Transcript geen voorstander - Federatie Opvang

Aan de Tweede Kamer der Staten
generaal
t.a.v. de leden van de vaste
Kamercommissie voor
Volksgezondheid, Welzijn en Sport
Postbus 20018
2500 EA Den Haag
Kenmerk: FO16-121-5.1.b
Amersfoort, 28 november 2016
Betreft: Algemeen Overleg Maatschappelijke Opvang op 30 november 2016
Geachte leden van de Tweede Kamer,
Op 30 november a.s. spreekt u met de staatssecretaris van VWS over onder meer het voornemen de
maatschappelijke opvang door te decentraliseren naar 390 gemeenten. Namens de Federatie Opvang
wil ik u informeren over ons standpunt daarover, over regiobinding die nog steeds de toegang tot de
daklozenopvang belemmert en over de ontoegankelijkheid van hulp.
Preventie van dakloosheid heeft prioriteit
De instellingen voor maatschappelijke opvang vinden dat alle gemeenten een verantwoordelijkheid
hebben om dakloosheid te voorkomen. Maatschappelijke ondersteuning in de vorm van preventie van
dakloosheid en sociale uitsluiting, is iets wat elke gemeente tot zijn verantwoordelijkheid moet
rekenen. Het gaat dan om het voorkomen van huisuitzetting, voorkomen dat jongeren uit de jeugdzorg
op straat komen, of dat gedetineerden na hun detentie geen huis meer hebben. Het ondersteunen van
gezinnen die in armoede leven en het helpen van mensen met problematische schulden, is de
verantwoordelijkheid van alle gemeenten. Al deze acties dragen bij aan het voorkomen en
terugdringen van dakloosheid. Of gemeenten de bovengenoemde acties al allemaal structureel
inzetten valt te betwijfelen, gezien het groeiende aantal dakloze mensen (CBS, 3 maart 20161).
De Federatie Opvang is van mening dat een inventarisatie moet plaatsvinden hoe de 390 gemeenten
hun wettelijke verantwoordelijkheid hebben ingevuld sinds 2015 en welk beleid zij hebben ontwikkeld
voor uitvoering van hun verantwoordelijkheid op het gebied van voorkomen van dakloosheid.
Door-decentralisatie van het budget maatschappelijke opvang naar 390 gemeenten
De regie op de noodopvang van dakloze mensen ligt nu bij 43 centrumgemeenten. Noodopvang houdt
in dat er gebouwen en plekken, voorzien van adequate beveiliging en goed toegeruste medewerkers,
24/7 beschikbaar zijn. Noodopvang vraagt om afspraken met politie en brandweer qua veiligheid en
inrichting. Daarmee is noodopvang een dure voorziening, die om schaalgrootte vraagt, zodat het
betaalbaar blijft. Het is inefficiënt en onbetaalbaar om in elke gemeente in Nederland een kleine
1
https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2016/09/aantal-daklozen-in-zes-jaar-met-driekwart-toegenomen
noodopvang te exploiteren. Uitvoering op regionaal niveau is nodig om afspraken met
zorgverzekeraars en woningcorporaties over preventie, uitstroom en samenhangende zorg te kunnen
maken. De Federatie Opvang is daarom geen voorstander van het verdelen van de middelen
maatschappelijke opvang over 390 gemeenten.
Toegankelijkheid van opvang, ondersteuning en gemeentelijke diensten
Nog steeds ervaren dakloze mensen een grote mate van uitsluiting. Gemeenten weigeren opvang en
inschrijving in de Basisregistratie Personen als iemand niet kan aantonen afkomstig te zijn uit die
gemeente. Het komt vaker voor dat mensen die vanwege dakloosheid hulp vragen, geen onderzoek
(‘keukentafelgesprek’) en beschikking krijgen naar aanleiding van hun hulpvraag. Laat staan dat
dakloze burgers gewezen wordt op de mogelijkheid van onafhankelijke cliëntondersteuning. Veel
(centrum)gemeenten vermelden maatschappelijke opvang niet bij de Wmo-voorzieningen op hun
website. Hoe moet een dakloze burger weten waar hij dan terecht kan? En hoe hij om opvang kan
vragen in de Wmo?
Gemeenten vermelden op hun website dat zij regiobinding toepassen en dat maatschappelijke opvang
alleen toegankelijk is voor burgers uit die regio. Het landelijk convenant2 dat de centrumgemeenten
hebben ondertekend in 2014, wordt met voeten getreden. De geschillencommissie die gemeenten
zouden inrichten, is er niet. De staatssecretaris is op dit punt stelselverantwoordelijk voor het
handhaven van de wet. Terwijl dakloze burgers een boete krijgen voor buitenslapen of korting op hun
uitkering krijgen voor elke vermeende nalatigheid bij het nakomen van bureaucratische verplichtingen,
kunnen gemeenten ongestraft de wet negeren. Gaat de staatssecretaris de wet handhaven en
toegang tot opvang en ondersteuning garanderen voor de meest uitgesloten burgers?
Geen integrale hulp voor mensen met ingewikkelde hulpvragen
Afgelopen maanden publiceerden de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid 3, de
Algemene Rekenkamer4, de Nationale Ombudsman5 en recent de universiteit van Tilburg6 (dr. Roel in
’t Veld) rapporten over de ontoegankelijkheid van hulp voor mensen met problematische schulden.
“Het aantal voorschriften is enorm terwijl het hier gaat om een categorie mensen die niet is uitgerust
om met bureaucratie om te gaan. Er is geen andere groep in Nederland die aan zoveel regels moet
voldoen."
Deze ontoegankelijkheid van het systeem van voorzieningen, ondersteuning en hulpverlening
veroorzaakt een situatie waar de kraan steeds verder open gedraaid wordt, talloze hulpdiensten aan
het dweilen zijn, maar uiteindelijk de burger kopje onder gaat. Dakloosheid is daarvan het zichtbare
resultaat. Armoede en schulden zijn een basis-oorzaak van dakloosheid. Dit kabinet kan dat niet meer
oplossen. Het kabinet kan wel een opdracht geven om vanuit de ministeries van Financiën, SZW,
VWS, Veiligheid en Justitie en Binnenlandse Zaken/Wonen een interdepartementaal
beleidsonderzoek te starten naar de maatregelen die nodig zijn om te komen tot de meest effectieve
voorzieningen en hulp aan mensen die voor hun bestaansvoorwaarden afhankelijk zijn van de
overheid.
2
Zie site VNG: https://vng.nl/onderwerpenindex/maatschappelijke-ondersteuning/maatschappelijkeopvang/publicaties/handreiking-landelijke-toegang-maatschappelijke-opvang
3
‘Eigen schuld? Een gedragswetenschappelijk perspectief op problematische schulden’
http://www.wrr.nl/actueel/nieuwsbericht/article/overheid-overschat-financiele-zelfredzaamheid-burgers/
4
Rapport ‘aanpak problematische schulden’ http://www.rekenkamer.nl/aanpakproblematischeschulden
5
Rapport ‘Een mens leeft, een systeem niet’ https://www.nationaleombudsman.nl/nieuws/2016/nationaleombudsman-niemand-uitsluiten-van-inschrijving-bij-gemeente
6
Eindrapport vooronderzoek MKBA ‘Een onbemind probleem’
https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2016/11/24/eindrapport-vooronderzoek-mkba
Voor vragen over deze brief kunt u contact opnemen met Rina Beers, 06-13846484.
Met vriendelijke groet,
Jan Laurier Voorzitter