Transcript Column Hans Peter Benschop Trendbureau Overijssel

Column bij congres De Kracht van Oost-Nederland, Zwolle 6 december
2016
Hans Peter Benschop, Trendbureau Overijssel
1.
Wij hebben nu de analyses, we hebben de feiten. De vraag is: hoe nu verder? Het is een interessante
vraag, want die gaat over de toekomst. En die, die is van ander materiaal gemaakt dan feiten. Daar
gaat het over onzekerheden. En over dromen.
Vanwege die onzekerheden denken toekomstverkenners in scenario´s. In meerdere toekomsten. Het
Centraal Planbureau heeft het afgelopen jaar nieuwe Welvaart en Leefomgeving Scenario´s gemaakt.
Hier ziet u ze voor het aantal arbeidsplaatsen. Afhankelijk van de economische groei en ruimtelijke
ontwikkelingen ziet U grote verschillen. Tot 2030 kan de Coropgebied Veluwe 15% aan banen
winnen, maar ook 15% aan banen verliezen.
De WRR, de wetenschappelijke raad voor het regeringsbeleid, heeft deze situatie mooi verwoord. De
toekomst is open, niet leeg. Hij is niet leeg. Niet alles kan. Arnhem en Zwolle zijn geen Amsterdam.
Daarom is het goed de feiten te kennen. Tegelijk is hij open: er is diepe onzekerheid. Als zelfs de
geleerde heren en dames van het CPB het niet weten, wat kunnen wij gewone stervelingen dan
hopen? Niemand weet welke ruimtelijke structuur Nederland zal hebben. Niemand kan ook de
economische groei voorspellen. Het is juist hier in Zwolle aardig om te vermelden hoe mis dit kan
gaan. In de nota Pieken in de Delta stond deze regio niet als economisch kerngebied genoemd.
Volgens het rijk zou hier de groei niet plaatsvinden. En sinds de publicatie van die nota heeft Zwolle
altijd in de top 3 van groeiers gestaan.
2.
OK, open en onzeker dus. Maar wat zegt De Kracht van Oost Nederland over die ´niet lege´ toekomst.
Wat zeggen de feiten? Eén ding schreeuwen ze uit: de economie kent geen grenzen. Je kan er geen
lijntjes omheen trekken zoals we grenzen rond gemeenten of landsdelen trekken. De economie
bestaat uit netwerken van verschillende schaal die over elkaar heen schuiven. Veel van de discussies
tijdens het onderzoek ging over de grenzen van de daily urban systems. En ja, er is een lokale en
regionale economie: het dagelijks leven, en ook de arbeidsmarkt voor laag- en middelbaar
opgeleiden, speelt zich binnen gemeenten en regio´s. Maar tegelijk concurreren bedrijven in uw
achtertuin op Europese markten. Of ook mondiaal. En bestaat de nationale economie uit vele
verschillende netwerken van ongelijke grootte. Zakelijke dienstverlening is meer gecentreerd in het
Westen met uitstraling naar het Oosten. High tech voegt zich nog grotendeels in de mal van vroegere
maakindustrie in Brabant, Gelderland en Overijssel. Life sciences kent een as van Nijmegen, Food
Valley naar Amsterdam. Geen grenzen, maar open netwerken. Waar Oost binnen Nederland
vervlochten is. De kracht van Oost Nederland is de kracht van Nederland, en andersom.
De grenzeloosheid van de economie toont zich ook in de vervaging van grenzen tussen sectoren. Is
een bedrijf dat software maakt om protheses te printen nu zorg, ICT of Hightech De enige die het
uitmaakt is de ambtenaar die zijn beleidsbegrippen heilig verklaard. De ondernemer zal het een zorg
zijn.
De economie overstijgt in zijn grenzeloosheid ook zichzelf. Het is bijzonder om te zien hoe
ondernemers in de Veluwe hun ondernemersklimaat verklaren uit hun vroegere ligging aan zee.
Daar was je op jezelf aangewezen, daar loste je dingen zelf op. Op vergelijkbare wijze wordt het
calvinisme gezien als een oneindige bron van arbeidsethos. Cultuur en geschiedenis als verklaring
voor economie.
3.
Is er in die onzekerheid en die grenzeloze netwerkeconomie dan geen centraal punt van orde meer?
Jawel.
Dat zijn wij. En onze ambities.
De socioloog Schinkel zei het mooi ´politiek is een risicovol beslissen op basis van een door visie
gecompenseerd gebrek aan informatie´. Ook na lezing van de feiten uit dit rapport blijft de toekomst
open, is er gebrek aan informatie. Het gaat het uiteindelijk om visie, om wil. Om energie. Wat willen
wij hier in Oost betekenen voor de wereld? Wat zijn onze dromen? Wat willen wij zijn?
En die energie is er, vaak al op regionale schaal georganiseerd, in de Economic Boards. Ik sluit niet uit
dat we de komend jaren ook de triple helix aanvullen met de samenleving als geheel. De Brexit en
Trump tonen aan dat burgers een mening hebben over de wijze waarop de economie georganiseerd
is, en dat het slim is daarna te luisteren. En ik denk ook dat we als Oost en als Nederland
gezamenlijke energie kunnen ontwikkelen. Simpelweg omdat de feiten in die richting wijzen. We
gaan dansen door de schalen. Zodat we als gemeenten, als provincies, als rijk kunnen verkennen
waar we heen willen.
Dank voor uw aandacht.