Transcript brochure met samenvatting

Circulair ondernemen in het
Groene Hart
Circulaire kansen en uitdagingen voor een veerkrachtige regio
Kansen voor uw bedrijf in een circulaire wereld
We gaan met z’n allen toe naar een nieuwe economie,
ook in het Groene Hart. Van lineair werken bewegen we
ons in de richting van circulair werken, waarbij het afval
van de één grondstof is voor de ander.
In delen van het bedrijfsleven werd deze ontwikkeling tot voor
kort met argusogen gevolgd. Ondernemers zagen vooral beren
op de weg: hogere kosten, strengere wet- en regelgeving en meer
bureaucratie. Gelukkig is er een kentering gaande. En het mooiste
is: die komt van bedrijven zelf. Steeds meer ondernemers zien in dat
circulair werken niet alleen beter is voor de aarde, maar dat het ook
waarde toevoegt. Het biedt nieuwe kansen op het gebied van innovatie, afzetmarkten en businessmodellen en het maakt hun bedrijf
minder afhankelijk van schaarse grondstoffen.
Door circulair te werken, zet u zich samen in voor een groter doel en
vindt u aansluiting bij de laatste ontwikkelingen in de samenleving:
het feit dat een groeiende groep consumenten en ketenpartners
zijn keuzes maakt op basis van duurzaamheid en de zoektocht van
de nieuwe generatie werknemers naar meer betekenis aan werk.
Door hierop aan te sluiten, versterkt u het toekomstperspectief van
uw bedrijf.
Voor de Rabobank, de Provincie Zuid-Holland en Heineken Nederland
heeft duurzaamheidsbureau Metabolic de materiaalstromen en circulaire kansen en uitdagingen voor het Groene Hart in kaart gebracht.
Het resultaat van deze studie is het rapport ‘t Groene Hart Circulair:
circulaire kansen voor een veerkrachtig Groene Hart. In deze folder
vindt u de belangrijkste conclusies uit dit rapport.
Onze mooie regio bezit diverse unieke eigenschappen die de regio
bij uitstek geschikt maken voor een voortrekkersrol in circulair ondernemen. In deze folder brengen we deze punten voor het voetlicht,
net als een drietal uitdagingen die het Groene Hart heeft. Het gaat
erom wat we daarmee dóen. Daarom worden er zes kansen uitgelicht
waar circulair ondernemen kan bijdragen aan deze uitdagingen en
gelijktijdig het bedrijf wordt versterkt.
De tijd van praten ligt achter ons. Als wij in 2050 evenveel energie,
water, voedsel en grondstoffen per persoon gebruiken als nu, dan is
de wereld straks niet groot genoeg. Iedereen moet zijn steentje bijdragen en daarom zijn de kansen van het Groene Hart, samengevat
in deze folder, van het grootste belang. Ze informeren, inspireren en
nodigen bedrijven, inwoners, overheden en andere belanghebbenden
uit om hiermee aan de slag te gaan.
Circulair ondernemen
Duurzaam, of maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) – inmiddels weet het grote publiek wel wat dit inhoudt. Circulair
ondernemen gaat nog een stap verder. Bij duurzaam ondernemen ligt de nadruk traditioneel op de individuele ondernemer en
zijn energie- en materiaalgebruik. Bij het zo duurzaam mogelijk inrichten van de bedrijfsvoering en het directe productieproces.
Bij circulair ondernemen gaan we een stap verder: we kijken niet alleen naar de eigen faciliteiten en bedrijfsvoering (directe
activiteiten), maar ook naar de inkoop van grondstoffen en daaraan gerelateerde impacts, en de manier waarop reststromen
worden verwerkt en al dan niet hoogwaardig worden hergebruikt.
Bij circulair ondernemen draait het om – het woord zegt het al – een kringloop: het voorkomen van afval en het hoogwaardig
hergebruiken van reststromen door samenwerking binnen de keten staan centraal. Gedurende de hele levensloop, van productie
en gebruik tot het weggooien en hergebruiken van een product, worden schadelijke emissies naar land, water, en lucht,
systematisch aangepakt. Vaak vraagt dit om een nieuwe denkwijze, een nieuw verdienmodel zelfs. Een voorbeeld hiervan is de
overgang van een productie-economie naar een diensteneconomie; van bezit naar gebruik.
De consument geeft steeds minder om het zelf bezitten van producten, met bijbehorende verantwoordelijkheid voor onderhoud,
maar betaalt in plaats daarvan voor de prestaties van producten (het product als dienst). Producenten garanderen de prestaties
gedurende de levensduur, en nemen het product aan het einde van de levensloop terug om de materialen en componenten zo
hoogwaardig mogelijk in te zetten. Andere verdienmodellen richten zich op het hoogwaardig hergebruiken en verwaarden van
reststromen en de deeleconomie.
Duurzame energiebronnen in het Groene Hart
De energievraag in het Groene Hart kan volledig worden ingevuld met lokaal opgewekte duurzame
energie en energiebesparingen.
Wind
Zon
bebouwd
gebied
1025 kWh p/m2
per jaar
rs
ve
wi
nd
wind = energie
u
ch
opbrengst
ve
rs
n
zo
ch
u
ng
ivi
ivi
ng
230 km2 =
10% vh totale
oppervlak
opbrengst
< 1 km
nu 95%
15% + 21%
kosten
opgewekt
E 1,89 tot E 3,00
p/wattpiek = totaal
46 tot 102 miljard
fossiele
brandstof
> 60 meter
hoogte
13900 hectare
verschuiving gas
73,2 tot
102,5 PJ per jaar
Groen gas
opbrengst
mest
m moe
ind t
er
reststroom
2,08 PJ
per jaar
x 275
van 3MW
opbrengst
kosten
6,5 PJ per jaar
E 1,2 miljard
De kracht van het Groene Hart
Met zijn open weidelandschappen, de centrale ligging
en de specialisaties in bedrijvigheid bevindt het Groene
Hart zich in de unieke positie een voortrekkersrol te
pakken op weg naar een circulaire economie.
Open weidelandschap
Het Groene Hart heeft unieke cultuurhistorische waarde. De ontwatering zorgde voor een geometrisch patroon dat op wereldniveau
zijn gelijke niet kent. De diepe polders, smalle slootjes, windmolens en
uitgestrekte weilanden zorgen voor een typisch Hollands landschap.
Het Groene Hart bestaat voor een derde uit agrarisch land. Deze
gebieden behoren voornamelijk toe aan melkveehouderijen en,
in mindere mate, de tuinbouw. Het weidelandschap middenin de
dichtbevolkte Randstad maakt het Groene Hart tot een waardevol en
gewaardeerd gebied om te wonen en te recreëren.
Centrale ligging
Het Groene Hart neemt een centrale plek in binnen de Randstad,
een regio met meer dan 7 miljoen consumenten. Door deze centrale
ligging en de nabijheid van de internationale vervoersknooppunten
Schiphol en Rotterdam, en belangrijke water- en snelwegen, heeft de
regio een sterke positie ontwikkeld in de groothandel en logistiek.
Specialisaties in bedrijvigheid
Veehouderijen, met de daaraan gelieerde kaas-/zuivelsector, zijn
sterk vertegenwoordigd. Ongeveer een kwart van de landelijke
werkgelegenheid in de kaashandel bevindt zich in deze regio. Ook de
tuinbouw speelt een belangrijke rol in het gebied met drie Greenports:
Aalsmeer, Boskoop en Westland-Oostland. Daarnaast kent het Groene
Hart specialisaties in de groothandel, de logistiek, de machinebouw,
de bouwsector en de voedings- en genotsmiddelenindustrie. Wat
opvalt, is het grote aantal familiebedrijven, waarbij – net als bij
circulair ondernemen – continuïteit en toekomstbestendigheid een
centrale plek innemen in de bedrijfsvoering.
Unieke open landschap Groene Hart benutten
De uitdagingen van het Groene Hart
Het Groene Hart is nog te veel afhankelijk van fossiele
brandstoffen en reststromen worden nog niet optimaal
benut. De regio moet de vicieuze cirkel van ontwatering
en bodemdaling zien te doorbreken.
Verbruik brand- en grondstoffen
In zijn energiebehoefte is de regio bijna volledig afhankelijk van fossiele
brandstoffen. Het grootste deel daarvan (45 procent) komt op het
conto van de sector mobiliteit. De oxidatie van de veengronden
zorgt voor zo’n 20 procent van de CO2-uitstoot. Daarnaast zijn in
de maak- en bouwindustrie veel materialen nog afkomstig uit ruwe
grondstoffen.
Benutting reststromen
Bij circulair ondernemen speelt het benutten van reststromen een
belangrijke rol. Op dit moment gebeurt dit in het Groene Hart nog
onvoldoende. Jaarlijks komt uit het gebied 148 kiloton ongescheiden
afval van huishoudens en bedrijven en 180 kiloton organische reststromen uit de agrarische sector en landschapsbeheer. Het grootste
deel betreft groente-, fruit- en tuinafval (50 kiloton) en bermgrassen
en slootmaaisel (48 ton). Alle reststromen bij elkaar vormen genoeg
materiaal om achtduizend vrachtwagens te vullen – een aaneengesloten file van Amsterdam naar Antwerpen!
Bodemdaling en waterbeheer
Het veenweidelandschap kon ontstaan dankzij ontwatering. Maar
vanwege de drooglegging is er zuurstof in de bodem aanwezig,
waardoor het veen oxideert. Dit leidt tot CO2-uitstoot en tot bodemdaling, waardoor het waterpeil opnieuw moet worden verlaagd. De
bodemdaling zit daarmee in een vicieuze cirkel. Door de lage ligging
van het Groene Hart en de voortgaande bodemdaling is ook wateroverlast na zware regenval een probleem. De verwachting is dat er
vaker zoute kwel zal opkomen, wat leidt tot ecologische schade en
verminderde gewasopbrengsten.
CO2-uitstoot
reststromen
restafval
x 8000
In een circulaire wereld bestaat geen afval meer
Wat zeggen ondernemers uit het Groene Hart?
“Wil een collega plastic weggooien, wordt nu eerst gevraagd: kunnen we hier nog wat mee?”
Siem Hoogeveen
Hoogeveen Plants, Hazerswoude-Dorp
“Circulair ondernemen is geen kwestie meer van of, maar van wanneer.”
Patrick Lek
Lek/Habo Installatietechniek, Ter Aar
“Ons nieuw te bouwen kantoor wordt duurzaam en energieneutraal.”
Ruud Arntz
Eosta, Waddinxveen
“Deze tijd vraagt om andere oplossingen en als je weigert daarin mee te gaan, word je aan
alle kanten ingehaald.”
Peter Haveman
Spelt Bedrijven, Nieuwveen
Drijvende woningen in de Cattenbroekerplas in Woerden
Zonnepanelen op bedrijvenpark IJsselveld in Montfoort
Rabobank Gouwestreek | Rabobank Groene Hart Noord | Rabobank Krimpenerwaard | Rabobank Rijn en Veenstromen | Rabobank Utrechtse Waarden e.o.
Contact: [email protected] | Telefoon (0348) 42 70 30
De kansen van het Groene Hart
Het open landschap van het Groene Hart leent zich
uitstekend voor zonne- en windenergie. Met innovatie
kunnen ondernemers vooruitgang boeken in circulair
(ver)bouwen, produceren en handelen en gelijktijdig
hun bedrijf versterken.
Energie-onafhankelijk
De totale energievraag van het gehele Groene Hart kan volledig
worden ingevuld met lokaal opgewekte schone energie. Het open
landschap leent zich uitstekend voor de opwekking van zonne- en
windenergie. Hierin kunnen ondernemers een belangrijke rol spelen,
bijvoorbeeld door het energieneutraal maken van bedrijventerreinen.
Dit kan onder meer door koeling uit oppervlaktewater, zonnepanelen
en de realisatie van windmolens, bijvoorbeeld via energiecoöperaties.
Wateradaptief bouwen
Bouwen op natte bodem kan zorgen voor schade en leidt tot relatief
hoge kosten. Bedrijven uit de bouwsector kunnen door middel van
advisering, engineering en innovatie circulaire en klimaatbestendige
woningbouw realiseren. Door niet alleen te kijken naar de investeringskosten, maar naar de totale levenscyclus van een gebouw of van de
infrastructuur, komen nieuwe mogelijkheden in beeld.
Circulaire maakindustrie
Bedrijven uit de maakindustrie van het Groene Hart kunnen toewerken
naar meerdere gebruikscycli van producten. Ook kunnen traditionele
grondstoffen vervangen worden door hernieuwbare ‘biobased’
grondstoffen. Zo zou de voedings- en genotsmiddelenindustrie
gebruik kunnen gaan maken van verpakkingsmateriaal van vezels
die teruggewonnen zijn uit gewassen of organische reststromen. De
machinebouwindustrie kan hierop inspelen door het ontwikkelen
van nieuwe verpakkingsmachines. Samenwerkingsverbanden zijn
cruciaal in het versterken van circulaire waardeketens.
Duurzame handel
De in het Groene Hart sterke logistieke en handelssector zou nationaal
en internationaal het voortouw kunnen nemen in het verduurzamen
van de regionale economie. Kansen liggen onder meer in het verduurzamen en recyclen van verpakkingsmateriaal. Ook op het gebied
van schoon vervoer kunnen grote sprongen worden gemaakt: met
voertuigen op biogas, elektriciteit en waterstof kunnen de CO2emissies van wegtransport met 80 procent worden gereduceerd.
Duurzame landbouw
Het Groene Hart kan toewerken naar een situatie waarin landbouwactiviteiten bijdragen aan een vermindering van veenoxidatie, de
veroorzaker van bodemdaling en CO2-uitstoot in het gebied.
Hiertoe zal het gebruik van natte veenweidegronden moeten worden
verbeterd. Daarnaast zal de draagkracht van de bodem van natte
veeweidegronden vergroot moeten worden, onder meer door
onderwaterdrainage. Het omschakelen naar nattere vormen van
landbouw en het toekennen van nieuwe functies aan veenweidegebied behoren ook tot de mogelijkheden.
Circulaire sierteelt
Ondernemers uit de sierteelt kunnen nieuwe inkomstenstromen
realiseren en de aarde een stukje beter maken door polycropping.
Door combinatieteelt en gewasrotatie toe te passen, ontstaat er
diversiteit zoals in natuurlijke ecosystemen. Omdat bij polycropping
veel minder energie, kunstmest en chemische bestrijdingsmiddelen
nodig zijn, levert dit een lagere milieudruk én lagere kosten op.
Daarnaast zijn gezamenlijke wateropslag (als antwoord op de zoute
kwel) en energieopwekking uit organische reststromen kansrijk.
CO2-emissies in Groene Hart met 80 procent reduceren
electriciteit & warmte
& brandstof
Groene Hart stofstromen*
huishoudelijke reststromen gescheiden
energie
huishoudelijk
restafval
verbranding en
energieproductie
woningen/
huishoudens
reststromen
bedrijfsleven
hergebruik
afvalwater
drinkwater & oppervlaktewater en
andere bronnen
industrie/
bedrijfsleven
CO2-emissies
bodemverbeteraar
mest
water
landbouw
agrarische
reststromen
uitrijden/
afvoeren
reststromen
verkeersterrein
onbekend
voedsel
& grondstoffen
mobiliteit
materialen
organische
reststromen uit
(natuurlijk) landschap
natuur/
landschap
* Dit is een vereenvoudigde weergave van de stofstromen in het Groene Hart.
Het volledige overzicht vindt u terug in de regiostudie Het Groene Hart Circulair.
composteren en
vergisten