Transcript (7 dec 2016) - VO-raad

Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
T.a.v. de heer Sander Dekker
Postbus 16375
2500 BJ ’s-Gravenhage
Utrecht, 7 december 2016
Kenmerk: 2016/12/07/5755
Betreft: Doorstroom vmbo-havo
Geachte heer Dekker,
In de afgelopen vier jaar hebben havo- en vmbo-scholen de door de sector ontwikkelde
toelatingscode vmbo-t – havo gehanteerd waarin landelijke kader stellende afspraken staan over
toelatingscriteria, toelatingsbeleid en regionale samenwerking in de doorstroom vmbo-gl/tl naar
havo. De code is ingegaan per 1 augustus 2012 voor een periode van vier jaar (tot augustus 2016)
en bestaat uit twee onderdelen: het toelatingsbeleid en de verbetering van de aansluiting tussen
vmbo en havo.
Met de code willen scholen een goede en eerlijke overgang voor vmbo-leerlingen naar het havo
waarborgen. In de code is onder andere afgesproken dat havo-scholen een maximale cijfereis van
gemiddeld 6.8 mogen stellen bij doorstroom van gediplomeerde vmbo-gl/tl leerlingen.
Onderzoek heeft aangetoond dat vmbo-leerlingen die doorstromen naar havo met een lager
gemiddeld eindexamencijfer minder kans hebben op het behalen van het havodiploma vergeleken
met ‘reguliere’ havisten, vaker blijven zitten en een grotere kans op voortijdige uitval hebben. Een
andere afspraak in de code gaat over het hanteren van dezelfde regels bij het doubleren voor
leerlingen afkomstig uit het vmbo als voor leerlingen afkomstig uit 3 havo.
Monitor toelatingscode
In de afgelopen jaren heeft de VO-raad de invoering van de code door de scholen systematisch
gevolgd. In 2012-2013 vond hiertoe een nulmeting plaats, waarna tussen september 2014 en
maart 2015 een eerste monitoringsonderzoek door het onafhankelijk onderzoeksbureau Oberon
volgde. Naar aanleiding van de uitkomsten heeft u in juli 2015 van ons een advies ontvangen
waarin wij pleiten voor handhaving van de toelatingscode.
In september 2016 heeft Oberon op verzoek van de VO-raad voor de derde en laatste maal een
onderzoek naar het toelatingsbeleid en de toepassing van de toelatingscode vmbo-havo door
vmbo- en havo-scholen uitgevoerd. Ditmaal betrof het de periode 2014-2016. U ontvangt hierbij
het onderzoeksrapport. In de resultaten kunt u lezen dat het aansluitings- en toelatingsbeleid in
de overgang vmbo - havo veelal in overeenstemming is met de toelatingscode. Dit geldt
bijvoorbeeld voor de maximale cijfereis van 6.8 en het gelijktrekken van doubleerregels. Ook is er
sprake van een betere inhoudelijke samenwerking tussen vmbo- en havo-scholen. Zo worden er
bijvoorbeeld in verschillende regio’s gezamenlijk afspraken gemaakt over het toelatingsbeleid en
toelatingsprocedure van havo-scholen. De samenwerking en afstemming tussen vmbo- en havoscholen kan echter nog intensiever. Ook is er ruimte voor verbetering van de bekendheid van de
code bij vmbo-scholen. Veel vmbo-scholen handelen overigens wel in de geest van de code: ze
geven aan de havo-school een advies over de vmbo-leerling die wil doorstromen naar 4-havo en
organiseren LOB-activiteiten om leerlingen voor te bereiden op het maken van een keuze tussen
doorstroom naar het mbo of het havo. Ook is er aandacht voor studievaardigheden die de
leerling nodig heeft op het havo.
Effecten van de code op kansrijke doorstroom
De doorstroom vmbo-tl – havo nam tussen de schooljaren 2012-2013 en 2014-2015 toe van
14,8% naar 16,7%1 [bron: DUO]. Het is aannemelijk dat de toelatingscode hierin een positieve
rol heeft gehad. In vergelijking met het verleden worden er minder hoge eisen gesteld aan de
toelating op het havo. Tegelijkertijd heeft de toelatingscode leraren en schoolleiders gestimuleerd
om (nog) meer te investeren in een goede aansluiting tussen vmbo en havo, bijvoorbeeld door
het bieden van goede loopbaanoriëntatie en –begeleiding en extra inhoudelijke ondersteuning
voor vmbo-leerlingen die doorstromen naar het havo. Alle inspanningen tezamen zorgen ervoor
dat voor leerlingen, ouders en scholen inzichtelijk wordt welke leerlingen een reële kans op
succesvolle doorstroom hebben. Helaas zijn er op dit moment nog geen gegevens beschikbaar
om iets te kunnen zeggen over de effecten van de toelatingscode op het studiesucces van
doorgestroomde leerlingen in het havo.
Doorstroomrecht
De Tweede Kamer heeft twee moties aangenomen (resp. motie Grashoff c.s. en motie Vermue
c.s..) waarin u verzocht wordt om (op korte termijn) een doorstroomrecht voor vmbo-t naar
havo – gekoppeld aan maatwerk en begeleiding - in de wet vast te leggen. De VO-raad
onderschrijft het belang van een soepele en kansrijke doorstroom vmbo-havo en de rol van
1
Bron: DUO
maatwerk en begeleiding daarbij, maar is geen voorstander van een ongeclausuleerd
doorstroomrecht vmbo-havo. Wij zijn van mening dat er een verkeerd signaal vanuit gaat en niet
strookt met waardering voor het beroepsonderwijs en vakmanschap. Het roept het beeld op dat
avo-onderwijs voor vmbo’ers de koninklijke route is. Wij vinden dit niet in het belang van het
beroepsonderwijs in het algemeen en niet van de positie van mbo in het bijzonder. Bovendien
roept het vragen op over de consistentie in de doorstroomrechten in de onderwijsketen. Zo
worden er steeds vaker aanvullende toelatingseisen gesteld aan de poort van het hoger onderwijs.
Wij pleiten er dan ook voor om een ongeclausuleerd doorstroomrecht vmbo-havo in de bredere
context van toelating op alle overgangen van voortgezet onderwijs naar het vervolgonderwijs te
voeren.
In de gesprekken binnen onze vereniging hebben wij geconstateerd dat er weinig draagvlak onder
de scholen is voor een ongeclausuleerd doorstroomrecht. De programmatische aansluiting tussen
de curricula van het vmbo en het havo is op dit moment onvoldoende en kan daarmee voor veel
leerlingen een obstakel zijn voor een soepele doorstroom. Het betreft zowel de omvang van het
vakkenpakket als de afstemming van inhoud en moeilijkheidsgraad van bepaalde vakken.
Scholen wijzen er bovendien op dat er een onwenselijke situatie ontstaat voor leerlingen die
voortijdig uitvallen en een langdurige periode moeten overbruggen alvorens ze kunnen starten op
het mbo.
Kansrijke doorstroom, ook bij een doorstroomrecht
Voor leerlingen, ouders en scholen is het evident belangrijk dat de doorstroom uit het vmbo naar
havo in de toekomst kansrijk blijft. Wij pleiten er daarom voor om bij de invoering van een
doorstroomrecht vast te houden aan de doelstellingen van de toelatingscode: een eerlijke
overgang door toepassing van eenduidige en transparante criteria en een reële kans van slagen
voor leerlingen die vanuit het vmbo doorstromen naar het havo.
Tegelijkertijd vinden we het van belang om te borgen dat scholen niet afgerekend worden op
leerlingen die ondanks een negatief advies doorstromen naar het havo en hier niet succesvol zijn.
Wij willen graag afspraken met u maken over de wijze waarop deze leerlingen buiten de
berekening van de onderwijsresultaten worden gehouden.
De verbetering van de programmatische aansluiting (op het niveau van de landelijke curricula)
tussen de verschillende onderwijssoorten in het voortgezet onderwijs is in onze optiek een
urgente kwestie die met spoed zou moeten worden opgepakt. Dit zal echter niet van vandaag op
morgen gerealiseerd zijn. In de tussentijd werken wij graag met u samen aan de vormgeving van
de beoogde schakelprogramma’s waarmee leerlingen zich kunnen voorbereiden op de overstap.
Wij willen ons er sterk voor maken dat de toegankelijkheid van deze schakelprogramma’s juist
voor de leerlingen die dit het hardst nodig hebben, gewaarborgd wordt.
Overgangsfase
De toelatingscode is niet meer van kracht sinds 1 augustus 2016. Scholen vinden het niet
wenselijk om nu terug te keren naar de situatie van voor de toelatingscode, toen veel havoscholen verschillende toelatingseisen hanteerden voor vmbo’ers. Daarom stellen we voor dat de
toelatingscode vooralsnog gehandhaafd blijft. We gaan graag met u het overleg aan over
alternatieven voor de maximale cijfereis van 6.8. Daarbij denken wij bijvoorbeeld aan een positief
advies van de directie van de vmbo-school, deelname aan bepaalde schakeltrajecten door de
leerling of aanvullende voorwaarden voor een keuze van een specifiek profiel.
Tot slot
Wij achten de tijd niet rijp voor een ongeclausuleerd doorstroomrecht, maar realiseren ons dat de
Tweede Kamer deze richting heeft gekozen. Wij gaan graag met u in gesprek over de wijze
waarop onze fundamentele bezwaren verbonden kunnen worden aan de wens van de Tweede
Kamer.
Met vriendelijke groet,
Paul Rosenmöller,
Voorzitter VO-raad