, οι τομ είς δράσης
τη ς Ε υ ρ ω π α ϊκή ς Έ ν ω σ η ς διευρ ύνθ ηκα ν π ρ ο ο δ ευτικά και α ντικα το π τρ ίζο υ ν τη
β ο ύ λη σ η τω ν κρ α τώ ν μελώ ν για την ανάληψ η κοινώ ν δρ ά σ εω ν σε τομείς που
υ π ά γ ο ν τα ν σ τη ν εθνική δικαιοδο σ ία (για π α ρ ά δειγμ α η εσ ω τερ ική ασφ άλεια
και η κ α τα π ο λ έμ η σ η του ρ ατσ ισ μού και της ξενοφ οβ ία ς ). Οι εξελίξεις αυτές,
π ου υ π ερ β α ίν ο υ ν το τομ εα κό π λα ίσ ιο τω ν π ρ ώ τω ν σ τα δίω ν της ευρω π α ϊκής
ο ικ ο δ ό μ η σ η ς και π ο υ α φ ορούν την καθημερινή ζω ή τω ν ευ ρ ω π α ίω ν π ολιτώ ν,
κα τα δ εικ ν ύ ο υ ν την α νάγκη ύπ α ρ ξη ς σ α φ ώ ν νο μ ο θ ετικώ ν κειμ ένω ν π ου θα
ο ρ ίζο υ ν ρ ητά το σ εβ α σ μ ό τω ν θ εμ ελιω δ ώ ν δ ικα ιω μ ά τω ν ω ς βα σ ική αρχή της
74
Ε υ ρ ω π α ϊκή ς Έ νω σ η ς.
Η σ υνθήκη του Ά μ σ τερ ντα μ
α νταπ οκρ ίνεται στην
α νάγκη αυτή.
2. ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΙΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΚΑΙ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ24
Πολίτης της Έ νω σ ης είναι κάθε πρόσωπο που έχει την υπηκοότητα κράτους
μέλους. Η ευρω π αϊκή ιθαγένεια είναι κατά συνέπεια άμεσα συνδεδεμένη με την
ιθαγένεια του κρ άτο υς μέλους και ακολουθεί το καθεστώ ς που ισχύει για την
κτήση ή την απ ώ λεια της. Ωστόσο, η ιθαγένεια της Έ νω σ ης συμπ ληρώ νει και
δ εν α ντικα θ ισ τά τη ν εθνική ιθαγένεια.
Τ ο θέμ α του εά ν ένα άτομο έχει την ιθαγένεια κρ άτο υς μέλο υς ρυθμίζεται
α π οκλεισ τικά και μόνο από τη νομοθεσία του ενδιαφερομένου κράτους μέλους.
Συνεπ ώ ς η δικαστική ρύθμιση του θέματος γίνεται από τον εθνικό δικαστή. Τα
κράτη μέλη μπ ορούν να δηλώνουν, πληροφοριακά, ποια άτομα πρέπει να
θεω ρούνται ως υπήκοοι τους για τους σκοπούς της κοινότητας, με δήλωση που
θα καταθέτουν στην Προεδρία. Μπορούν ενδεχομένως να τροποποιήσουν τη
δήλωση τους.
ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΙΟΥ ΠΟΛΙΤΗ
Οι
π ολίτες της Έ νω σ ης
έχουν τα
δικαιώματα
και τις
υπ οχρεώ σεις που
π ροβλέπ ονται από τη ΣυνθΕΚ. Παρά τη γενικότητα της διάταξης αυτής, η ίδια η
Συνθήκη αρκείται στην αναγνώριση τεσσάρων μόνο δικαιωμάτων, ενώ προβλέπει
το ενδεχόμενο συμπλήρω σης τους (αρ. 22 ΣυνΘΕΚ). με βάση ειδική διαδικασία.
Ελεύθερη κυκλοφορία
Κάθε π ολίτης της Έ νω σ ης έχει το δικαίωμα να κυκλοφορεί και να διαμένει
ελεύθερα στο έδα φ ος τω ν κρατώ ν μελών, με την επιφύλαξη τω ν π εριορισμώ ν
και με τις π ρ οϋπ ο θέσ εις που προβλέπονται στη ΣυνθΕΚ και στις διατάξεις που
θεσ π ίζονται για την εφ αρμογή της. Το Συμβούλιο μπορεί να θεσπίζει διατάξεις
που διευκολύνουν την άσκηση τω ν πιο πάνω δικαιωμάτων. Το Συμβούλιο
24 Κ. Τσούντας «ΕΟΚ, Δίκαιο, Θεσμοί- Όργανα - Διδακτικές Σημειώσεις, 1999, σελ. 56, επ.
75
αποφασίζει ομοφώ νω ς, μετά από πρόταση της Επιτροπής, συναποφασίζοντας με
το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο,
Β. ΑΣΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩ Μ ΑΤΑ
α) Δικαίω μα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι
Δ ιακρίνουμε τις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο από τις την ανάδειξη των
αρχώ ν της τοπ ικής αυτοδιοίκησης.
1 Οι εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο
Κάθε π ολίτης της Έ νω σ ης που κατοικεί σε κράτος μέλος του είναι υπ ή κο ο ς έχει
το δ ικα ίω μ α του εκλέγειν και εκλέγεσ θαι σ τις εκ Ευρω παϊκού Κοινοβουλίου
χώ ρ ες στο κράτος μέλος της κατοικίας του ίδιους όρους με τους υπηκόους του
εν λόγω
κράτους. Οι λεπτομέρειες για την εφαρμογή της διάταξης αυτής
δό θηκα ν με την οδηγία 93/109 του Συμβουλίου.
2. Οι δ η μ ο τικ ές εκ λ ο γ ές
Οι δ ια τά ξεις π ου α φ ο ρ ο ύ ν σ τις δη μοτικές (και στις κοινοτικές βασίζονται στην
ίδια λογική με εκείνες που αφορούν στο ευρω κοινοβούλιο Ω στόσο παρέχουν
δικαιώ ματα τα οποία δεν προβλέπονταν στο παρελθόν.
Η ΣυνθΕ Κ α ναγνω ρίζει το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι στις δημοτικές
και στις κοινοτικές εκλογές στο κράτος μέλος κατοικίας κάθε πολίτη της
Έ νω σ η ς, που κα τοικεί σε κράτος μέλος του οποίου είναι υπήκοος, υπό τους
ίδιους όρους με τους υπηκόους του εν λόγω κράτους. Στις 19 Δεκεμβρίου 1994 το
Συμβούλιο υιοθέτησε την οδηγία 94/80, σύμφωνα με την οποία π αρέχεται στους
π ο λίτες της ΕΕ η δυνατότητα να ψ ηφίζουν στις χώ ρες π ρ οέλευσ ης τους ή στη
χώ ρ α κα τοικίας το υ ς και π ροβλέπ ει ότι οι π ολίτες που κατοικούν σε κράτος
μέλος του οποίου δεν είναι υπήκοοι εγγράφονται στους εκλογικούς καταλόγους
σύμφ ω να με τις ίδιες προϋποθέσεις εγγραφής υπηκόων των κρατών αυτών.
Η
αρχή
της
υποχρεω τικής
ψήφου,
που
ισχύει
σε
ορισμένες χώρες,
εφ αρ μό ζετα ι και για τους Ε υρω π αίους πολίτες που ζήτησαν την εγγραφή στους
εκλο γικο ύ ς
καταλόγους.
Εφόσον
τα
αιρετά
76
καθήκοντα
σ υνεπ άγονται
την
άσκηση δημόσιας εξουσίας ή την εκλογή κοινοβουλευτικού οργάνου, τα κράτη
μέλη μπορούν να περιορίσουν την πρόσβαση στα καθήκοντά τους, αποκλείοντας
έτσι τους υπ ηκόους τω ν άλλων κρατών μελών, μπορούν επίσης να προβλεφτούν
εάν ποσοστό μεγαλύτερο από το 20% των εκλογέω ν είναι πολίτες της ΕΕ, χωρίς
να είναι υπ ήκοοι του κράτους μέλους. Στην τελευταία αυτή π ερίπ τω ση είναι
δυνατόν
το
δικαίω μα
του
εκλέγειν
και
εκλέγεσθαι
να
π εριβάλλεται
από
π ρ οϋπ ο θέσ εις αναφ ορικά με την π ερίπτω ση της διαμονής.
Λ ο ιπ ά δ ικ α ιώ μ α τ α 25
Διπλωματική και προξενική προστασία
Κάθε πολίτης της Έ νω σης απολαύει, στο έδαφος τρίτων χωρών στις οποίες δεν
α ντιπ ρ ο σ ω π εύ ετα ι
το
κράτος
μέλος
του
οπ οίου
είναι
υπ ήκοος,
της
δ ιπ λω μ α τική ς και π ρ οξενικής π ροσ τασ ίας κάθε κράτους μέλους, υπό τους
ίδιους ό ρ ο υ ς π ου ισ χύουν και έναντι τω ν υπ ηκόω ν του κράτους αυτού. Τα
κράτη
μέλη
καθορίζουν
μεταξύ
τους
αναγκαίους
κανόνες
και
αρχίζουν τις
απαιτούμενες διεθνείς διαπραγματεύσεις για να εξασφαλίσουν την προστασία αυτή.
Σ ύμφ ω να με το άρθρο 20 ΣυνθΕΕ, οι διπλω ματικές και π ροξενικές α π οσ το λές
τω ν κρ α τώ ν μ ελώ ν και οι αντιπ ρ οσ ω π είες τη ς Ε π ιτρ οπ ής σε τρίτες χώ ρες και
σε
διεθνείς
διασκέψ εις,
καθώ ς
και
οι
αντιπ ροσω π είες
τους
σε
διεθνείς
οργανισμούς, συνεννοούνται μεταξύ τους προκειμένου να εξασφαλίζεται η τήρηση
και η εφαρμογή τω ν κοινών θέσεων και των κοινών δράσεω ν που έχει αποφασίσει
το Συμβούλιο. Εντείνουν τη συνεργασία τους ανταλλάσσοντας πληροφορίες,
π ροβαίνοντας σε κοινές αξιολογήσεις και συμβάλλοντας στην εφαρμογή των
διατάξεω ν για τη διπ λω ματική και προξενική προστασία.
Το δικαίωμα αναφοράς και το δικαίωμα προσφυγής στο διαμεσολαβητή
Κάθε πολίτης της Έ νω σης έχει το δικαίωμα αναφοράς π ρος το Ευρωπαϊκό
Κοινοβούλιο. Επίσης, μπορεί να απευθύνεται στο διαμεσολαβητή.
Οι αναφ ορές πρέπ ει να γίνονται ατομικά ή από κοινού με άλλα πρόσωπα. Το
δικαίω μα αυτό έχουν όχι μόνο οι πολίτες της ΕΕ, αλλά και κάθε φυσικό ή νομικό
π ρ ό σ ω π ο , το οπ οίο διαμένει ή έχει την κα τα σ τα τική έδρα του σε κράτος
μέλος. Η ά σ κη σ η του δ ικα ιώ μ α το ς αυτού π ερ ιο ρ ίζετα ι σε θέμ α τα σχετικά με
τους
τομείς
δραστηριότητας
της
Κοινότητας,
που
αφορούν
άμεσα
στον
αναφερόντα. Μ ε βάση τη ρύθμιση αυτή το Κοινοβούλιο θα πρέπει να εκτιμά
77
αυστηρά την απ οδοχή των αναφορών. Κατά τα λοιπά, το θέμα αυτό εξακολουθεί
να διέπ ετα ι α π ό τον εσ ω τερικό κανονισ μό του Ε υρ ω π αϊκού Κοινοβουλίου.
Στις α ν α φ ο ρ ές π ρ έπ ει να μνημονεύονται ορ ισ μ ένα στοιχεία, όπ ω ς, το όνομα, η
ιδιότητα, η υπηκοότητα, η κατοικία του αναφερόντος. Συντάσσονται σε μία από τις
επίσημες γλώ σσες της ΕΕ.
Οι αναφορές πρωτοκολλούνται εφόσον είναι παραδεκτές, αποστέλλονται από τον
Πρόεδρο του Κοινοβουλίου στην αρμόδια επ ιτροπ ή. Η επ ιτρο π ή αυτή εξετάζει
τη ν α να φ ο ρ ά επ ί τη ς ουσίας και ετοιμάζει σχετική εισήγηση. Μπορεί να υποβάλει σε
ψηφοφορία του Κοινοβουλίου σχέδια αποφάσεων και να ζητήσει τη διαβίβαση της
γνώμης από την Επιτροπή ή στο Συμβούλιο.
Η ρήτρα επέκτασης
Σ ύ μ φ ω να
με το ά ρθ ρο 22 ΣυνθΕΚ, η Ε π ιτρ οπ ή υ π ο β ά λλει έκθεσ η στο
Ε υρω π αϊκό Κοινοβούλιο, στο Συμβούλιο και στην Οικονομική και Κοινωνική
Ε π ιτρ ο π ή
κά θ ε τρία έτη, σχετικά με την εφ α ρ μ ο γή τω ν διατά ξεω ν που
α φ ορούν στην ιθαγένεια. Η έκθεση αυτή λαμβάνει υπόψη της την εξέλιξη της
Ένωσης.
Η ίδια διάταξη π ρ οβλέπ ει ότι με βάση την έκθεση αυτή, και με την επιφύλαξη των
άλλω ν διατάξεων της Συνθήκης, το Συμβούλιο, αποφασίζοντας ομοφώ νω ς, με
π ρ ότα σ η
της
Επ ιτροπ ής
και
μετά
από
διαβούλευση
με
το
Ευρωπαϊκό
Κοινοβούλιο, μπορεί να θεσπίζει διατάξεις για τη συμπλήρωση των δικαιω μάτω ν
π ο υ σ υνδέο νται με την ευρω π αϊκή ιθαγένεια, και συνισ τά από τα κράτη μέλη
την
α π οδοχή
τω ν
εν λόγω
διατάξεων,
σύμφ ω να
με τους
αντίστοιχους
που
αφορούν την
συνταγματικούς τους κανόνες.
Επί μέρους διατάξεις*26
α) Γενικές διατάξεις
Πολλές
επί
μέρους
διατάξεις
ρυθμίζουν
θέματα,
π ροστασία τω ν ανθρώ πινω ν δικαιωμάτων.
Κ.ΤΣΟΥΝΤΑΣ «ΕΟΚ,ΔΙΚΑΙΟ,ΘΕΣΜΟΙ-ΟΡΓΑΝΑ-ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1999»
26 Κ.ΤΣΟΥΝΤΑΣ «ΕΟΚ,ΔΙΚΑΙΟ,ΘΕΣΜΟΙ-ΟΡΓΑΝΑ-ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1999»
78
•
Το άρθρο 29 ΣυνθΕΕ σχετικά με την αστυνομική και δικαστική συνεργασία σε
π ο ινικές υπ οθέσ εις, το οπ οίο θέτει ω ς σ τό χο της ΕΕ την π α ρο χή στους
π ο λίτες
υψ ηλού
επ ιπ έδου
π ροστασίας
μέσα
σε
χώ ρο
ελευθερίας,
α σ φ ά λεια ς και δικαιοσύνης.
•
Το Πρω τόκολλο 1 ΣυνθΑ, σχετικά με το άσυλο των υπηκόων τω ν κρατών
μ ελώ ν τη ς ΕΕ, το οπ οίο σ το Π ροοίμιο του τονίζει ότι η ΕΕ σέβεται τα
θεμελιώ δη δικαιώ ματα, όπ ω ς αυτά κατοχυρώ νονται με τη σύμβαση του 1950.
•
Τη Δ ή λω σ η αριθ. 1 ΣυνθΑ,
σχετικά με την κα τά ρ γησ η τη ς π ο ινή ς του
θανάτου.
•
Τ η Δ ή λω σ η αριθ. 11 ΣυνθΑ, σύμφ ω να με την οπ οία η ΕΕ σέβεται και
προδικάζει το σύμφω να με το εθνικό δίκαιο καθεστώ ς των εκκλησιώ ν και
θρησκευτικώ ν ενώ σεω ν ή κοινοτήτων στα κράτη μέλη, καθώς και το κάθε μέλος
των φιλοσοφικών και μη ομολογιακών ενώσεων.
Τις δύο Δ ηλώ σεις 17 και 5 ΣυνθΑ (την οποία η διάσκεψη έλαβε υπό σημείωση)
σχετικά
με το δικαίω μα ασύλου. Σύμφω να
με την πρώ τη, καθιερώ νονται
δ ια β ο υ λ εύ σ εις με το ν Ύ π α το Α ρ μ ο σ τή τω ν Η νω μ ένω ν Ε θνώ ν για π ρ ό σ φ υ γες
και ά λ λ ο υ ς σ χ ετικ ο ύ ς δ ιεθνείς ο ρ γα νισ μ ο ύ ς σε θ έμ α τα σ χετικά με την π ολιτική
ασύλου. Η δεύτερη, α π οτελεί δήλω ση του Βελγίου, σ ύμφ ω να με την οποία η
χ ώ ρ α αυτή δηλώ νει ότι θα π ροβαίνει σε ατομική εξέταση αίτησης ασύλου
υπηκόου άλλου κράτους μέλους.
Η ΣυνθΕΕ και η ΣυνθΕΚ27
•
Στο Π ρ οο ίμ ιο τη ς ΣυνθΕ Ε, τα κράτη μέλη επ ιβ εβ α ιώ νο υ ν την π ρ οσ ή λω σ η
το υ ς σ τα θ εμ ελ ιώ δ η κο ινω νικά δικαιώ μα τα, ό π ω ς ο ρ ίζο ντα ι α π ό τον
Ε υ ρ ω π α ϊκό Κ ο ινω νικό Χ ά ρ τη και στον Κ ο ινοτικό Χ ά ρ τη τω ν θεμ ελιω δ ώ ν
Δ ικ α ιω μ ά τω ν τω ν Ε ρ γα ζομένω ν. Ε π ισ ημ αίνετα ι ότι σ το ίδιο π ρ ο ο ίμ ιο αυτό
επ ιβ εβ α ιώ ν ετα ι και η π ρ ο σ ή λω σ η τω ν κρ α τώ ν μ ελώ ν σ τις α ρ χές της
ελευ θ ερ ία ς,
δ ικα ιω μ ά τω ν,
τη ς
δ η μ ο κρ α τία ς
τω ν
θ εμ ελιω δ ώ ν
και
του
σ εβ α σ μ ο ύ
ελευ θερ ιώ ν
κα θ ώ ς
τω ν
και
α νθ ρ ώ π ινω ν
του
κράτους
δικαίου.
•
Το ά ρθρο 127 ΣυνθΕ Κ προβλέπει ότι η Κοινότητα συμβάλλει στην επίτευξη
υψ ηλού
επ ιπ έδου
απ ασ χόλησ ης ενθαρρύνοντας τη
79
συνεργασία
μεταξύ
κρατώ ν μελώ ν, υπ ο σ τηρ ίζοντα ς και, εάν χρειάζεται, σ υ μ π λη ρ ώ νο ντα ς τη
δρ ά σ η του
Το άρθρο 136 ΣυνθΕΚ, αναφορικά με την κοινω νική πολιτική, την παιδεία,
εκπ α ίδ ευ σ η και τη νεολαία, π ρ οβ λέπ ει ότι η Κ οινότητα και τα κρ άτη μέλη
έχοντα ς υπ όψ η τα θεμελιώ δη κοινω νικά δικαιώ ματα όπως αυτά ορίζονται
στον
Ε υρ ω π αϊκό
Κοινω νικό
θ εμ ελιω δ ώ ν Δ ικα ιω μ ά τω ν
Χάρτη
τω ν
και
στον
Κοινοτικό
Ε ργαζομένω ν, έχουν
Χάρτη
τω ν
στόχο
την
ως
π ροώ θησ η της απ ασχόλησης, τη βελτίω ση τω ν συνθηκώ ν διαβίω σης και
εργασίας, ώ σ τε να κα τασ τήσ ο υν
π α ρ ά λλη λη
διατή ρη σ η
δυ να τή
της
την ενα ρ μόνισ η
π ροόδου,
την
κα τάλληλη
τους
με
κοινω νική
π ρ ο σ τα σ ία , το ν κοινω νικό διάλογο και την ανάπτυξη τω ν ανθρώ πινω ν
π όρω ν που θα επιτρέψ ουν υψηλό και διαρκές
επ ίπ εδο α π α σ χό λη σ η ς και
την κα τα π ο λ έμ η σ η του αποκλεισμού.
Το άρθρο 137 ΣυνθΕ Κ προβλέπει ότι για την επίτευξη τω ν στόχω ν του
άρθρου 136 ΣυνθΕΚ, το Συμβούλιο μπορεί να θεσπίζει, μέσω οδηγιών, τις
ελ ά χ ισ τες
π ρ ο δ ια γ ρ α φ ές
λ α μ β α ν ο μ έν ο υ
οι
ο π ο ίες
εφ α ρ μ ό ζο ντα ι
στα διακά ,
υπόψη τω ν συνθηκώ ν και τω ν τεχνικώ ν ρυθμίσεω ν που
υφ ίσ τανται σε κάθε κρ άτο ς μέλος.
Το ά ρθρο 140 ΣυνθΕ Κ προβλέπει ότι, για την επίτευξη τω ν στόχω ν του
άρθρου
136 ΣυνθΕΚ, η Επιτροπή π ροω θεί τη συνεργασία μεταξύ των
κρατώ ν μ ελώ ν και διευκολύνει το σ υ ντο νισ μ ό της δρ ά σ ης σε ό λου ς τους
το μ είς τη ς κο ινω νική ς π ο λιτικής που κα λύπ τει η Συνθεκ (απ α σ χόλησ η,
ερ γα τικό
δ ίκα ιο
και
όρους
εργασίας,
επ ιμ όρ φ ω σ η, κο ινω νική ασφ άλιση,
α τυ χ ή μ α τα
και α σ θένειες, υγιεινή
δ ικ α ίω μ α
και
επ α γγελμ α τική
π ρ ο σ τα σ ία α π ό
τη ς
εργα σ ία ς,
εκπ α ίδ ευσ η
και
τα επ α γγελμ α τικά
σ υ νδ ικα λισ τικό
σ υ λλο γικές δ ια π ρ α γμ α τεύ σ εις μεταξύ ερ γα ζο μ ένω ν και
ερ γο δ ο τώ ν).
Ο Τ ίτλ ο ς X III τη ς Σ υνθΕ Κ , π ερ ιέχει δ ια τά ξεις για κα λύ τερ η π ρ ο σ τα σ ία της
υ γεία ς. 2
7
27 Κ.ΤΣΟΥΝΤΑΣ «ΕΟΚ,ΔΙΚΑΙΟ,ΘΕΣΜΟΙ-ΟΡΓΑΝΑ-ΔΙΔΑΚΉΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1999»
80
5. ΠΑΡΑΒΙΑΣΗ ΑΠΌ ΕΝΑ ΚΡΑΤΟΣ ΜΕΛΟΣ ΤΩΝ ΑΡΧΩΝ ΣΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ ΒΑΣΙΖΕΤΑΙ Η ΕΝΩΣΗ
Η σ υ νθήκη του Ά μ σ τερ ντα μ ορίζει ότι η Έ νω σ η βασίζεται σ τις α ρ χές της
ελευθερ ία ς, τη ς δημοκρ ατίας, του σ εβασ μού τω ν δικαιω μά τω ν του α νθρώ π ου
και τω ν θ εμ ελ ιω δ ώ ν δικαιω μά τω ν και του κρ ά το υς δικαίου, αρχές οι οπ οίες
είναι κο ινές σ τα κράτη μέλη. Π αράλληλα, η νέα σ υνθήκη π ρ οβλέπ ει την
π ερ ίπ τω σ η π α ρ α β ία σ η ς τω ν αρχώ ν αυτώ ν α π ό κράτος μέλος και ορίζει τη
δ ια δ ικα σ ία π ο υ θα α κο λο υ θ εί η Έ ν ω σ η για το εν λόγω κράτος μέλος.
Δ ια π ίσ τω σ η τη ς π α ρ α β ία σ η ς
Έ π ειτα α π ό π ρ ό τα σ η της Ε π ιτροπ ής ή του ενό ς τρίτου τω ν κρατώ ν μελώ ν, το
Σ υμβούλιο, σ υ νερ χ ό μ ενο υπό τη σ ύνθεσ η α ρχη γώ ν κρατώ ν ή κυβερνήσεω ν,
δ ια π ισ τώ νει τη ν ύπ α ρξη π α ρ α β ία σ ης η οπ οία π ρέπ ει να είναι "σ ο β α ρ ή και
δ ια ρ κή ς"
. Α π α ιτείτα ι
α π ο φ α σ ίζει
με
η
σύμφ ω νη
π λειοψ η φ ία
α ν τιπ ρ ο σ ω π εύ ο υ ν
την
δύο
γνώ μη
τρίτω ν
π λειοψ ηφ ία
του
Κ οινοβουλίου,
το
οποίο
τω ν
ψ ηφ ισάντω ν,
οι
οποίοι
τω ν
μελώ ν
του
Κοινοβουλίου.
Τ α υ τό χ ρ ο να , η κυβ έρ νη σ η του εν λόγω κρ ά το υς μέλους καλείται να υπ οβάλει
τις π α ρ α τη ρ ή σ εις της.
Η α π ο χ ή ενό ς κρ ά το υ ς μέλους δεν εμπ οδίζει την ομοφ ω νία σ την π ερίπ τω σ η
π ο υ το Σ υ μ β ο ύ λιο διαπ ισ τώ σ ει σοβαρή π α ρα βία σ η.
Α ν α σ το λ ή ω ς π ρ ο ς το εν λόγω κράτος μέλος
Ε φ ό σ ο ν δ ια π ισ τω θ εί σ ο βαρ ή και διαρ κής π α ρα βία σ η, το Σ υμβούλιο μ π ορεί να
α π ο φ α σ ίσ ει
(α λλά
δεν
οφείλει
α π α ρ α ίτητα )
την
α νασ τολή
ορισ μένω ν
δ ικ α ιω μ ά τω ν τα ο π ο ία α π ορ ρέουν απ ό τη σ υνθήκη ω ς π ρ ος το εν λόγω
κρ ά το ς μέλος. Α ντίθετα , είναι σαφ ές ότι οι υπ ο χρ εώ σ εις του εν λόγω κράτους
μ έλο υ ς π α ρ α μ έν ο υ ν δεσμευτικές. Η ανασ τολή τω ν δ ικα ιω μ ά τω ν μπορεί, για
π α ρ ά δ ειγμ α , να π ερ ιλα μ β ά νει την ανάκλησ η του δ ικα ιώ μ α τος ψ ήφ ου του
α ντιπ ρ ο σ ώ π ο υ τη ς κυβ έρ νη σ η ς αυτού του κρ ά το υς μέλους στο Συμβούλιο.
Κ ατά το δ εύ τερ ο α υ τό στάδιο, το Συμβούλιο α π οφ α σ ίζει με ειδική π λειοψ ηφ ία
χω ρ ίς να λ α μ β ά ν ει υ π ό ψ η τις ψ ήφ ους αυτού του κρ ά το υς μέλους.
Τ ρ ο π ο π ο ίη σ η ή ά ρ σ η της α νασ τολής
81
Α νά λο γα με τη ν εξέλιξη της κα τά σ τα σ ης που ο δ ή γη σ ε σ την α νασ τολή ενός
κρ ά το υς μέλους, το Συμβούλιο μ π ορεί να α π οφ ασ ίσ ει να μεταβάλει ή να
α να κα λέσ ει τα μέτρα αναστολής.
Για το σ κο π ό αυτό, το Συμβούλιο απ οφ ασ ίζει με ειδική π λειοψ η φ ία χω ρ ίς να
λη φ θ ο ύ ν υ π ό ψ η οι ψ ήφοι του εν λόγω κράτους μέλους.
Τ α κράτη μέλη
Τ α κράτη μέλη δ ια τη ρ ο ύ ν τα απ οκλεισ τικά τους δικαιώ ματα, ιδίω ς σ το ν τομέα
τη ς ελ εύ θ ερ η ς κυ κλο φ ο ρ ία ς τω ν π ρ οσ ώ π ω ν, και εξα κο λο υ θ ο ύ ν να έχουν την
α π ο κλεισ τική ευ θ ύ νη για την τήρησ η της δη μόσ ια ς τά ξης και τη δια φ ύλα ξη της
εσ ω τερ ικ ή ς α σ φ ά λεια ς. Στο π λα ίσ ιο αυτό, μπ ορ ού ν να λα μ β ά νο υ ν υπόψη
το υ ς τα ζη τή μ α τα τη ς εξω τερικής π ολιτικής.
Σε π ερ ίπ τω σ η έκτα κτη ς κατάσ τασ ης, π ου χα ρ α κτηρ ίζετα ι απ ό α ιφ νίδ ια εισροή
υ π η κό ω ν τρ ίτω ν χ ω ρ ώ ν σε ένα κράτος μ έλο ς το Συμβούλιο, α π οφ α σ ίζοντα ς
με ειδική π λ ειο ψ η φ ία βάσει π ρ οτά σ εω ς της Ε π ιτροπ ής, μπ ορ εί να θεσπίζει
π ρ ο σ ω ρ ινά μέτρ α (το ανώ τερο για έξι μήνες) υπ έρ του κρ ά το υς μέλους
π ρ ο κειμ ένο υ να π ερ ιο ρ ίσ ει την ελεύθερη κυκλο φ ο ρ ία ή την εισροή υπ ηκόω ν
α π ό τη ν τρίτη χώ ρα.
Η σ υ νθ ή κη του Ά μ σ τερ ντα μ διευκρινίζει σ το ά ρθρο 6 (π ρ ώ ην ά ρθρο ΣΤ) της
Σ υ νθ ή κη ς για τη ν Ε υρω π αϊκή Έ νω ση (άρ θρ ο 6 με τη νέα α ρίθμ η σ η που
π ρ ο β λέπ ετα ι σ τη σ υ νθήκη του Ά μ σ τερ ντα μ) ότι η Έ νω σ η βα σ ίζετα ι σ τις αρχές
τη ς
ελευ θερ ία ς,
τη ς
δημοκρατίας,
του
σ εβ α σ μ ο ύ
τω ν
δικα ιω μ ά τω ν
του
α νθ ρ ώ π ο υ και τω ν θεμ ελιω δ ώ ν ελευ θερ ιώ ν και του κρ ά το υς δικαίου, αρχές οι
ο π ο ίες είναι κο ινές σ τα κράτη μέλη.
Τ ρ ο π ο π ο ιεί επ ίσ η ς το π ρ οοίμιο της Σ υνθήκης για την Ε υρω π αϊκή Έ νω σ η με
την
επ ιβ εβ α ίω σ η
τη ς
π ρ ο σ ή λω σ η ς
τω ν
κρ α τώ ν
μελώ ν
στα
θεμελιώ δη
κο ινω νικά δ ικα ιώ μ α τα , ό π ω ς ορίζονται α π ό τον Ε υ ρ ω π α ϊκό Κ οινω νικό Χάρτη
του 1961 και το ν κοινοτικό χάρτη τω ν θεμ ελιω δ ώ ν κοινω νικώ ν δικαιω μά τω ν
τω ν ερ γ α ζο μ έν ω ν του 1989.
Π ριν α π ό τη θ έσ η σ ε ισχύ της σ υνθ ή κη ς του Ά μ σ τερ ντα μ , το άρθρο ΣΤ
π α ρ ά γ ρ α φ ο ς 2 τη ς Σ υνθήκη ς για την Ε υρω π αϊκή Έ νω σ η υπ ο γρά μ μ ιζε το
σ εβ α σ μ ό
τω ν
θ εμ ελιω δ ώ ν
δικαιω μάτω ν,
όπω ς
κατοχυρ ώ νοντα ι
στην
ευ ρ ω π α ϊκή σ ύ μ β α σ η για τα δικα ιώ μ α τα του α νθ ρ ώ π ο υ και όπ ω ς π ρ ο κύπ το υν
82
απ ό τις κο ινές σ υ ντα γμ α τικές π α ρ α δό σ εις τω ν κρατώ ν μελών. Ω στόσο, ο
α ντίκτυ π ο ς του ά ρθρου αυτού π ερ ιο ρ ιζότα ν απ ό το ά ρθρο Λ (άρ θρ ο 46 μετά
τη ν α ρ ίθ μ η σ η ) π ο υ π ρ ο έβ λεπ ε ότι η α ρμ οδιότητα
του Δ ικα σ τη ρ ίο υ δεν
κά λυ π τε το ά ρ θ ρ ο αυτό. Γνω ρίζοντα ς ότι α π οσ το λή του Δ ικα σ τηρ ίου είναι να
εξα σ φ α λίσ ει το σ εβ α σ μ ό του δικαιώ μα τος ερ μηνεία ς και εφ α ρ μ ο γή ς της
σ υ νθήκη ς, η θέσ η τω ν θεμ ελιω δώ ν δ ικα ιω μ ά τω ν εμφ α νιζό τα ν μειω μένη.
Η
σ υ νθ ή κη
του
Ά μ σ τερ ντα μ
εγγυάται
την
εφ αρμογή
του
άρθρου
6
π α ρ ά γ ρ α φ ο ς 2 με την τρ οπ οπ οίησ η του άρθρου 46 του σ υνθήκης. Έ τσι, το
Δ ικα σ τή ρ ιο είναι σ το εξής αρμ όδιο σε π ερ ίπ τω σ η π α ρ ά β α σ η ς τω ν ορ γά νω ν
ό σ ο ν α φ ο ρ ά τα θ εμ ελιώ δ η δικαιώ ματα.
7. ΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΥΝΘΗΚΩΝ
I. Καταπολέμηση των Διακρίσεων28
Σ το π λα ίσ ιο τη ς Σ υνθ ή κη ς για την ίδρυση της Ε υρ ω π αϊκής Κοινότητας, το
ά ρ θ ρ ο 12 (π ρ ώ η ν ά ρθρο 6) π ροβλέπ ει ότι α π αγορ εύετα ι κάθε διάκρ ισ η λόγω
ιθ αγένεια ς. Π α ρ άλλη λα, το ά ρθρο 141 (π ρώ ην άρθρο 119) υπ ο γρα μμίζει την
α ρ χή τη ς ισ ό τη τα ς μεταξύ α νδρώ ν και γυναικώ ν, αλλά μόνον όσ ον α φ ορά την
ισ ό τη τα τη ς αμοιβής.
Η σ υ νθ ή κη του Ά μ σ τερ ντα μ ενισχύει την αρχή της ισ ότητα ς π ρ ο σ θ έτο ντα ς δύο
δ ια τά ξεις σ τη Σ υνθ ή κη για την ίδρυση της Ε υρ ω π αϊκής Κ ο ινότη τα ς μετά τη
θέσ η σ ε ισχύ τη ς ν έα ς συνθήκης.
Τ ο ά ρθ ρο α υτό σ υ μ π λη ρ ώ νει το άρθρο 12 π ου α να φ έρ ετα ι στη διάκρ ισ η λόγω
ιθαγένειας. Τ ο νέο άρθρο π ρ οβλέπ ει ότι το Σ υμβούλιο μπ ορ εί να λάβει τα
α να γκα ία
μέτρα
για
την
κα τα π ολέμ ησ η
φ υ λετική ς
ή εθ ν ικ ή ς καταγω γής,
τω ν
δ ια κρ ίσ εω ν
λόγω
θρ ησ κεία ς ή π επ οιθήσ εω ν,
φύλου,
αναπ ηρίας,
ηλικία ς ή γεν ετή σ ιο υ π ρ οσ α να τολισ μού.
Ό τα ν το Σ υ μ β ο ύ λιο βασίζεται στο άρθρο 13 α π οφ ασ ίζει με ο μ ο φ ω νία μετά
α π ό π ρ ό τα σ η τη ς Ε π ιτρ οπ ής και διαβούλευσ η με το Ε υρω π αϊκό Κ οινοβούλιο.
Δ ή λω σ η ό σ ο ν α φ ο ρ ά τα άτομα με ειδικές ανάγκες
Το
νέο
άρθρο
13
αναφ έρει
την
κα τα π ολέμ ησ η
τω ν
δ ια κρ ίσ εω ν
λόγω
α ναπ ηρ ίας. Η δ ια κυ β ερ νη τική διάσ κεψ η π ου επ εξερ γά σ τη κε τη σ υνθήκη του
2«
Η ΕΥΡΩΠΗ ΑΠΟ ΤΟ Α ΕΩΣ ΤΟ Ω, Werner Weidenfeld-Wolfang Wessels
83
Ά μ σ τερ ντα μ θ έλη σ ε να ενισχύσει τη δέσ μευ σ η αυτή μέσω μιας δ ή λω σ η ς π ου
εν σ ω μ α τώ θ η κ ε σ τη ν τελική πράξη. Η δή λω σ η αυτή π ρ οβλέπ ει ότι ό τα ν η
Κ ο ινότη τα θ εσ π ίζει μέτρα π ου αφ ορούν την π ρ οσ έγγισ η τω ν νομ ο θεσ ιώ ν τω ν
κρ ατώ ν
μελώ ν,
λα μ β ά νοντα ι υπ όψ η οι α νά γκες τω ν α τόμω ν
με ειδικές
ανάγκες.
II. ΙΣΟΤΗΤΑ ΜΕΤΑΞΥ ΑΝΔΡΩΝ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΩΝ
Στο π λα ίσ ιο τη ς Σ υνθήκης για την ίδρυση της Ε υρω π αϊκής Κοινότητας, το
ά ρ θ ρ ο 2 π ρ ο β λέπ ει ότι η Κ οινότητα έχει ω ς απ οσ το λή να π ρ οά γει την
α ρ μ ονική και ισ ό ρ ρ ο π η ανάπ τυξη τω ν ο ικο νομ ικώ ν δρα σ τηρ ιοτήτω ν, την
α νά π τυ ξη π ου σ έβ ετα ι το π εριβάλλον, ένα ν υψ ηλό βαθμό σ ύ γκλισ ης τω ν
ο ικο νο μ ικώ ν επ ιδόσ εω ν, ένα υψ ηλό επ ίπ εδο α π α σ χό λη σ η ς και κοινω νικής
π ρ ο σ τα σ ία ς, τη ν ά νο δ ο του βιοτικού επ ιπ έδου και της π οιό τη τα ς ζω ής, την
ο ικο νο υ ική και κο ινω νική συνοχή και την α λληλεγγύη μεταξύ τω ν κρατώ ν
μελώ ν.
Το
άρθρο
3 α π α ρ ιθ μ εί τα δ ιά φ ορ α
μέτρα π ου π ερ ιλα μ β ά νει η
κο ινο τική δ ρ ά σ η για την επ ίτευξη τω ν σ τό χω ν του άρθρου 2.
Η σ υ νθ ή κη του Ά μ σ τερ ντα μ συμπ ληρώ νει τις δύο α υτές διατά ξεις ώ σ τε να
σ υ μ π ερ ιλά β ει τη ν ισ ότητα μεταξύ α νδρώ ν και γυνα ικώ ν η οπ οία π ρ ος το
π α ρ ό ν α να φ έρ ετα ι μόνο στο άρθρο 141 (π ρώ ην ά ρ θ ρ ο 119) της Σ υνθήκη ς για
τη ν ίδ ρ υσ η τη ς Ε υ ρ ω π α ϊκής Κ οινότητας (το οπ οίο όμ ω ς α φ ορά μόνο την
ισ ό τη τα τη ς α μ ο ιβ ή ς). Συγκεκριμένα, π ρ α γμ α το π ο ιή θ η κα ν δύο π ροσθήκες.
Η τρ ο π ο π ο ίη σ η του Ά ρ θρ ου 2
Η π ρ ο ώ θ η σ η τη ς ισ ότητα ς μεταξύ α νδρώ ν
σ το π λα ίσ ιο τη ς α π ο σ το λή ς της κοινότητας.
και γυνα ικώ ν σ υ μ π ερ ιλα μ β ά νετα ι
Η τρ ο π ο π ο ίη σ η το υ Ά ρ θρ ου 3
Π ρ οτίθετα ι το α κ ό λ ο υ θ ο νέο εδάφιο .
«σ ε όλες τις δ ρ α σ τη ρ ιό τη τες π ου α ναφ έρ οντα ι σ το π α ρ ό ν ά ρθρο η Κ οινότητα
επ ιδιώ κει να εξα λειφ θ ο ύ ν οι α νισ ότητες και να π ρ ο α χ θ εί η ισ ότητα μεταξύ
α νδ ρ ώ ν και γυνα ικώ ν.
Ε ιδικότερ α
Τ ο ά ρ θ ρ ο 119 τη ς ιδρ υτικής σ υ νθήκης της Ε. Κ. Μ ιλούσ ε για ισ ότητα α μοιβώ ν
μεταξύ α ν δ ρ ώ ν και γυναικώ ν. Η ισ ότητα αυτή εντού τοις απ έχει π ολύ απ ό το
να είναι π ρ α γ μ α τικ ό τη τα σ την Έ νω ση.
84
Δ ιά φ ο ρ ες οδ η γίες και π ο λυ ά ρ ιθ μ ες
α π ο φ ά σ εις του Ε υ ρ ω π α ϊκού Δ ικα σ τηρ ίου π ρ ο σ π ά θ η σ α ν να εφ α ρ μ ό σ ου ν αυτή
την αρχή. Τ ο γεγο νό ς αυτό έχει ω ς σ υνέπ εια να δο θούν οδηγίες για την
επ α γγελμ α τική
έμ μ εσ ω ν
κα τά τα ξη
και αξιολόγησ η
για
την
δια π ίσ τω σ η
ά μ εσ ω ν
ή
δ ια κ ρ ίσ εω ν καθώ ς και για τον ο ρ ισ μ ό της αμοιβής. Π ολλά σχέδια
εντού τοις δεν έχου ν υλοπ οιηθεί. Έ τσι π.χ. η π ρ ό τα σ η για την α ντισ τρο φ ή του
βά ρ ο υς τη ς α π ό δ ειξη ς
όταν οι γυνα ίκες α δικο ύντα ι σ την αγορά ερ γα σ ία ς
δ ισ τά ζο υ ν σ υ χνά να κά νουν αγω γή, όταν ενα π όκειτα ι σε α υτές να απ οδείξο υν
ότι συχνά γίνετα ι δ ιά κρ ισ η ενα ντίον τους λόγω του φύλου. Για τον λόγο αυτό η
Ε υ ρ ω π α ϊκή Ε π ιτρ ο π ή π ρ ότεινε ότι σε π ερ ίπ τω σ η α ιτιο λο γη μ ένη ς υπ ό νοια ς ο
ερ γο δ ό τη ς θα π ρ έπ ει να απ οδείξει ότι δεν γίνεται καμία διάκριση. Π ρος το
π α ρ ό ν θα ζη τη θ εί η γνώ μ η τω ν κοινω νικώ ν ετα ίρ ω ν ω ς π ρ ος το θέμα αυτό. Η
β ελτίω σ η τω ν ευ κα ιρ ιώ ν
σ την ευρω π αϊκή α γο ρ ά ερ γα σ ία ς για τις γυνα ίκες
είναι ένα ς α π ό το υ ς κύριους σ τόχους της σ χετική ς π ο λιτικής μα ζί με της
επ α γ γ ελ μ α τικ ή ς επ ιμ ό ρ φ ω σ η ς και της ενα ρ μ ό νισ η ς της επ α γγελμ α τική ς και
τη ς ο ικο γενεια κή ς ζω ής.
III. ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ 29
Σ τον τομ έα αυτό, το βασικό μέτρο της Κ ο ινό τη τα ς είναι η οδηγία του 1995
σ χετικά
με
τη ν
επ εξερ γα σ ία
π ρ ο σ τα σ ία
και
την
τω ν φ υσ ικώ ν
ελεύθερη
προσώ πω ν
κυκλοφ ορία
όσ ον
δεδ ο μ ένω ν
α φ ορά
την
π ρ οσ ω π ικού
χα ρ α κτή ρ α . Ε λλείψ ει ειδική ς νομικής βάσης, η οδηγία αυτή βασ ίζεται στο
άρθρο
95
(π ρ ώ η ν
ά ρθρο
100
Α)
τη ς
Σ υ νθ ή κη ς
για
την
ίδρυση
της
Ε υ ρ ω π α ϊκή ς Κ ο ινό τη τα ς π ου αφορά την π ρ ο σ έγγισ η τω ν νο μ ο θ εσ ιώ ν στο
π λα ίσ ιο τη ς εσ ω τερ ικ ή ς αγοράς.
Η ελεύ θ ερ η κυ κλο φ ο ρ ία τω ν π ρ οσ ώ π ω ν σ υ νεπ ά γετα ι την ανάγκη κα θιέρ ω σ ης
σ υ σ τη μ ά τω ν π λ η ρ ο φ ό ρ η σ η ς σε ευρω π α ϊκή κλίμακα. Λ α μ β ά νο ντα ς υπόψ η
α υτή τη ν εξέλιξη και π ρ οκειμένου να εν ισ χ υ θ εί η π ρ οσ τα σ ία τω ν α τόμω ν
εφ α ρ μ ό ζο ντά ς
τη ν
στα
κοινοτικά
όργανα,
η
σ υ νθήκη
του
Ά μ σ τερ ντα μ
ενσ ω μ α τώ νει ένα νέο ά ρθρο στη Σ υνθήκη για την ίδρυση της Ε υρ ω π αϊκής
Κ οινότητας.
Τ ο νέο ά ρ θ ρ ο 286
Τ ο ά ρθ ρο α υτό χω ρ ίζετα ι σε δύο π α ρ α γρ ά φ ο υ ς π ου π ρ ο β λέπ ο υ ν αντίσ τοιχα
ότι:
Η ΕΥΡΩΠΗ ΑΠΟ ΤΟ Α ΕΩΣ ΤΟ Ω, Werner Weidenfeld-Wolfang Wessels
85
α π ό το 1999, οι κοινοτικές π ρ ά ξεις για την π ρ οσ τα σ ία του α τόμ ου όσον
αφ ορά τη ν επ εξερ γα σ ία δεδομένω ν π ρ οσ ω π ικού χα ρ α κτήρ α εφ αρ μό ζοντα ι
στα
ό ρ γα να
και σ το υ ς οργα νισ μ ούς της
Κοινότητας,
π ριν
το
1999,
το
Σ υμβο ύλιο θα σ υγκρ ο τή σ ει ένα α νεξά ρ τητο επ οπ τικό όρ γα νο υπ εύθυ νο για
την π α ρ α κ ο λ ο ύ θ η σ η της εφ αρμογής αυτώ ν τω ν κοινοτικώ ν π ρ ά ξεω ν στα
ό ρ γα να και ο ρ γ α ν ισ μ ο ύ ς της Κοινότητας.
IV. ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑ ΤΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ30
Π α ρ ο ύσ α κ α τά σ τα σ η και π ροοπ τικές
Ή δ η α π ό το 1957, η Συνθήκη για την ίδ ρ υσ η της Ε υ ρ ω π α ϊκής Ο ικονομ ικής
Κ ο ινό τη τα ς π ερ ιελ ά μ β α ν ε διατά ξεις π ου α π οσ κο π ο ύσ α ν στη δ ια σ φ ά λισ η της
ελεύ θ ερ η ς κυ κ λ ο φ ο ρ ία ς των εργα ζομένω ν σ το έδα φ ος της Κ οινότητας. Το εν
λό γω δ ικα ίω μ α έγινε π ρα γμ α τικότητα μέσω διαφ όρ ω ν κο ινοτικώ ν π ράξεω ν,
ενώ η ιδέα τη ς ελεύ θ ερ η ς κυκλοφ ορίας τω ν π ρ ο σ ώ π ω ν εδ ρ α ιώ θ η κε βαθμιαία
μ έσ ω τη ς δ η μ ιο υ ρ γ ία ς της ενιαίας αγοράς. Α π ό το 1993, οι υπ ήκοοι τω ν
κρ α τώ ν μ ελώ ν μ π ορ ού ν να κυκλο φ ο ρο ύν και να δια μ ένουν ελεύ θ ερ α στην
Ε υ ρ ω π α ϊκή Έ ν ω σ η (άρθρο 14 της σ υ νθήκη ς ΕΚ), δικαίω μα π ου σ υνδέετα ι με
τη ν ευ ρ ω π α ϊκή ιθ α γένεια (άρθρο 18).
Το
1993, η Σ υ νθ ή κη για την Ε υρω π αϊκή Έ νω σ η π ερ ιέλα β ε μεταξύ τω ν
θ εμ ά τω ν κο ινού ενδ ια φ έρ ο ντο ς για τα κράτη μέλη, τα οπ οία κα θ ο ρ ίζο ντα ι στον
τίτλο VI (ή τρ ίτο π υλώ να ), την π ολιτική ασύλου, τη διέλευσ η τω ν εξω τερ ικώ ν
σ υ νό ρ ω ν
τη ς Έ ν ω σ η ς
και τη
μετα να σ τευτική
π ολιτική.
Η
Σ υνθήκη του
Ά μ σ τερ ν τα μ π ο υ υπ εγρά φ η το 1997, π ερ ιλα μ β ά νει τα εν λόγω θέμ α τα στα
π λα ίσ ια τη ς Σ υ ν θ ή κ η ς ΕΚ (άρθρα 61 έω ς 69) και π ρ ο β λέπ ει μια μετα βα τική
π ερ ίο δ ο
π έν τε
ετώ ν
π ριν
απ ό
την
π λή ρ η
εφ α ρ μ ο γή
τω ν
κοινοτικώ ν
δια δ ικα σ ιώ ν. Α π ώ τερ ο στόχο α π ο τελεί η δ η μ ιου ρ γία ενός "χώ ρ ου ελευθερίας,
α σ φ ά λεια ς και δ ικα ιο σ ύ νη ς" χω ρίς έλεγχο τω ν π ρ ο σ ώ π ω ν στα εσ ω τερικά
σ ύνορα,
α ν εξά ρ τη τα
από
την
εθνικότητά
τους.
Π αράλληλα,
π ρέπ ει
να
εφ α ρ μ ο σ θ ο ύ ν κ ο ινο ί κανόνες όσ ον αφ ορά τους ελέγχο υς στα εξω τερικά
σ ύνορ α
τη ς
μ ετα να σ τευ τική
Έ νω σ η ς,
π ολιτική.
τις
Το
θεω ρήσεις,
σχέδιο
τη ν
δρ ά σ η ς
π ολιτική
του
ασ ύλου
Σ υμβουλίου
και
και
30 Μρ://αιΤ(Μ^. αι.πιί Θ. Γεωργακόπουλος « Ευρωπαϊκή Ένωση», εκδ. Σταμούλης, 1995 σελ.
92.επ.και 98επ.
86
τη
της
Ε π ιτρ οπ ής τη ς 3 η ς Δ εκεμβρίου 1998 καθορίζει ένα χ ρ ο νο δ ιά γρ α μ μ α των
μέτρω ν π ο υ π ρ έπ ει να θεσ π ισ θούν για την επ ίτευξη τω ν α νω τέρ ω σ τόχω ν
έω ς το έτο ς 2004.
Α ς σ η μ ειω θ εί ότι το Η νω μένο Βασίλειο και η Ιρλανδία επ έλεξα ν να α π όσ χου ν
α π ό τη ν εφ α ρ μ ο γή τω ν νέω ν μέτρω ν σχετικά με την ελεύθερη κυκλο φ ο ρ ία τω ν
π ρ ο σ ώ π ω ν π ο υ π ροβλέπ οντα ι απ ό τη Συνθήκη του Ά μ σ τερ ντα μ. Ο μοίω ς, η
Δ ανία,
αν
και
έχει
υπ ογράψ ει τις
σ υμφ ω νίες
του
Σένγκεν,
εμ φ α νίζετα ι
δ ια τα κτική ω ς π ρ ο ς την εφ αρμογή της κοινοτική ς μεθόδου σ το ν τομ έα της
ελεύ θ ερ η ς
κυ κλο φ ο ρ ία ς
τω ν
προσώ πω ν
και
δεν
εφ α ρ μ ό ζει
όλες
τις
α π ο φ ά σ εις π ο υ έχου ν εκδο θεί βάσει της Σ υνθήκης ΕΚ σ τον εν λόγω τομέα.
Μετακίνηση και διαμονή των ευρωπαίων πολιτών.
Η ελεύ θ ερ η κυ κλο φ ο ρ ία τω ν εργα ζομένω ν θεσ π ίζεται σ τον κα νο νισ μ ό (ΕΟ Κ)
αριθ. 1612/68, σ το π ροοίμιο του οπ οίου ορίζεται ότι: "η κινη τικό τη τα του
ερ γα τικο ύ δ υ να μ ικο ύ σ την Κοινότητα π ρέπ ει να α π ο τελεί για το ν ερ γα ζό μ ενο
ένα α π ό τα μέσ α π ου του εξασ φ α λίζουν τη δυνατότητα να βελτιώ σ ει τους
ό ρ ο υ ς δ ια β ιώ σ εω ς και ερ γα σ ία ς του και να διευκολύνει την κοινω νική του
π ρ ο α γω γή ". Β α σ ική αρχή α π οτελεί η ισ ότητα της μεταχείρισης, σ ύ μ φ ω να με
τη ν οπ οία κά θ ε π ο λίτη ς ενός κράτους μέλους έχει το δ ικα ίω μ α να ασκεί
α μ ειβ ό μ ενη δ ρ α σ τη ρ ιό τη τα σε άλλο κρ ά το ς μέλος υπό τις π ρ ο ϋ π ο θ έσ εις που
ισ χύ ο υ ν για το υ ς υ π η κό ο υ ς του κράτους αυτού.
Τ ο δικα ίω μ α ελεύ θ ερ η ς α π οδοχή ς μιας θέσ ης α π α σ χό λη σ η ς σε ένα κράτος
μέλος δ εν π ρ έπ ει να π ερ ιορίζετα ι απ ό τις ειδ ικές ρ υθμ ίσ εις π ου α φ ο ρ ο ύ ν την
είσ ο δ ο και τη δ ια μ ο νή στα κράτη μέλη. Εξάλλου, ο δ ια κινούμ ενος ερ γα ζό μ ενο ς
έχει το δ ικα ίω μ α να π αραμένει στο έδα φ ος ενός κράτους μέλους σ το οπ οίο
έχει
ήδη
π ερ ιο ρ ίζο υ ν
α σ κή σ ει
το
επ α γγελμα τική
δικαίω μα
δρ α σ τηρ ιότητα .
α π έλασ ης
π ου
διαθ έτουν
Δ ιά φ ο ρ ες
τα
κρ άτη
οδηγίες
μέλη,
επ ιτρ έπ ο ν τα ς ειδ ικό τερ α στους ερ γα ζο μ ένο υς π ου π ρ ο έρ χο ντα ι α π ό άλλα
κράτη μέλη να π ρ ο σ φ εύ γο υ ν στις δικα σ τικές αρχές σε π ερ ίπ τω σ η έκδο σ ης
α π ό φ α σ η ς π ερ ί α π έλα σ ή ς τους.
Μ εταξύ τω ν ετώ ν 1973 και 1975, η εφ α ρ μ ο γή τω ν διατά ξεω ν σ χετικά με την
ελεύ θερ η
κ υ κλο φ ο ρ ία
τω ν
ερ γα ζο μ ένω ν
επ εκτά θηκε
και
στους
α υ το α π α σ χ ο λο ύ μ ενο υ ς. Ό σ ο ν αφορά τις σ υ νθ ή κες διαβίω σ η ς και εργα σ ία ς, οι
87
δ ια κινο ύ μ ενο ι ερ γα ζόμ ενο ι έχουν τα ίδια δικαιώ μα τα με τους υπ η κό ο υς της
χώ ρ α ς υ π ο δ ο χ ή ς (σ υνδ ικα λισ τική συμμετοχή, κοινω νικές π αροχές, κλπ.). Η
π ερ ίπ τω σ η α π ό σ π α σ η ς τω ν ερ γα ζομένω ν σε άλλο κράτος μέλος στα π λαίσια
τη ς π α ρ ο χ ή ς υπ η ρ εσ ιώ ν ρυθμ ίσ θηκε με την έκδοση, στις 16 Δ εκεμβρίου
1996, τη ς ο δ η γία ς 9 6 /7 1 /Ε Κ με την οπ οία δίδεται η δ υ να τό τητα σ τους εν λόγω
ερ γα ζο μ έν ο υ ς
να
επ ω φ ελούνται
μιας
δ έσ μ ης
ελά χισ τω ν
υπ ο χρεω τικώ ν
κα νό νω ν σ τη χώ ρ α υπ οδοχής.
Τ ο 1990, δύο ο δ η γίες επ εξέτειναν το δικαίω μα δ ια μ ονής χά ρη σ τη θέσπιση
γενικώ ν α ρ χώ ν και κα νόνω ν για τους ερ γα ζό μ ενο υς π ου έχουν π α ύσ ει την
επ α γγελμ α τική το υ ς δραστηριότητα. Μια τρίτη οδηγία, π ου εκδ ό θ η κε το 1993,
π ερ ιλα μ β ά νει ειδ ικές διατά ξεις για τους σ π ουδαστές.
Για τη ν π ρ ο ώ θ η σ η της κινητικότητας τω ν εργαζομένω ν, δη μ ιο υ ρ γή θ η κε το
Ν ο έμ β ρ ιο
του
1994
το
δίκτυο
EU R E S
(Ε υρ ω π α ϊκές
Υ π η ρεσ ίες
Α π α σ χ ό λ η σ η ς). Τ ο εν λόγω δίκτυο, το οπ οίο α π οτελείται απ ό ένα σ ύ νολο 500
ευ ρ ω σ υ μ β ο ύ λ ω ν
σε
17 χώ ρ ες
(κράτη
μέλη
τη ς
Ε υρ ω π αϊκής Έ νω σης,
Ν ο ρ β η γία και Ισλανδία), π αρέχει π ληρ οφ ορ ίες όσ ον αφορά τους α κόλουθ ους
δύ ο τομείς:
•
π ρ ο σ φ ο ρ ά θ έσ εω ν α π α σ χόλησ ης και
•
δ υ ν α τό τη τες π ρ ό σ λη ψ η ς σε διακρατική κλίμακα, μέσω τη ς σ υ νερ γα σ ία ς
τω ν εθ νικώ ν σ υ σ τη μ ά τω ν τω ν δημόσ ιω ν υπ ηρεσ ιώ ν α π α σ χ ό λη σ η ς
•
σ υ ν θ ή κ ες δ ια β ίω σ η ς και εργασ ίας στα κράτη μέλη και στις χώ ρ ες ΕΟ Κ
με σ τό χ ο τη διευκόλυνσ η της κινητικότητας και της εγκα τάσ τασ ης.
Στις 18 Μ α ρ τίο υ 1997, υπ ο βλήθηκε στην Ε π ιτροπ ή η έκθεσ η της ομά δα ς
υψ ηλού επ ιπ έδ ο υ για την ελεύθερη κυκλοφ ορία τω ν π ρ οσ ώ π ω ν, της οπ οίας
π ρ ο ή δ ρ ευ ε η κ. S im o n e Veil. Στην εν λόγω έκθεση π ερ ιλα μ β ά νετα ι μια δέσμη
μέτρ ω ν τα ο π ο ία έχουν ω ς στόχο να δ ια σ φ α λίσ ου ν ότι όλο και π ερ ισ σ ότερ α
ά τομ α
θα
μπορούν
π ρ άγμ ατι
να
α σ κούν
το
δικαίω μα
τη ς
ελεύ θερ ης
κ υ κλο φ ο ρ ία ς σ τη ν Έ νω ση, κυρίω ς μέσω:
•
τη ς κα λ ύ τερ η ς ενημ έρ ω σ ης τω ν α τόμ ω ν σ χετικά με τα δ ικα ιώ μ α τα π ου
δ ια θ έτουν.
•
τη ς δ η μ ιο υ ρ γ ία ς ενός νέου τύπου ά δειας π α ρ α μ ο νή ς για τα ά τομα που
κ α το ικ ο ύ ν π ρ ο σ ω ρ ινά σε άλλο κρ άτο ς μέλος
88
•
μ ιας π ιο ευ έλικτη ς ερ μηνεία ς από τα κράτη μέλη τω ν δ ια τά ξεω ν σχετικά
με το δ ικα ίω μ α π αραμονής.
•
τη ς δ ιευ κό λυ νσ η ς της π ρ ό σ β α σ η ς σ την απ ασ χόλησ η σε άλλο κράτος
μ έλο ς
•
του
π ερ ιο ρ ισ μ ο ύ
τω ν θέσ εω ν ερ γα σ ία ς του δη μόσ ιου τομ έα που
π ρ ο ο ρ ίζο ν τα ι α π οκλεισ τικά για τους υπ η κόους του κρ ά το υς μέλους.
•
του
εκσ υγχρ ο νισ μ ο ύ τω ν δ ικα ιω μ ά τω ν σ τον τομέα τη ς κοινω νικής
α σ φ ά λ ισ η ς
•
π ιο
ευ έλικτω ν κα νόνω ν για τη δ ιευκό λυνσ η της επ α νένω σ η ς τω ν
ο ικο γενειώ ν
•
τη ς έμ φ α σ η ς στην εκμάθησ η ξένω ν γλω σ σ ώ ν και στις π ολιτισ μ ικές
α ντα λλα γές.
•
τη ς μ εγα λύ τερ η ς ισ ότητα ς όσ ον αφ ορά τη φ ορ ολογική μεταχείριση
•
τη ς β ελτίω σ η ς της κα τάσ τασ ης τω ν υπ ηκόω ν τρ ίτω ν χω ρ ώ ν που
κ α το ικο ύ ν νόμ ιμ α σε ένα κράτος μέλος.
•
τη ς θ έσ π ισ η ς νέω ν ένδικω ν μέτρω ν για τους ιδιώ τες π ου σ υ ναντούν
π ρ ο β λ ή μ α τα στην ά σκησ η τω ν δικα ιω μ ά τω ν τους και της βελτίω σ ης
τη ς π ρ ό σ β α σ η ς στα υφ ισ τάμενα ένδικα μέσα.
Τ ο β α σ ικό σ υ μ π έρ α σ μ α της έκθεσ ης είναι ότι, εκτός α π ό ελά χισ τες εξαιρέσεις,
το νο μ ο θ ετικ ό π λ α ίσ ιο της ελεύθερ ης κυκλο φ ο ρ ία ς τω ν α τόμ ω ν υφ ίσ τα ται ήδη,
ενώ τα π ερ ισ σ ό τερ α π ρ ο β λή μ α τα με τα οπ οία έρχονται α ντιμ έτω π α τα άτομα,
μ π ο ρ ο ύ ν να επ ιλύο ντα ι χω ρ ίς να α π αιτείτα ι τρ οπ οπ οίησ η της νομοθεσίας.
Ω σ τόσ ο,
επ ισ η μ α ίνετα ι
σ υ ν ερ γ α σ ία
το υ ς
ότι
τα
κράτη
μέλη
οφ είλουν
κυρ ίω ς σ τις π α ρ α μ εθ ό ρ ιες π εριοχές,
να
ενισ χύσ ο υν
τη
να εκπ α ιδ εύσ ουν
κα λύ τερ α το υ ς υ π α λλή λο υ ς τους και να μερ ιμνούν π ερ ισ σ ό τερ ο για την
π ρ ο σ τα σ ία τω ν δ ικα ιω μ ά τω ν τω ν ατόμω ν.
Π α ρ όλο
που
π ρ α γ μ α τικ ό τη τα ,
η
κινητικότητα
π ρ έπ ει
σήμερα
τω ν
να
ευ ρ ω π α ίω ν
κα τα β λη θ ο ύ ν
π ο λιτώ ν
π ρ ο σ π ά θ ειες
α π οτελεί
για
την
υ π έρ β α σ η τω ν ενα π ο μ εινά ντω ν εμπ οδίω ν, τόσ ο τω ν νομ ικώ ν όσ ο και τω ν
π ρ α κτικώ ν, τα ο π ο ία εξα κο λουθο ύν να α ντιμ ετω π ίζο υ ν οι ευ ρ ω π α ίοι π ολίτες,
κυρ ίω ς σε θ έμ α τα φ ορολογίας, επ ικουρ ικώ ν σ υ ντα ξιο δ ο τικώ ν σ υ σ τη μ ά τω ν και
α να γνώ ρ ισ η ς τω ν διπ λω μάτω ν.
89
Η κατάργηση των ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα της Ένωσης
Στην
Ε νιαία
Ε υ ρ ω π α ϊκή
Πράξη
του
1986
διατυπ ώ νετα ι
η
ιδέα
μιας
« εσ ω τερ ική ς α γο ρ ά ς π ου π εριλαμβάνει ένα χώ ρο χω ρ ίς εσ ω τερ ικά σύνορα
σ τον ο π ο ίο δ ια σ φ α λίζετα ι η ελεύθερη κυκλοφ ορία τω ν π ρ ο σ ώ π ω ν
Τ ούτο
σ ή μ α ινε ότι, α ργά ή γρήγορα, θα έπ ρεπ ε να κα τα ρ γηθο ύν οι έλεγχοι στα
εσ ω τερ ικά σ ύνορα, τόσ ο για τα π ρ όσ ω π α όσ ο και για τα εμπ ο ρεύμα τα. Σε
π ρ α κτικό επ ίπ εδο, η υλοπ οίησ η της ελεύθερ ης κυκλο φ ο ρίας τω ν π ρ ο σ ώ π ω ν
υπ ή ρ ξε δ υ σ χ ερ ή ς και, ω ς εκ τούτου, ο σ τό χο ς της 1ης Ιανουάριου 1993 δεν
τηρ ήθη κε.
Π ράγματι, οι ερ μ η ν είες π ου έδιναν τα κράτη μέλη σ την έννοια της α ρχής της
ελεύ θ ερ η ς κυκλο φ ο ρία ς, διέφ ερ αν αρκετά. Σ ύμφ ω να με ορ ισ μένα κράτη μέλη,
η εν λ ό γ ω
α ρχή α φ ο ρο ύσ ε α π οκλεισ τικά
τους ευ ρ ω π α ίους π ο λίτες και,
σ υνεπ ώ ς, ή τα ν α να γκα ία η διατή ρη σ η τω ν ελέγχω ν στα εσ ω τερ ικά σ ύνορ α για
τη ν εξα κρ ίβ ω σ η τη ς τα υτό τη τα ς τω ν υπ ηκόω ν τρ ίτω ν χω ρώ ν. Σ ύμφ ω να με
ά λλα κράτη, η α ρχή της ελεύθερ ης κυκλο φ ο ρίας εφ α ρ μ ο ζό τα ν σε ό λο υ ς και,
ω ς εκ τούτου, δεν ήτα ν π λέο ν α ναγκαίοι οι έλεγχοι στα εσ ω τερ ικά σύνορα.
Λ ό γω τη ς α δ υ να μ ία ς επ ίτευξης ενός σ υμβιβασ μού, η Γαλλία, η Γερμανία, και
οι χ ώ ρ ες του Μ π ενελο ύ ξ υπ έγρα ψ α ν το 1985, εκτός του κοινοτικο ύ νομικού
π λα ισ ίου , τη σ υ μ φ ω νία του Σένγκεν που επ έτρ εψ ε την υλο π οίησ η της αρχής
τη ς
ελεύ θ ερ η ς
κυ κλο φ ο ρ ία ς
όλω ν
τω ν
προσώ πω ν
π ου
δ ια μ ένουν
ή
τα ξιδ εύ ο υ ν σ το έδ α φ ο ς τω ν ανω τέρω χω ρώ ν. Ο "χώ ρ ος Σ ένγκεν" επ εκτά θηκε
με την π ά ρ ο δ ο του χρ όνου σε δεκατρία κράτη μέλη (μόνο η Μ εγάλη Βρετανία
και η Ιρλα νδία δεν έχουν υπ ογρά ψ ει τις εν λό γω συμφ ω νίες).
Π α ρ άλλη λα, η Ε π ιτρ οπ ή υπ έβαλε το 1995 διάφ ορ ες π ρ ο τά σ εις ο δ η γιώ ν για
τη ν κα τά ρ γη σ η τω ν ελέγχω ν τω ν π ρ οσ ώ π ω ν στα εσ ω τερικά σ ύ νο ρ α καθώ ς
και για
τη
θ έσ π ισ η
του
δικαιώ μα τος
τω ν
υπ η κόω ν
τρ ίτω ν
χω ρώ ν
να
τα ξιδ εύ ο υ ν σ το εσ ω τερ ικό της Κοινότητας. Ω στόσο, οι εν λόγω π ρ ω το β ο υ λίες
δεν ευ ο δ ώ θ η κ α ν λό γω της ύπ α ρ ξης έντονω ν διαφω νιώ ν.
Η
εν σ ω μ ά τω σ η
του
κεκτημ ένου
του
Σ ένγκεν
σ την
Ε υρ ω π αϊκή
π ρ α γ μ α το π ο ιή θ η κ ε τελικά με τη Σ υνθήκη του Ά μ σ τερντα μ,
Έ νω σ η
με την οπ οία
κ α τα ρ γ ή θ η κ α ν οι σ υ νο ρ ια κο ί έλεγχοι για δεκα τρ ία α π ό τα δ εκα π έντε κράτη
μέλη (εκτό ς τη ς Μ εγά λη ς Β ρετανίας και της Ιρλανδίας). Στο μέλλον, η εν λόγω
αρχή θα π ρ έπ ει να υιοθετείτα ι απ ό κάθε νέο κράτος μέλος.
90
Δ ιέλευ σ η τω ν εξω τερ ικώ ν σ υνόρ ω ν τω ν κρ ατώ ν μελώ ν
Εξαρχής,
η
κα τά ρ γη σ η
τω ν
εσ ω τερικώ ν
συνόρω ν
σ υ νδ έθ η κε
με
την
π α ρ ά λ λ η λ η ενίσ χυσ η τω ν ελέγχω ν στα εξω τερικά σύνορα της Ε υρω π αϊκής
Έ νω σ η ς. Στα π λα ίσ ια αυτά, το 1993 υπ ο β λήθηκε ένα σχέδιο σ ύ μ β α σ η ς για τη
δ ιέλευσ η τω ν εξω τερ ικώ ν σ υνόρ ω ν . Ω στόσο, το κα θεσ τώ ς του Γιβραλτάρ, επ ί
του ο π ο ίο υ η Ισ π α νία και το Η νω μένο Βασίλειο δεν κα τέληξα ν σ ε συμφ ω νία,
α π ο τέλ εσ ε τρ ο χ ο π έδ η όσ ον αφορά τη συνέχισ η τω ν διαπ ρ α γμα τεύσ εω ν.
Μ ετά τη ν ένα ρ ξη ισ χύος της Σ υνθήκης του Ά μ σ τερ ντα μ, το α νω τέρ ω σχέδιο
σ ύ μ β α σ η ς α να μ ένετα ι να λάβει τη μορφή κοινοτικού μέσου.
Ό σ ο ν α φ ο ρ ά τις θεω ρήσ εις, η Ε π ιτροπ ή μπ όρεσ ε να δ ια τυ π ώ σ ει π ρ οτά σ εις
ήδη α π ό τη ν ένα ρ ξη ισ χύος της Σ υνθήκης του Μ άαστριχ. Τ ο 1995, εκδό θηκα ν
δύ ο κ α ν ο ν ισ μ ο ί π ο υ θεσ π ίζουν αντίσ τοιχα ένα ν κα τάλονο υε τρ ίτες γώ ρεο των
ο π ο ίω ν οι υπ ή κο ο ι π ρ έπ ει να είναι εφ οδιασ μένο ι με θ εω ρ ή σ εις κατά την
είσ ο δ ό το υ ς σ το έδ α φ ο ς της Έ νω σ η ς (ο κα νο νισ μ ό ς α υτός α κυ ρ ώ θ η κε α π ό το
Δ ικ α σ τή ρ ιο
σ τις
10
Ιουνίου
1997
λόγω
έλλειψ η ς
δ ια β ο ύ λευ σ η ς
με
το
Ε υ ρ ω π α ϊκό Κ ο ινοβ ο ύλιο και α ντικα τα σ τά θ ηκε απ ό μια νέα π ρ ά ξη το 1999)
κ α θ ώ ς και ένα ενια ίο π ρ ότυπ ο θ εώ ρη σ ης . Στο μέλλον, οι υπ ή κοοι τρίτω ν
χω ρώ ν
θα
μ π ο ρ ο ύ ν να
κυκλο φ ο ρο ύν σε ολόκληρη
την επ ικρ ά τεια
της
Έ ν ω σ η ς με μια μ ονα δική θεώ ρηση.
Τ ο 1996, το Σ υμ β ο ύλιο ενέκρινε ένα π ρ ό γρ α μ μ α δρ ά σ ης για την π ρ οώ θη σ η
τη ς
κα τά ρ τισ η ς,
εγ γ ρ ά φ ω ν
τω ν ανταλλα γώ ν και της σ υνερ γασ ία ς σ το ν τομ έα τω ν
τα υ τό τη τα ς
(π ρόγρα μμα
S herlock).
Στη
συνέχεια,
το
1998,
εγ κ ρ ίθ η κ ε ένα ευ ρ ύ τερ ο π εντα ετές π ρ ό γρ α μ μ α το οπ οίο α π ο σ κο π εί στην
ενίσ χυ σ η τη ς κα τά ρ τισ η ς τω ν δημοσ ίω ν υ π α λλήλω ν και τω ν υ π ευ θ ύ νω ν τω ν
Μ ΚΟ π ο υ δ ρ α σ τη ρ ιο π ο ιο ύ ντα ι σ το υς τομείς του ασύλου, της μ ετα νά σ τευ σ η ς
και τη ς δ ιέλ ευ σ η ς τω ν σ υνόρ ω ν (π ρό γρα μμα O dysseus ). Τ ο 1999, στα
π λα ίσ ια του O d ysse u s χρ ημ α το δ ο τή θ η κα ν 49 έργα συνολικού ύψ ου ς 3 εκατ.
Ευρώ.
Στο
Ε υ ρ ω π α ϊκό
α π ο φ α σ ίσ θ η κ ε
Σ υμβούλιο
του
η ενθά ρρυνσ η
Τ ά μ π ερ ε
(15
και
16 Ο κτω β ρ ίου
μιας σ τενότερ ης σ υ νερ γα σ ία ς
1999)
μετα ξύ
τω ν
π ρ ο ξεν είω ν τη ς Ε υρ ω π αϊκής Έ νω σ η ς στις τρ ίτες χώ ρ ες ή α κόμη και η ίδρυση
κοινώ ν γ ρ α φ είω ν για την έκδοση ευ ρ ω π α ϊκώ ν θεω ρή σ εω ν (ό π ω ς π.χ. το
γρ α φ είο π ο υ λ ειτο υ ρ γ εί ήδη στην Κ ω νσ τα ντινούπ ολη). Π ρ οβ λέφ θ ηκε επ ίσ ης η
δ η μ ιο υ ρ γία
π ρ ο γ ρ α μ μ ά τω ν α ντα λλα γώ ν
και μετα φ οράς τεχνολο γία ς,
στα
οπ οία θα σ υ μ μ ετά σ χ ο υ ν οι υπ οψ ήφ ιες χώ ρες, με στόχο την ενίσ χυ σ η της
91
α ττο τελεσ μ α τικό τη τα ς τω ν υπ ηρεσ ιώ ν ελέγχου στα σ ύνορα - ειδικότερα τα
θ α λά σ σ ια - τω ν κρ ατώ ν μελών.
Η πολιτική ασύλου της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Η ευ ρ ω π α ϊκή π ο λιτική ασύλου, π ου α π ο τελεί θέμα κοινού ενδ ια φ έρ ο ντο ς για
τα κρ άτη μέλη α π ό την εφ αρμογή της Σ υνθήκης του Μ άαστριχτ, βασίζεται
ο υ σ ια σ τικά
σε
α π ο φ ά σ εις
του
μέσα χω ρ ίς νομική
Λ ονδίνου
του
ισχύ όπ ω ς,
1992 για
π α ρ α δ είγμ α το ς χάριν,
τις εμ φ α νώ ς α β ά σ ιμ ες
οι
α ιτήσ εις
π α ρ ο χ ή ς α σ ύλο υ και η αρχή του "H ost th ird coun trie s" σ ύμφ ω να με την οποία
α ρ μ ό δ ια για τη ν εξέτα σ η μιας α ίτησ ης π α ρ ο χ ή ς ασύλου είναι η π ρ ώ τη χώ ρα
σ τη ν οπ οία έγινε δεκτό ς ο αϊτώ ν άσυλο.
Ω σ τόσ ο, μια κοινή θέση το 1996 επ έτρεψ ε την ενα ουό νισ η του ορισυού
"π ρ ό σ φ υ να ο " σ ύ μ φ ω να με την έννοια της Σ υνθήκη ς της Γενεύης του 1951, η
οπ οία
α π ο τελ εί θ εμ ελιώ δ ες μέσο του διεθ νο ύ ς δικαίου ό σ ο ν αφ ορά
το
κ α θ εσ τώ ς τω ν π ροσ φ ύγω ν.
υ π εγρ ά φ η σ το Δ ο υ β λίνο στις 15 Ιουνίου 1990 και άρχισε να ισχύει την 1η
Σ επ τεμ β ρ ίο υ 1997 μια Σ ύμβα σ η σχετικά με το ν κα θορ ισ μό του κρ ά το υς που
είναι α ρ μ ό δ ιο για
την εξέτα σ η
μιας α ίτη σ η ς π α ρ ο χή ς α σ ύλου
η οποία
υ π ο β ά λλετα ι σε ένα απ ό τα κράτη μέλη τω ν Ε υρ ω π αϊκώ ν Κ οινοτήτω ν. Στη
σ υνέχεια,
η επ ιτρ ο π ή π ου σ υ γκρ οτήθη κε βάσει της εν λό γω
σ ύ μ β α σ ης
ενέκρ ινε δ ιά φ ο ρ α μέτρα εφ αρμογής. Εξάλλου, π ρ ο κειμ ένο υ να δ ιευ κο λυ νθ εί η
εφ α ρ μ ο γή τη ς Σ ύμ β α σ η ς του Δ ουβλίνου, δ η μ ιο υ ρ γή θ η κε μια βάσ η δεδομένω ν
για τη σ υ λλο γή τω ν δα κτυλικώ ν α π οτυπ ω μ ά τω ν τω ν α ιτού ντω ν ά σ υλο και τω ν
λ α θ ρ ο μ ετα ν α σ τώ ν ("E urodac").
Υ π ό τη ν π ίεσ η τω ν γεγονότω ν, έχουν λη φ θ εί διάφ ορα μέτρα για τη ν υπ οδοχή
τω ν π ρ ο σ φ ύ ν ω ν και ειδικότερα για τη χ ρ η μ α το δ ό τη σ η έρ γω ν υπ έρ τω ν
π ρ ο σ ώ π ω ν π ου μετακινούνται χω ρ ίς τη θέλη σ ή τους και τω ν α ιτού ντω ν
άσυλο. Η δ η μ ιο υ ρ γία ενός ειδικού τα μείου το 1998 επ έτρ εψ ε σ τη ν Ε π ιτροπ ή
να π α ρ ά σ χει την
1η Φ εβρ ουά ρ ιου
1999 οικονομική ενίσ χυσ η
ύψ ου ς 17
π ερ ίπ ο υ εκατ. ευ ρώ σε 76 π ιλοτικά π ρ ο γρ ά μ μ α τα υπ έρ τω ν υφ ισ τα μ ένω ν στο
έδ α φ ο ς τη ς Έ ν ω σ η ς π ρ οσ φ ύγω ν για τη β ελτίω σ η τω ν σ υ σ τη μ ά τω ν υπ ο δοχής
τω ν εν λό γω π ρ ο σ ώ π ω ν και, κυρίω ς, για τη διευκόλυνσ η του εκούσ ιου
επ α ν α π α τρ ισ μ ο ύ τους. Ο ρισμένα έργα α π ευθύ νοντα ι ειδικό τερ α στις χώ ρ ες
92
της κεντρ ική ς και α να τολικής Ε υρώ π ης για την π ρ ο σ α ρ μ ο γή τω ν νομοθεσ ιώ ν
τους σ ε θέμ α τα α σ ύλο υ σύμφ ω να με τις ισ χύο υ σ ες νο μ ο θ εσ ίες στα π λαίσια
της
ΕΕ
κα θ ώ ς
και για την κατάρτιση τω ν
δ η μ οσ ίω ν υπ α λλή λω ν τους.
Ε ξάλλου, η Ε υ ρ ω π α ϊκή Κ οινότητα π αρέχει ενίσ χυσ η σ το υς π ρ ό σ φ υ γες μέσω
της κο ινο τική ς π ρ ω το β ο υ λία ς EQ U A L του Ε υρ ω π αϊκού Κ ο ινω νικού Ταμείου
και ενό ς ειδικο ύ π ρ ογρ άμ ματο ς.
Ό σ ο ν α φ ο ρ ά το κα θεσ τώ ς π ρ οσ ω ρινής π ρ ο σ τα σ ία ς τω ν π ρ ο σ ώ π ω ν που
μετα κινο ύντα ι χω ρ ίς τη θέλησή τους, η Ε π ιτροπ ή υπ έβαλε το 1997 ένα σχέδιο
για τις π ερ ιπ τώ σ εις μαζικής εισ ροής π ροσ φ ύγω ν, π α ρ α δ είγμ α το ς χά ριν μετά
α π ό ένα ν π όλεμ ο, αλλά το εν λόγω σχέδιο δεν έχει εγκρ ιθ εί α κόμη από το
Σ υμβούλιο.
Η Σ υ νθήκη π ρ ο β λέπ ει ότι το Συμβούλιο, π ρ ιν α π ό το 2004, π ρέπ ει να ορίσει,
μεταξύ ά λλω ν, τα κρ ιτήρ ια κα θορισ μού του κρ ά το υς μέλο υς το οπ οίο είναι
α ρ μ ό δ ιο για τη ν εξέτα σ η μιας α ίτησ ης π α ρ ο χ ή ς ασύλου, τους ελά χισ τους
κα ν ό ν ες
οι
ο π ο ίο ι
π ρ ο ϋ π ο θ έσ εις
που
διέπ ουν
την
π ρέπ ει
να
κ α θ εσ τώ το ς του π ρ ό σ φ υ γα
υπ οδοχή
τω ν
π ληρ ούνται
για
α ιτού ντω ν
την
άσυλο,
α να γνώ ρ ισ η
κα θώ ς και τους ελά χισ τους
τις
του
κα νό νες για τη
χ ο ρ ή γ η σ η ή τη ν άρσ η του. Επίσης, π ρέπ ει να κα θ ο ρ ισ θ ο ύ ν οι ελάχιστοι
κ α νό νες για τη δ ια σ φ ά λισ η της π ρ οσ ω ρ ινής π ρ ο σ τα σ ία ς τω ν π ρ ο σ ώ π ω ν που
μ ετα κινο ύ ντα ι χ ω ρ ίς τη θέλησ ή τους και π ρ οέρ χοντα ι α π ό τρίτες χ ώ ρ ες καθώ ς
και τα μέτρα για τη ν εξασ φ ά λισ η μιας δ η μ ο σ ιο νο μ ική ς εξισ ο ρ ρ ό π η σ η ς μεταξύ
τω ν
κρ α τώ ν
μ ελώ ν
όσ ον
α φ ορά
τω ν
υπ ο δοχή
τω ν
π ρ ο α να φ ερ θ έντω ν
α τόμ ω ν.
Στο σ χέδ ιό το υ ς δ ρ ά σ η ς της 3ης Δ εκεμβρ ίο υ
1998, η Ε π ιτρ οπ ή και το
Σ υ μ β ο ύ λιο εξέθ εσ α ν τα μέτρα π ου π ρέπ ει να λη φ θ ο ύ ν για την επ ίτευξη των
α νω τέρ ω σ τό χ ω ν και υπ ενθύμισ α ν ότι τα π ρ ο β λή μ α τα π ου σ χετίζοντα ι με τη
μ ετα νά σ τευ σ η είναι δ ια φ ορ ετικά α π ό εκείνα π ου α φ ο ρ ο ύν το άσυλο. Ω στόσο,
α π α ιτείτα ι μια ο λο κλη ρ ω μ ένη σ τρ α τηγική για τα θέμ α τα μ ετα νά σ τευσ ης, που
θα
π ερ ιλ α μ β ά ν ει
τις
α ντίσ τοιχες
π ο λιτικές
π τυχές,
το
σ εβ α σ μ ό
των
α ν θ ρ ώ π ιν ω ν δ ικα ιω μ ά τω ν κα θώ ς και την α νά π τυ ξη τω ν χω ρ ώ ν π ρ ο έλευ σ η ς
και διέλευσ η ς. Στα π λα ίσ ια αυτά, το Σ υμβούλιο θέσ π ισ ε στις 7 Δ εκεμ β ρ ίο υ
1998
μια
ομάδα
ερ γα σ ία ς
υψ ηλού
επ ιπ έδ ο υ
για
το
ά σ υλο
και
τη
μ ετα νά σ τευ σ η . Η εν λόγω ομάδα εμπ ειρ ο γνω μ ό νω ν ("επ ιχειρ ησ ια κή ομάδα")
σ υ νέτα ξε ένα κ α τά λο γο με τις χώ ρ ες π ρ ο έλευ σ η ς και δ ιέλευ σ η ς τω ν α ιτούντω ν
ά σ υλο
και
τω ν
μ ετα να σ τώ ν
(Ιράκ,
93
Α φ γα νισ τά ν/Π α κισ τά ν,
Α λβ α νία
και
γειτνιά ζο υ σ ες π ερ ιο χές, Μ αρόκο, Σομαλία, Σρι Λ άνκα ) και θ έσ π ισ ε σχέδια
δρ ά σ ης τα οπ οία να επ ιτρέπ ουν το χειρισμό τω ν ειδικό τερ ω ν π ρ ο β λη μ ά τω ν
π ου α ντιμ ετω π ίζει κάθε μια από τις π ρ ο α να φ ερ θ είσ ες χώ ρ ες (π αρ α δείγματο ς
χάριν, μέσ ω τη ς χο ρ ή γη σ η ς α νθρ ω π ισ τικής βοήθεια ς ή της σ υ νερ γα σ ία ς με
την Ύ π α τη Α ρ μ ο σ τεία για τους π ρόσ φ υγες). Στο Ε υρω π αϊκό Σ υμ β ο ύλιο του
Τ ά μ π ερ ε (Ο κτώ β ρ ιο ς 1999) έγιναν δ εκτές οι π ρ ο τά σ εις της ο μ ά δ α ς εργασίας
και α π ο φ α σ ίσ θ η κ ε η π α ρ ά τα σ η της εντολή ς της.
Σ ύμφ ω να με σ χετικό αίτημα π ου δια τυ π ώ θηκε σ το Ε υρω π αϊκό Σ υμβο ύλιο του
Τ ά μ π ερ ε, α να μ ένετα ι, π ριν απ ό το τέλος του 2000.
Μετανάστευση και δικαιώματα των υπηκόων τρίτων χωρών.
Μ ε τη Σ υ νθήκη του Μ άαστριχτ, η μετα νά σ τευσ η εντά χθηκε στα θέμ α τα κοινού
εν δ ια φ έρ ο ν το ς π ο υ εμ π ίπ τουν στο π εδίο της δ ια κυ β ερ νη τική ς σ υ νερ γα σ ία ς
σ το ν το μ έα
τω ν εσ ω τερ ικώ ν υπ οθέσεω ν.
Ω στόσο,
δεν υφ ίσ τα ται ακόμη
σ χετική ευ ρ ω π α ϊκή π ολιτική. Α ντίθετα α π ό τα ισ χύοντα για τους ευρω π α ίους
π ολίτες, δεν έχει θ εσ π ισ θ εί κα νένα ς κοινός κα νό να ς όσ ον α φ ορά την είσοδο
σ το
έδ α φ ο ς
και τη
διαμονή τω ν υπ ηκόω ν τρίτω ν χω ρώ ν,
θέμ α τα που
εμ π ίπ το υ ν, π ρ ο ς το π αρόν, στην α π οκλεισ τική α ρ μ οδιότητα τω ν κρατώ ν
μελώ ν. Ε ντούτοις, η Ε υρω π αϊκή Κοινότητα έχει λάβει μέτρα ό σ ον αφ ορά την
α π α σ χ ό λ η σ η και τη ν π α ροχή υπηρεσιώ ν. Επίσης, το Σ υμβο ύλιο ενέκρινε
κοινές α ρ χ ές για τα δεκα π έντε κράτη μέλη σε διάφ ορα θέματα, όπ ω ς η
θ έσ π ισ η
ενό ς
ενιαίου
π ρ οτύπ ο υ
ά δειας
π α ρ α μ ο νή ς
,
ο
εκούσιος
επ α ν α π α τρ ισ μ ό ς , η επ α νένω σ η τω ν μελώ ν της οικογένειας, η π α λιννό σ τη σ η
τω ν λ α θ ρ ο μ ετα ν α σ τώ ν και οι διαμ ένοντες σ τη ν Κ οινότητα επ ί μακράν.
Η Ε π ιτρ ο π ή
υ π έβ α λε το
1997 ένα σχέδιο σ ύ μ β α σ η ς για το υ ς κανόνες
υ π ο δ ο χ ή ς τω ν υ π η κό ω ν τρίτω ν χω ρ ώ ν στα κράτη μέλη.
Ό σ ο ν α φ ο ρ ά την α π α σ χόλησ η τω ν υπ η κόω ν τρίτω ν χω ρώ ν, η σ ύ σ τα σ η του
Σ υμ β ο υλίο υ τη ς 2 7 η ς Σ επ τεμβρίου 1996 σ χετικά με την κα τα π ο λέμ η σ η της
π αράνομης
ενίσ χυ σ η
α π α σ χ ό λη σ η ς
τη ς
σ υ νερ γα σ ία ς
τω ν
υπ η κόω ν
μεταξύ
τω ν
τρίτω ν
κρ ατώ ν
χω ρώ ν
μελώ ν
π ρ ο β λέπ ει
ό σ ον
αφ ορά
την
τη
μ ετα να σ τευ τική π ο λιτική σε σ χέση με τις τρ ίτες χώ ρες. Ε ξάλλου, σ τις 27
Ια νου ά ρ ιου 1999, η Ε π ιτροπ ή υπ έβαλε δύο π ρ ο τά σ εις οδηγιώ ν:
Η π ρ ώ τη π ρ ό τα σ η οδηγία ς έχει ω ς στόχο να επ ιτρέψ ει στις επ ιχειρ ήσ εις
π α ρ ο χ ή ς υ π η ρ εσ ιώ ν π ου είναι εγκα τεσ τη μ ένες σ την Κ ο ινότη τα την α π όσ π α σ η
94
τω ν μ ισ θ ω τώ ν το υ ς υπ ηκόω ν τρίτου κράτους με μια απ λή π ρ ο τερ α ία δήλω ση
π ρ ο ς τις α ρ χ ές του κρ άτους μέλους εντός του οπ οίου θα π α ρ α σ χεθ ο ύ ν οι
υπ ηρεσ ίες, μέσ ω τη ς χορ ήγησ ης μιας "κά ρτα ς π α ρ ο χή ς υ π η ρ εσ ιώ ν-Ε Κ " στις
επ ιχ ειρ ή σ εις π α ρ ο χ ή ς υπ ηρεσ ιώ ν π ου είναι εγκα τεσ τη μ ένες σ τη ν Κοινότητα.
Η δεύ τερ η π ρ ό τα σ η π ροβλέπ ει την εφ αρμογή της α ρχή ς της ελεύθερης
π αροχής
υ π η ρ εσ ιώ ν
σ το υς
υπ η κόους
τρίτου
κρ άτο υς
οι
οπ οίοι
έχουν
εγ κ α τα σ τα θ εί νό μ ιμ α ω ς α υτοα π ασ χολούμενοι στην Κοινότητα, π ροκειμένου
οι
τελευ τα ίο ι
να
μπ ορ ούν
να
π ροβαίνουν,
π ροσ ω ρινά,
σ τη ν
π αροχή
υ π η ρ εσ ιώ ν χ ω ρ ίς να είναι υπ οχρεω μένοι να εγκα τα σ τα θ ο ύ ν σ ε ένα δεύτερο
κρ ά το ς μέλος. Οι π ρ ο ϋ π ο θ έσ εις μετα κίνησ ης τω ν α υτο α π α σ χ ο λο υ μ ένω ν υπό
τη ν ιδ ιότη τα του π α ρ ο χέα υπ ηρεσιώ ν διέπ ονται επ ίσ ης α π ό τις ρ υθμ ίσ εις που
ισ χύ ο υ ν για τη χο ρ ή γη σ η της "κά ρτα ς π α ρο χής υπ ηρεσ ιώ ν-Ε Κ ".
Μ α κρ ο π ρ ό θ εσ μ α , οι π ρ ος επ ίτευξη στόχοι ό σ ον αφ ορά τη μετα νά σ τευ σ η έως
το 2 0 0 4 κα θ ο ρ ίσ θ η κα ν στις 3 Δ εκεμβρίου 1998 με ένα σ χέδιο δρ ά σ ης του
Σ υμ β ο υλίο υ και τη ς Ε πιτροπής: κα θορισ μός ενός κοινού νομ ικού κα θεσ τώ τος
τω ν
ν ό μ ιμ ω ν
σ υ ν το ν ισ μ ό ς
μεταναστώ ν,
τω ν
μέτρω ν
κα ταπ ολέμησ η
α π ομ ά κρυ νσ η ς
και
της
λα θ ρ ομ ετα νά σ τευσ ης,
επ α νεισ δ ο χή ς
κα θώ ς
και
π ρ ο ϋ π ο θ έσ ε ις εισ ό δ ο υ και διαμονής.
Για τη ν α π ο τελεσ μ α τικό τερ η διαχείρισ η τω ν μ ετα να σ τευ τικώ ν ρ ευμάτω ν, στο
Ε υ ρ ω π α ϊκό Σ υμ β ο ύλιο του Τ ά μ π ερ ε ζητή θηκε η ορ γά νω σ η ενημ ερ ω τικώ ν
εκσ τρ α τειώ ν σ τις χ ώ ρ ες π ρ ο έλευ σ η ς και διέλευσ ης, με σ τό χο τη ν π ρόληψ η
τη ς λ α θ ρ ο μ ετα ν ά σ τευ σ η ς και της εμπ ορίας ανθρώ π ω ν. Π ριν α π ό το τέλος του
20 0 0 , θα εγκρ ιθ εί α π ό το Σ υμβούλιο ένα κοινοτικό μέσο για τη θέσπιση
α υ σ τη ρ ώ ν κυ ρ ώ σ εω ν όσ ον αφ ορά τα άτομα π ου επ ιδίδ οντα ι σ τη ν εμπορία
α ν θ ρ ώ π ω ν και σ τη ν οικονομική εκμ ετά λλευ σ η μεταναστώ ν.
Τ ο Σ υ μ β ο ύ λιο ενθα ρ ρ ύνετα ι να συνάψ ει σ υ μ φ ω νίες επ α νεισ δ ο χ ή ς με τις τρίτες
χ ώ ρ ες και να εξετά σ ει τους κα νόνες επ α νεισ δοχή ς π ου ισ χύουν μεταξύ των
κρ α τώ ν μελώ ν.
Π α ρ ά λλη λα , θα α κο λο υ θ η θ εί μια δρ α σ τικότερ η π ολιτική ό σ ο ν α φ ο ρά την
εν σ ω μ ά τω σ η και θα επ ιδ ιω χθ εί με εντα τικότερο υς ρ υθμ ούς η κα τα π ολέμ ησ η
του ρ α τσ ισ μ ο ύ και της ξενοφ οβίας. Εξάλλου, τα δικαιώ μα τα τω ν α τό μ ω ν που
δ ια μ ένο υ ν σ τη ν Κ οινότητα επ ί μακράν θα έπ ρ επ ε να π ρ ο σ εγ γ ίζο υ ν όσο το
δ υ να τό ν
π ερ ισ σ ό τερ ο
τα
δικαιώ μα τα
τω ν
ευρω π α ίω ν π ολιτώ ν,
ενώ
θα
έπ ρ επ ε επ ίσ η ς να π α ρ έχετα ι η δ υ να τό τητα στα εν λόγω ά το μ α να απ οκτούν
την υ π η κ ο ό τη τα του κρ άτους μέλους στο οπ οίο διαβιούν.
95
Σε α να κο ίνω σ ή τη ς του 1999 σχετικά με την οικογενειακή επ ανένω σ η, η
Ε π ιτρ οπ ή εξεδ ή λω σ ε την π ρ όθεσ ή της να α σ χολη θεί με όλα τα θέμ α τα που
α φ ο ρ ο ύ ν τη ν είσ ο δ ο και τη διαμονή τω ν υπ η κόω ν τρίτω ν χω ρώ ν, και κυρίω ς
την είσ ο δ ο
και τη διαμ ονή για λόγους σπ ουδώ ν, για λό γο υ ς
μισθω τής
α π α σ χ ό λ η σ η ς και α υ τοα π α σ χόλησ ης καθώ ς και για λό γο υ ς ά σ κη σ η ς μη
α μ ειβ ό μ εν ω ν
δρ α σ τηρ ιοτήτω ν.
Επίσης, π ρ όκειτα ι να
εξετα σ θ εί η νομική
κα τά σ τα σ η τω ν α τό μ ω ν π ου διαμένουν σ την Κοινότητα επ ί μακράν κα θώ ς και
τω ν δ ικ α ιω μ ά τω ν τω ν υπ η κόω ν τρίτω ν χω ρ ώ ν π ου κα τοικο ύν νό μ ιμ α σε ένα
κρ ά το ς μέλος, να δια μ ένουν σε άλλο κράτος μέλος.
96
7. Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΣΥΝΘ. ΕΕ
Η κοινωνική συμφωνία της συνθήκης του Μάαστριχτ31
Στη σ υ νθ ή κη του Μ άα σ τρ ιχτ το 1992 π ρ οσ τέθηκε ένα π ρ ω τό κο λλο σχετικά με
την κο ινω νική π ολιτική. Το π ρ ω τόκολλο α υτό γνω σ τό ω ς "σ υ μ φ ω νία για την
κο ινω νική
π ο λιτική ",
το
οπ οίο
δεν
υπ έγρα ψ ε
το
Η νω μένο
Βασίλειο,
εξο υ σ ιο δ ο τεί τα κρ άτη μέλη της ΕΕ να λά β ο υ ν δεσ μ ευ τικές α π οφ άσ εις σε
ο ρ ισ μ ένο υ ς τομείς. Ό τα ν π ρόκειται μάλιστα για θέματα υγείας και α σ φ άλεια ς
σ το ν τό π ο εργα σ ία ς, σ υνθ η κώ ν εργασίας, εκπ α ίδ ευσ ης και α κρ ό α σ η ς τω ν
ερ γα ζο μ ένω ν,
ισ ό τη τα ς
ευκαιριώ ν για
ά νδρ ες
και γυνα ίκες
σ τη ν
αγορά
ερ γα σ ία ς και επ α γγελμ α τική επ ανένταξη α νέρ γω ν ατόμω ν, α ρ κεί α π όφ α σ η με
π λειοψ η φ ία .
Για ά λλο υ ς το μ είς τη ς κοινω νικής π ολιτικής, όπ ω ς είναι π.χ. οι κα νο νισ μ ο ί οι
οπ οίοι
αφορούν
τη ν
π ρ οσ τα σ ία
τω ν
ερ γα ζομ ένω ν
μετά
τη
λήξη
μιας
σ ύ μ β α σ η ς ερ γα σ ία ς ή τις σ υνθήκες α π α σ χό λη σ η ς υπ η κόω ν τρ ίτω ν Χ ω ρώ ν
σ τη ν
ΕΕ,
η
κοινω νική
σ υμφ ω νία
α π α ιτεί ομοφ ω νία
τω ν
κυ β ερ νη τικώ ν
εκπ ρ ο σ ώ π ω ν. Κ ατά σ υνέπ εια η α ρνησικυρία ενός κράτους μέλο υς μπ ορ εί να
π α ρ εμ π ο δ ίσ ει τη λή ψ η ο π οιοσ δήπ οτε απ όφ ασ ης. Το 1994 με τη ν οδηγία
σ χετικά με τη δ η μ ιου ρ γία τω ν "ευ ρ ω π α ϊκώ ν επ ιχειρ η σ ια κώ ν συμβουλίω ν"
Χ ρ η σ ιμ ο π ο ιή θ η κ ε για π ρώ τη φ ορά με επ ιτυχία η διαδικα σ ία π ου π ρ οβ λέπ ετα ι
από
τη ν
κο ινω νική
συμφ ω νία.
Η
δια δ ικα σ ία
αυτή
π ρ ο β λέπ ει
ότι
οι
π ο λ υ εθ ν ικ ές επ ιχ ειρ ή σ εις π ου α π α σ χο λο ύν του λά χισ τον 1000 ερ γα ζόμ ενο υς
σ τα κρ ά τη μέλη τη ς ΕΕ και σε 2 απ ό αυτά το υ λά χισ το ν 150 ά τομ α σ το καθένα
θα π ρ έπ ει σ το μέλλο ν να π α ρ έχο υν σ το υς ερ γα ζόμ ενο υς α υ το ύ ς κάπ οιες
π λ η ρ ο φ ο ρ ίες και κά π ο ιες δυνα τό τη τες επ ιρροής.
Ο ρ ισ μ ένοι το μ είς τη ς κοινω νικής πολιτικής, ό π ω ς είναι τα θέμ α τα τη ς αμοιβής,
του
σ υ νδ ικα λισ μ ο ύ ,
της
α π ερ γία ς
εξα κ ο λ ο υ θ ο ύ ν να π α ρα μένουν,
και
της
α ντα π ερ γία ς
βάσει της σ υ μ φ ω νία ς για
π ολιτική, σ τη ν α π ο κλεισ τική α ρμ οδιότητα τω ν κρ ατώ ν μελώ ν.
97
τω ν
ερ γο δ ο τώ ν
τη ν κοινω νική
Κατώτατα όρια κοινωνικής προστασίας32
Η Ε υ ρ ω π α ϊκή Έ νω σ η κα θορίζει κατώ τατα όρια κοινω νική ς π ρ ο σ τα σ ία ς υπό
τη ν μορ φ ή οδηγιώ ν, οι οπ οίες π ρέπ ει να μετα τρ α π ο ύν σε εσ ω τερ ικό δίκαιο
α π ό τα κρ άτη μέλη, ώ σ τε στο π λαίσιο της ευ ρω π α ϊκής εσ ω τερ ική ς α γοράς να
μην δ η μ ιο υ ρ γ η θ ο ύ ν π ρ ο ϋπ ο θ έσ εις "κα τα σ τρο φ ικού α ντα γω νισ μ ο ύ " εις βάρος
τω ν κο ινω νικώ ν κεκτημένω ν. Οι οδηγίες α υτές φ υσ ικά είναι το α π οτέλεσ μα
μ α κρ ο χ ρ ό νιω ν π ο λιτικώ ν σ υζητήσ εω ν, όπ ου όλοι π ρ έπ ει να κά νουν κάπ οιους
σ υ μ β ιβ α σ μ ο ύ ς. Α υ το ί οι κοινω νικο ί κανόνες εντού τοις π ρ ο κα λο ύ ν σ ημαντική
β ελτίω σ η τω ν σ υ νθ η κώ ν διαβίω σ ης και ερ γα σ ία ς τω ν ευρω π αίω ν. Τ α κράτη
μέλη μ π ο ρ ο ύ ν να θεσ π ίσ ουν και υψ ηλότερα επ ίπ εδα π ρ οσ τα σ ία ς, εάν το
επ ιθ υμ ο ύν. Δ εν γίνετα ι λόγος για π λήρη ενα ρ μόνισ η τω ν επ ιπ έδ ω ν κοινω νικής
π ρ ο σ τα σ ία ς μ α κρ ο π ρ ό θ εσ μ α και κάθε κρ άτο ς μέλος θα π ρέπ ει να είναι σε
θέσ η να λύνει μό νο του τα δικά του κοινω νικά π ρ ο β λήμ α τα . Η ΕΕ όμω ς
θ εω ρ εί το ν εα υ τό τη ς ω ς ένα ν κοινω νικοπ ολιτικό δια μ εσ ολα β ητή , ο οπ οίος
δ ια τυ π ώ νει
θ έσ εις
και στόχους,
π ρ ο κα λεί σ υ ζητήσ εις
και
επ ιδιώ κει την
επ ίτευ ξη ομοφ ω νία ς.
Συγκεκριμένη βοήθεια
Το
σ η μ α ν τικ ό τερ ο
μέσ ον της ευρω π α ϊκής
κοινω νικής π ο λιτική ς
είναι το
Ε υ ρ ω π α ϊκό Κ ο ινω νικό Τ α μείο (ΕΚΤ). Κατά το 1995 το ταμείο α υτό διέθεσ ε 7,5
Η ΕΥΡΩΠΗ ΑΠΟ ΤΟ Α ΕΩΣ ΤΟ Ω, Werner Weidenfeld-Wolfang Wessels, Θ. Γεωργακόπουλου, ό.π. σελ. 233. επ., Γ.
Υφαντόπολυλου, «Η κοινωνική πολιτική» Η ολοκλήρωση της ΕΕ, επιμ. Μ. Μαραβέγια, Μ Τσιμιζελης, εκδ. Θεμέλιο,1995,
σελ.681επ.,
32 htpp://europa.eu.int
98
δισ. EC U για τη Χ ρ η μ α το δ ό τη σ η διαφ όρω ν σ χεδ ίω ν στα κράτη μέλη. Περίπου
το
80%
τω ν
πόρω ν
του
ΕΚΤ
διατίθενται
για
την
κα τα π ολέμ ησ η
της
μ α κρ ο χ ρ ό νια ς α νερ γία ς και της α π οκοπ ής απ ό την αγορά εργασίας, για την
π α ρ ο χή σ το υ ς νέο υ ς της α π αρα ίτητης εκπ α ίδ ευσ ης και τω ν δυ να το τήτω ν
α π α σ χ ό λη σ η ς, για τη ν π ρ οώ θη σ η της ισ ό τη τα ς τω ν ευ καιριώ ν και για να
βοηθηθούν
οι
ερ γα ζόμ ενο ι
να
π ροσαρμοσθούν
στις
νέες
βιομηχα νικές
σ υνθήκες. Τ ο Ε Κ Τ ενισχύει ειδικότερα την εκπ αίδευσ η, τη ν επ ιμόρ φ ω σ η και
τη ν επ α γγελμ α τική κατάρτισ η, χρ η μ α το δ ο τεί τη δικτύω σ η τω ν εκπ α ιδ ευτικώ ν
ιδ ρ υ μ ά τω ν ή επ ιδ ο τεί τη φ ύλαξη τω ν π α ιδιώ ν, ό τα ν οι μητέρες θ έλο υν να
επ ιμ ο ρ φ ω θ ο ύ ν. Έ να τέτοιο σχέδιο εκτελέσ θηκε με επ ιτυχία στη Βρέμη όπου
εκ π α ιδ εύ θ η κ α ν π ο λ λ ές γυνα ίκες σε εμπ ο ρικά και Τ εχνικά επ αγγέλματα, σε
ια τρ ικά επ α γ γ έλ μ α τα κα θώ ς και σε θ έμ α τα επ εξερ γα σ ία ς δεδ ο μ ένω ν και
τεχ νικώ ν
επ ικ ο ιν ω ν ία ς
- το
80%
π ερίπ ου
βρήκε
στη
συνέχεια
κάποια
α π α σ χ ό λη σ η . Π ο λλές γυνα ίκες διευ κο λύ νθ η κα ν εξάλλου να επ α νέλθ ο υ ν στο
επ ά γγελμ α , γ ια τί όχι α π λώ ς καλύφ θηκε το κό σ το ς για τη φ ύλαξη τω ν π α ιδιώ ν
το υ ς α λλά το υ ς δ ό θ η κε και ένα ελάχισ το εισ ό δ η μ α απ ό π ό ρ ο υ ς του ΕΚΤ
κα θ ό λη τη δ ιά ρ κεια τη ς επ ιμ όρ φ ω σ ής τους.
Μ ε π ό ρ ο υ ς του Ε Κ Τ ενισ χύονται επ ίσ ης και οι "κο ινο τικές π ρ ω τοβ ου λίες"
ΑΠΑΣΧΟ ΛΗΣΗ
ΚΑΙ
Π Ρ Ο Σ Α Ρ Μ Ο ΓΗ .
Η
π ρ ω το β ο υ λία
ΑΠΑΣΧΟ ΛΗΣΗ
π ερ ιλα μ β ά νει τρ εις δράσεις: η NO W ενισχύει κα ινοτο μικά σ χέδια για την
επ ιμ ό ρ φ ω σ η τω ν γυναικώ ν,
η H O R IZO N φ ροντίζει για τη βελτίω σ η τω ν
ευ κα ιρ ιώ ν α π α σ χ ό λ η σ η ς τω ν α τό μ ω ν με ειδικής α νά γκες και η Y O U T H S T A R T
β ο η θ ά ει το υ ς νέο υ ς κάτω τω ν 20 ετών. Ό λ ες οι κο ινο τικές π ρ ω το β ο υ λίες είναι
δ ιεθ νείς και π ρ ο σ π α θ ο ύ ν με νέες ιδέες να εφ οδιά σ ου ν τους α νθ ρ ώ π ο υς για
τη ν α γορ ά ερ γα σ ία ς. T o H E LIO S II έχει ω ς σ τό χο την ενσ ω μ ά τω σ η τω ν
α τό μ ω ν με ειδ ικές α νά γκες σ την επ α γγελμα τική, οικονομική και κοινω νική
ζω ή. Τ ο "Ε υ ρ ώ π η κατά του Κ α ρκίνου" π ρ ο σ π α θ εί να κάνει π ρ ο π α γά νδ α υπέρ
του
υγιεινο ύ
τρ ό π ο υ
ζωής.
Το
LEDA
π ρ ο σ π α θ εί
να
ενισ χύσ ει
τις
π ρ ω το β ο υ λ ίες α π α σ χ ό λη σ η ς σε τοπ ικό επ ίπ εδο. Δ ιά φ ο ρ ες δρ ά σ εις εξάλλου
α φ ο ρ ο ύ ν το υ ς ηλικιω μένους.
99
Το μέλον της ευρωπαϊκής κοινωνικής πολιτικής33
Στην κοινω νία μας σ ημειώ νοντα ι μεγάλες α λλα γές λόγω της αυξανόμ ενης
υ π ερ γή ρ α νσ η ς του π ληθυσ μού, τω ν μ ετα β α λλό μ ενω ν π ρ ο τύ π ω ν εργασ ίας
και τω ν μ ετα β α λλό μ ενω ν δομώ ν της οικογένειας. Τ α 17 εκατ. α νέρ γω ν στην
Έ νω σ η
δ είχ νο υ ν
καθαρά
ότι
η π ολιτική
α π α σ χ ό λη σ η ς
- ουσιασ τικά
η
οικονομική π ο λιτική στο σύνολό της - είναι ά ρρ η κτα σ υ νδεδ εμ ένη με την
κοινω νική π ο λιτική , επ ειδή μόνο ο υψ ηλός β α θ μ ό ς α π α σ χό λη σ η ς εγγυάται ότι
θα
κα λ υ φ θ ο ύ ν
οι
α υξανόμ ενες
ανάγκες
για
σ υ ντά ξεις
και
υγειονομική
π ερ ίθ α λψ η. Τ ο ν Α π ρ ίλιο του 1994 η Ε υρω π αϊκή Ε π ιτροπ ή π α ρ ο υσ ία σ ε ένα
νέο
κο ινω νικό
π ρ ό γρ α μ μ α
δρ ά σ ης
για
τη ν
π ερ ίο δο
1995-1997.
Στο
π ρ ό γ ρ α μ μ α α υ τό επ ισ ημ α ίνετα ι ότι η κοινω νική π ολιτική σ ήμερα δεν μπ ορεί
να
είναι
σ τα τική
π ρ ο σ α ρ μ ό ζετα ι
αλλά
θα
πρέπ ει
σ τις νέες ανάγκες.
δ η μ ιο υ ρ γία
νέω ν
θ έσ εω ν
η μ ερ ή σ ια ς
δ ιά τα ξης.
Η
να
π α ρ ο υσ ιά ζει
Ο α γώ να ς
εργασ ίας
κατά
βρ ίσ κο ντα ι
δρα σ τηριότητα
της
ΕΕ
σ τη ν
ευελιξία
και
να
της α νεργία ς και η
π ρ ώ τη
όμ ω ς
δεν
σειρά
της
π ρ έπ ει
να
π ερ ιο ρ ίζετα ι μόνο σ τη ν αγορά εργασίας και σ τα σ υναφ ή θέματα εργατικού
δικαίου. Π ρ έπ ει να π εριλά βει τους κα τοίκο υς ο λό κλη ρ η ς τη ς Ε υρω π αϊκής
Έ ν ω σ η ς σ τη ν ευ ρ ω π α ϊκή κοινω νική πολιτική.
33 Ιηρρ://αιΐΌρΗ.ειι ίηΙ
100
8. ΚΕΙΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ
I. Ο Κοινοτικός Χάρτης των θεμελιωδών δικαιωμάτων των Εργαζομένων
0
Κ ο ινοτικός
Χ ά ρ τη ς
α π οτελεί α π λώ ς
των
θεμελιω δώ ν
δήλω ση του
δικαιω μάτω ν
τω ν
Ε ργαζομένω ν
Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, που συνήλθε στις
9.12.1989. Δεν προβλέπεται ενσωμάτωση του Χάρτη αυτού στη ΣυνθΕΕ. Αποτελεί
συνεπώς σημείο αναφοράς για τη δράση της Κοινότητας και των κρατών μελών,
καθώς και για τον κοινοτικό δικαστή.
Ο Χάρτης αυτός απαριθμεί τα θεμελιώδη δικαιώματα των εργαζομένων και, ιδίως, την
ελεύθερη κυκλοφορία, την ελευθερία επιλογής επαγγέλματος και το δικαίωμα δίκαιης
αμοιβής. Οι εμπνευστές της αποσκοπούν στην προαγω γή της βελτίωσης των
συνθηκώ ν διαβίω σης και εργασίας, ζητώ ντας από τα κράτη μέλη, εάν υπάρχει
ανάγκη, αφ' ενός να βελτιώσουν τους κανονισμούς εργασίας και αφ' ετέρου να
διασφαλίσουν υψηλό επίπεδο κοινωνικής προστασίας. Ο Χάρτης επισημαίνει
επίσης τη χρησιμότητα της ελευθερίας του συνεταιρίζεσθαι και της ελεύθερης
διαπραγμάτευσης, γεγονός που θα ευνοούσε ευρύτερο ευρωπαϊκό κοινωνικό
διάλογο, θεσπίζει επίσης την ισότητα αμοιβής ανδρών και γυναικών, όπω ς και την
προστασία της υγείας και της ασφάλειας στο χώρο εργασίας.
101
II. Ο ΧΑΡΤΗΣ ΘΕΜΕΛΙΩΔΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ
ΕΝΩΣΗΣ
Το πλήρες κείμενο του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής
Έ νωσης υπογράφηκε και διακυρήχθηκε από τους Προέδρους του Ευρωπαϊκού
Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Επιτροπής κατά το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της
Νίκαιας στις 7 Δεκεμβρίου 2000.
Ο Χάρτης αυτός είναι αποτέλεσμα μιας πρωτόπυπης διαδικασίας και χωρίς
προηγούμενο στην ιστορία της Ευρωπαϊκής Ένωσης η οποία μπορεί να συνοψισθεί
ω ς εξής:
1ο
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Κολωνίας (3/4 Ιουνίου 1999:) έδωσε εντολή
σε μία Συνέλευση να συντάξει σχέδιο.
2ο
Η Συνέλευση αυτή συστάθηκε τον Δεκέμβριο του 199 και ενέκρινε το σχέδιο
στις 2 Οκτωβρίου 2000.
3ο
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Μπιαρίτς (13/14 Οκτωβρίου 2000) συμφώνησε
ομόφωνα επ’ αυτού του σχεδίου και το διαβίβασε στο Ευρωπαϊκό
Κοινοβούλιο και την Επιτροπή.
4ο
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συμφώνησε στις 14 Νοεμβρίου 2000 και η
Επιτροπή στις 6 Δεκεμβρίου 2000.
5ο
Εξ ονοματος των Οργάνων τους, οι Πρόεδροι του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου,
του Συμβουλίου και της Επιτροπής υπόγραψαν και διακήρυξαν το Χάρτη στις
7 Δεκεμβρίου 2000 στη Νίκαια.
Ο Χάρτης των θεμελιωδών δικαιώματων της Ευρωπαϊκής Έ νωσης περιλαμβάνει σε
ενιαίο κείμενο, για πρώτη φορά στην ιστορία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το σύνολο των
αστικών, πολιτικών, οικονομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων των ευρωπαίων
πολιτών καθώς και όλων των προσώπων που ζουν στην επικράτεια της Ένωσης.
Τα δικαιώματα αυτά ομαδοποιούνται σε έξι μεγάλα κεφάλαια:
ο
Αξιοπρέπεια
ο
Ελευθερία
ο
Ισότητα
ο
Αλληλεγγύη
ο
Ιθαγένεια
ο
Δικαιοσύνη
Βασίζονται ιδίως στα θεμελιώδη δικαιώματα και ελευθερίες που αναγνωρίζονται από
την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, τις συνταγματικές
παραδόσεις των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τον ευρωπαϊκό κοινωνικό
Χάρτη του Συμβουλίου της Ευρώπης και τον κοινοτικό Χάρτη των θεμελιωδών
102
κοινωνικών δικαιωμάτων των εργαζομένων καθώς και άλλες διεθνείς συμβάσεις στις
οποίες έχουν προσχωρήσει η Ευρωπαϊκή Ένωση ή τα κράτη μέλη της.
Το ζήτημα του νομικού καθεστώτος δηλαδή η δεσμευτική ισχύ του Χάρτη με την
ενσωμάτωση του στην ΣΕΕ ετέθη από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στης Κολωνίας που
ξεκίνησε το εγχείρημα. Η Συνέλευση συνέταξε το σχέδιο του Χάρτη υπό το πρίσμα
αυτής της ενδεχόμενης ενσωμάτωσης και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ετάχθη υπέρ
αυτής. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Νίκαιας αποφάσισε να εξετάσει το ζήτημα του
νομικού καθεστώτος του Χάρτη στο πλαίσιο της συζήτησης για το μέλλον της
Ευρωπαϊκής Έ νω σης που ξεκίνησε από την 1η Ιανουάριου 2001.
103
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
h ttp ://e u ro p a .e u .in t
Η ΕΥΡΩΠΗ ΑΠΟ ΤΟ Α ΕΩΣ ΤΟ Ω, W e rn e r W e id e n fe ld -W o lfa n g W essels,
ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΠΙΣΗΜΩΝ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ 1998
Α. ΚΑΤΡΑΚΗΣ «Β ασ ικές στοιχεία του Σ ένγκεν»
ΕΚΔΟΣΕΙΣ. Α. Σάκκουλα, 1998
Κ.ΤΣΟΥΝΤΑΣ «Ε Ο Κ ,Δ ΙΚ Α ΙΟ ,Θ Ε Σ Μ Ο Ι-Ο Ρ ΓΑ Ν Α -Δ ΙΔ Α Κ Τ ΙΚ Ε Σ
Σ Η Μ Ε ΙΩ Σ Ε ΙΣ 1999»
Κ.ΙΩΑΝΝΟΥ-Κ.ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗ-Χ.ΡΟΖΑΚΗ-Λ.ΦΑΤΟΥΡΟΥ
Δ Η Μ Ο Σ ΙΟ Δ ΙΕ Θ Ν Ε Σ Δ ΙΚ Α ΙΟ
ΟΙ Φ Ο Ρ Ε ΙΣ Δ ΙΚ Α ΙΩ Μ Α Τ Ω Ν ΚΑΙ Υ Π Ο Χ Ρ Ε Ω Σ Ε Ω Ν ΣΤΗ Δ ΙΕ Θ Ν Η
ΕΝΝΟΜ Η ΤΑΞΗ
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΝΤ. ΣΑΚΚΟΥΛΑ ΑΘΗΝΑ-ΚΟΜΟΤΗΝΗ 1990
ΜΟΥΣΗΣ: Ε Υ Ρ Ω Π Α ΪΚ Η Ε Ν Ω Σ Η -Δ ΙΚ Α ΙΟ -Ο ΙΚ Ο Ν Ο Μ ΙΑ -Π Ο Λ ΙΤ ΙΚ Η
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΠΑΖΗΣΗ 1999
Μ. ΜΑΡΑΒΕΓΙΑ - Μ. ΤΣΙΝΙΣΕΛΗ, «Η Ο Λ Ο Κ Λ Η Ρ Ω Σ Η ΤΗ Σ
Ε Υ Ρ Ω Π Α ΪΚ Η Σ ΕΝ Ω ΣΗ Σ,
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΘΕΜΕΛΙΟ 1995
Μ.Δ. ΔΑΓΤΟΓΛΟΥ « Βασικά Στοιχεία Σ υνθήκη ς του Α μ σ τερντα μ»,
ΕΚΔΟΣΕΙΣ. Σάκκουλα, 1999
ΣΤΕΛΙΟΥ Ε.ΠΕΡΡΑΚΗ Α Ν .Κ Α Θ Η ΓΗ Τ Η Π Α Ν Ε Π ΙΣ Τ Η Μ ΙΟ Υ Θ Ρ Α Κ Η Σ
« Δ ΙΑ Σ Τ Α Σ Ε ΙΣ Τ Η Σ Δ ΙΕ Θ Ν Ο Υ Σ Π Ρ Ο Σ Τ Α Σ ΙΑ Σ ΤΩ Ν Δ ΙΚ Α ΙΩ Μ Α Τ Ω Ν Τ Ο Υ
Α Ν Θ Ρ Ω Π Ο Υ » Τ Α ' Π Α Ν Ε Π ΙΣ Τ Η Μ ΙΑ Κ Ε Σ Π Α Ρ Α Δ Ο Σ Ε ΙΣ
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΝΤ. ΣΑΚΚΟΥΛΑ ΑΘΗΝΑ-ΚΟΜΟΤΗΝΗ 1991.
ΧΡΗΣΤΟΥ Α.ΡΟΖΑΚΗ: Η Π Ρ Ο Σ Τ Α Σ ΙΑ ΤΩ Ν Α Ν Θ Ρ Ω Π ΙΝ Ω Ν
Δ ΙΚ Α ΙΩ Μ Α Τ Ω Ν ΣΕ Μ ΙΑ Μ Ε Τ Α Β Α Λ Λ Ο Μ Ε Ν Η ΕΥ ΡΩ Π Η
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΝΤ. ΣΑΚΚΟΥΛΑ ΑΘΗΝΑ-ΚΟΜΟΤΗΝΗ 1994.
104
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ
105
Δηλώσεις των Προέδρων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, του
Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της Επιτροπής σχετικά με τον Χάρτη
των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων
Ο κ. Jacques Chirac, Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου
"Στη Νίκαια, διακηρύξαμε τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της
Ευρωπαϊκής γνώσης. Το κείμενο αυτό έχει πολύ μεγάλη πολιτική αξία. Στο
μέλλον θα σταθμίσουμε όλη της τη σημασία και αποδίδω τιμή στη Συνέλευσή
σας που συνέβαλε ευρέως στην εκπόνησή του".
(Στρασβούργο 12 Δεκεμβρίου 2000)
Η κ. Nicole Fontaine, Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου
"Υπογράφω, σημαίνει δεσμεύομαι (...) Ας γνωρίζουν όλοι οι πολίτες γυναίκες
και άνδρες της γνώσης ότι από τώρα (...) ο Χάρτης θα είναι ο νόμος της
Συνέλευσης (...). Θα είναι στο εξής η αναφορά μας για όλες τις πράξεις του
Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που θα έχουν άμεσο ή έμμεσο σύνδεσμο με τους
πολίτες όλης της γνώσης".
(Νίκαια 7 Δεκεμβρίου 2000)
Ο κ. R o m an o Prodi, Π ρόεδρος της Ε π ιτροπ ής
"Για την Επιτροπή, η διακήρυξη σηματοδοτεί τη δέσμευση των Οργάνων να
σεβασθούν το Χάρτη σε όλες τις δράσεις και πολιτικές της γνώσης (...). Οι
πολίτες άνδρες και γυναίκες μπορούν να βασίζονται στην Επιτροπή
προκειμένου αυτός να τύχει σεβασμού (...)".
(Νίκαια 7 Δεκεμβρίου 2000)
Τα
συιιπερόσυατα
των
της
Κολωνίας
3
και
του
Τάιιττερε
15
Κολωνία
(Παράρτημα IV)
Ευρωπαϊκών
Συμβουλίων
και
4
Ιουνίου
1999
και
16
Οκτωβρίου
1999
ΑΠΟΦΑΣΗ
ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ
ΕΚΠΟΝΗΣΗ
ΧΑΡΤΗ ΘΕΜΕΛΙΩΔΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ
ΕΝΩΣΗΣ
Η π ρ ο ά σ π ισ η τω ν θεμ ελιω δ ώ ν δικα ιω μ ά τω ν α π οτελεί ιδρ υτική αρχή της
Ε υ ρ ω π α ϊκή ς Έ ν ω σ η ς και απ αρ α ίτητη π ρ ο ϋ π ό θ εσ η της νο μ ιμ ό τη τά ς της. Το
Δ ικα σ τή ρ ιο τω ν Ε υρ ω π αϊκώ ν Κ ο ινοτή τω ν έχει επ ιβεβαιώ σ ει και διαμ ορ φ ώ σ ει
στη ν ο μ ο λ ο γ ία του την υπ οχρέω ση της Έ νω σ η ς για το σ εβ α σ μ ό τω ν
θ εμ ελιω δ ώ ν δικα ιω μ ά τω ν. Κατά το π α ρ ό ν σ τάδιο α νά π τυ ξης τη ς Έ νω σ η ς
π ρ έπ ει να κ α τα ρ τισ θ εί ένας Χ ά ρ τη ς τω ν δικα ιω μ ά τω ν α υτώ ν π ρ ο κειμ ένο υ να
κ α τα σ τεί σ α φ ή ς η π ρ οεξέχουσ α σ ημα σ ία και το εύρος τους σ το υς π ο λίτες της
Έ νω σ η ς.
Κ ατά τη γ ν ώ μ η του Ε υρω π αϊκού Σ υμβουλίου, ο Χ ά ρ της α υτός π ρ έπ ει να
π ερ ιλ α μ β ά ν ει ιδ ίω ς τα δικαιώ μα τα ελευ θ ερ ία ς και ισ ότητα ς κα θ ώ ς και τα
θ εμ ελιώ δ η δ ικο νο μ ικά δικαιώ μα τα όπ ω ς διασ φ αλίζοντα ι σ την Ε υρω π αϊκή
Σ ύμ β α σ η για τη ν Π ροσ τασία τω ν Δ ικα ιω μ ά τω ν του Α νθ ρ ώ π ο υ και τω ν
Θ εμ ελιω δ ώ ν Ε λευ θ ερ ιώ ν και όπ ω ς π ρ ο κύ π το υ ν απ ό την κοινή σ υντα γμ α τική
π α ρ ά δ ο σ η τω ν κρ ατώ ν μελώ ν ω ς γενικές α ρχές του κοινοτικο ύ δικαίου. Ο
Χ ά ρ τη ς π ρ έπ ει επ ιπ λέο ν να π εριέχει τα θεμ ελιώ δη δ ικα ιώ μ α τα τα οποία
π ρ ο σ ή κ ο υ ν μ ό νο ν σ το υς π ολίτες της Έ νω σης. Κατά την εκπ όνη σ η του Χ άρτη
θα π ρ έπ ει εξά λλο υ να ληφ θού ν υπ όψ η οικονομικά και κοινω νικά δικαιώ μα τα
π ο υ π ερ ιέχ ο ν τα ι σ το ν Ε υρω π αϊκό Κ οινω νικό Χ ά ρ τη και σ το ν Κ ο ινοτικό Χ άρτη
τω ν Θ εμ ελ ιω δ ώ ν Δ ικα ιω μ ά τω ν τω ν Ε ρ γα ζο μ ένω ν (άρθρο 136 ΣΕΚ), στο
μέτρ ο π ο υ δ εν α π οτελού ν βάση μόνο για τους σ τό χους της δ ρ ά σ η ς της
Έ νω σ η ς.
Τ ο Ε υ ρ ω π α ϊκό Σ υμβο ύλιο π ισ τεύει ότι το σχέδιο ενός τέτοιου Χ ά ρ τη τω ν
θ εμ ελιω δ ώ ν δ ικα ιω μ ά τω ν της Έ νω σ η ς π ρέπ ει να εκπ ο νη θ εί α π ό ένα σώ μα
α π ο τελ ο ύ μ εν ο α π ό Α ντιπ ρ ο σ ώ π ο υς τω ν Α ρ χ η γ ώ ν κράτους και κυ β ερνή σ εω ς
και του Π ρ ο έδ ρ ο υ της Ε υρ ω π αϊκής Ε π ιτρ ο π ή ς καθώ ς και α π ό μέλη του
Ε υ ρ ω π α ϊκο ύ Κ ο ινοβ ο υλίο υ και τω ν εθνικώ ν κοινοβουλίω ν. Α ντιπ ρ ό σ ω π ο ι του
Ε υ ρ ω π α ϊκο ύ Δ ικα σ τη ρ ίο υ θα π ρέπ ει να σ υ μ μ ετά σ χο υ ν ω ς π α ρα τηρ ητές. Θα
π ρ έπ ει να α κ ο υ σ τεί η γνώ μη α ντιπ ρ ο σ ώ π ω ν τη ς Ο ικονομ ικής και Κ ο ινω νικής
Ε π ιτρ οπ ής, τη ς Ε π ιτρ οπ ής τω ν Π εριφ ερειώ ν, και κοινω νικώ ν ο μ ά δ ω ν καθώ ς
και εμ π ειρ ο γνω μ ό νω ν. Τα κα θήκοντα γρ α μ μ α τεία ς δέον να ασ κούνται απ ό τη
Γενική Γ ρ α μ μ α τεία του Συμβουλίου. Τ ο σώ μα α υτό π ρέπ ει να υπ οβάλει
σχέδιο εγ κ α ίρ ω ς χρ ό νο π ριν απ ό το Ε υρ ω π αϊκό Σ υμβούλιο στο Π αρίσι τον
Δ εκέμ β ρ ιο του 200 0. Το Ε υρω π αϊκό Σ υμβούλιο θα π ροτείνει σ το Ε υρω π αϊκό
Κ ο ινο β ο ύ λιο και σ τη ν Ε π ιτροπ ή να δ ια κη ρ ύ ξο υν π ανηγυρικά, α π ό κοινού με
το Σ υμ β ο ύλιο , ένα Χ ά ρ τη τω ν θεμ ελιω δ ώ ν δ ικα ιω μ ά τω ν της Ε υ ρ ω π α ϊκής
Έ ν ω σ η ς με β ά σ η το εν λόγω σχέδιο. Στη σ υ νέχεια π ρέπ ει να εξετα σ τεί εάν και
εν δ εχ ο μ έν ω ς κα τά π οιο τρ όπ ο θα έδει να ενσ ω μ α τω θ εί ο Χ ά ρ τη ς στις
Συνθήκες. Τ ο Ε υρ ω π αϊκό Συμβούλιο δίνει εντολή στο Συμβούλιο Γενικώ ν
Υ π ο θ έσ εω ν να π ρ ά ξει τα δέοντα έω ς το Ε υ ρ ω π α ϊκό Συμβούλιο του Τάμπ ερε.
Τάυπερε
(Παράρτημα)
ΣΥΝΘΕΣΗ,
ΜΕΘΟΔΟΣ
ΕΡΓΑΣΙΑΣ
ΚΑΙ
ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ
ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ
ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ ΠΟΥ ΘΑ ΕΚΠΟΝΗΣΕΙ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΤΟΥ ΧΑΡΤΗ
ΘΕΜΕΛΙΩΔΩΝ
ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ
ΟΠΩΣ
ΟΡΙΣΘΗΚΑΝ
ΜΕ
ΤΑ
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΟΛΩΝΙΑΣ
Α. ΣΥΝΘΕΣΗ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ
ϊ. Μέλη
α. Αρχηγοί Κράτους ή Κυβερνήσεως των κρατών μελών
Δ εκ α π έν τε α ντιπ ρ ό σ ω π ο ι τω ν Α ρχηγώ ν Κ ρ ά τους ή Κ υβερ νήσ εω ς τω ν κρατώ ν
μελώ ν.
β. Επιτροπή
Έ ν α ς α ν τιπ ρ ό σ ω π ο ς του Π ροέδρου της Ε υ ρ ω π α ϊκή ς Επιτροπής,
γ. Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο
16 μέλη του Ε υ ρ ω π α ϊκού Κ οινοβουλίου π ου θα ορ ισ θού ν α π ό το ίδιο,
δ. Εθνικά κοινοβούλια Τ ρ ιά ντα μέλη τω ν εθνικώ ν κοινοβουλίω ν (δύο από
κά θ ε εθ νικό κο ινο β ο ύ λιο ) π ου θα ορισ θούν α π ό τα ίδια τα εθνικά κοινοβούλια.
Τ α μέλη του Σ ώ μ α το ς μπ ορούν να α ντικα θίσ τα ντα ι απ ό α να π ληρ ω τές σε
π ερ ίπ τω σ η π ο υ δεν είναι σε θέση να π α ρ α σ το ύ ν σε σ υ νεδ ρ ιά σ εις του
Σ ώ μα τος.
Η. Πρόεδρος και Αντιπρόεδροι του Σώματος
Ο /Η Π ρ ό εδ ρ ο ς του Σ ώ μ α τος εκλέγεται α π ό το Σώμα. Έ να μέλος του
Ε υ ρ ω π α ϊκο ύ Κ ο ινοβ ο υλίο υ και ένα μέλος εθνικού κοινοβουλίου και ο
α ν τιπ ρ ό σ ω π ο ς τη ς Π ροεδρία ς του Συμβουλίου ενερ γού ν ω ς Α ντιπ ρ όεδρ οι του
Σ ώ μα τος, εάν δ εν έχουν εκλεγεί στο π ρ ο εδ ρ ικό αξίω μα. Τ ο μέλος του
Ε υ ρ ω π α ϊκο ύ Κ ο ινο β ο υλίο υ π ου ενερ γεί ω ς Α ντιπ ρ ό εδ ρ ο ς εκλέγετα ι απ ό τα
μέλη του Ε υ ρ ω π α ϊκο ύ Κ οινοβουλίου που υ π η ρ ετούν σ το Σώμα. Τ ο μέλος του
εθ νικού κ ο ινο β ο υ λίο υ π ου ενερ γεί ως Α ντιπ ρ ό εδ ρ ο ς εκλέγεται α π ό τα μέλη
τω ν εθ νικώ ν κ ο ινο β ο υ λίω ν π ου υπ ηρετούν σ το Σώμα,
ϊϋ. Παρατηρητές
Δ ύ ο α ντιπ ρ ό σ ω π ο ι του Δ ικα σ τηρ ίου τω ν Ε υ ρ ω π α ϊκώ ν Κ ο ινοτή τω ν οι οποίοι
ο ρ ίζο ντα ι α π ό το Δ ικα σ τήρ ιο. Δ ύο α ντιπ ρ ό σ ω π ο ι του Σ υμβουλίου της
Ε υρώ π ης, εκ τω ν ο π ο ίω ν ένα ς από το Ε υρω π αϊκό Δ ικα σ τή ρ ιο Α νθ ρω π ίνω ν
Δ ικα ιω μ ά τω ν.
ϊν. Όργανα της Ευρωπαϊκής
διατυπώνουν τις απόψεις τους
Ένωσης
που
θα
καλούνται
να
Η Ο ικονομ ική και Κ οινω νική Ε π ιτροπ ή Η Ε π ιτροπ ή τω ν Π εριφ ερειώ ν Ο
Δ ια μ εσ ο λ α β η τή ς
ν. Ανταλλαγή απόψεων με τα υποψήφια κράτη
Π ρ έπ ει να π ρ α γμ α το π ο ιείτα ι κα τάλληλη α ντα λλα γή α π όψ εω ν μεταξύ του
Σ ώ μ α το ς ή το υ /τη ς Π ροέδρου και τω ν υπ ο ψ ήφ ιω ν κρατώ ν.
vi. Άλλα όργανα, κοινωνικές ομάδες ή εμπειρογνώμονες που θα
καλούνται να διατυπώνουν τις απόψεις τους
Ά λλα όρ γα να, κο ινω νικές ομά δες ή εμ π ειρ ο γνώ μ ο νες μπ ορ ού ν να καλούνται
απ ό το Σ ώ μα να δ ια τυ π ώ νου ν τις απ όψ εις τους,
νϋ. Γραμματεία
Η Γενική Γ ρ α μ μ α τεία του Συμβουλίου π α ρέχει υπ η ρεσ ίες γρ α μ μ α τεία ς στο
Σώ μα. Για την εξα σ φ ά λισ η του δέοντος σ υντονισ μού, κα θιερ ώ νεται στενή
σ υ νερ γα σ ία με τη Γενική Γραμματεία του Ε υρω π αϊκού Κ οινοβουλίου, με την
Ε π ιτρ οπ ή και, εφ όσ ον απαιτείται, με τις γρ α μ μ α τείες τω ν εθνικώ ν
κοινοβ ου λίω ν.
Β. ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ
ί. Προπαρασκευή
Ο Π ρ ό εδ ρ ο ς του Σ ώ μ α τος π ροτείνει, σε στενή σ υ νερ γασ ία με τους/τις
Α ντιπ ρ ο έδ ρ ο υ ς, π ρ ό γρ α μ μ α εργασ ιώ ν του Σ ώ μ α το ς και εκτελεί ά λλες σχετικές
π ρ ο π α ρ α σ κ ευ α σ τικ ές εργασίες,
ϋ. Διαφάνεια των διαδικασιών
Κατ' α ρχήν, οι σ υ νεδ ρ ιά σ εις του Σ ώ ματος και τα έγγραφ α π ου υπ οβάλλοντα ι
κατά τις σ υ ν εδ ρ ιά σ εις α υτές π ρέπ ει να λα μ β ά νο υ ν δημοσ ιότητα ,
iii. Ομάδες Εργασίας
Τ ο Σ ώ μα μ π ο ρ εί να δημιουρ γήσ ει ad hoc ομ ά δες εργασίας, οι ο π ο ίες θα είναι
α ν ο ικ τές σ ε ό λα τα μέλη του.
ϊν. Σύνταξη του Χάρτη
Β άσει του π ρ ο γ ρ ά μ μ α το ς εργασ ιώ ν π ου έχει κα τα ρ τισ θ εί α π ό το Σώμα, μια
σ υ ν τα κ τικ ή επ ιτρ ο π ή απ αρ τιζόμενη απ ό το ν/τη ν Π ρ όεδρ ο και τους
Α ν τιπ ρ ο έδ ρ ο υ ς του Σ ώ μα τος και από τον α ντιπ ρ ό σ ω π ο της Ε υρω π αϊκής
Ε π ιτρ ο π ή ς, επ ικο υ ρ ο ύ μ ενη απ ό τη Γενική Γρα μμα τεία του Σ υμβουλίου, θα
εκ π ο ν ή σ ει π ρ ο σ χ έδ ιο του Χάρτη. Ο κάθε ένα ς α π ό τους τρεις Α ντιπ ρ ο έδ ρ ο υ ς
δ ια β ο υ λ εύ ετα ι τα κτικά με το αντίσ τοιχο όργα νο α π ό το οπ οίο π ρ οέρ χετα ι,
ν. Εκπόνηση του σχεδίου του Χάρτη από το Σώμα
Ό τα ν ο Π ρ ό εδ ρ ο ς του Σώ ματος, σε στενή σ υ νερ γα σ ία με τους/τις
Α ν τιπ ρ ο έδ ρ ο υ ς, θεω ρ ή σ ει ότι το κείμενο του σχεδίου Χ ά ρ τη π ου εκπ ονήθηκε
α π ό το Σ ώ μα μ π ο ρ εί ενδεχομ ένω ς να εγκρ ιθ εί α π ό όλα τα μέρη, το κείμενο
α υ τό θα δ ια β ιβ α σ θ εί σ το Ε υρω π αϊκό Σ υμβούλιο μέσ ω της κα νονικής
π ρ ο π α ρ α σ κ ε υ α σ τικ ή ς διαδικασίας.
Γ. ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ
Τ ο Σ ώ μ α σ υ νεδ ρ ιά ζει σ τις Βρυξέλλες, ενα λλάξ σ το κτίριο του Σ υμβουλίου και
σ το κτίρ ιο του Ε υ ρ ω π α ϊκού Κοινοβουλίου. Στις σ υ νεδ ρ ιά σ εις του Σ ώ ματος
ισ χύει π λ ή ρ ες γλω σ σ ικό καθεστώ ς.
ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΣΕ ΑΣΤΙΚΕΣ
ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ
Σύμβαση σχετικά με το εφαρμοστέο δίκαιο στις συμβατικές
ενοχές (σύμβαση της Ρώμης)
1) ΣΤΟΧΟΣ
Θ έσ π ισ η ο μ ο ιό μ ο ρ φ ω ν κ α ν ό ν ω ν γ ια το εφ α ρ μ ο σ τέ ο σ τις σ υ μ β α τικ έ ς ε ν ο χ έ ς δίκ α ιο σ την
Ε υ ρ ω π α ϊκ ή Έ ν ω σ η .
2) ΜΕΤΡΟ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ
Σύμβαση σχετικά με το εφαρμοστέο δίκαιο στις συμβατικές ενοχές, η οποία άνοιξε προς
υπογραφή στη Ρώμη στις 19 Ιουνίου 1980.
3) ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ
1. Η σ ύ μ β α σ η σ χ ε τ ικ ά μ ε τ ο εφ α ρ μ ο σ τέ ο σ τις σ υ μ β α τικ έ ς ε ν ο χ έ ς δ ίκ α ιο ά ν ο ιξ ε π ρ ο ς υ π ο γρ α φ ή
σ τη Ρ ώ μ η σ τ ις 19 Ιο υ ν ίο υ 1980 γ ια τ α ο κ τώ κ ρ ά τη μ έλη τ η ς ε π ο χ ή ς εκ είν η ς. Ά ρ χ ισ ε ν α ισ χύ ει
τ η ν 1η Α π ρ ιλ ίο υ 1991. Σ τη σ υ ν έχ εια , ό λ α τ α ν έ α κ ρ ά τη π ο υ π ρ ο σ χ ώ ρ η σ α ν σ τη ν Ε υ ρ ω π α ϊκ ή
Κ ο ιν ό τ η τ α υ π έ γ ρ α ψ α ν τ η ν ε ν λ ό γ ω σ ύμ β α σ η . Π α ρ ά λ λ η λ α μ ε τ η ν υ π ο γ ρ α φ ή τ η ς σ ύ μ β α σ η ς α π ό
τ η ν Α υ σ τρ ία , τη Φ ιν λ α ν δ ία κ α ι τη Σ ο υ η δ ία , σ υ ν τ ά χ θ η κ ε κ ω δ ικ ο π ο ιη μ έ ν ο κ ε ίμ ε ν ο το ο π ο ίο
δ η μ ο σ ιε ύ θ η κ ε σ τ η ν Ε π ίσ η μ η Ε φ η μ ε ρ ίδ α τ ο 1998.
2. Η σ ύ μ β α σ η ε φ α ρ μ ό ζ ε τ α ι σ τ ις σ υ μ β α τικ έ ς εν ο χές, σ ε π ε ρ ιπ τ ώ σ ε ις π ο υ ε μ π ε ρ ιέ χ ο υ ν σ ύ γκ ρ ο υ σ η
ν ό μ ω ν - α κ ό μ η κ α ι α ν τ ο κ α θ ο ρ ιζ ό μ ε ν ο δ ίκ α ιο είν α ι εκ ε ίν ο μη σ υ μ β α λ λ ό μ ε ν ο υ κ ρ ά το υ ς - με
εξ α ίρ εσ η :
•
τ α ζ η τ ή μ α τ α π ο υ α φ ο ρ ο ύ ν τη ν π ρ ο σ ω π ικ ή κ α τά σ τ α σ η κ α ι τ η ν ικ α ν ό τ η τ α τ ω ν φ υ σ ικ ώ ν
προσώ πω ν·
•
τ ις σ υ μ β α τ ικ έ ς ε ν ο χ έ ς π ο υ α φ ο ρ ο ύ ν τις κ λ η ρ ο ν ο μ ικ έ ς σ χέ σ εις, τις π ε ρ ιο υ σ ια κ έ ς σ χέσ εις
τ ω ν σ υ ζ ύ γ ω ν κ α ι ά λ λ ε ς ο ικ ο γ ε ν ε ια κ έ ς σχέσεις·
•
τ ις ε ν ο χ έ ς π ο υ σ υ ν δ έ ο ν τ α ι με δ ια π ρ α γ μ α τε ύ σ ιμ α μ έ σ α (σ υ ν α λ λ α γ μ α τ ικ έ ς, επιτα γές,
γ ρ α μ μ ά τ ια σ ε δ ια τα γή ...)·
•
τ ις σ υ μ φ ω ν ίε ς δ ια ιτ η σ ία ς κ α ι ε π ιλ ο γή ς δ ικ α σ τη ρ ίο υ ·
•
τ α ζ η τ ή μ α τ α π ο υ α ν ά γ ο ν τ α ι σ το δ ίκ α ιο τω ν ε τ α ιρ ειώ ν , ε ν ώ σ ε ω ν κ α ι ν ο μ ικ ώ ν π ρ οσ ώ πω ν·
•
τ ο ζ ή τ η μ α α ν ο α ν τ ιπ ρ ό σ ω π ο ς δ εσ μ εύ ει, έ ν α ν τ ι τρ ίτω ν , τ ο π ρ ό σ ω π ο γ ια λ ο γ α ρ ια σ μ ό το υ
ο π ο ίο υ ισ χ υ ρ ίζ ε τ α ι ό τ ι ε ν ε ρ γ ε ί (ο μ ο ίω ς, κ α ι το ζ ή τη μ α α ν κ ά π ο ιο ό ρ γ α ν ο ετα ιρ εία ς,
έ ν ω σ η ς ή ν ο μ ικ ο ύ π ρ ο σ ώ π ο υ δ ε σ μ ε ύ ε ι τη ν π λ ή ρ η ο ρ γά ν ω σ η )·
•
τ η ν ίδ ρ υ σ η κ α ι τ α ζ η τ ή μ α τ α π ο υ α φ ο ρ ο ύ ν τ η ν ο ρ γ ά ν ω σ η τ ω ν trusts·
•
τ η ν α π ό δ ε ιξ η κ α ι τ α δ ικ ο ν ο μ ικ ά ζητή μ α τα ·
•
τις α σ φ α λ ισ τ ικ έ ς σ υ μ β ά σ ε ις π ο υ κ α λ ύ π το υ ν κ ιν δ ύ ν ο υ ς ε ν τ ο π ιζ ό μ ε ν ο υ ς σ τα εδά φ η τω ν
κ ρ α τ ώ ν μ ε λ ώ ν (α ν τίθ ε τα , ο ι σ υ μ β ά σ εις α ν τ α σ φ ά λ ισ η ς ε μ π ίπ τ ο υ ν σ το π ε δ ίο ε φ α ρ μ ο γ ή ς
τ η ς σ ύ μ β α σ η ς).
3. Ο ι σ υ μ β α λ λ ό μ ε ν ο ι μ π ο ρ ο ύ ν ν α ο ρ ίσ ο υ ν το ε φ α ρ μ ο σ τέ ο σ το σ ύ ν ο λ ο ή σε μ έ ρ ο ς τ η ς σ ύ μ β α σ ή ς
τ ο υ ς δ ίκ α ιο κ α θ ώ ς κ α ι τ ο α ρ μ ό δ ιο δ ικ α σ τή ρ ιο σε π ε ρ ίπ τω σ η δ ια φ ο ρ ά ς. Μ ε κ ο ιν ή σ υ μ φ ω ν ία , τα
ε ν λ ό γ ω σ υ μ β α λ λ ό μ ε ν α μ έρ η μ π ο ρ ο ύ ν , εφ ό σ ο ν το επ ιθ υ μ ο ύ ν , ν α α λ λ ά ξ ο υ ν το ε φ α ρ μ ο σ τέ ο στη
σ ύ μ β α σ η δ ίκ α ιο .
4. Α ν ο ι σ υ μ β α λ λ ό μ ε ν ο ι δ ε ν έ χ ο υ ν ε π ιλ έξ ε ι ρ η τώ ς έ ν α ε φ α ρ μ ο σ τέ ο δ ίκ α ιο , η σ ύ μ β α σ η δ ιέ π ετα ι
α π ό το δ ίκ α ιο τ η ς χ ώ ρ α ς μ ε τ η ν ο π ο ία σ υ ν δ έετα ι σ τ ε ν ό τε ρ α (τ ό π ο ς τ η ς σ υ ν ή θ ο υ ς δ ια μ ο ν ή ς ή τη ς
κ ε ν τ ρ ικ ή ς δ ιο ίκ η σ η ς τ ο υ π α ρ ό χ ο υ , τό π ο ς τ η ς κ ύ ρ ια ς ε γ κ α τά σ τ α σ η ς ή τ η ς ε γ κ α τά σ τ α σ η ς π ο υ
ε κ π λ η ρ ώ ν ε ι τ η ν π α ρ ο χ ή ...). Ω σ τό σ ο , σ ε δύο π ε ρ ιπ τώ σ ε ις ε φ α ρ μ ό ζ ο ν τα ι ε ιδ ικ ο ί κ α ν ό ν ες:
•
α ν η σ ύ μ β α σ η α φ ο ρ ά α κ ίν η το , εφ α ρ μ ο σ τέ ο δ ίκ α ιο τ ε κ μ α ίρ ε τ α ι ό τ ι ε ίν α ι ε κ ε ίν ο τη ς χώ ρ α ς
ό π ο υ β ρ ίσ κ ε τ α ι τ ο α κ ίνη το .
•
ό σ ο ν α φ ο ρ ά τ η ν μ ε τα φ ο ρ ά ε μ π ο ρ ευ μ ά τω ν , το εφ α ρ μ ο σ τέ ο δ ίκ α ιο κ α θ ο ρ ίζ ε τ α ι σε
σ υ ν ά ρ τη σ η μ ε τ ο ν τό π ο φ ό ρ τω σ η ς ή εκ φ ό ρ τω σ η ς, ή μ ε τ ο ν τό π ο τη ς κ ύ ρ ια ς
ε γ κ α τ ά σ τ α σ η ς τ ο υ α π ο σ το λέα .
5. Π ρ ο κ ε ιμ έ ν ο υ ν α π ρ ο σ τ α τ ε ύ ο ν τ α ι τ α δ ικ α ιώ μ α τα τω ν κ α τα ν α λ ω τ ώ ν , η π ρ ο μ ή θ ε ια εν σ ω μ ά τω ν
κ ιν η τ ώ ν ή η π α ρ ο χ ή υ π η ρ ε σ ιώ ν σ' έν α π ρ ό σ ω π ο δ ιέ π ο ν τα ι α π ό κ α τ ά λ λ η λ ε ς δ ια τά ξεις. Ο ι
σ υ μ β ά σ ε ις α υ τ έ ς δ ιέ π ο ν τ α ι α π ό το δ ίκ α ιο τη ς χ ώ ρ α ς ό π ο υ ο κ α τ α ν α λ ω τ ή ς έ χ ε ι τη σ υ νή θη
δ ια μ ο ν ή το υ , ε κ τ ό ς α ν ο ι σ υ μ β α λ λ ό μ ε ν ο ι α π ο φ α σ ίσ ο υ ν δ ια φ ο ρ ε τικ ά . Σ ε κ ά θ ε π ερ ίπ τω σ η , το
ε π ιλ ε γ ό μ ε ν ο ε φ α ρ μ ο σ τ έ ο δ ίκ α ιο δ εν μ π ο ρ ε ί ν α θ έ τε ι σ ε μ ειο ν εκ τικ ή θέσ η κ α ι ν α σ τ ε ρ ε ί το ν
κ α τα ν α λ ω τ ή α π ό τ η ν π ρ ο σ τ α σ ία π ο υ το υ π α ρ έ χ ε ι τ ο δ ίκ α ιο τη ς χ ώ ρ α ς δ ια μ ο ν ή ς το υ , α ν είν α ι
ε υ ν ο ϊκ ό τ ε ρ ο γ ι' α υ τό ν . Ο ι κ α ν ό ν ε ς α υ το ί δ ε ν ε φ α ρ μ ό ζ ο ν τα ι σ τις σ υ μ β ά σ ε ις μ ε τ α φ ο ρ ά ς κ α ι σ τις
σ υ μ β ά σ ε ις π α ρ ο χ ή ς υ π η ρ ε σ ιώ ν σε χ ώ ρ α ά λ λ η α π ό εκ είνη τ η ς σ υ ν ή θ ο υ ς δ ια μ ο ν ή ς το υ
κ α τα ν α λ ω τ ή .
6. Η σ ύ μ β α σ η ε ρ γ α σ ία ς διέπ ετα ι:
•
είτε α π ό το δ ίκ α ιο τ η ς χ ώ ρ α ς ό π ο υ ο ε ρ γ α ζό μ ε ν ο ς π α ρ έ χ ε ι σ υ ν ή θ ω ς τ η ν ε ρ γ α σ ία του,
•
ε ίτε α π ό τ ο δ ίκ α ιο τ η ς χ ώ ρ α ς ό π ο υ β ρ ίσ κ ετα ι η εγ κ α τά σ τα σ η π ο υ π ρ ο σ έ λ α β ε το ν
εργαζόμ ενο,
•
ε ίτε α π ό τ ο δ ίκ α ιο τ η ς χ ώ ρ α ς μ ε τ η ν ο π ο ία η σ ύ μ β α σ η ε ρ γ α σ ία ς σ υ ν δ έ ε τ α ι σ τενό τερ α .
Α ν ο ι σ υ μ β α λ λ ό μ ε ν ο ι α π ο φ α σ ίσ ο υ ν ν α επ ιλ έ ξ ο υ ν ά λ λ ο ε φ α ρ μ ο σ τέ ο στη σ ύ μ β α σ η δ ίκ α ιο , η
ε π ιλ ο γ ή α υ τή δ ε ν μ π ο ρ ε ί ν α γ ίν ε τ α ι εις β ά ρ ο ς τη ς π ρ ο σ τα σ ία ς το υ ερ γα ζο μ έ νο υ .
7. Ο ι ισ χ ύ ο υ σ ε ς ή μ ε λ λ ο ν τ ικ έ ς δ ια τά ξ εις τ ο υ κ ο ιν ο τικ ο ύ δ ικ α ίο υ υ π ε ρ έ χ ο υ ν τ ω ν δ ια τ ά ξ ε ω ν τη ς
σ ύ μ β α σ η ς, ιδ ίω ς σ ε ό ,τ ι α φ ο ρ ά τ ο ν δ ια κ α ν ο ν ισ μ ό σ υ γ κ ρ ο ύ σ ε ω ν ν ό μ ω ν σ χ ε τικ ώ ν μ ε σ υ μ β α τικ έ ς
ε ν ο χ έ ς γ ια ε ιδ ικ ά θ έμ α τα .
8. Μ ε τ ά τ η ν έ ν α ρ ξ η ισ χ ύ ο ς τ η ς σ ύ μ β α σ η ς, κ ά θ ε κ ρ ά τ ο ς μ έ λ ο ς π ο υ ε π ιθ υ μ ε ί ν α θ ε σ π ίσ ε ι έν α ν έ ο
κ α ν ό ν α σ ύ γ κ ρ ο υ σ η ς ν ό μ ω ν γ ια μ ια ιδ ια ίτερ η κ α τ η γ ο ρ ία σ υ μ β ά σ ε ω ν π ο υ ε μ π ίπ τ ε ι σ το πεδ ίο
ε φ α ρ μ ο γ ή ς τ η ς σ ύ μ β α σ η ς ή το ο π ο ίο ε π ιθ υ μ ε ί ν α γ ίν ε ι μ έ ρ ο ς σ ε π ο λ υ μ ε ρ ή σ ύ μ β α σ η σ το ν το μ έ α
α υ τό , ο φ ε ίλ ε ι ν α ε ν η μ ε ρ ώ ν ε ι σ χ ε τικ ά τα λ ο ιπ ά υ π ο γ ρ ά φ ο ν τ α κ ρ ά τη . Τ α ε ν λ ό γ ω υ π ο γ ρ ά φ ο ν τα
κ ρ ά τη δ ια θ έ τ ο υ ν π ρ ο θ ε σ μ ία έ ξ ι μ η ν ώ ν γ ια ν α α ν τιδ ρ ά σ ο υ ν κ α ι, ε φ ό σ ο ν τ ο ε π ιθ υ μ ο ύ ν , ν α
ζ η τ ή σ ο υ ν δ ια β ο ύ λ ε υ σ η . Α ν ε ν τ ό ς τη ς π ρ ο θ ε σ μ ία ς τ ω ν έ ξ ι μ η ν ώ ν δ ε ν έ χ ε ι δ ια τ υ π ω θ ε ί κ α μ ία
π α ρ α τ ή ρ η σ η ή α ν κ α τ ό π ιν τ ω ν δ ια β ο υ λ ε ύ σ ε ω ν δ εν έχ ε ι ε π ιτ ε υ χ θ ε ί σ υ μ φ ω ν ία ε ν τ ό ς δ ύ ο ετώ ν
(έ ν α έ τ ο ς γ ια τ η ν π ο λ υ μ ε ρ ή σ ύ μ β α σ η ), το α ιτο ύ ν κ ρ ά το ς μ π ο ρ ε ί ν α τ ρ ο π ο π ο ιή σ ε ι τ ο δ ίκ α ιό το υ ή
ν α π ρ ο σ χ ω ρ ή σ ε ι σ τη σ ύ μ β α σ η .
9. Η σ ύ μ β α σ η α ρ χ ίζ ε ι ν α ισ χ ύ ε ι γ ια π ε ρ ίο δ ο δ έκ α ετώ ν. Σ τη σ υ ν έχ εια , α ν α ν ε ώ ν ε τ α ι σ ιω π η ρ ά
κ ά θ ε π έ ν τ ε έτη κ α ι μ π ο ρ ε ί ν α κ α τα γ γ ε λ θ ε ί α π ό έν α α π ό τ α υ π ο γ ρ ά φ ο ν τ α κ ρ ά τη .
10. Τ ο 1998, υ π ε γ ρ ά φ η σ α ν δ ύ ο π ρ ω τό κ ο λ λ α π ο υ α φ ο ρ ο ύ ν τ η ν π ρ ο δ ικ α σ τ ικ ή ερ μ η ν ε ία τη ς
σ ύ μ β α σ η ς α π ό τ ο Δ ικ α σ τή ρ ιο τω ν Ε υ ρ ω π α ϊκ ώ ν Κ ο ιν ο τή τ ω ν . Έ ν α τρ ίτο π ρ ω τό κ ο λ λ ο , π ο υ
υ π ε γ ρ ά φ η τ ο 1980 κ α ι σ υ μ π λ η ρ ώ θ η κ ε το 1996, ε π ιτρ έ π ε ι στη Δ α νία , τη Σ ο υ η δ ία κ α ι τη
Φ ιν λ α ν δ ία ν α δ ια τ η ρ ή σ ο υ ν τις εθ ν ικ έ ς τ ο υ ς δ ια τά ξ εις σ χ ε τικ ά μ ε τ ο ε φ α ρ μ ο σ τ έ ο δίκ α ιο σε
ζ η τ ή μ α τ α θ α λ ά σ σ ια ς μ ε τ α φ ο ρ ά ς εμ π ο ρ ευ μ ά τω ν .
11. Σ τη σ ύ μ β α σ η έ χ ο υ ν π ρ ο σ α ρ τ η θ ε ί τέ σ σ ε ρ ις κ ο ιν ές δ η λ ώ σ εις:
•
τ ο 1980, ο ρ ισ μ έ ν α κ ρ ά τη μ έλη ζ η το ύ σ α ν τη ν ε ν α ρ μ ό ν ισ η τω ν μ έ τρ ω ν π ο υ θ α π ρ έ π ε ι ν α
λ η φ θ ο ύ ν α π ό τ η ν Κ ο ιν ό τ η τ α ό σ ο ν α φ ο ρ ά το υ ς κ α ν ό ν ε ς σ ύ γ κ ρ ο υ σ η ς, μ ε τ ις δ ια τά ξ εις τη ς
σ ύ μ β α σ η ς·
•
δ ια τ ύ π ω ν α ν ε π ίσ η ς τη δ υ ν α τό τ η τ α
ε ρ μ η ν ε ία ς τ η ς σ ύ μ β α σ η ς·
•
τ ο 1988, μ ε τ ά τ η ν υ π ο γ ρ α φ ή τω ν δύο π ρ ω το κ ό λ λ ω ν , π ρ ο β λ ε π ό τ α ν α ντα λ λ α γή
π λ η ρ ο φ ο ρ ιώ ν μ ε τα ξ ύ τ ω ν κ ρ α τώ ν μ ελ ώ ν κ α ι το υ Δ ικ α σ τη ρ ίο υ σ χ ε τικ ά μ ε τ ις α π ο φ ά σ ε ις
π ο υ ε κ δ ίδ ο ν τ α ι σ τ ο ν τ ο μ έ α τω ν σ υ μ β α τικ ώ ν ενοχώ ν·
να
α ν α τε θ ο ύ ν
σ το
Δ ικ α σ τή ρ ιο
α ρ μ ο δ ιό τη τε ς
•
επ ί π λ έ ο ν , δ ια τ υ π ω ν ό τ α ν το α ίτη μ α κ ά θ ε ν έ ο κ ρ ά το ς μ έλ ο ς τ η ς Κ ο ιν ό τη τ α ς ν α
π ρ ο σ χ ω ρ ε ί, ό τ α ν υ π ο γ ρ ά φ ε ι τη σ ύ μ β α σ η τη ς Ρ ώ μ η ς, σ το π ρ ω τ ό κ ο λ λ ο σ χ ε τικ ά μ ε τη ν
ε ρ μ η ν ε ία τ η ς σ ύ μ β α σ η ς α πό το Δ ικ α σ τή ρ ιο .
4) ΠΡΟΘΕΣΜΙΑ ΠΟΥ ΕΧΕΙ ΟΡΙΣΘΕΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ
ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ ΣΤΑ ΚΡΑΤΗ ΜΕΑΗ
5) ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΕΝΑΡΞΗΣ ΙΣΧΥΟΣ (εφόσον δεν συμπίπτει με την
προηγούμενη ημερομηνία)
6) ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
Επίσημη Ε φημερίδα Γ 27, 26.01.1998
7) ΜΕΤΑΓΕΝΕΣΤΕΡΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ
8) ΜΕΤΡΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ
ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΣΕ ΑΣΤΙΚΕΣ
ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ
Προπαρασκευή της παγκόσμιας σύμβασης της Χάγης για τις
αλλοδαπές δικαστικές αποφάσεις
1) ΣΤΟΧΟΣ
Π ρ ο π α ρ α σ κ ε υ ή τ ω ν δ ια π ρ α γ μ α τ ε ύ σ ε ω ν σ χετικ ά μ ε τη μ ελ λ ο ν τικ ή π α γ κ ό σ μ ια ς σ ύ μ β α σ η τη ς
Χ ά γ η ς π ε ρ ί τ η ς δ ικ α ιο δ ο σ ία ς , τη ς α ν α γ ν ώ ρ ισ η ς κ α ι τη ς ε κ τέ λ ε σ η ς τ ω ν α λ λ ο δ α π ώ ν δ ικ α σ τικ ώ ν
α π ο φ ά σ ε ω ν σ ε α σ τ ικ έ ς κ α ι ε μ π ο ρ ικ έ ς υ π ο θ έσ εις.
2) ΜΕΤΡΟ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ
Συμπεράσματα του Συμβουλίου σχετικά με τις εργασίες της Χ άγης ενόψει της
προπαρασκευής σχεδίου σύμβασης περί της διεθνούς δικαιοδοσίας και την ισχύ των
αλλοδαπώ ν δικαστικώ ν αποφάσεων σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις (22.10.1999)
Σ χέδιο της Σύμβασης της Χάγης περί της δικαιοδοσίας, της αναγνώρισης και της
εκτέλεσης τω ν αλλοδαπώ ν δικαστικών αποφάσεων - Συμφω νία του Συμβουλίου για τη
μέθοδο εργασίας (2.12.1999)
3) ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ
1. Η Σ υ ν δ ιά σ κ ε ψ η τ η ς Χ ά γ η ς έ χ ε ι σ τ ό χ ο ν α « π ρ ο ε τ ο ιμ ά σ ε ι τη σ τα δ ια κ ή ε ν ο π ο ίη σ η τω ν κ α ν ό ν ω ν
ιδ ιω τ ικ ο ύ δ ιε θ ν ο ύ ς δ ικ α ίο υ » ό π ω ς α ν α φ έ ρ ε ι τ ο κ α τα σ τ α τικ ό τη ς. Η Σ υ ν δ ιά σ κ εψ η , π ο υ
σ υ γ κ λ ή θ η κ ε γ ια π ρ ώ τη φ ο ρ ά το 1893, έγινε μ ό ν ιμ ο ς δ ιε θ ν ή ς ο ρ γ α ν ισ μ ό ς το 1955. Τ η ν 1η
Ια ν ο υ ά ρ ιο υ 2 0 0 0 α ρ ιθ μ ο ύ σ ε 4 7 μ έλη, μ ετα ξ ύ τω ν ο π ο ίω ν ό λ α τ α κ ρ ά τη μ έλη τ η ς Ε υ ρ ω π α ϊκ ή ς
Έ ν ω σ η ς , κ α ι έ χ ε ι ε γ κ ρ ίν ε ι 34 δ ιε θ ν ε ίς σ υ μ β ά σ ε ις σ τ ο υ ς δ ιά φ ο ρ ο υ ς τ ο μ ε ίς τ ο υ ιδ ιω τικ ο ύ δ ιε θ ν ο ύ ς
δ ικ α ίο υ (δ ιε θ ν ή ς δ ικ α σ τ ικ ή κ α ι δ ιο ικ η τικ ή σ υ ν ερ γα σ ία · σ υ γ κ ρ ο ύ σ ε ις ν ό μ ω ν σ χ ε τικ ώ ν με
σ υ μ β ά σ ε ις, α δ ικ ή μ α τα , υ π ο χ ρ ε ώ σ ε ις δ ια τρ ο φ ή ς, κ α θ ε σ τώ ς κ α ι π ρ ο σ τ α σ ία τ ω ν π α ιδιώ ν , σ χέσ εις
μ ε τα ξ ύ σ υ ζ ύ γ ω ν , κ λ η ρ ο ν ο μ ικ έ ς σχέσ εις· δ ικ α ιο δ ο σ ία τω ν δ ικ α σ τ η ρ ίω ν κ α ι εκ τέλεσ η τω ν
α λ λ ο δ α π ώ ν δ ικ α σ τ ικ ώ ν α π ο φ ά σ ε ω ν κ λπ .).
2. Π ρ ο β λ έ π ε τ α ι ό τ ι τ ο φ θ ιν ό π ω ρ ο 2 0 0 0 , ο ι ερ γ α σ ίες τ η ς Σ υ ν δ ιά σ κ ε ψ η ς τ η ς Χ ά γ η ς θ α α φ ο ρ ο ύ ν
σ χ έ δ ιο σ ύ μ β α σ η ς σ χ ε τ ικ ά μ ε τη δ ιεθν ή δ ικ α ιο δ ο σ ία κ α ι τ η ν ισ χύ τ ω ν α λ λ ο δ α π ώ ν δ ικ α σ τικ ώ ν
α π ο φ ά σ ε ω ν σ ε ε μ π ο ρ ικ έ ς κ α ι α σ τ ικ έ ς υ π ο θ έ σ ε ις, Μ ια ειδ ικ ή π ρ ο π α ρ α σ κ ε υ α σ τικ ή επ ιτρ ο π ή
σ υ ν ή λ θ ε α π ό τ ις 25 έ ω ς τ ις 30 Ο κ τ ω β ρ ίο υ 1999. Π ρ ιν α π ό τ η ν εν λ ό γ ω σ ύ σ κ εψ η , η Ε π ιτρ ο π ή
π ρ ό τ ε ιν ε σ ύ σ τ α σ η α π ό φ α σ η ς το υ Σ υ μ β ο υ λ ίο υ σ χ ε τικ ά μ ε τ ις μ ε λ λ ο ν τ ικ έ ς δ ια β ο υ λ εύ σ ε ις
[8 Ε Ο (1 9 9 9 ) 8 4 6 τ ε λ ικ ό , 2 6 .0 5 .1 9 9 9 ], Π α ρ έ θ ε τ ε σ ύ ν τ ο μ ο α π ο λ ο γ ισ μ ό τ ω ν ε ρ γ α σ ιώ ν π ο υ
β ρ ίσ κ ο ν τ α ι σ ε εξ έλ ιξ η ό σ ο ν α φ ο ρ ά τη δικ α σ τικ ή σ υ ν ε ρ γ α σ ία σ ε α σ τικ έ ς υ π ο θ έ σ ε ις (α ν α θ εώ ρ η σ η
τ ω ν σ υ μ β ά σ ε ω ν τ ω ν Β ρ υ ξ ε λ λ ώ ν κ α ι τ ο υ Λ ο υ γ κ ά ν ο ) κ α ι κ α θ ό ρ ιζ ε ο ρ ισ μ έ ν ε ς κ ο ιν έ ς α ρ χές τις
ο π ο ίε ς τ α κ ρ ά τη μ έλη ο φ ε ίλ ο υ ν ν α υ π ε ρ α σ π ίζ ο ν τ α ι κ α τά τις δ ια π ρ α γ μ α τε ύ σ ε ις, ώ σ τε ν α
ε ξ α σ φ α λ ισ τ ε ί η σ υ ν ο χ ή τ ω ν δ ια τ ά ξ ε ω ν τ η ς μ ε λ λ ο ν τ ικ ή ς π α γ κ ό σ μ ια ς σ ύ μ β α σ η ς με τις ήδη
υ π ά ρ χ ο υ σ ε ς τ η ς σ ύ μ β α σ η ς τ ω ν Β ρ υ ξ ε λ λ ώ ν η ο π ο ία α φ ο ρ ά τ α ίδ ια θ έμ α τα . Ε ξ ά λ λ ο υ , η Ε π ιτρ ο π ή
ε π έ μ ε ιν ε σ τ η ν α ν ά γ κ η σ υ ν τ ο ν ισ μ ο ύ α ν ά μ ε σ α σ τα κ ρ ά τη μέλη.
3. Σ τ ις 22 Ο κ τ ω β ρ ίο υ 1999, το Σ υ μ β ο ύ λ ιο τ η ς Ε υ ρ ω π α ϊκ ή ς Έ ν ω σ η ς ε ν έ κ ρ ιν ε τα σ υ μ π ερ ά σ μ α τα
σ χ ε τ ικ ά μ ε τ ο ν σ υ ν τ ο ν ισ μ ό τ η ς θ έ σ η ς τ ω ν κ ρ α τώ ν μ ελώ ν. Α υ τό ς ο σ υ σ τ η μ α τ ικ ό ς σ υ ντο νισ μ ό ς,
μ ε π ρ ω τ ο β ο υ λ ία τ η ς π ρ ο ε δ ρ ία ς , π ρ έ π ε ι ν α ε γ γ υ ά τα ι τη σ υ ν ο χ ή τ ω ν δ ια π ρ α γ μ α τε ύ σ ε ω ν κ α ι τη
σ υ μ μ ό ρ φ ω σ η τ ω ν λ α μ β α ν ό μ ε ν ω ν θ έ σ ε ω ν με τ ο υ ς κ ο ιν ο τ ικ ο ύ ς κ α ν ό ν ε ς. Θ α π ρ έ π ε ι ν α
δ ιο ρ γ α ν ω θ ο ύ ν δ ια β ο υ λ ε ύ σ ε ις α ν ά μ ε σ α σ τα κ ρ ά τη μ έλη κ α ι τ η ν Ε π ιτρ ο π ή , β ά σ ε ι τω ν ε γγρ ά φ ω ν
ε ρ γ α σ ία ς ή τ ω ν γ ρ α π τ ώ ν π ρ ο τ ά σ ε ω ν π ο υ υ π ο β ά λ λ ο υ ν τ α κ ρ ά τη μ έλη. Ε π ίσ η ς, τ α κ ρ ά τη μέλη
α ν α λ α μ β ά ν ο υ ν τη δ έ σ μ ε υ σ η ν α π ρ ο σ θ έ σ ο υ ν , εά ν χρ εια σ τεί, ειδικ ή ρ ή τρ α α ν ά μ ε σ α σ τις δ ια τά ξ εις
τ η ς μ ε λ λ ο ν τ ικ ή ς σ ύ μ β α σ η ς , π ρ ο κ ε ιμ έ ν ο υ ν α ε ξ α σ φ α λ ίζ ε τα ι η σ υ μ μ ό ρ φ ω σ ή τη ς με τα
υ φ ισ τ ά μ ε ν α ή σ χ ε δ ια ζ ό μ ε ν α κ ο ιν ο τ ικ ά μέσα.
4. Σ τ ις 2 Δ ε κ ε μ β ρ ίο υ 1999, τ ο Σ υ μ β ο ύ λ ιο κ α τέ λ η ξ ε σ ε σ υ μ φ ω ν ία ό σ ο ν α φ ο ρ ά τη μ έθο δ ο
ε ρ γ α σ ία ς π ο υ θ α π ρ έ π ε ι ν α α κ ο λ ο υ θ η θ ε ί ώ σ τε ν α ε ξ ε τα σ το ύ ν τ α α κ ό λ ο υ θ α θ έ μ α τ α : σ υ μ β ά σ εις
π ο υ σ υ ν ά π τ ο ν τ α ι α π ό τ ο υ ς κ α τα ν α λ ω τέ ς, α το μ ικ ή σ ύ μ β α σ η ερ γ α σ ία ς, υ π ο κ α τα σ τή μ α τα ,
π ο λ λ α π λ ο ί ε ν α γ ό μ ε ν ο ι, α π ο κ λ ε ιό μ ε ν ε ς β ά σ εις δ ιε θ ν ο ύ ς δ ικ α ιο δ ο σ ία ς, δ ικ α ιο δ ο σ ία τ ο υ εκ ά σ το τε
δ ικ α σ τ η ρ ίο υ , ε κ κ ρ ε μ ο δ ικ ία κ α ι σ υ ν θ ή κ ε ς έ λ λ ε ιψ η ς δ ιε θ ν ο ύ ς δ ικ α ιο δ ο σ ία ς ε ν ό ς δ ικ α σ τη ρ ίο υ ,
ν ο μ ικ ή σ υ ν δ ρ ο μ ή , α π ο ζ η μ ιώ σ ε ις, δ η μ ό σ ια έγγρ α φ α , ρ ή τρ α α π ο σ ύ ν δ ε σ η ς, ο μ ο σ π ο ν δ ια κ ές
ρ ή τρ ες, η λ ε κ τ ρ ο ν ικ ό ε μ π ό ρ ιο .
5. Τ έλ ο ς, η π α γ κ ό σ μ ια σ ύ μ β α σ η ο φ ε ίλ ε ι « ν α π α ρ έ χ ε ι τη δ υ ν α τό τ η τ α σ τ ο υ ς ο ικ ο ν ο μ ικ ο ύ ς φ ο ρ είς
κ α ι σ τα ά τ ο μ α μ έ σ α σ τ η ν Κ ο ιν ό τ η τ α π ο υ έ χ ο υ ν ε ν δ ε χ ο μ έ ν ω ς σ υ μ φ έ ρ ο ν α π ό τ η ν εφ α ρ μ ο γή [της]
[...] ν α ε π ω φ ε λ ο ύ ν τ α ι σ α φ ώ ν κ α ι σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν ω ν κ α ν ό ν ω ν δ ιε θ ν ο ύ ς δ ικ α ιο δ ο σ ία ς, ο ι ο π ο ίο ι θα
λ α μ β ά ν ο υ ν υ π ό ψ η τ η ν ιδ ια ιτ ε ρ ό τη τα ο ρ ισ μ έ ν ω ν κ α τη γ ο ρ ιώ ν π ρ ο σ ώ π ω ν , κ α θ ώ ς κ α ι
α π ο τ ε λ ε σ μ α τ ικ ώ ν κ α ν ό ν ω ν α ν α γ ν ώ ρ ισ η ς κ α ι εκ τέ λ ε σ η ς τω ν α π ο φ ά σ ε ω ν , ο ι ο π ο ίο ι θα
π ρ ο σ φ έ ρ ο υ ν ό λ ε ς τ ις ε γ γ υ ή σ ε ις ό σ ο ν α φ ο ρ ά τ η ν ισ ο ρ ρ ο π ία δ ικ α ιω μ ά τω ν κ α ι υ π ο χ ρ ε ώ σ ε ω ν τω ν
μ ε ρ ώ ν » (σ ύ σ τ α σ η τ η ς Ε π ιτ ρ ο π ή ς 8 Ε Ο (1 9 9 9 ) 846 τε λ ικ ό , 2 6 .0 5 .1 9 9 9 ).
4) ΠΡΟΘΕΣΜΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ ΣΤΑ
ΚΡΑΤΗ ΜΕΑΗ
Δ ε ν α π α ιτ ε ίτ α ι
5) ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΕΝΑΡΞΗΣ ΙΣΧΥΟΣ
Δ ε ν α π α ιτ ε ίτ α ι
6) ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
Δεν έχει δημοσιευτεί στην Επίσημη Εφημερίδα
7) ΜΕΤΑΓΕΝΕΣΤΕΡΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ
8) ΜΕΤΡΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ
Γία περισσότερες πληροφ ορίες σχετικά με :
•
τη Σ υ ν δ ιά σ κ ε ψ η ιδ ιω τ ικ ο ύ δ ιε θ ν ο ύ ς δ ικ α ίο υ τη ς Χ ά γη ς
•
τ ις π ρ ο π α ρ α σ κ ε υ α σ τ ικ έ ς π ρ ά ξ ε ις τ η ς μ ε λ λ ο ν τ ικ ή ς π α γ κ ό σ μ ια ς σ ύ μ β α σ η ς γ ια τη
δ ικ α ιο δ ο σ ία , τ η ν α ν α γ ν ώ ρ ισ η κ α ι τ η ν εκ τέ λ ε σ η τ ω ν δ ικ α σ τ ικ ώ ν α π ο φ ά σ ε ω ν σε α σ τικ ές
κ α ι ε μ π ο ρ ικ έ ς υ π ο θ έ σ ε ις
1 8 .1 2 .2 0 0 0
[
Εί
|
Επίσημη Ε φ η μ ερ ίδ α τω ν Ε υρω παϊκώ ν Κ ο ινο τή τω ν
ΧΑΡΤΗΣ ΘΕΜΕΛΙΩΔΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ
ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ
(2 0 0 0 /0 364/01)
0
3 6 4 /1
1 8 .1 2 .2 0 0 0
π
π
Ε πίσημη Ε φ η μ ερ ίδ α τ ω ν Ε υρ ω π α ϊκ ώ ν Κ ο ιν ο τή τω ν
PROCLAMACIÓN SOLEMNE
H0JTIDELIG PROKLAMATION
FEIERLICHE PROKLAMATION
ΠΑΝΗΓΥΡΙΚΗ ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ
SOLEMN PROCLAMATION
PROCLAMATION SOLENNELLE
FORÓGRA SOLLÚNTA
PROCLAMAZIONE SOLENNE
PLECHTIGE AFKONDIGING
PROCLAMAÇÂO SOLENE
JUHLALLINEN JULISTUS
HÖGTIDLIG PROKLAMATION
C
3 6 4 /3
1 8 .1 2 .2 0 0 0
EL
1
Επίσημη Ε φ η μ ερ ίδ α τ ω ν Ε υρ ω π α ϊκ ώ ν Κ ο ιν ο τή τ ω ν
C
3 6 4 /5
El Parlamento Europeo, el Consejo y la Comisión proclam an solem nemente en tanto que Carta de los
Derechos Fundamentales de la Unión Europea el texto que figura a continuación.
Europa-Parlamentet, Rádet og Kommissionen proklam erer hojtideligt den tekst, der folger nedenfor, som
Den Europaeiske Unions charter om grundlteggende rettigheder.
Das Europäische Parlament, der Rat und die Kommission proklam ieren feierlich den nachstehenden Text
als Charta der Grundrechte der Europäischen Union.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και η Επιτροπή διακηρύσσουν πανηγυρικά, ως Χάρτη Θεμελιωδών
Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το κείμενο που ακολουθεί.
The European Parliament, the Council and the Commission solemnly proclaim the text below as the
C harter of fundamental rights of the European Union.
Le Parlement européen, le Conseil et la Commission proclam ent solennellement en tant que Charte des
droits fondam entaux de l'Union européenne le texte repris ci-après.
Forôgraionn Parlaimint na hEorpa, an Chomhairle agus an Coimisiun go sollûnta an téacs thios m ar an
Chairt um Chearta Buniisacha den Aontas Eorpach.
Il Parlam ento europeo, il Consiglio e la Commissione proclam ano solennemente quale Carta dei diritti
fondam entali dell'Unione europea il testo riportato in appresso.
Het Europees Parlement, de Raad en de Commissie kondigen plechtig als Handvest van de grondrechten
van de Europese Unie de hierna opgenom en tekst af.
O Parlam ento Europeu, o Conselho e a Comissâo proclamam solenemente, enquanto Carta dos Direitos
Fundamentals da Uniâo Europeia, o texto a seguir transcrito.
Euroopan parlam entó, neuvosto ja komissio juhlallisesti julistavat jäljempänä esitetyn tekstin Euroopan
unionin perusoikeuskirjaksi.
Europapariam entet, râdet och kommissionen tillkännager högtidligt denna text sâsom stadga om de
grundläggande rättigheterna i Europeiska Unionen.
C
3 6 4 /6
η τ η
Επίσημη Ε φ η μ ερ ίδ α τ ω ν Ε υρ ω π α ϊκ ώ ν Κ ο ιν ο τή τ ω ν
Hecho en Niza, el siete de diciembre del año dos mil.
Udfærdiget i Nice den syvende december to tusind.
Geschehen zu Nizza am siebten Dezember zweitausend.
Έγινε στη Νίκαια, στις επτά Δεκεμβρίου δύο χιλιάδες.
Done at Nice on the seventh day of December in the year two thousand.
Fait à Nice, le sept décem bre deux mille.
A rna dhéanam h i Nice, an seachtù là de Nollaig sa bhliain dhá mhíle.
Fatto a Nizza, addi sette dicembre duemila.
Gedaan te Nice, de zevende december tweeduizend.
Feito em Nice, em sete de Dezembro de dois mil.
Tehty Nizzassa seitsem äntenä päivänä joulukuuta vuonna kaksituhatta.
Som skedde i Nice den sjunde december tjugohundra.
1 8 .1 2 .2 0 0 0
1 8 .1 2 .2 0 0 0
Γ~ΪΓΊ
Επίσημη Ε φ η μ ερ ίδ α τ ω ν Ε υρ ω π α ϊκ ώ ν Κ ο ιν ο τή τω ν
Por el Parlamento Europeo
For Europa-Parlamentet
Für das Europäische Parlament
Για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο
For the European Parliament
Pour le Parlement européen
Thar ceann Pharlaimint na hEorpa
Per il Parlamento europeo
Voor het Europees Parlement
Pelo Parlamento Europeu
Euroopan parlam entin puolesta
För Europapariam entet
Por el Consejo de la U nión Europea
For Râdet for Den Europæiske Union
Für den Rat der Europäischen Union
Για το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής 'Ενωσης
For the Council o f the European Union
Pour le Conseil de l'Union européenne
Thar ceann Chom hairle an Aontais Eorpaigh
Per il Consiglio dell'Unione europea
Voor de Raad van de Europese Unie
Pelo Conselho da Uniäo Europeia
Euroopan unionin neuvoston puolesta
För Europeiska unionens räd
Por la Comisión Europea
For Europa-kom m issionen
Für die Europäische Kommission
Για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή
For the European Com m ission
Pour la Commission européenne
Thar ceann an Choim isiúin Eorpaigh
Per la Comm issione europea
Voor de Europese Commissie
Pela Comissäo Europeia
Euroopan kom ission puolesta
For Europeiska kom m issionen
C
3 6 4 /7
1 8 .1 2 .2 0 0 0
ΈΓ~|
Επίσημη Ε φ η μ ερ ίδ α τ ω ν Ε υρω πα ϊκώ ν Κ ο ιν ο τή τω ν
0
3 6 4 /9
ΚΕΦΑΛΑΙΟ I
ΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑ
Αρθρο 1
Ανθρώπινη αξιοπρέπεια
Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια είναι απαραβίαστη. Πρέπει να είναι σεβαστή και να προστατεύεται.
Αρθρο 2
Δικαίωμα στη ζωή
1.
Κάθε πρόσωπο έχει δικαίωμα στη ζωή.
2.
Κανείς δεν μπορεί να καταδικαστεί στην ποινή του θανάτου ούτε να εκτελεστεί.
Αρθρο 3
Δικαίωμα στην ακεραιότητα του προσώπου
1.
Κάθε πρόσωπο έχει δικαίωμα στη σωματική και διανοητική ακεραιότητά του.
2.
Στο πεδίο της ιατρικής και της βιολογίας, πρέπει να τηρούνται ιδίως τα εξής:
— η ελεύθερη και εν επιγνώσει συναίνεση του ενδιαφερομένου, σύμφωνα με τις λεπτομερέστερες διατάξεις
που ορίζονται από το νόμο,
— η απαγόρευση των ευγονικών πρακτικών, ιδίως όσων αποσκοπούν στηνεπιλογή των προσώπων,
— η απαγόρευση της μετατροπής του ανθρωπίνου σώματος και των μερών του καθαυτών σε πηγή κέρδους,
— η απαγόρευση του αναπαραγωγικού κλωνισμού των ανθρωπίνων όντων.
Αρθρο 4
Απαγόρευση των βασανιστηρίων και των απάνθρωπων ή εξευτελιστικών ποινών ή μεταχείρισης
Κανείς δεν μπορεί να υποβληθεί σε βασανιστήρια ούτε σε απάνθρωπες ή εξευτελιστικές ποινές ή μεταχείριση.
Αρθρο 5
Απαγόρευση της δουλείας και της αναγκαστικής εργασίας
1.
Κανείς δεν μπορεί να κρατηθεί σε δουλεία ούτε σε ειλωτεία.
2.
Κανείς δεν μπορεί να υποβληθεί σε αναγκαστική ή υποχρεωτική εργασία.
3.
Απαγορεύεται η εμπορία των ανθρωπίνων όντων.
Ο 3 6 4 /1 0
ππ
Επίσημη Ε φ η μ ερ ίδ α τ ω ν Ε υρ ω π α ϊκ ώ ν Κ ο ιν ο τή τω ν
1 8 .1 2 .2 0 0 0
ΚΕΦΑΛΑΙΟ II
ΕΛΕΥΘΕΡΙΕΣ
Αρθρο 6
Δικαίωμα στην ελευθερία και την ασφάλεια
Κάθε πρόσωπο έχει δικαίωμα στην ελευθερία και την ασφάλεια.
Αρθρο 7
Σεβασμός της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής
Κάθε πρόσωπο έχει δικαίωμα στο σεβασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής του, της κατοικίας του και
των επικοινωνιών του.
Αρθρο 8
Προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα
1.
Κάθε πρόσωπο έχει δικαίωμα στην προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα που το αφορούν.
2.
Η επεξεργασία αυτών των δεδομένων πρέπει να γίνεται νομίμως, για καθορισμένους σκοπούς και με βάση
τη συγκατάθεση του ενδιαφερομένου ή για άλλους θεμιτούς λόγους που προβλέπονται από το νόμο. Κάθε
πρόσωπο έχει δικαίωμα να έχει πρόσβαση στα συλλεγέντα δεδομένα που το αφορούν και να επιτυγχάνει τη
διόρθωσή τους.
3.
Ο σεβασμός των κανόνων αυτών υπόκειται στον έλεγχο ανεξάρτητης αρχής.
Αρθρο 9
Δικαίωμα γάμου και δικαίωμα ίδρυσης οικογένειας
Το δικαίωμα γάμου και το δικαίωμα ίδρυσης οικογένειας διασφαλίζονται σύμφωνα με τις εθνικές νομοθεσίες
που διέπουν την άσκησή τους.
Αρθρο 10
Ελευθερία σκέψης, συνείδησης και θρησκείας
1.
Κάθε πρόσωπο έχει δικαίωμα στην ελευθερία σκέψης, συνείδησης και θρησκείας. Το δικαίωμα αυτό
συνεπάγεται την ελευθερία μεταβολής θρησκεύματος ή πεποιθήσεων, καθώς και την ελευθερία εκδήλωσης
του θρησκεύματος ή των πεποιθήσεών του, ατομικά ή συλλογικά, δημοσία ή κατ' ιδίαν, με τη λατρεία, την
εκπαίδευση, την άσκηση των θρησκευτικών καθηκόντων και τις τελετές.
2.
Το δικαίωμα αντίρρησης συνειδήσεως αναγνωρίζεται σύμφωνα με τις εθνικές νομοθεσίες που διέπουν την
άσκησή του.
1 8 .1 2 .2 0 0 0
ππ
Ε πίσημη Ε φ η μ ερ ίδ α τ ω ν Ε υρ ω π α ϊκ ώ ν Κ ο ιν ο τή τω ν
Ε
3 6 4 /1 1
Άρθρο 11
Ελευθερία έκφρασης και πληροφόρησης
1.
Κάθε πρόσωπο έχει δικαίωμα στην ελευθερία έκφρασης. Το δικαίωμα αυτό περιλαμβάνει την ελευθερία
γνώμης και την ελευθερία λήψης ή μετάδοσης πληροφοριών ή ιδεών, χωρίς την ανάμειξη δημοσίων αρχών και
αδιακρίτως συνόρων.
2.
Η ελευθερία των μέσων μαζικής ενημέρωσης και η πολυφωνία τους είναι σεβαστές.
Άρθρο 12
Ελευθερία του συνέρχεσθαι και του συνεταιρίζεσθαι
1.
Κάθε πρόσωπο έχει δικαίωμα στην ελευθερία του συνέρχεσθαι ειρηνικώς και στην ελευθερία του συνε­
ταιρίζεσθαι σε όλα τα επίπεδα, ιδίως στον πολιτικό και το συνδικαλιστικό τομέα, καθώς και στους τομείς που
αναφέρονται στον πολίτη, πράγμα που συνεπάγεται το δικαίωμα κάθε προσώπου να ιδρύει με άλλους συνδι­
καλιστικές ενώσεις και να προσχωρεί σ' αυτές για την υπεράσπιση των συμφερόντων του.
2.
Τα πολιτικά κόμματα, στο επίπεδο της Ένωσης, συμβάλλουν στην έκφραση της πολιτικής βούλησης των
πολιτών της Ένωσης.
Άρθρο 13
Ελευθερία της τέχνης και της επιστήμης
Η τέχνη και η επιστημονική έρευνα είναι ελεύθερες. Η ακαδημαϊκή ελευθερία είναι σεβαστή.
Άρθρο 14
Δικαίωμα εκπαίδευσης
1.
Κάθε πρόσωπο έχει δικαίωμα στην εκπαίδευση και στην πρόσβαση στην επαγγελματική και συνεχή
κατάρτιση.
2.
Το δικαίωμα αυτό περιλαμβάνει την ευχέρεια δωρεάν παρακολούθησης της υποχρεωτικής εκπαίδευσης.
3.
Η ελευθερία ίδρυσης εκπαιδευτικών ιδρυμάτων με σεβασμό των δημοκρατικών αρχών, καθώς και το
δικαίωμα των γονέων να εξασφαλίζουν την εκπαίδευση και τη μόρφωση των τέκνων τους σύμφωνα με τις
θρησκευτικές, φιλοσοφικές και παιδαγωγικές πεποιθήσεις τους, γίνονται σεβαστά σύμφωνα με τις εθνικές
νομοθεσίες που διέπουν την άσκησή τους.
Άρθρο 15
Ελευθερία του επαγγέλματος και δικαίωμα προς εργασία
1.
Κάθε πρόσωπο έχει δικαίωμα να εργάζεται και να ασκεί το επάγγελμα, το οποίο επιλέγει ή αποδέχεται
ελεύθερα.
2.
Κάθε πολίτης της Ένωσης είναι ελεύθερος(η) να αναζητά απασχόληση, να εργάζεται, να εγκαθίσταται ή
να παρέχει υπηρεσίες σε κάθε κράτος μέλος.
ϋ
3 6 4 /1 2
ΕΙ.
Ε πίσημη Ε φ η μ ερ ίδ α τω ν Ε υρω πα ϊκώ ν Κ ο ιν ο τή τ ω ν
1 8 .1 2 .2 0 0 0
3.
Ον υπήκοον τρίτων χωρών που έχουν άδενα να εργάζονταν στο έδαφος των κρατών μελών δνκανούνταν
συνθηκών εργασίας αντίστοιχων με εκείνες που απολαύουν ον πολίτες της Ένωσης.
Αρθρο 16
Επιχειρηματική ελευθερία
Η επιχειρηματική ελευθερία αναγνωρίζεται σύμφωνα με το κοινοτικό δίκαιο και τις εθνικές νομοθεσίες και
πρακτικές.
Αρθρο 17
Δικαίωμα ιδιοκτησίας
1.
Κάθε πρόσωπο έχει δικαίωμα να είναι κύριος των νομίμως κτηθέντων αγαθών του, να τα χρησιμοποιεί, να
τα διαθέτει και να τα κληροδοτεί. Κανείς δεν μπορεί να στερείται την ιδιοκτησία του, παρά μόνον για λόγους
δημόσιας ωφέλειας, στις περιπτώσεις και υπό τις προϋποθέσεις που προβλέπονται στο νόμο και έναντι δίκαιης
και έγκαιρης αποζημίωσης για την απώλειά της. Η χρήση των αγαθών μπορεί να υπόκειται σε περιορισμούς από
το νόμο, εφόσον αυτό είναι αναγκαίο προς το γενικό συμφέρον.
2.
Η πνευματική ιδιοκτησία προστατεύεται.
Αρθρο 18
Δικαίωμα ασύλου
Το δικαίωμα ασύλου διασφαλίζεται τηρουμένων των κανόνων της σύμβασης της Γενεύης της 28ης Ιουλίου
1951 και του πρωτοκόλλου της 31ης Ιανουάριου 1967 σχετικά με το καθεστώς των προσφύγων και σύμφωνα
με τη συνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας.
Αρθρο 19
Προστασία σε περίπτωση απομάκρυνσης, απέλασης και έκδοσης
1.
Απαγορεύονται οι συλλογικές απελάσεις.
2.
Κανείς δεν μπορεί να απομακρυνθεί, να απελαθεί ή να εκδοθεί προς κράτος όπου διατρέχει σοβαρό
κίνδυνο να του επιβληθεί η ποινή του θανάτου ή να υποβληθεί σε βασανιστήρια ή άλλη απάνθρωπη ή
εξευτελιστική ποινή ή μεταχείριση.
1 8 .1 2 .2 0 0 0
Γ~εΠ
Ε πίσημη Ε φ η μ ερ ίδ α τ ω ν Ε υρ ω π α ϊκ ώ ν Κ ο ιν ο τή τ ω ν
C 3 6 4 /1 3
ΚΕΦΑΛΑΙΟ III
ΙΣΟΤΗΤΑ
Άρθρο 20
Ισότητα έναντι του νόμου
Όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι έναντι του νόμου.
Άρθρο 21
Απαγόρευση διακρίσεων
1.
Απαγορεύεται κάθε διάκριση ιδίως λόγω φύλου, φυλής, χρώματος, εθνοτικής καταγωγής ή κοινωνικής
προέλευσης, γενετικών χαρακτηριστικών, γλώσσας, θρησκείας ή πεποιθήσεων, πολιτικών φρονημάτων ή κάθε
άλλης γνώμης, ιδιότητας μέλους εθνικής μειονότητας, περιουσίας, γέννησης, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου
προσανατολισμού.
2.
Απαγορεύεται κάθε διάκριση λόγω ιθαγένειας, εντός του πεδίου εφαρμογής της συνθήκης για την ίδρυση
της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και της συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση και με επιφύλαξη των αδικών
διατάξεων των εν λόγω συνθηκών.
Άρθρο 22
Πολιτιστική, θρησκευτική και γλωσσική πολυμορφία
Η Ένωση σέβεται την πολιτιστική, θρησκευτική και γλωσσική πολυμορφία.
Άρθρο 23
Ισότητα ανδρών και γυναικών
Η ισότητα ανδρών και γυναικών πρέπει να εξασφαλίζεται σε όλους τους τομείς, μεταξύ άλλων στην απα­
σχόληση, την εργασία και τις αποδοχές.
Η αρχή της ισότητας δεν αποκλείει τη διατήρηση ή τη θέσπιση μέτρων που προβλέπουν ειδικά πλεονεκτήματα
υπέρ του υποεκπροσωπούμενου φύλου.
Αρθρο 24
Δικαιώματα του παιδιού
1.
Τα παιδιά έχουν δικαίωμα στην προστασία και τη φροντίδα που απαιτούνται για την καλή διαβίωσή τους.
Τα παιδιά μπορούν να εκφράζουν ελεύθερα τη γνώμη τους. Η γνώμη τους σχετικά με ζητήματα που τα
αφορούν λαμβάνεται υπόψη σε συνάρτηση με την ηλικία και την ωριμότητά τους.
2.
Σε όλες τις πράξεις που αφορούν τα παιδιά, είτε επιχειρούνται από δημόσιες αρχές είτε από ιδιωτικούς
οργανισμούς, πρωταρχική σημασία πρέπει να δίνεται στο υπέρτατο συμφέρον του παιδιού.
Γ
3 6 4 /1 4
Εί
Ε πίσημη Ε φ η μ ερ ίδ α τω ν Ε υρ ω π α ϊκ ώ ν Κ ο ιν ο τή τ ω ν
1 8 .1 2 .2 0 0 0
3.
Κάθε παιδί έχει δικαίωμα να διατηρεί τακτικά προσωπικές σχέσεις και απ' ευθείας επαφές με τους δύο
γονείς του, εκτός εάν τούτο είναι αντίθετο προς το συμφέρον του.
Αρθρο 25
Δικαιώματα των ηλικιωμένων
Η Ένωση αναγνωρίζει και σέβεται το δικαίωμα των ηλικιωμένων προσώπων να διάγουν μια αξιοπρεπή και
ανεξάρτητη ζωή και να συμμετέχουν στον κοινωνικό και πολιτιστικό βίο.
Αρθρο 26
Ένταξη των ατόμων με ειδικές ανάγκες
Η Ένωση αναγνωρίζει και σέβεται το δικαίωμα των ατόμων με ειδικές ανάγκες να επωφελούνται μέτρων που θα
τους εξασφαλίζουν την αυτονομία, την κοινωνική και επαγγελματική ένταξη και τη συμμετοχή στον κοινοτικό
βίο.
1 8 .1 2 .2 0 0 0
I εΙ |
Επίσημη Ε φ η μ ερ ίδ α τω ν Ε υρ ω π α ϊκ ώ ν Κ ο ιν ο τή τ ω ν
Ο 3 6 4 /1 5
ΚΕΦΑΛΑΙΟ IV
ΑΛΛΗΛΕΓΓΎΗ
Άρθρο 27
Δικαίωμα των εργαζομένων στην ενημέρωση και τη διαβούλευση στο πλαίσιο της επιχείρησης
Εξασφαλίζεται στους εργαζομένους ή τους εκπροσώπους τους, στα ενδεδειγμένα επίπεδα, εγκαίρως ενημέρωση
και διαβούλευση, στις περιπτώσεις και υπό τις προϋποθέσεις που προβλέπονται από το κοινοτικό δίκαιο και τις
εθνικές νομοθεσίες και πρακτικές.
Άρθρο 28
Δικαίωμα διαπραγμάτευσης και συλλογικών δράσεων
Οι εργαζόμενοι και οι εργοδότες, ή οι αντίστοιχες οργανώσεις τους, έχουν, σύμφωνα με το κοινοτικό δίκαιο
και τις εθνικές νομοθεσίες και πρακτικές, δικαίωμα να διαπραγματεύονται και να συνάπτουν συλλογικές
σύμβασης στα ενδεδηγμένα επίπεδα, καθώς και να προσφεύγουν, σε περίπτωση σύγκρουσης συμφερόντων,
σε συλλογικές δράσεις για την υπεράσπιση των συμφερόντων τους, συμπεριλαμβανομένης της απεργίας.
Άρθρο 29
Δικαίωμα πρόσβασης στις υπηρεσίες ευρέσεως εργασίας
Κάθε πρόσωπο έχει δικαίωμα πρόσβασης σε δωρεάν υπηρεσίες ευρέσεως εργασίας.
Άρθρο 30
Προστασία σε περίπτωση αδικαιολόγητης απόλυσης
Κάθε εργαζόμενος έχει δικαίωμα προστασίας έναντι κάθε αδικαιολόγητης απόλυσης, σύμφωνα με το κοινοτικό
δίκαιο και τις εθνικές νομοθεσίες και πρακτικές.
Αρθρο 31
Δίκαιες και πρόσφορες συνθήκες εργασίας
1.
Κάθε εργαζόμενος έχει δικαίωμα σε υγιεινές, ασφαλείς και αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας.
2.
Κάθε εργαζόμενος έχει δικαίωμα σε ένα όριο μέγιστης διάρκειας εργασίας, σε ημερήσιες και εβδομαδιαίες
περιόδους ανάπαυσης, καθώς και σε ετήσια περίοδο αμειβόμενων διακοπών.
C
3 6 4 /1 6
Εί
Ε πίσημη Ε φ η μ ερ ίδ α τω ν Ε υρ ω π α ϊκ ώ ν Κ ο ιν ο τή τω ν
1 8 .1 2 .2 0 0 0
Αρθρο 32
Απαγόρευση της εργασίας των παιδιών και προστασία των νέων στην εργασία
Η εργασία των παιδιών απαγορεύεται. Η ελάχιστη ηλικία για την ανάληψη εργασίας δεν μπορεί να είναι
μικρότερη από την ηλικία κατά την οποία λήγει η υποχρεωτική σχολική φοίτηση, υπό την επιφύλαξη ευνοϊ­
κότερων κανόνων για τους νέους και εξαιρέσει περιορισμένων παρεκκλίσεων.
Οι νέοι που εργάζονται πρέπει να απολαύουν συνθηκών εργασίας προσαρμοσμένων στην ηλικία τους και να
προστατεύονται από την οικονομική εκμετάλλευση ή από οποιαδήποτε εργασία που θα μπορούσε να βλάψει
την ασφάλειά τους, την υγεία τους, τη σωματική, πνευματική, ηθική ή κοινωνική ανάπτυξή τους ή να θέσει σε
κίνδυνο την εκπαίδευσή τους.
Αρθρο 33
Οικογενειακή ζωή και επαγγελματική ζωή
1.
Η οικογένεια απολαμβάνει νομική, οικονομική και κοινωνική προστασία.
2.
Κάθε πρόσωπο, προκειμένου να μπορεί να συνδυάζει την οικογενειακή με την επαγγελματική ζωή του,
έχει δικαίωμα προστασίας από την απόλυση για λόγους που συνδέονται με τη μητρότητα καθώς και δικαίωμα
αμειβόμενης άδειας μητρότητας και γονικής άδειας μετά τη γέννηση ή την υιοθεσία παιδιού.
Αρθρο 34
Κοινωνική ασφάλεια και κοινωνική αρωγή
1.
Η Ένωση αναγνωρίζει και σέβεται το δικαίωμα πρόσβασης στις παροχές κοινωνικής ασφάλειας και στις
κοινωνικές υπηρεσίες που εξασφαλίζουν προστασία σε περιπτώσεις όπως η μητρότητα, η ασθένεια, το εργατικό
ατύχημα, η εξάρτηση ή το γήρας, καθώς και σε περίπτωση απώλειας της απασχόλησης, σύμφωνα με τις
λεπτομερέστερες διατάξεις που ορίζονται στο κοινοτικό δίκαιο και τις εθνικές νομοθεσίες και πρακτικές.
2.
Κάθε πρόσωπο που διαμένει και διακινείται νομίμως εντός της Ένωσης έχει δικαίωμα στις παροχές
κοινωνικής ασφάλειας και στα κοινωνικά πλεονεκτήματα, σύμφωνα με το κοινοτικό δίκαιο και τις εθνικές
νομοθεσίες και πρακτικές.
3.
Η Ένωση, προκειμένου να καταπολεμηθεί ο κοινωνικός αποκλεισμός και η φτώχεια, αναγνωρίζει και
σέβεται το δικαίωμα κοινωνικής αρωγής και στεγαστικής βοήθειας προς εξασφάλιση αξιοπρεπούς διαβίωσης σε
όλους όσους δεν διαθέτουν επαρκείς πόρους, σύμφωνα με τις λεπτομερέστερες διατάξεις που ορίζονται στο
κοινοτικό δίκαιο και τις εθνικές νομοθεσίες και πρακτικές.
Αρθρο 35
Προστασία της υγείας
Κάθε πρόσωπο δικαιούται να έχει πρόσβαση στην πρόληψη σε θέματα υγείας και να απολαύει ιατρικής
περίθαλψης, σύμφωνα με τις προϋποθέσεις που ορίζονται στις εθνικές νομοθεσίες και πρακτικές. Κατά τον
καθορισμό και την εφαρμογή όλων των πολιτικών και δράσεων της Ένωσης εξασφαλίζεται υψηλού επιπέδου
προστασία της υγείας του ανθρώπου.
1 8 .1 2 .2 0 0 0
ππ
Ε πίσημη Ε φ η μ ερ ίδ α τω ν Ε υρ ω π α ϊκ ώ ν Κ ο ιν ο τή τω ν
C
3 6 4 /1 7
Άρθρο 36
Πρόσβαση στις υπηρεσίες γενικού οικονομικού ενδιαφέροντος
Η Ένωση αναγνωρίζει και σέβεται την πρόσβαση στις υπηρεσίες γενικού οικονομικού ενδιαφέροντος, όπως αυτό
προβλέπεται στις εθνικές νομοθεσίες και πρακτικές, σύμφωνα με τη συνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής
Κοινότητας, προκειμένου να προαχθεί η κοινωνική και εδαφική συνοχή της Ένωσης.
Άρθρο 37
Προστασία του περιβάλλοντος
Υψηλό επίπεδο προστασίας του περιβάλλοντος και η βελτίωση της ποιότητάς του πρέπει να ενσωματώνονται
στις πολιτικές της Ένωσης και να διασφαλίζονται σύμφωνα με την αρχή της αειφόρου ανάπτυξης.
Άρθρο 38
Προστασία του καταναλωτή
Οι πολιτικές της Ένωσης διασφαλίζουν υψηλό επίπεδο προστασίας του καταναλωτή.
€
3 6 4 /1 8
Γ εΓΊ
Επίσημη Ε φ η μ ερ ίδ α τ ω ν Ε υρ ω π α ϊκ ώ ν Κ ο ιν ο τή τω ν
1 8 .1 2 .2 0 0 0
ΚΕΦΑΛΑΙΟ V
ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ
Άρθρο 39
Δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι στις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου
1.
Κάθε πολίτης της Ένωσης έχει το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι στις εκλογές του Ευρωπαϊκού
Κοινοβουλίου στο κράτος μέλος κατοικίας του, υπό τους ίδιους όρους με τους υπηκόους του εν λόγω
κράτους.
2.
Τα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου εκλέγονται με άμεση και καθολική, ελεύθερη και μυστική
ψηφοφορία.
Άρθρο 40
Δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι στις δημοτικές και κοινοτικές εκλογές
Κάθε πολίτης της Ένωσης έχει το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι στις δημοτικές και κοινοτικές εκλογές
στο κράτος μέλος κατοικίας του, υπό τους ίδιους όρους με τους υπηκόους του εν λόγω κράτους.
Άρθρο 41
Δικαίωμα χρηστής διοίκησης
1.
Κάθε πρόσωπο έχει δικαίωμα στην αμερόληπτη, δίκαιη και εντός ευλόγου προθεσμίας εξέταση των
υποθέσεων του από τα όργανα και τους οργανισμούς της Ένωσης.
2.
Το δικαίωμα αυτό περιλαμβάνει ιδίως:
— το δικαίωμα κάθε προσώπου σε προηγούμενη ακρόαση προτού ληφθεί ατομικό μέτρο εις βάρος του,
— το δικαίωμα κάθε προσώπου να έχει πρόσβαση στο φάκελό του, τηρουμένων των νομίμων συμφερόντων
της εμπιστευτικότητας και του επαγγελματικού και επιχειρηματικού απορρήτου,
— την υποχρέωση της διοίκησης να αιτιολογεί τις αποφάσεις της.
3.
Κάθε πρόσωπο έχει δικαίωμα στην αποκατάσταση εκ μέρους της Κοινότητας της ζημίας που του
προξένησαν τα όργανα ή οι υπάλληλοί της κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, σύμφωνα με τις γενικές
αρχές που είναι κοινές στα δίκαια των κρατών μελών.
4.
Κάθε πρόσωπο μπορεί να απευθύνεται στα όργανα της Ένωσης σε μια από τις γλώσσες των συνθηκών και
πρέπει να λαμβάνει απάντηση στην ίδια γλώσσα.
1 8 .1 2 .2 0 0 0
ΕΙ.
Ε πίσημη Ε φ η μ ερ ίδ α τω ν Ε υρ ω π α ϊκ ώ ν Κ ο ιν ο τή τ ω ν
C
3 6 4 /1 9
Άρθρο 42
Δικαίωμα πρόσβασης στα έγγραφα
Κάθε πολίτης της Ένωσης ή κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο που κατοικεί ή έχει την καταστατική έδρα του σε
ένα κράτος μέλος έχει δικαίωμα πρόσβασης στα έγγραφα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και
της Επιτροπής.
Άρθρο 43
Διαμεσολαβητής
Κάθε πολίτης της Ένωσης ή κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο που κατοικεί ή έχει την καταστατική έδρα του σε
κράτος μέλος, έχει δικαίωμα να προσφεύγει στον Διαμεσολαβητή της Ένωσης, σχετικά με περιπτώσεις κακής
διοίκησης στο πλαίσιο της δράσης των κοινοτικών οργάνων ή οργανισμών, με εξαίρεση το Δικαστήριο και το
Πρωτοδικείο κατά την άσκηση των δικαιοδοτικών καθηκόντων τους.
Άρθρο 44
Δικαίωμα αναφοράς
Κάθε πολίτης της Ένωσης ή κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο που κατοικεί ή έχει την καταστατική έδρα του σε
κράτος μέλος, έχει δικαίωμα αναφοράς προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Άρθρο 45
Ελευθερία κυκλοφορίας και διαμονής
1.
Κάθε πολίτης της Ένωσης έχα δικαίωμα να κυκλοφορεί και να διαμένει ελεύθερα στο έδαφος των κρατών
μελών.
2.
Η ελευθερία κυκλοφορίας και διαμονής μπορεί να χορηγείται, σύμφωνα με τη συνθήκη για την ίδρυση
της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, στους υπηκόους των τρίτων χωρών που διαμένουν νομίμως στο έδαφος κράτους
μέλους.
Άρθρο 46
Διπλωματική και προξενική προστασία
Κάθε πολίτης της Ένωσης απολαύει, στο έδαφος τρίτων χωρών στις οποίες δεν αντιπροσωπεύεται το κράτος
μέλος του οποίου είναι υπήκοος, της διπλωματικής και προξενικής προστασίας κάθε κράτους μέλους, υπό τους
ίδιους όρους που ισχύουν και έναντι των υπηκόων του κράτους αυτού.
€
364/20
I Εί |
Επίσημη Ε φ η μ ερ ίδ α τω ν Ε υρ ω π α ϊκ ώ ν Κ ο ιν ο τή τω ν
1 8 .1 2 .2 0 0 0
ΚΕΦΑΛΑΙΟ VI
ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ
Αρθρο 47
Δικαίωμα πραγματικής προσφυγής και αμερόληπτου δικαστηρίου
Κάθε πρόσωπο του οποίου παραβιάστηκαν τα δικαιώματα και οι ελευθερίες που διασφαλίζονται από το δίκαιο
της Ένωσης, έχει δικαίωμα πραγματικής προσφυγής ενώπιον δικαστηρίου, τηρούμενων των προϋποθέσεων που
προ βλέπονται στο παρόν άρθρο.
Κάθε πρόσωπο έχει δικαίωμα να δικαστεί η υπόθεσή του δίκαια, δημόσια και εντός ευλόγου προθεσμίας, από
ανεξάρτητο και αμερόληπτο δικαστήριο, που έχει προηγουμένως συσταθεί νομίμως. Κάθε πρόσωπο έχει τη
δυνατότητα να συμβουλεύεται δικηγόρο και να του αναθέτει την υπεράσπιση και εκπροσώπησή του.
Σε όσους δεν διαθέτουν επαρκείς πόρους, παρέχεται ευεργέτημα πενίας, εφόσον το ευεργέτημα αυτό είναι
αναγκαίο για να εξασφαλιστεί η αποτελεσματική πρόσβαση στη δικαιοσύνη.
Αρθρο 48
Τεκμήριο αθωότητας και δικαιώματα της υπεράσπισης
1.
Κάθε κατηγορούμενος τεκμαίρεται ότι είναι αθώος μέχρι αποδείξεως της ενοχής του σύμφωνα με το
νόμο.
2.
Διασφαλίζεται ο σεβασμός των δικαιωμάτων της υπεράσπισης σε κάθε κατηγορούμενο.
Αρθρο 49
Αρχές της νομιμότητας και της αναλογικότητας αξιοποίνων πράξεων και ποινών
1.
Κανείς δεν μπορεί να καταδικαστεί για πράξη ή παράλειψη, η οποία δεν αποτελούσε, κατά τη στιγμή της
τέλεσής της, αδίκημα κατά το εθνικό ή το διεθνές δίκαιο. Επίσης, δεν επιβάλλεται ποινή βαρύτερη από εκείνη, η
οποία επιβάλλετο κατά τη στιγμή της τέλεσης του αδικήματος. Εάν, μετά την τέλεση του αδικήματος,
προβλεφθεί με νόμο ελαφρύτερη ποινή, επιβάλλεται αυτή η ποινή.
2.
Το παρόν άρθρο δεν επηρεάζει τη δίκη και την τιμωρία ατόμου ενόχου για πράξη ή παράλειψη η οποία,
κατά τη στιγμή της τέλεσής της, ήταν εγκληματική σύμφωνα με τις γενικές αρχές που αναγνωρίζονται από όλα
τα έθνη.
3.
Η αυστηρότητα της ποινής δεν πρέπει να είναι δυσανάλογη προς το αδίκημα.
Αρθρο 50
Δικαίωμα του προσώπου να μην δικάζεται ή να μην τιμωρείται ποινικά δύο φορές για την ίδια
αξιόποινη πράξη
Κανείς δεν διώκεται ούτε τιμωρείται ποινικά για αδίκημα για το οποίο έχει ήδη αθωωθεί ή καταδικαστεί εντός
της Ένωσης με οριστική απόφαση ποινικού δικαστηρίου σύμφωνα με το νόμο.
1 8 .1 2 .2 0 0 0
ΠΠ
Επίσημη Ε φ η μ ερ ίδ α τ ω ν Ε υρ ω π α ϊκ ώ ν Κ ο ιν ο τή τω ν
0
3 6 4 /2 1
ΚΕΦΑΛΑΙΟ VII
ΓΕΝΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Αρθρο 51
Πεδίο εφαρμογής
1.
Οι διατάξεις του παρόντος Χάρτη απευθύνονται στα όργανα και τους οργανισμούς της Ένωσης, τηρού­
μενης της αρχής της επικούρικότητας, καθώς και στα κράτη μέλη, μόνον όταν εφαρμόζουν το δίκαιο της
Ένωσης. Κατά συνέπεια, οι ανωτέρω σέβονται τα δικαιώματα, τηρούν τις αρχές και προάγουν την εφαρμογή
τους, σύμφωνα με τις αντίστοιχες αρμοδιότητές τους.
2.
Ο παρών Χάρτης δεν δημιουργεί καμία νέα αρμοδιότητα και κανένα νέο καθήκον για την Κοινότητα και
για την Ένωση και δεν τροποποιεί τις αρμοδιότητες και τα καθήκοντα που καθορίζονται από τις συνθήκες.
Αρθρο 52
Εμβέλεια των διασφαλιζόμενων δικαιωμάτων
1.
Κάθε περιορισμός στην άσκηση των δικαιωμάτων και ελευθεριών που αναγνωρίζονται στον παρόντα
Χάρτη πρέπει να προβλέπεται από το νόμο και να τηρεί το βασικό περιεχόμενο των εν λόγω δικαιωμάτων
και ελευθεριών. Τηρουμένης της αρχής της αναλογικότητας, περιορισμοί επιτρέπεται να επιβάλλονται μόνον
εφόσον είναι αναγκαίοι και ανταποκρίνονται πραγματικά σε στόχους γενικού ενδιαφέροντος που αναγνώριζα η
Ένωση ή στην ανάγκη προστασίας των δικαιωμάτων και ελευθεριών των τρίτων.
2.
Τα δικαιώματα που αναγνωρίζονται στον παρόντα Χάρτη και θεμελιώνονται στις κοινοτικές συνθήκες ή
στη συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση, ασκούνται υπό τους όρους και εντός των ορίων που καθορίζονται σε
αυτές.
3.
Στο μέτρο που ο παρών Χάρτης περιλαμβάνα δικαιώματα που αντιστοιχούν σε δικαιώματα τα οποία
διασφαλίζονται στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Προάσπιση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμε­
λιωδών Ελευθεριών, η έννοια και η εμβέλειά τους είναι ίδιες με εκείνες που τους επιφυλάσσει η εν λόγω
σύμβαση. Η διάταξη αυτή δεν εμποδίζει το δίκαιο της Ένωσης να παρέχει ευρύτερη προστασία.
Αρθρο 53
Επίπεδο προστασίας
Καμία διάταξη του παρόντος Χάρτη δεν πρέπει να ερμηνεύεται ως περιορίζουσα ή θίγουσα τα δικαιώματα του
ανθρώπου και τις θεμελιώδεις ελευθερίες που αναγνωρίζονται στα αντίστοιχα πεδία εφαρμογής από το δίκαιο
της Ένωσης, το διεθνές δίκαιο καθώς και από τις διεθνείς συμβάσεις, στις οποίες είναι μέρη η Ένωση, η
Κοινότητα ή όλα τα κράτη μέλη, και ιδίως από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Προάσπιση των Δικαιωμάτων
του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών, καθώς και από τα συντάγματα των κρατών μελών.
C
3 6 4 /2 2
ΠΠ
Ε πίσημη Ε φ η μ ε ρ ίδ α τω ν Ε υρ ω π α ϊκ ώ ν Κ ο ιν ο τή τ ω ν
1 8 .1 2 .2 0 0 0
Αρθρο 54
Απαγόρευση της κατάχρησης δικαιώματος
Καμία από τις διατάξεις του παρόντος Χάρτη δεν πρέπει να ερμηνεύεται ως συνεπαγόμενη δικαίωμα επίδοσης
σε δραστηριότητα ή εκτέλεσης πράξης που αποσκοπούν στην κατάλυση των δικαιωμάτων ή ελευθεριών που
αναγνωρίζονται στον παρόντα Χάρτη ή σε περιορισμούς των δικαιωμάτων και ελευθεριών ευρύτερους από τους
προβλεπόμενους σε αυτόν.