Transcript het meest recente magazine

vision
Robotics
mechatronica
Inclusief dossier
Metaal
Robots als banenmotor MKB
AMAZON PICKING CHALLENGE UITGELICHT
AGRIFOOD KAN NIET ZONDER HIGH TECH & ICT
JA A R G A N G 8 | N U M M E R 6 | N OV E M B E R 2 0 1 6
Performance.
Reinvented.
KUKA verlegt de grenzen van de low payload robots met de nieuwe
KR CYBERTECH nano. De eerste serie van de nieuwe KR CYBERTECH
onderscheidt zich met indrukwekkende prestaties, 9 perfect op elkaar
afgestemde robottypes en met onderling ideale payload intervallen
waarmee u precies de robot kunt selecteren die bij uw applicatie past.
De KR CYBERTECH nano zorgt voor maximale prestaties met minimale
investerings- en energiekosten. Boost de prestaties van uw applicaties
en bereid u voor op de markten van de toekomst!
Wilt u meer te weten komen?
Een antwoord op al uw vragen vindt u op:
www.kuka.be
colofon
Vision & Robotics is hét vakblad over auto­
matiseringsoplossingen voor de maak-, agro-en
foodindustrie door specialisten in robotica en
visionsystemen.
JA A R G A N G 8 | N U M M E R 6 | N OV E M B E R 2 0 1 6
Vision & Robotics verschijnt zeven maal per jaar.
Toezending geschiedt op abonnementbasis en
controlled circulation.
Uitgever
Jos Raaphorst, FenceWorks BV
T: 06 34 73 54 24, E: [email protected]
redactioneel .03
Strepen
en sterren
LIAM VAN KOERT
Robbert Hoeffnagel, FenceWorks BV
Victor Scheinman is niet meer. Vorige maand
Valley worden er leuke en soms indrukwek-
T: 06 51 28 20 40, E: [email protected]
overleed hij op 73-jarige leeftijd aan een hart-
kende dingen gemaakt. Boston Dynamics, Wil-
aanval in Petrolia, California. Als uitvinder van
low garage en Baxter. Maar de industrie heeft
Redactie
de elektrische 6-assige Stanford arm, wordt
liever een YuMi of Universal. Deze zijn Scandi-
Liam van Koert, The Text Factory T: 06 17 58 82 65
hij door velen gezien als de vader van de mo-
navisch. En de 6-assers? Duits, Zweeds en na-
Ab Muilwijk, FenceWorks
derne robotica. In plaats van de zware hydrau-
tuurlijk Japans.
E: [email protected]
lische manipulatoren van die tijd (1969), was
Redactieraad
zijn bouwsel zo licht als een veertje en super
Door het bericht over het wegvallen van de le-
flexibel.
gende, moest ik mijn mening toch wat bijstel-
Pieter Jonker, TU Eindhoven en TU Delft,
len. Want na even aan het roer van Unimation
Jaap van de Loosdrecht, Computer Vision Lab, NHL
Hoewel aan deze kant van de Atlantische Oce-
te hebben gestaan, richtte Scheinman in de
Martin van der Have, RAB en ABB, Hans Lenos,
aan de naam Scheinman zelden een belletje
jaren 80 Automatix op. Dit bedrijf was het eer-
lenosonline.info, Wim Hoeks, NTS groep
doet rinkelen, is dat wel het geval voor de
ste ter wereld dat machinevision in de robots
eerste commerciële versie van zijn vinding:
integreerde voor het volgen van lasnaden. Vele
Vormgeving
de Programmable Universal Machine for As-
visionsystemen volgden en uiteindelijk kwam
Laura Willemsen, Grafisch ontwerp
sembly, kortweg PUMA genaamd. Ook het feit
het bedrijf door overnames bij respectievelijk
dat deze versie werd gemaakt door het bedrijf
Robot Vision Systems, Siemens en uiteinde-
Druk
Unimation en de eerste klant General Motors
lijk deels Cognex en deels Microscan terecht.
De 11e druk | NCS Repro
was, weten de meeste Europese robotexperts
En voor deze overnamegolf werd een lineaire
nog wel te reproduceren. In Amerika is de man
Scheinman vinding met de naam RobotWorld
Postadres redactie
echter beroemd en kreeg hij als professor aan
verkocht aan Yaskawa.
Beatrixstraat 2, 2712 CK Zoetermeer
Stanford meerdere prestigieuze onderscheidin-
E: [email protected]
gen. Ook is het bericht van zijn overlijden in
Wat mij betreft is de wereld een grote ster ar-
alle grote kranten terug te vinden. Dit inclusief
mer. En mijn soms sofistische gedachten om
Abonnementen
de anekdote dat hij op 8-jarige leeftijd echt
technische hoogstandjes aan landen te kop-
[email protected]
doodsbang was voor robots na het zien van
pelen? Streep eronder. Landsgrenzen houden
T: 079 - 500 05 59
Gort, een gigantische humanoïde robot in de
slimme inzichten niet tegen. Bovendien zijn
film ‘The Day The Earth Stood Still’. Op aanra-
geen landen, maar mensenwensen de vader
Advertentie-exploitatie
den van zijn vader overwon hij deze angst door
van de gedachte. Ok, nog één keer dan. Zoals u
Mike de Jong T: 06 - 10 82 59 93
een houten versie - ik neem aan op schaal -
in deze editie kunt lezen won Delft de Amazon
E: [email protected]
van de metershoge Gort te bouwen.
Picking Challange. Maar dat mag. Want Delft is
geen land.
Zelf heb ik altijd het idee gehad dat Amerika
niet echt een robotland is. Althans niet voor
wat betreft industriële robotica. Ja, in Silicon
04. in dit nummer
ROBOTS ALS
BANENMOTOR MKB
06.
AMAZON PICKING CHALLENGE
SPRINGPLANK NAAR
SNELLERE ROBOTINTEGRATIE
AMAZONPRAKTIJK:
SLECHTS ÉÉN MENSENMINUUT
PER PAKKET
12.
16.
vision
Robotics
inhoud .05
NOVEMBER 2016
26.
WOTS GEBEURD?
30.
Dossier
Metaal
High-end metaal printen
Met metaalrobots naar Mexico en Amerika
17.
en verder
METALFAB1: SNELLER METAAL PRINTEN IN 3D
18
VAKGROEP PLAATWERK OPGERICHT
21
NEDERLANDERS NAAR AMERIKA 22
LASROBOT KAN 3D PRINTEN 23
AgriFood kan niet
zonder High Tech & ICT
Rubrieken
REDACTIONEEL03
COLOFON03
NIEUWS10
DOSSIER METAAL
17
BRANCHENIEUWS24
PRODUCTNIEUWs36
LEES ALLES OVER VISION 2016
06. Robotica
Door Liam van Koert
Martin van der Have: “Kies voor techniek, dan zit je goed”
Robots als
banenmotor MKB
Martin van der Have is een evangelist als het gaat om techniek
en robots in het bijzonder. Naast het managen van de sales en
marketing van ABB Robotics, reist hij stad en land af om de
jeugd er van te overtuigen voor techniek te kiezen. “Of je nu
twee linker handen hebt of twee rechter, creatief bent of pragmatisch, een denker of een doener, in de techniek is er altijd
plek voor je”, verzekert hij de nieuwe generatie. En volgens hem
is dat mede te danken aan de robot die werk hier houdt of zelfs
hier naartoe brengt.
Robotica .07
De eerste keer dat we Martin voor de microfoon kregen, moet toch al weer minstens 10
jaar geleden zijn. Tijdens een interview met het
bestuur van de Robotics Association Benelux
bleek het al lastig antwoord geven op de ene
vraag: wat is een robot? Het was voorzitter Fred
Bokhorst die zei: “Dat kan ik je zo niet vertellen,
maar als ik er een zie dan herken ik hem direct.”
Inmiddels lijken we voor wat betreft herkenbaarheid een beetje doorgeschoten en wordt
zo’n beetje alles wat met automatisering te maken heeft een robot genoemd. Een zelfrijdende
auto of drone? Een robot. Een slimme thermostaat? Een robot. Een aantal slimme algoritmes
in het ongrijpbaar hippe domein van artificial
intelligence? Ook een robot. En volgens vele geleerden en een voor het partijleiderschap strijdende minister van sociale zaken moeten we
oppassen. Voor je het weet worden de banen
promoot een ondernemer als Van de Leegte het
ook een eenmansbedrijf dat tegen zijn maxi-
ingepikt. En dan hebben we het niet alleen over
robotgebruik. De 700 gebruikte robots die uit de
mum productiecapaciteit aanloopt met een ro-
de pickers en packers.
vroegere Mitsubishi-fabriek kwamen? Daar mo-
bot uit de voeten. Zo gebruikt een van onze ZZP-
gen de andere VDL-vestigingen mee spelen om
klanten een refurbished robot voor repeterend
Industriële robotbanen
te kijken of hun productie niet beter kan. Van
laswerk. Kan hij zich richten op het ‘echte werk’
“Onzin”, vindt Van der Have, die als hij een ro-
der Have: “Je ziet dat de acceptatie van robots
en toch de wat grotere klussen ook aannemen.”
bot ziet, hem heel goed herkent. “Als we het
groeit. Enerzijds komt dit omdat robots net als
over dezelfde robots en dezelfde banen heb-
de thuisprinter steeds meer plug & play worden.
Steady does it
ben, tenminste. Voor de goede orde, voor mij
Vroeger was die ook alleen door een handjevol
Gevraagd of in het voorbeeld van de zelfstan-
is een robot een manipulator met minimaal 3
experts te gebruiken. Maar ook wordt de robot
dige metaalbewerker, maar ook de wat grotere
graden van vrijheid die wordt ingezet in de pro-
flexibeler en kan hij door betere sensoriek en
bedrijven, dat extra werk ook niet door mensen
ductieautomatisering. Dit kan een articulated
veiligheid voor veel meer taken worden inge-
gedaan had kunnen worden, wijst Van der Have
robot, een scara robot of een deltarobot zijn. En
zet, zelfs naast de mens. Wat dat betreft kan
op een probleem waar vooral de kleinere on-
hoewel ik de zorgrobot best als robot wil be-
dernemer zich voor gesteld ziet. “Voor kleinere
stempelen, is dat niet mijn domein en laat ik me
ondernemingen is het lastig personeel aan te
over de banen in de zorg niet uit. Maar binnen
nemen. Op de eerste plaats kan je een werkne-
de industrie, en de werkzaamheden die hier te
mer niet alleen tijdens de pieken te werk stel-
verrichten zijn, kan de robot juist een banenmo-
len. Ten tweede is er het risico op bijvoorbeeld
tor zijn. Ook voor het MKB en zelfs voor de ZZP-
ziekteverzuim. Zou voorgenoemde ZZP-er een
er.” Van der Have heeft voorbeelden genoeg die
werknemer hebben aangenomen die langdurig
zijn argument ondersteunen, met Born als het
ziek is? Dan kost hem dat de kop. Tel daar de on-
voorbeeld met de grootste getallen. “We we-
zekerheid van het verruilen van de VAR voor de
ten allemaal dat BMW zonder robots de Mini’s
Wet DBA bij op en dan is de robot ook voor klei-
echt niet in Born had laten maken. Maar doordat
ne bedrijven helemaal zo gek nog niet. Met de
daar 1.200 ABB robots staan, zijn er nu ook dui-
robot produceer je goedkoper en efficiënter een
zenden mensen aan het werk.” Nu zijn robots
hoger volume van een constant hoge kwaliteit.
in de automotive misschien vanzelfsprekend,
Niet dat een mens niet goed en snel zou kunnen
een van de redenen dat de robotdichtheid in
werken, maar tegen de ‘steady does it’ cadans,
landen als Duitsland en Japan vele malen hoger
die indien gevraagd zonder pauze 24/7 door-
is, inclusief een positief effect op de werkge-
gaat kan geen mens op. En daarmee kan je dus
legenheid. Maar ook in zijn andere bedrijven
de concurrentie aan met de lagelonenlanden.
08. Robotica
Je houdt productie hier of haalt het zelfs hierheen. Je groeit. En als je eenmaal groot genoeg
bent, dan komt het menselijke personeel vanzelf. Niet voor de repeterende, geestdodende,
Simpel, samen, digitaal
ongezonde of zelfs gevaarlijke taken, maar voor
nieuwe dingen. Voor productontwikkeling en
Dat Martin van der Have een lans breekt
samenwerken denkt iedereen terecht aan
innovatie. En voor het uitbreiden en onderhou-
voor de jeugd, de robot en de maakindustrie
onze YuMi corobot, maar bedoelen we ook
den van het machinepark. Want ook voor het
in Nederland en België, zoveel is inmiddels
het nauw samenwerken met onze klanten.
integreren van nieuwe robots, het ontwikkelen
wel duidelijk. Maar wat doet zijn werkgever
En hiermee is meteen het bruggetje naar
van nieuwe tools, en het servicen van al die
eigenlijk om bedrijven in deze turbulente
het laatste punt gemaakt. Want digitalise-
moderne productiemiddelen zijn de komende
4.0 tijden bij te staan? “We hadden onlangs
ring biedt ons de mogelijkheid zogenoemde
tijd nog heel veel mensen nodig. Zoveel zelfs,
ons jaarlijkse Value Provider event. Hier no-
connected services aan te bieden.
dat ik eerder bang ben dat we er een tekort aan
digen we onze klanten uit om hen te laten
zullen hebben.”
zien waar we als ABB mee bezig zijn. Zo
Dit is een IoT-platform waarmee we niet al-
kunnen ze beter anticiperen op wat komen
leen veel sneller problemen met robots voor
gaat.
klanten kunnen oplossen omdat we er op
Jong geleerd
afstand op kunnen inloggen, ook kunnen
Zie hier de reden dat Van der Have elke kans
aangrijpt om de volgende generatie warm te
Dit keer ging de reis naar Stockholm. Terug
we in veel gevallen problemen voorkomen
laten lopen voor techniek. Natuurlijk gaan kin-
naar de roots dus, inclusief uitgebreide tour
omdat we de gezondheid van de robot op
deren hem als vader aan het hart en gunt hij
door onze eigen productie met als hoofdthe-
afstand kunnen monitoren en voordat het
ze een mooie toekomst. Maar dan moeten we
ma’s ‘Simplification, Collaboration & Digita-
fout gaat bijvoorbeeld de juiste mensen met
de Nederlandse maakindustrie wel een hart
lisation’. Het sluit goed aan bij de banen en
elkaar in contact brengen of nodige vervan-
onder de riem steken. En dat kunnen we met
kennisoverdrachtsdiscussie in die zin dat we
gingsonderdelen opsturen.”
robots én met de juiste mensen. “Ik probeer op
als ABB de integratie van robots steeds ge-
zoveel mogelijk beroepskeuzebijeenkomsten
makkelijker proberen te maken en onze ken-
te zijn om techniek te promoten. En ook sta ik
nis zoveel mogelijk proberen te delen. Door
geregeld voor de klas. Daar neem ik mezelf als
slimme features in robots en besturing zelf,
voorbeeld. Twee linker handen, maar gekozen
maar ook in RobotStudio al heel veel com-
techniek en dankzij die keuze een mooie baan
plexiteit weg te nemen. Voor wat betreft
waar ik elke dag met robots mag werken en de
hele wereld zie. Want of je nu handig bent of
niet, creatief of pragmatisch, een denker of een
doener, wie kiest voor techniek is zeker van een
baan in de toekomst. Niet alleen omdat we nu
al een tekort hebben aan technisch opgeleide
mensen en dit alleen maar zal toenemen. Maar
ook omdat een technische opleiding een stevige basis legt voor een snel veranderende wereld en een leven lang leren.”
Collaboratieve robotarmen
die bijna alles kunnen automatiseren
> Gemakkelijke programmering
> Snelle set-up
> Flexibel inzetbaar
> Collaboratief en Veilig
> Snelste terugverdientijd in de industrie
Onze collaboratieve robotarmen worden elke dag gebruikt
in honderden toepassingen. De robotarmen van Universal
Robots maken automatisering mogelijk voor grote en kleine
bedrijven wereldwijd. Zij het in de automotive, lucht- en
ruimtevaart, pick & place of in de machine-industrie.
Wanneer u denkt aan automatisering van uw productie, laat
u dan inspireren en bekijk de diverse mogelijkheden en
toepassingen op: www.universal-robots.com/cases.
Leer en ontdek wat robotarmen voor u kunnen
betekenen op: universal-robots.com/nl/
Voor meer informatie neem
contact op met onze Benelux
partner Gibas Automation:
www.gibas.nl
10. kort nieuws
ROBOTTONG VOOR
INDUSTRIËLE ROBOTS
Robots maken traditioneel gebruik van grijpers om objecten op te kunnen pakken. Hierbij is het van belang dat
schaal en geometrie van het op te pakken object overeenkomt met die van de grijper, waardoor niet iedere
grijper geschikt is om ieder object op te pakken. SPIE heeft een robottong ontwikkeld waarmee ook moeilijk op
te pakken objecten probleemloos kunnen worden opgepakt en gemanipuleerd.
Het idee voor de robottong is afkomstig uit de
loos vast te pakken. SPIE wijst erop dat het hier-
Kleinere kans dat objecten beschadigen
natuur, waar de tong een groot aantal bewe-
bij wel van belang is de spin en de tong op één
SPIE stelt dan ook dat een robottong het mo-
gingen kan maken en voor allerlei doeleinden
lijn te positioneren. De afstand tussen de spin
gelijk maakt objecten op te pakken waarvan
kan worden ingezet. Zo zijn sommige dieren
en de tong is echter niet relevant.
zowel de vorm als de exacte locatie vooraf niet
in staat hun tong met hoge snelheid naar een
bekend is. Daarnaast is de kans dat gevoelige
prooi te laten schieten en het beest met hun
Handdoek vangen
objecten tijdens het oppakken beschadigen met
tong te vangen. De robotvarianten van de tong
Bij een tweede proef werd de KUKA robot in-
een robottong kleiner dan met een traditionele
worden ook wel ‘continuum robots’ genoemd.
clusief robottong opnieuw opgesteld, en werd
grijper, aangezien de druk die de robot uitoe-
De onderzoekers hebben verschillende testen
een handdoek naar deze opstelling gegooid.
fent bij een robottong over een groter gebied
ontwikkeld om de effectiviteit van de robottong
De robot wist in dit geval de handdoek tijdig
wordt verspreid. Per vierkante centimeter hoeft
te demonstreren. Tijdens de eerste test heb-
te herkennen, zichzelf in positie te brengen en
de robottong hierdoor minder druk uit te oefe-
ben de onderzoekers van SPIE de robottong op
met behulp van de robottong de handdoek te
nen op het object om deze op te kunnen pakken
de proef genomen door hem een kunstmatige
vangen. De tong draaide zich in dit geval rond
dan een traditionele grijper.
spin te laten pakken, die aan een visdraad in
de handdoek om deze vast te kunnen houden.
de lucht hing. De robottong was in dit geval be-
Zodra de handdoek was vastgepakt keerde de
vestigd aan een industriële robot van KUKA. De
robot terug naar zijn startpositie.
robottong is voorzien van kleine magneten om
Ook dit experiment is volgens SPIE nauwelijks
de kleverigheid van een natuurlijke tong na te
na te bootsen. In het experiment werd de hand-
bootsen en de tong in staat te stellen objecten
doek door een mens naar de robot gegooid,
vast te houden. Deze proef werd met succes uit-
waardoor de baan van de handdoek iedere
gevoerd. SPIE stelt dat een vergelijkbare proef
keer anders was. De tong maakt het dankzij
met een conventionele grijparm waarschijnlijk
zijn flexibiliteit en grotere bereik mogelijk het
niet tot hetzelfde resultaat had kunnen leiden,
object in dit geval toch op te pakken. Een tra-
ook niet als deze grijper wordt voorzien van
ditionele grijper zou in dit geval bij iedere po-
magneten. De tong is dankzij zijn flexibiliteit in
ging opnieuw moeten worden ingesteld voor de
staat de spin in dit geval keer op keer probleem-
nieuwe baan van de handdoek.
kort nieuws 11.
NIEUW ALGORITME VERKORT
TRAININGSTIJD VAN AI
Mitsubishi Electric heeft een algoritme ontwikkeld dat de tijd die nodig is
beslag neemt en de tijd die nodig is om AI te trainen drastisch te kunnen
om kunstmatige intelligentie te trainen fors terugdringt. Het nieuwe algo-
terugdringen. De trainingstijd, kosten van de benodigde rekenkracht en de
ritme moet het eenvoudiger maken deep learning te implementeren in
vereisten aan geheugen kunnen met ongeveer een factor dertien worden
industriële robots, voertuigen en andere machines.
teruggedrongen ten opzichte van conventionele AI. Deze aspecten worden
ten opzichte van de originele Compact AI die in februari werd gepresen-
Het concept is niet nieuw en werd in februari al gepresenteerd onder de
teerd in het nieuwe algoritme met nog eens 30 procent teruggedrongen.
naam ‘Compact AI’. Mitsubishi heeft het algoritme nu verder verbeterd en
het systeem onlangs gepresenteerd. Daarnaast wordt een paper gepubli-
Compact AI moet de toepasbaarheid van AI vergroten door onder andere
ceerd in Lecture Notes in Computer Science.
zijn lage kosten en compacte vorm. Zo zijn servers en netwerkfaciliteiten
niet langer nodig, aangezien alle activiteiten direct op embedded syste-
Het algoritme bevat functies voor identificatie, herkenning en het voor-
men worden uitgevoerd. Conventionele machine learning algoritmes voor
spellen van onbekende feiten op basis van bekende feiten. Met het al-
deep learning hebben diepe neurale netwerken nodig, die veel geheugen
goritme verwacht Mitsubishi Electric de hoeveelheid geheugen die AI in
vereisen.
BEGRIJPEND VERMOGEN VAN ROBOTS VERBETEREN
IBM en MIT gaan een samenwer-
loop beschrijven wat er in de video
king aan. De partijen willen geza-
is gebeurd en op basis van deze
menlijk modellen van het mense-
video voorspellen wat er in de toe-
lijk brein gaan inzetten om machine
komst gebeurt. Deze taak is relatief
vision te verbeteren en robots het
eenvoudig uit te voeren voor men-
begrijpend vermogen van mensen
sen, maar is voor robots momen-
te geven.
teel nog een forse uitdaging.
Om dit vermogen te verbeteren
De meerjarige samenwerking tus-
openen de partijen een tweetal
sen IBM Research en MIT’s Depart-
Laboratories
ment of Brain & Cognitive Science
Multimedia Machine Comprehen-
is gericht op de ontwikkeling van
sion (BM3C) in het Amerikaanse
cognitieve computing systemen die
Cambridge, Massachusetts. Zowel
in staat zijn het menselijk vermo-
het IBM Research Center als de MIT
gen om informatie uit verschillende
campus wordt van een BM3C voor-
audio- of visuele bronnen te halen
zien. In dit lab gaan onderzoekers
gelijktijdig te begrijpen en te inter-
werken aan machines die patronen
preteren.
kunnen herkennen en voorspellin-
for
Brain-inspired
gen kunnen maken op basis van
Als voorbeeld noemen IBM en MIT
audio- en visuele input. Het IBM
een proef waarbij een persoon een
Watson platform wordt als basis
video bekijkt. Een mens kan na af-
gebruikt.
12. BINPICKING
Amazon Picking Challenge uitgelicht
springplank
naar snellere
robotintegratie
Onlangs won Delft Robotics de Amazon Picking Challenge.
De wedstrijd, die door Amerika’s grootste webwinkel was
georganiseerd, toont volgens Dr. Ir. Martijn Wisse twee
dingen aan. Binpicking is nog steeds moeilijk. Maar Delft
behoort tot de wereld top en ligt goed op koers voor een
snel te integreren, robuuste industriële praktijk.
Door Liam van Koert
BINPICKING 13.
nen twee dagen aan de praat? Daar had men wel
oren naar. We besloten daarop Delft Robotics op
te richten. Geen onderzoeksinstelling, maar een
bedrijf dat buiten het Factory-in-a-day programma projecten kon aannemen en het MKB verder
kon helpen.” De termijn van een dag bleef echter
buiten bereik. Een paar maanden. Dat kon wel.
Waarom bleef het zo lastig? Deed men in Delft
wat fout?
De kans
En toen riep Amazon een wedstrijd uit: de picking
challenge. Voor Wisse was het meer dan alleen
“We vinden de mens erg interessant en bestu-
mee moest en kon. Het resulteerde in de oprich-
een eureka momentje. “Lukt het een bedrijf als
deren hem sinds mensenheugenis”, zegt Dr. Ir.
ting van Lacquey, dat nu succesvol flexibele grij-
Amazon ook niet goed om een fatsoenlijke bin-
Martijn Wisse tijdens een persmomentje met
pers ontwikkelt voor zeer uiteenlopende toepas-
picking-oplossing te bouwen? En dat terwijl hun
demonstratie na de overwinning. De eerste
singen. Maar zonder slag of stoot ging dit niet.
magazijnen beroemde geoliede machines boor-
hoogleraar Biorobotica van Nederland kan het
Het probleem bleek niet zo zeer het ontwikkelen
devol robots zijn? Dan is een paar maanden mis-
weten. Hij bestudeert met name de biologie van
van een grijper, maar de integratie ervan. Hoe
schien helemaal zo gek nog niet.” Dit vermoeden
de mens welke als voorbeeld kan dienen hoe je
zorg ik dat een robot hem precies zo gebruikt zo-
werd gesterkt door het feit dat ook de Europese
een robot het beste kunt ontwerpen. Een vorm
als de bedoeling is? Dat oplossen kon je zomaar
collega’s binnen het Factory-in-a-day project de
van biomimicry dus, die sinds 2015 ook een plek
een jaar of meer kosten. Dat is natuurlijk veel te
‘dag’ nog lang niet in het vizier hadden. Mis-
heeft binnen de faculteit Werktuigbouwkunde,
lang en maakte het te duur.”
schien maakten ze zelfs wel een kans de chal-
Maritieme Techniek en Technische Materiaalwe-
lenge te winnen? Binnen de Delftse gelederen
De pilot
werd overlegd en besloten. Delft Robotics zou
Volgens Wisse zocht de TU Delft hierop de sa-
zich inschrijven. Het uitgangspunt geen ‘typisch
De theorie
menwerking in Europa om het op te lossen. De
prototype’, maar een robuuste picking-oplossing
“Het bestuderen van de biologie van de mens is
universiteit van München, Frauenhofer en de KU
gebouwd uit ‘industrial grade’ componenten,
fascinerend. En toen we de hand nader bekeken
Leuven zetten hun schouders onder een nieuw
moest de uitdaging aangaan.
in een zoektocht naar een zeer veelzijdig en ge-
project: Factory-in-a-day. Hun doel? Zeer snelle
voelig grijpinstrument, besloten we dat er meer
en laagdrempelige robotisering door een maat-
De uitdagingen
werkgrijper te printen, zelfkalibrerende robots
Pak met een robot zo snel mogelijk verschillen-
met de vrachtwagen binnen te rijden en ze bin-
de producten uit een kast en leg ze in een krat.
nen een dag leren wat ze moeten doen. “De
Een order, die tijdens de challenge als file wordt
eerste pilot was bij een kweker met potplanten”,
ingelezen, kan uit 40 verschillende producten
herinnert Wisse zich. “OK: een dag was wat kort.
bestaan variërend van boeken, T-shirts, blikjes,
Maar in twee dagen draaide er een prototype.”
teddyberen of tandenborstels. Waar en hoe een
Het succes van de pilot smaakte naar meer. Maar
product in de kast staat? Dat is niet vooraf be-
binnen het Factory-in-a-day project bleek dat
kend. Pak vervolgens verschillende producten
wat lastig te realiseren. “We hadden een proto-
uit het krat en leg ze in het schap in de kast.
type gebouwd, maar geen industrieel product.
Feitelijk waren het de werkzaamheden van de
Die stap zou veel langer duren. Ondertussen
zogenoemde pickers die voor de uitdaging mo-
stroomden de aanvragen binnen. Een robot bin-
del stonden. De echte uitdaging waren volgens
tenschappen (3mE), van de TU Delft.
OK: een dag was wat
kort. Maar in twee
dagen draaide er een
prototype
14. BINPICKING
Kanter van Deurzen, de projectmanager vanuit
De winnaar
de robot wordt aangestuurd. “Hoewel niet alles
Delft Robotics er eigenlijk drie. “Op de eerste
Hoewel ook andere teams 2D-vision met deep
goed ging - op ‘het moment suprême’ viel het
plaats is er de beeldherkenning. Hoe weten we
learning en 3D-vision voor padplanning gebruik-
blikje en dacht de robot dat hij dan wel achter de
waar we mee te maken hebben als we er naar
ten, bleek Delft Robotics superieur in deze com-
tandenborstel zou staan – wisten we de opdracht
kijken? We maken hiervoor gebruik van deep
binatie. Hetzelfde gold voor de bovenliggende
in de helft van de beschikbare tijd uit te voeren.
learning, wat inhoudt dat we het systeem heel
‘common sense’. Deels was dit te danken aan
En omdat we industriële componenten hebben
veel afbeeldingen vanuit heel veel verschillende
hun ervaring met robuuste industrial grade com-
toegepast, kan de snelheid na optimalisatie nog
hoeken laten zien en middels uitknippen aange-
ponenten en methoden. “We hebben vanaf het
wel met een factor 3 tot 4 omhoog.”
ven wat wel en wat niet tot het product behoort.
begin af aan niet beknibbeld op de specificaties.
Indien er genoeg beelden voorhanden zijn, kan
Zo hebben we een industriële Yaskawa robot met
Deep learning
de computer de gegevens correleren en bepalen
7 graden van vrijheid gebruikt en die ook nog
Deep learning is hot. Maar in visionland zijn
waar het naar kijkt. Een tweede uitdaging was
eens op een lineaire slede gezet zodat we al die
neurale netwerken toch gemeengoed? Wat
het plannen van de beweging. Hoe staat het op
vrijheden ook achter in de kast ter beschikking
verstaat Delft Robotics er precies onder? “Hoe-
te pakken object in de kast en waar pak ik hem.
hebben voor het slim manoeuvreren van de grij-
wel het niet ondenkbaar is dat over een paar
Wat voor beperkingen in bewegingsvrijheid kom
per. Ook deze grijper is robuust, waarbij we voor
jaar zowel de ‘wat ben ik’ als de ‘hoe lig ik en
ik tegen als ik met mijn grijper de kast in en weer
de meeste producten een zuignap met hoogvo-
hoe pak ik het op’ informatie onderdeel uit-
uit ga? En de derde uitdaging: hoe realiseer ik
lume vacuüm gebruiken. Dit zuigt niet te hard en
maakt van het neurale netwerk, hebben we
slim overkoepelend gedrag? Kan ik bijvoorbeeld
heeft als voordeel dat je er ook een T-shirt mee
deep learning nu nog alleen op de 2D rgb data
zien of een product achter een ander product
kan oppakken. Ook is de grijper voorzien van
toegepast”, licht visionexpert bij Delft Robo-
staat? En hoe en waar zet ik eerst iets weg om bij
een uitschuifmechanisme, zodat we er tevens
tics Hans Gaiser toe. “Hiervoor hebben we
het bewuste product te komen. Maar ook kan het
mee kunnen pinchen, zonder dat de grijper gro-
gebruik gemaakt van bestaande software en
voorkomen dat er iets fout gaat. Hoe voorkom ik
ter wordt.” Voor wat betreft het visiondeel heeft
algoritmes. VGG 16 voor de classificatie - dus is
dan dat de boel niet vastloopt? Kan ik nog een
Delft Robotics zowel een 2D RGB camera als een
iets a of b, Faster rcnn voor het bepalen welke
keer opnieuw kijken, een sequentie opnieuw op-
3D Ensenso toegepast. De RGB-camera zorgt
regio’s interessant zijn en Caffe als framework
starten, of ergens anders verder gaan?”
voor de beeldherkenning, terwijl met de Ensenso
waarbinnen alles op onze GPU wordt gebruikt.
YuMi® - Creating an automated future together
You and
me
®
YuMi
- Creating
an automated future together
®
YuMi
- Creating
an automated future together
You and
me
You and me
ABB levert standaard robotoplossingen voor de industrie. Deze zijn eenvoudig, snel,
kostenbesparend en flexibel in bestaande of nieuwe productielijnen te integreren. ABB
Robots zijn zeer gebruiksvriendelijk, betrouwbaar, efficiënt, onderhoudsarm, accuraat
en werken 24/24/7 op topsnelheid. Kiest u een ABB Robot dan weet u wat u kiest!
ABB
levert
standaard
robotoplossingen voor de industrie. Deze zijn eenvoudig, snel,
Bezoek
ons
op www.abb.com/robotics
kostenbesparend en flexibel in bestaande of nieuwe productielijnen te integreren. ABB
Robots zijn zeer gebruiksvriendelijk, betrouwbaar, efficiënt, onderhoudsarm, accuraat
ABB
levert 24/24/7
standaard
de ABB
industrie.
eenvoudig,
snel,
en
werken
oprobotoplossingen
topsnelheid. Kiestvoor
u een
RobotDeze
dan zijn
weet
u wat u kiest!
kostenbesparend
en flexibel in bestaande of nieuwe productielijnen te integreren. ABB
Bezoek ons op www.abb.com/robotics
Robots zijn zeer gebruiksvriendelijk, betrouwbaar, efficiënt, onderhoudsarm, accuraat
en werken 24/24/7 op topsnelheid. Kiest u een ABB Robot dan weet u wat u kiest!
Bezoek ons op www.abb.com/robotics
052
16. binpicking
Amazonpraktijk:
slechts één mensenminuut per pakket
Een soort sinterklaasmomentje: de deurbel gaat.
plaats voor een volgende kast die al even in de
Het pakketje is eindelijk daar. Even tekenen voor
wachtrij stond. Eenmaal gevuld, slingeren de
ontvangst, naar de tafel lopen, schaar uit de la
bins, uiteraard volledig gevolgd middels bar-
pakken en openen maar. De tijd verstreken van
codes, over kilometers lange transportbanden
verwachtingsvol kloppend hart tot voldoening
naar een station om ingepakt te worden door,
is meer dan dat de Amazon werknemers bezig
inderdaad de packers. Bijgestaan door een com-
zijn geweest uw pakketje samen te stellen en te
puterscherm dat toont welk formaat doos er
verzenden. Zij verzorgden de hele order binnen
moet worden gebruikt, verpakken zij de order
één minuut.
in slechts 15 seconden. Inclusief bubblewrap, inclusief voorgesneden tape, inclusief barcode, die
In haar 22 jaar heeft Amazon een ongekende
het pakketje naar de juiste vrachtwagen stuurt.
efficiëntie in haar magazijnen weten te bewerk-
De laatste mensenhandeling: het plaatsen van
stelligen. In totaliteit spenderen werknemers
de doos in de vrachtwagen.
slechts één minuut aan het picken van de order,
het verpakken in de doos, het labelen en het
Je zou denken dat Amazon door al die automa-
verzenden. De rest wordt gedaan door duizen-
tisering de ene na de andere ontslaggolf kent.
den robots en andere systemen, die Amazon in
Maar het tegendeel is waar. In 2015 nam het
2014 in gebruik nam. Het bedrijf kon hierdoor
bedrijf 76.700 nieuwe werknemers in dienst.
50% meer spullen in dezelfde ruimte opslaan.
Voor de eerste helft van dit jaar staat de teller
op 38.100.
Pickers en packers
Vroeger liepen werknemers, de zogenoemde
pickers, langs de ontelbare stellages om items
op te zoeken en van de juiste plank te pakken.
Maar met de komst van de Kiva robots blijven
de pickers netjes op hun plek en worden de
stellagekasten naar de pickers toegebracht. Een
scherm toont welk product er gepickt moet worden en waar dit zich bevindt. De planken zijn
hierbij opgedeeld in compartimenten en kunnen
meerdere items bevatten. Een T-shirt en deodorant bijvoorbeeld. Wanneer het item gescand is
en in een gele bin is geplaatst, maakt de robot
vision
Robotics
Dossier
Metaal
High-end metaal printen
Met metaalrobots naar Mexico en Amerika
18. dossier metaal
Door Bart Driessen
MetalFAB1:
sneller metaal
printen in 3D
Met de MetalFAB1 zet Additive Industries een forse stap voorwaarts richting versnelde 3D-printers met
extra capaciteit. Voor de aandrijf- en besturingstechniek in deze nieuwe machine maakt Additive
Industries volop gebruik van oplossingen uit het portfolio van Beckhoff. Mark Vaes, directielid en
technology manager bij Additive Industries, vertelt over hun nieuwste paradepaardje, de MetalFAB1.
Start-ups kiezen graag voor industriële gebouwen met een rijke historie. Zoals op Strijp S in
Eindhoven, waar Philips in vroeger jaren tal van
producten maakte. Op het enorme terrein van
27 hectare is nu naast woningbouw en horeca
ook ruimte voor de nieuwe tech-industrie. Additive Industries was een van de eersten, gestart in 2012 en nu al internationaal succesvol
met de ontwikkeling en bouw van 3D-printers
voor high-end toepassingen. Klanten van Additive Industries zijn actief in de aerospace (Airbus
APWorks), automotive toeleveranciers (GKN),
Besturingskast van MetalFAB1 met automatiseringscomponenten van Beckhoff en Jurjen Verhoeff, accountmanager
bij Beckhoff Nederland (links) en Mark Vaes, technology manager bij Additive Industries (rechts)
de Kaak Group en United Grinding. Additive
Industries telt nu 32 werknemers, waarvan 20
hoogopgeleide engineers. Voor de engineering
en bouw van machinedelen maakt het bedrijf
verregaande automatisering van diverse pro-
regelmatig gebruik van gespecialiseerde toele-
cesstappen. We hebben de complete machine-
veranciers die in de regio Eindhoven zeer ruim
besturing gebaseerd op EtherCAT; wat ook geldt
vertegenwoordigd zijn. Maar de engineering
voor de overgangen die gemaakt worden van
van nieuwe types en de eindassemblage houdt
de ene processtap naar de volgende. Daardoor
Additive Industries in eigen handen. De reden:
lopen we opnieuw voor op de concurrentie. In
het wil garant staan voor kwaliteit en reputatie.
veel bestaande 3D-printers worden deze handelingen nog steeds handmatig uitgevoerd. In
Snelheid
de MetalFAB1 is dat tot een minimum terugge-
De opkomst van 3D-printing heeft vooral te
bracht.”
maken met vormvrijheid. Immers doordat het
De MetalFAB1 tijdens de afronding van de bouw in Eindhoven
werkstuk laag na laag wordt opgebouwd, kun-
Capaciteit met modules
nen producten in complexe vormen worden
Minstens zo belangrijk voor de snelheid en ca-
gemaakt. Producten die anders alleen met
paciteit is de modulaire opbouw van de Metal-
printproces; waarvan een module optioneel is.
extra bewerkingen realiseerbaar zijn. De grote
FAB1. “De kleinste uitvoering van de MetalFAB1
Door echter een tweede AM Core toe te voegen
uitdaging is echter de snelheid waarmee 3D-
bestaat uit drie modules en kan worden uitge-
stijgt de productiviteit van de machine enorm.
printers tot nu toe werken. Mark Vaes: “Vooral
breid tot 11 modules. Zodoende kunnen we de
De MetalFAB1 is dan tot tien maal zo productief
bij high-end toepassingen willen gebruikers 3D-
capaciteit door het bijplaatsen van modules ge-
als machines uit het middensegment. Daaraan
printers die sneller en in serie kunnen werken.
makkelijk vergroten. Op dit moment werken we
gekoppeld hebben we een optionele module
Met name in de vliegtuigbouw zoals Airbus dat
aan een MetalFAB1 die bestaat uit zes modules.
geplaatst die dient voor hittebehandeling van
werkt met titanium is de vraag naar snellere
Welke zijn dat? De eerst is de besturingsmodule,
het werkstuk. Daarna volgt een andere optione-
3D-printers erg groot. Ons antwoord daarop is
waar alle Beckhoff-automatisering is onderge-
le module die tijdens het uitvoeren van meer-
de MetalFAB1. De versnelling door dit nieuwe
bracht. Dan volgen er twee AM Cores ofwel Ad-
dere bewerkingen dient voor de opslag van
type machine is grotendeels te danken aan de
ditive Manufacturing Cores, voor het eigenlijke
werkstukken. De laatste module is weer een
Opslag van werkstukken in de Storage Module voor
het uitvoeren van verschillende bewerkingen
20. dossier metaal
standaard module. Deze dient voor het afvoe-
bouwen met zo min mogelijk verschillende fa-
sion’. Metaal, bijvoorbeeld titanium, wordt dan
ren uit de machine van producten die gereed
bricaten. Dat heeft als voordeel dat componen-
in poedervorm op een plaat aangebracht en ge-
zijn.”
ten goed op elkaar aansluiten en er nauwelijks
laserd. De laser heeft een vermogen van 1500
discussies mogelijk zijn tussen verschillende
watt en kan het materiaal tot een hitte van
leveranciers.”
1100 graden verwarmen. De laser zorgt dat het
Waarom samenwerking met Beckhoff
poeder smelt. Terwijl de plaat zakt, wordt het
De beslissing van Additive Industries om de
3D-printers uit te rusten met automatiserings-
Automatisering in de MetalFAB1
metaal laag voor laag aangebracht. Dat gebeurt
oplossingen van Beckhoff is in 2014 genomen.
Als basis voor de besturing van de MetalFAB1
met een snelheid van 1 meter per seconde. Om
Wat waren daarvoor de belangrijkste argumen-
dient TwinCAT, versie 3. Met deze software wor-
de capaciteit te verhogen kan de MetalFAB1
ten? Mark Vaes: “Voor ons geldt als eerste eis
den alle stappen in het printingproces van de
worden uitgerust tot maximaal vier laser- of
dat oplossingen voldoen aan hoge industriële
machine bestuurd en bewaakt. De 3D-printer
AM-moduels. Veel gebruikte materialen voor
eisen wat betreft robuustheid, snelheid, com-
beschikt over een hoofd-PC waarop alle 500
het printen in onze markt zijn naast titanium
pleetheid, standaardisatie en kosten. Belangrijk
I/O’s op aangesloten zijn. Ook de met EtherCAT
ook aluminium en diverse nikkellegeringen. Ti-
is dat de besturingstechniek in onze machines
bestuurde motoren, servomotoren en stappen-
tanium is een zeer geliefd materiaal, vooral in
ook hanteerbaar is voor onze toeleveranciers.
motoren waarmee 15 assen worden aangedre-
de luchtvaart vanwege het lichte gewicht. Het
Voor softwareontwikkeling werken wij bijvoor-
ven, zijn daar op aangesloten. Verder zijn alle
is op zich moeilijk te verwerken, maar onze ma-
beeld samen met Cordis in Eindhoven, een be-
vijf de machinemodules uitgerust met elk een
chines hebben daar geen problemen mee. Een
drijf dat erg veel ervaring heeft met Beckhoff-
kleinere PC, waarvan drie verschillende typen.
andere markt is die voor tooling. Met onze 3D-
producten. Bij zo’n partij kun je vertrouwen op
Voor het gebruik van remote support is de PC
printers worden spuitgietmallen gemaakt; voor-
een hoog kwaliteitsniveau wat ons ook weer
van de 3D-printer uitgerust met TeamViewer.
al met complexe vormen. Uitgerust met heel
zekerheid geeft. Een ander belangrijk argument
Tijdens werkbezoeken door engineers van Ad-
mooie koelkanalen! Na het printen moet de
is EtherCAT. Dat is een industriële standaard die
ditive Industries bij eindgebruikers wordt regel-
spanning in het materiaal worden weggehaald.
overal bekend en geaccepteerd is. Het derde
matig TeamViewer toegepast; een praktijk die
Dat doen we door de plaat en het werkstuk in
argument is de snelheid en determinisme van
ook bij de nieuwe MetalFAB1 voorkomt.
een oven te plaatsen waarin de temperatuur
het complete systeem; een belangrijke eis voor
gecontroleerd daalt. Dan volgt een optionele
machinebesturingen. Een ander argument is
3D printing met de MetalFAB1
module voor tussentijdse opslag van verschil-
de goede prijs-kwaliteitsverhouding van de
Hoe werkt 3D-printing in het geval van de Me-
lende producten. Het voordeel van deze module
Beckhoff-fabricaten, ook niet onbelangrijk. En
talFAB1? “Een belangrijke toepassing van onze
is dat de machine dan verschillende producten
tenslotte werken wij het liefst met een leveran-
machines is het printen van metalen onderde-
in een batch kan maken; waardoor de capaci-
cier die een zo compleet mogelijk portfolio kan
len voor de vliegtuigindustrie. Het printen zelf
teit van de machine ook wordt vergroot. Daarna
bieden. Daardoor kunnen we onze besturingen
werkt volgens het principe van ‘powderbed fu-
volgt de module waarin de laatste stap wordt
gezet. Het overbodige poeder wordt dan door
een stofzuiger verwijderd; een combinatie van
blazen en opzuigen. Het verwijderen van het
poeder is vanwege de complexe vormen van
het werkstuk een behoorlijke uitdaging. Om het
stof uit alle hoeken te verwijderen moet de nozzle dan ook op diverse plaatsen gericht worden.
Nadat ook die stap gezet is wordt de plaat en
het werkstuk uit de machine gehaald.”
Meer info
Platen met daarop 3D-geprinte producten
gemaakt tijdens de testfase van de MetalFAB1
www.beckhoff.nl
www.additiveindustries.com
dossier metaal 21.
Bert Stap, Senior CE-specialist
vakgroep plaatwerk opgericht
De fabrikanten en leveranciers van machines,
Eisma, directeur van Trumpf Nederland en sinds
ker buigen over de vraag wat voor programma
gereedschappen en aanverwante producten en
de afgelopen TechniShow vicevoorzitter van het
we moeten bieden, zodat plaatbewerking voor
diensten voor de plaatbewerking beter profile-
FPT-VIMAG bestuur. Samen met Bystronic en
de bezoeker interessanter wordt”, aldus Eisma.
ren. Dat is de voornaamste doelstelling van de
SafanDarley heeft Trumpf het initiatief geno-
Het is de bedoeling om met de vakgroep Plaat-
nieuwe vakgroep Plaatwerk van brancheorgani-
men voor de oprichting van de vakgroep Plaat-
werk een zo breed mogelijk platform te creëren.
satie FPT-VIMAG, die begin oktober tijdens een
werk. Eisma: “Als je kijkt naar de TechniShow,
“Door samenwerking willen we kennis gaan de-
kick-off bijeenkomst is opgericht. FPT-VIMAG is
dan moet je vaststellen dat de verspaning veel
len met de markt en een thema als Smart Indus-
de branchevereniging van fabrikanten en impor-
meer de aandacht trekt van de bezoekers dan de
try goed onder de aandacht brengen.”
teurs van machines, gereedschappen en dien-
plaatbewerking. Dat is jammer, zeker omdat een
sten voor de metaalindustrie, en leveranciers
belangrijk item als Smart Industry momenteel
van automatiserings- en besturingssystemen
zo’n duidelijk thema is bij ons. Plaatwerk moet
voor de (inter)nationale maakindustrie. De di-
veel meer gaan opvallen; we hebben prachtige
versiteit van de leden is groot, maar van ouds-
producten.”De presentatie op de TechniShow (de
her ligt er een stevig accent op de verspanende
volgende editie is van 20 tot en met 23 maart
sector. “Het werd hoog tijd dat ook de plaatbe-
2018) zal dan ook een belangrijk aandachtspunt
werking prominent in beeld komt”, zegt Menko
zijn van de nieuwe vakgroep. “We zullen ons ze-
Metaal topscorer qua
bedrijfsongevallen in 2015
Uit een onderzoek van het Centraal Bureau voor
ven voldoende aandacht aan besteed? Waarom
een kern van waarheid kunnen liggen. In een
de Statistiek (CBS) en TNO blijkt dat de me-
scoort men zo hoog? Waar hebben we dan in de
eerder verschenen rapport van de Inspectie SZW,
taalsector in 2015, met een score van 5,1%, de
metaal mee te maken? Zijn de werkzaamheden
werd naar aanleiding van een inventarisatieon-
meeste ongevallen met verzuim heeft van alle
in de metaal, net zoals in de bouw, gevaarlij-
derzoek in de metaalsector (periode 2011-2014)
beroepen. Dit is ver boven het gemiddelde van
ker dan in andere sectoren? Is er sprake van
geconcludeerd dat 65% van de bedrijven niet
1,4% aan bedrijfsongevallen met verzuim in alle
een bepaalde cultuur binnen de bedrijven? Is er
bekend was met het ‘5x beter’ programma en
sectoren. De bouwsector was een goede twee-
sprake van een bepaalde cultuur bij de leiding
dat zij het opstellen van een Risico Inventarisatie
de met 4,8%. Daarnaast blijkt uit het onderzoek
van deze bedrijven? Werkt men met veel meer
& Evaluatie (RI&E) maar een nutteloze admini-
dat in de metaal en de bouw werknemers el-
gevaarlijke machines dan in andere sectoren?
stratieve last vonden. Tijdens het onderzoek
kaar ook vaak aanspreken op onveilig gedrag of
Vragen waar niet een, twee, drie een goed ant-
bleek ook dat veel machines (waaronder ko-
onveilig werken. Hierbij wordt wel opgemerkt
woord op gegeven kan worden. Toch zullen er in
lomboormachines, draaibanken en freesbanken)
dat elektriciens en elektromonteurs elkaar het
de metaalsector ook verschillen zijn tussen de
niet goed afgeschermd waren.
vaakst aanspreken. In de metaalsector is er al
kleinere bedrijven en de grotere bedrijven qua
Genoeg werk aan de winkel dus. Of, zoals men in
10 jaar het programma ‘5x beter’, waarbij veel
aandacht voor de veiligheid. Is er misschien juist
deze sector gewend is: tijd om de handen uit de
aandacht gevraagd wordt voor veilig werken.
bij de kleinere bedrijven minder aandacht, met
mouwen te steken en aandacht te gaan geven
Maar is dit voldoende? Wordt er bij alle bedrij-
als gevolg meer ongevallen? Hier zou weleens
aan de veiligheid van de werknemers.
22. dossier metaal
Nederlanders
naar Amerika
Cellro was aanwezig op de International Manufacturing Technology Show (IMTS) in Chicago. Het bedrijf heeft de
krachten gebundeld met zijn Amerikaanse distributiepartner ATS Systems. Bij de ATS-stand konden de Amerikaanse
bezoekers voor het eerst een Xcelerate X20-automatiseringssysteem zien. Door het partnerschap met ATS kunnen
hun verkoop- en servicekanalen in de hele Verenigde Staten worden ingezet voor onze modulaire en flexibele
automatiseringssystemen.
In zes dagen tijd zijn er 113.747 bezoekers en
Halter CNC Automation
2.407 standhouders op de IMTS afgekomen. Het
Halter CNC Automation was aanwezig op zowel
was de eerste keer dat Cellro op een handels-
de AMB Stuttgart als de IMTS in Chicago, waar
beurs in de Verenigde Staten. De Xcelerate com-
de beladingsrobot voor CNC-machines voor het
bineert flexibliteit met een gebruiksvriendelijke
eerst op een grote Amerikaanse beurs werd
interface. Het systeem neemt relatief weinig
getoond. Halter heeft sinds een jaar een eigen
ruimte in beslag; de kleinste apparaten nemen
vestiging met een service- en opleidingscen-
0,8 m2 in beslag. Net als alle andere Cellro-
trum ter ondersteuning van klanten en dealers
producten is de Xcelerate modulair gebouwd,
in de Verenigde Staten; de aanwezigheid op de
waardoor er op elk moment extra functies of
IMTS is dus een logische vervolgstap.
opslagmodules kunnen worden toegevoegd
wanneer de eigenaar dat nodig acht.
De Halter LoadAssistant, ruim twee jaar gele-
Om in de VS gevestigde machinebedrijven zo
den tijdens de TechniShow geïntroduceerd, is
goed mogelijke lokale verkooppunten en dien-
ontwikkeld voor verspanende bedrijven die
sten voor hun automatiseringsbehoeften te bie-
behoefte hebben aan beladingsrobots voor
den is Cellro een partnerschap met ATS Systems
kleine tot middelgrote series. In samenwerking
aangegaan. ATS Systems is gespecialiseerd in
met het Finse Fastems is een kwalitatief hoog-
kwalitatief hoogwaardige accessoires en on-
waardig en gebruikersvriendelijk systeem ont-
dersteuning voor machines. ATS is actief in alle
wikkeld: kennis van robots is overbodig en het
50 staten van Noord-Amerika en introduceert
omstellen neemt niet meer dan 5 minuten in
de modulaire automatisering van Cellro op een
beslag. Inmiddels biedt Halter drie verschillen-
nieuwe markt. ATS Systems heeft momenteel
de standaardmodellen aan, die door de slimme
vijf voorgeconfigureerde Xcelerate-systemen in
software (zonder extra ontwikkeling en kosten)
voorraad die onmiddellijk kunnen worden ge-
veel flexibiliteit bieden.
leverd.
dossier metaal 23.
Valk Welding en RAMLAB
ontwikkelen lasrobot
die in 3D kan printen
Valk Welding en het Rotterdam Additive Manu-
diverse metalen onderdelen voor de maritieme
neers en technici van Valk Welding en van RAM-
facturing lab (RAMLAB) zijn een samenwerking
sector op verzoek te produceren. Deze kunnen
LAB nauw samen. Zij gaan samen bestaande
aangegaan op het gebied van 3D printen met
ter plekke worden geproduceerd op basis van
technologieën op dit gebied verder ontwikke-
een lasrobot. De partijen werken samen aan het
het huidige model met behulp van Panasonic
len en voorbereiden op de toekomst. Hiermee
creëren van nieuwe technologieën voor de ma-
lastechnologie. Dit maakt het onder andere
hopen de partijen Smart Industry 4.0 naar een
ritieme sector en haven gerelateerde industrie
mogelijk vervangende onderdelen op schepen
hoger niveau te tillen.
met behulp van 3D lastechnieken. In de toe-
sneller in gebruik te nemen om defecten op te
komst moet het mogelijk worden via RAMLAB
lossen. Om dit mogelijk te maken werken engi-
AWL-Techniek
breidt uit
naar Mexico
AWL-Techniek heeft de afgelopen jaren hard ge-
nog gerealiseerd. Het bedrijf speelt hiermee in
werkt het prettig en efficiënt als er lokaal snel
werkt aan een verdere professionaliseringsslag
op de beweging van de automobielbranche rich-
geschakeld kan worden. Denk dan aan het trai-
van de organisatie en het verstevigen van haar
ting Mexico en voldoet hiermee bovendien aan
nen en opleiden van medewerkers in hun eigen
marktpositie. Dit heeft ertoe geleid dat AWL is
de vraag van meerdere klanten. Van ’t Hof: “De
taal.”Op dit moment is het bedrijf al druk bezig
uitgegroeid van een regionale speler tot een
marktontwikkelingen in Mexico maken het voor
met het werven van lokaal personeel, zoals ro-
wereldwijde partner voor haar klanten. Met ves-
de grote autofabrikanten uitermate aantrekkelijk
botprogrammeurs, lasspecialisten, PLC software
tigingen in Nederland, Tsjechië en China - sinds
om zich daar te vestigen. De automotive foot-
engineers, enzovoort. “We halen deze mensen
kort in een nieuw en groter pand - en een strate-
print is daar groot en groeit enorm snel. Om onze
eerst naar Nederland om ze te trainen. Vervol-
gisch partnerschap met JR Automation in Ameri-
klanten daar lokaal support te kunnen bieden,
gens zullen zij, nadat de machines door een
ka is AWL toe aan een nieuwe fase. “Een nieuwe
kunnen we er gewoonweg niet omheen om ons
Nederlands team bij de klant zijn geïnstalleerd,
stap in global partnership met onze klanten, is
daar ook daadwerkelijk te vestigen.
de medewerkers lokaal trainen en opleiden en
een uitbreiding naar Mexico”, aldus Brand van ’t
In eerste instantie gaat het vooral om het delen
support bieden in het gebruik van de machines.”
Hof, CEO bij AWL. Deze uitbreiding wordt dit jaar
van onze kennis in laserlassen. Voor een klant
24. branchenieuws
EU heeft grootste
dichtheid industriële
robots
Ruim 1,4 miljoen nieuwe industriële robots worden in 2019 geïnstalleerd
in fabrieken wereldwijd. Vooral in de Europese Unie worden industriële
robots in een hoog tempo omarmd. Per 10.000 werknemers zijn in de EU de
meeste industriële robots geïmplementeerd ter wereld.
Dit voorspelt de International Federation of Ro-
traditionele maakindustrie, maar wordt ook
van elektronische componenten, de metaalin-
botics (IFR). 65% van de landen die op dit mo-
steeds belangrijker voor kleine en middelgrote
dustrie en de machinebouw wordt ingezet. Het
ment een bovengemiddeld aantal industriële
bedrijven wereldwijd”, zegt Joe Gemma, direc-
aantal industriële robots is in 2015 met een
robots hebben per 10.000 werknemers liggen
teur van IFR.
groei van 18% het hardst gestegen in de pro-
in de EU. Centraal- en Oost-Europese lidstaten
ductie van elektronische componenten. In de
maken de snelste groei door. In 2015 groeide
Als we kijken naar de industriële robots die op
metaalindustrie steeg het gebruik met 16%,
het aantal geïmplementeerde industriële robots
dit moment actief zijn in fabrieken blijkt dat
terwijl de auto-industrie 10% meer industriële
met 25%, terwijl in 2016 een groei wordt ver-
70% hiervan in de auto-industrie, de productie
robots inzet.
wacht van 29%. De gemiddelde groei per jaar
komt uit op 14%.
De grootste groei in de sector is zichtbaar in China: in 2019 wordt naar verwachting zo’n 40%
van alle industriële robots geïnstalleerd in dit
land. West-Europa blijft China vooralsnog echter voor als het gaat om het aantal robots per
10.000 werknemers. Duitsland gaat hierbij aan
de leiding met 301 units per 10.000 werknemers, terwijl het land met de laagste dichtheid
van industriële robots het Verenigd Koninkrijk
is (71 robots per 10.000 werknemers). Ter vergelijking: in China worden 49 industriële robots
ingezet per 10.000 werknemers. “Automatisering is een centrale concurrentiefactor voor de
"You all deserve a personal
pat on the back"
branchenieuws 25.
Zuid-Korea investeert
ruim 400 miljoen euro
in robotsector
Zuid-Korea investeert in de komende vijf
impuls kan geven aan de maakindustrie”, aldus
jaar 500 miljoen won, omgerekend zo’n 403
Joo Hyung-hwan, de Zuid-Koreaanse minister
miljoen euro, in robots. Het geld is onder an-
van Handel, Industrie en Energie. “De overheid
dere bedoeld om nieuwe R&D centra te bouwen
zal bedrijfsinvesteringen in research & develop-
die ‘next-generation’ robottechnologie moeten
ment volledig ondersteunen om de industrie te
ontwikkelen.
helpen uit te groeien tot een nieuwe export­
leider.”
Dit meldt het Zuid-Koreaanse Yonhap News. “De
robotindustrie is uitgegroeid tot een nieuwe
technologische frontier die een nieuwe verse
Chinese bedrijven tonen
interesse in FCA’s
roboticadivisie Comau
FLIR Systems
neemt Point Grey over
FLIR Systems neemt fabrikant van
rareeks van Point Grey verder uit-
machine vision camera’s en oplos-
breiden. Deze technologie maakt
Verschillende Chinese bedrijven
te verkopen. Comau draaide vorig
singen Point Grey over. FLIR betaalt
het mogelijk door allerlei obstakels
overwegen een bod uit te brengen
jaar een omzet van bijna 2 miljard
ongeveer 227 miljoen euro voor
zoals rook en stoom heen te kijken
op Comau, de roboticadivisie van
euro en een winst van 72 miljoen
Point Grey.
om objecten te detecteren.
Fiat Chrysler Automobiles. Zowel
euro, wat het een winstgevende
Shanghai Electric, Sinomach als het
divisie maakt voor FCA.
Point Grey is een Canadese fabri-
De business van Point Grey wordt
kant van imaging camera’s en vi-
ondergebracht in de Integrated
Shanghai Institute of Mechanical
and Electrical Engineering (Simee)
FCA zou overigens geen haast
sion oplossingen die onder andere
Imaging Solutions reeks van FLIR.
hebben interesse getoond in Co-
hebben met een dergelijke deal
in de maakindustrie worden inge-
De portfolio van Point Grey wordt
mau.
en zich nu eerst willen richten op
zet. Het portfolio van Point Grey
hierdoor geschikt voor meer toe-
de potentiële verkoop van of een
wordt geïntegreerd in het portfolio
passingen.
Dit melden anonieme bronnen die
partnership voor zijn fabrikant van
van FLIR. Zo vult FLIR zijn huidige
bekend zijn met de situatie aan
auto-onderdelen Magneti Marelli.
portfolio met camera’s en came-
Reuters. Beide partijen zouden FCA
Hiervoor zou het bedrijf met ver-
racomponenten aan met de brede
inmiddels hebben benaderd over
schillende
reeks machine vision camera’s en
een mogelijk overnamebod op Co-
voeren, waaronder Samsung. Mag-
oplossingen van Point Grey.
mau, in de hoop FCA baas Sergio
neti Marelli moet FCA ongeveer 4
De thermische sensortechnologie
Marchionne te overtuigen Comau
miljard dollar opleveren.
van FLIR gaat daarnaast de came-
partijen
gesprekken
26. Beurzen
Door Liam van Koert
Terugblik World of Technology & Science 2016
Van 4 tot en met 7 oktober was er in Utrecht de World of Technology
& Science. Vision & Robotics was er zowel als standhouder en als
reporter van de partij. Hoewel de definitieve getallen ten tijde van
het ter perse gaan van deze editie nog niet bekend zijn, mogen we
rustig stellen dat het een geslaagde editie was.
Op stand 10 E 061 - het gezamenlijke honk van Vision & Robotics en The
lang zijn batterijen in een vissenkom leegzwom. Een eyecatcher en een
Text Factory - was het druk. Zo zorgden Robosapiens, R2D en EV3 (de
praatplaatje. Zeker. Maar ook een teken aan de wand dat je voor een
nieuwste Legomindstorms) voor de nodige aanspraak en gezelligheid.
paar tientjes een visionapplicatie bouwt die 10 jaar geleden alleen voor
Echt druk werd het echter toen een bevriende developer van Kneib Deve-
experts met grote portemonnee was weggelegd. Hoewel niet aangeslo-
lopment zijn pixie besloot mee te nemen. Dit slimme visionsysteempje
ten, verbond deze versie zelfs over een heuse LoRa node, waardoor de
dat is voorzien van een servosysteem en een arduino controller houdt
bevindingen van pixie kilometers verder weg door een LoRa gateway
alles nauwlettend in de gaten, mits goed opgevoed. In dit geval ging de
zouden kunnen worden uitgelezen.
nimmer aflatende aandacht uit naar een paars robotvisje dat 4 dagen
De eigen aanloop was echter niet de enige graadmeter voor succes. Want
hoewel een maand voor aanvang de billen nog even samengeknepen
moesten worden - het aantal definitieve exposanten en voorregistraties
bleef flink achter bij de voorgaande editie - bleek het allemaal dik in orde
te komen. Het aantal registraties liep op richting de 25.000 en zowel de
exposanten als bezoekers die we spraken waren vol lof. Een kleine greep
uit aanbod en bevindingen.
Nieuwe mode van cobots
Op de stand van Bosch Rexroth stond een bijzondere cobot van robotintegratiepartner ESPS uit Almelo. Door hem een zachte gevoelige jas aan te
trekken kan hij veilig met mensen samenwerken.
Nog net prijkte er een stukje geel vanonder de dikke zwarte bekleding.
Beurzen 27.
Ah, een Fanuc, zonder specifieke cobot-aspiraties. Toch was het in dit ge-
echte visionbeurs flink de diepte in kan, was het hier vooral zaak te la-
val geen enkel probleem veilig met de robot samen te werken. Waarom?
ten zien dat je ook zonder vergaande visionkennis toch met vision aan
Omdat de nieuwe jas door zijn dikke voering niet alleen de mogelijke
de slag kan. Kort door de bocht kan je met onze visionsoftware (red.
impact in het geval van botsing beperkt, maar ook omdat de huid van
Vision Blox) regio’s aangeven, daar functies aan hangen om vervolgens
de jas geleidend is en daarmee een prima veiligheidssensor. Raak je de
data te onttrekken die je naar een plc stuurt. Dit kan informatie zijn voor
robot aan? Dan staat hij meteen stil. Volgens EPSP, dat van mening is
kwaliteitscontrole maar ook voor een machinebesturing.” Aan de andere
dat robothoezen - die traditioneel ter bescherming van de robot werden
kant van het spectrum toont Serbeé een demonstratie met hyperspec-
aangebracht - aardig uit de mode raken, is hun oplossing daarom een
trale beeldanalyse. “Met hyperspectraal kan je onderscheid in chemische
prima toepassing om de robotjas een nieuw leven in te blazen. Voor echt
samenstelling zichtbaar maken doordat elk materiaal zijn eigen spectrale
veilig samenwerken moet overigens ook wel goed naar de grijper geke-
‘handtekening’ heeft voor wat betreft geabsorbeerde en gereflecteerde
ken worden. Maar ook met dat applicatiespecifieke veiligheidsvraagstuk
golflengten. In dit geval zie je letterlijk een hand met de aders die zich
kunnen zij een helpende hand bieden.
vlak onder de huid bevinden. Maar je kan dit voor legio toepassingen
gebruiken in food, farma, of bijvoorbeeld recycling.”
Van plug & play tot hyperspectraal
Hoewel er op verschillende stands vision te vinden was, was er slechts
Robot neemt douche tijdens drukke beursdag
één stand 100 procent op vision toegelegd: die van Stemmer Imaging. En
Op het robotpaviljoen in hal 10 staat een doorzichtige tank waarin het
omdat het publiek divers is, gold dat ook voor de demo’s.
water uur na uur met grote hoeveelheden doorheen klotst. 4HD, staat
“We wilden toch eens proberen om via andere kanalen vision onder de
er met grote letters op het 300 liter grote bassin. En te midden van het
aandacht te brengen”, zegt directeur Dietmar Serbée van de Nederlandse
woelige waterballet doet een deltarobot onverstoorbaar zijn werk.
tak van de van origine Duitse visionleverancier. “Maar waar je op een
"Ik heb verschillende mensen op de stand gehad die vroegen, een 4HD-
28. Beurzen
robot? Ik heb er nog nooit van gehoord, maar kan me er heel goed wat
Smart Industry 4U
bij voorstellen." Ron Verleun van VSE Industrial Automation is zichtbaar
Een van de persmomentjes tijdens de WoTS volgde op uitnodiging van
tevreden met het effect. "4HD staat voor hygiënische engineering, in-
Festo. Ook de relatief nieuwe CEO Dennis Beers vond het namelijk hoog
stallatie, robotica en verlichting", licht hij toe. "Ze vormen de 4 pijlers
tijd Smart Industry meer handen en voeten te geven. Hij zocht daarom
van onze integraal hygiënische aanpak in al onze foodprojecten. En deze
de samenwerking met Demcon, ITMSE, MCA Stamhuis en Eplan en startte
robot onder de douche? Die heeft ze alle 4 in zich vertegenwoordigd.
een nieuw initiatief Smart Industry 4U.
Honderd procent food grade materialen en heel goed onder hoge druk
reinigbaar." Ook met industriële schoonmaakmiddelen? "Geen enkel pro-
Leuk dat de moderne mens het liefst in seriegrootte 1 produceert. Maar
bleem. Alleen willen we in deze demo natuurlijk wel dat je de robot goed
het heeft nogal wat gevolgen voor de levenscyclus van de productiemid-
kunt zien. Een grote schuimbak voorkomen we liever."
delen en de supply chain. Gevolgen die niemand in zijn eentje het hoofd
kan bieden, dus samenwerken is het enige logische antwoord. Nu wilde
Verticaal geïntegreerd scrabbelen
het geval dat voornoemde bedrijven dat op een aantal niveaus al deden.
Lenze wil Industrie 4.0 concreet maken en noemt het daarom verticale
Maar op alle niveaus - van management, sales, marketing, engineering
integratie. Maar eerlijk gezegd zijn er in de ‘robot-wordfeud-demo’ ook
en alles ertussen tegen een Smart Industry achtergrond? Dat is andere
wel wat horizontale en diagonale lijntjes te ontdekken. Dit mede dankzij
koek. En die gaat wat betreft het vijftal per direct gebakken worden met
samenwerking met enkele bijzondere domeinspecialisten.
als naam Smart Industry 4U. Per applicatie zal er worden gekeken wat er
Met twee lopende bandjes, een deltarobot en een handvol beletterde
nodig is en hoe er om zal worden gegaan met intellectueel eigendom,
schijven kan je een leuke demo bouwen. Helemaal als je vanuit een app
CE-verantwoording et cetera. En ook voor aansluiting van andere partijen
uit de appstore een woord met drie keer letterwaarde kan doorgeven,
staat de groep open. Voor extra aandacht is er nog dit jaar een road tour.
je via een live gestreamde video kan zien wat de robot er van bakt, en
Dus wie weet staat het Smart Industry gezelschap binnenkort ook wel
je met een andere app onder de motorkap van de opstelling kijkt. Het is
4UR door.
het resultaat van een relatief nieuwe samenwerking tussen Lenze, Ixon,
Festa en Softwareport. Lenze verzorgde de motion en besturing, Festa
bouwde de app, Softwareport verzorgde de veilige koppeling tussen PLC
en bovenliggende systemen en Ixon voor de remote verbinding.
“Wat je hier nu ziet, kunnen we nu kant en klaar aan klanten aanbieden”,
zegt Marketing Manager Marc Vissers. “Klantspecifieke orderafhandeling
met batchgrootte 1, inclusief realtime videotracking via het 4g-netwerk
en remote services.” Is daarmee het laatste woord gelegd? “Bij lange na
niet”, verzekert Vissers. We werken momenteel hard aan het toevoegen
van verticale integratie aan onze FAST-templates, zodat klanten dit soort
verbonden applicaties nog sneller in de lucht hebben.”
Beurzen 29.
Bezoeker
aan het woord
Uiteraard zijn er op de WoTS veel noviteiten te
woon verrassen en weet me als het goed is na
dat ik zelf nog op de beurs stond. Toch is het be-
zien en boodschappen te beluisteren. Maar wat
vandaag een beter beeld te vormen wat de BI-
langrijk hier te zijn. Om te netwerken en mensen
vinden de mensen waar we het uiteindelijk alle-
uitdagingen in de industrie zijn.
op de ideeën te brengen die jou in de toekomst
verder helpen.”
maal voor doen? We spraken diverse bezoekers
en vroegen hen naar hun mening en motieven.
Kruisbestuiving
Ron van Kleeff is data-analist en houdt zich bezig
Een tweede bezoeker, die liever anoniem blijft,
Veel internationale studenten
met business intelligence. Normaliter begeeft
lijkt op Motion & Drives in eerste instantie wat
Tot slot de student voor de microfoon. Of eigen-
hij zich in de wereld van de kantoorautomati-
verdwaald. Als automatiseerder bij Shell had hij
lijk meerdere studenten, want meestal lopen
sering. En de analyses? Die spitsen zich vooral
zijn pijlen voornamelijk op Industrial Automation
ze in groepjes. Wat opviel? Veel moesten in het
toe op financiële zaken. Of op personeel. “Ik ben
gericht. “Maar hier kom ik op nieuwe ideeën”,
Engels worden aangesproken. We spraken ze als
echt onder de indruk”, vertelt hij. “Natuurlijk is
vertelt hij. “Kruisbestuiving door te zien hoe ze
toekomstige ingenieurs in de richtingen elektro-
me niet vreemd dat ook de industrie zich voor
in een andere sector de dingen aanpakken. Ik
techniek, werktuigbouwkunde en mechatronica.
steeds meer datavraagstukken gesteld ziet. Big
krijg overigens wel het idee dat de rol van de
Wat zij er van vonden? Van interessant en leer-
data. Het leek me dan ook het uitgelezen mo-
beurs als informatieverschaffer verdwijnt. Die
zaam (de serieuzere broeders - het waren bijna
ment de WoTS eens te bezoeken. Wat ik er hoop
vind je ook op het internet. Je merkt het met
allemaal jongens) tot en met een leuk uitje met
tegen te komen? Niets specifieks. Ik laat me ge-
twee jaar geleden, en helemaal met de tijden
de waterstofauto H2A als hoogtepunt.
Young Professional Award 2016
Elke zichzelf respecterende beurs heeft natuur-
ding Device van Saxion Hogeschool in Enschede
Het was team Saxion dat er uiteindelijk met de
lijk een Award. Zo ook de WoTS. En omdat me-
en Dazzling Delta van de Hogeschool Utrecht.
eerste prijs vandoor ging. De Haagse Hogeschool
deorganisator FEDA de nieuwe generatie hoog in
Eerstgenoemde is een rolstoel met een zeer
werd tweede en Utrecht pakte het brons. Hoe-
het vaandel heeft staan, kozen zij er in 2016 voor
gebruikersvriendelijke navigatie en intelligen-
wel cliché was ook hier het meedoen belangrij-
het podium te geven aan derdejaars studenten
tie die botsingen met obstakels voorkomt. Hij is
ker dan het winnen. De WoTS bleek namelijk een
Mechatronica en Industriële Automatisering. Na
speciaal bedoeld voor mensen met een visuele
prima springplank waar talent zich kon profile-
landelijke voorinschrijvingen volgden drie nomi-
handicap of dementie. Het Box Folding Device
ren. De FEDA beloofde alle deelnemers die zelf
naties. Maar natuurlijk kon er maar één de win-
is een machine die automatisch verschillende
contact opnemen een uitgebreid bedrijfsbezoek
naar zijn…
formaten dozen vouwt waarin vervolgens Easy
bij haar leden. Waarvan akte.
Drain douchegoten worden verpakt. De machine
Alle zich op het podium bevindende studenten
is inmiddels ook door de firma Easy Drain in ge-
blonken uit in inventiviteit, een projectmatige
bruik genomen. De derde en laatste nominatie
aanpak en samenwerking, aldus de jury. We
is een zelfbouw deltarobot, speciaal voor leer-
hebben het dan over Automatic Wheelchair
lingen van HAVO en VWO. Ook Dazzling Delta is
van de Haagse Hogeschool uit Delft, Box Fol-
een marktklaar product.
30. Beurzen
Van de redactie
www.agrifoodtech.nl
Beurzen .31
Tijd om te oogsten:
AgriFood kan niet
zonder High Tech & ICT
Nederland levert als koploper in hoogwaardige voedselproductie en voedseltechnologie een belangrijke
bijdrage aan het voeden van de groeiende wereldbevolking. Dat kan alleen met inzet van high tech oplossingen
voor het duurzaam, effectief en efficiënt produceren van gezond voedsel. Intensieve samenwerking tussen
organisaties uit de AgriFood sector en de High Tech sector is cruciaal om in te kunnen spelen op wereldwijde
uitdagingen als verstedelijking, klimaatsverandering en verarming van landbouwgronden. De focus vanuit alle
betrokken disciplines ligt hierbij op productie-, kwaliteits- en procesoptimalisatie. Het event AgriFoodTech biedt
een nieuw podium waar de sectoren kansen voor samenwerking kunnen verkennen. Mikrocentrum organiseert
samen met het AgriFoodTech Platform de eerste editie van vakbeurs & congres AgriFoodTech op 14 en 15 december
in Den Bosch.
De agrarische en voedselverwerkende in-
over voor de Nederlandse High Tech sector om
zoekers, kennisinstituten, dienstverleners en
dustrieën zijn belangrijk voor Nederland. Zelfs
zich internationaal te profileren. De vraag hoe
gebruikers uit de verschillende AgriFood-waar-
wereldwijd zijn we toonaangevend. Wel staan
die kansen het beste te benutten, staat centraal
deketens elkaar ontmoeten, van elkaar leren en
we voor enorme uitdagingen, want in 2050
op het nieuwe event AgriFoodTech.
tot nieuwe business komen. Als onafhankelijk
hebben we zo’n negen miljard monden om te
kennis- en netwerkcentrum voor de industrie is
voeden. Nederland kan als koploper in hoog-
High tech oplossingen
Mikrocentrum bij uitstek de partij om over de
waardige voedselproductie en voedseltechnolo-
AgriFoodTech is opgezet als vakbeurs met con-
volle breedte van de AgriFood-sector een podi-
gie helpen honger te bestrijden en tegelijkertijd
gres rond technologische innovatie, expertise-
um te geven. Want juist hun high tech expertise
gezonder en duurzamer produceren. Dat vraagt
ontwikkeling en samenwerking. Op het event
en netwerk is gericht op het bij elkaar brengen
om nieuwe, high tech oplossingen die breder en
kunnen fabrikanten, system integrators, toele-
van de verschillende technologische specialisa-
sneller toepassing krijgen. Hier liggen kansen te
veranciers, ontwikkelaars, ontwerpers, onder-
tiegebieden.
32. Beurzen
Breed exposantenprofiel
Het exposantenprofiel is breed en bestrijkt onder
meer toeleveranciers van robotica, sensortechnologie, vision, software, slimme materialen
& coatings, motion en informatietechnologie.
14 December: ‘Van maatschappelijke
uitdagingen naar innovatieve oplossingen’
Zij bieden high tech oplossingen aan machine-
de uitdaging waar de voedselindustrie voor staat. Klimaatverandering, landdegradatie en verste-
en apparatenbouwers voor agri (landbouw) en
delijking zetten de voedselproductie onder druk. Van de bestaande landbouwgrond kunnen we
food (processing). Daarnaast zijn ook diverse
door slimme technologieën de voedselproductie verhogen en voor deze uitdagingen een oplossing
machine- en apparatenbouwers aanwezig als
bieden. We moeten met elkaar in dialoog om tot een duurzame toekomst te komen. Daarmee kun-
exposanten om op hun beurt innovatieve oplos-
nen we dicht bij huis beginnen. Maatschappelijke vraagstukken in de agrifoodsector kunnen we
singen te presenteren aan eindgebruikers zoals
samen oplossen met technologische en sociale innovatie. Dit zijn noodzakelijke ingrediënten voor
boeren, telers, voedselverwerkers en foodpro-
een toekomstbestendige agrifoodsector in Nederland. Hiermee kunnen we onze positie als wereld
ducenten. Op diezelfde bezoekersgroep mikken
koploper van efficiënte productie behouden en verder uitbouwen. Denk mee over technologische
dienstverleners/leveranciers op het gebied van
oplossingen voor maatschappelijke uitdagingen en vertaal deze met ons naar marktkansen tijdens
software, big data, precisielandbouw, klimaat-
het AgriFoodTech Congres.’
beheersing, led-verlichting, verpakkingstechnologie, etc. In totaal verwacht Mikrocentrum op
Laat je inspireren door:
de beursvloer 120 specialistische bedrijven en
•Ruud Veltenaar vertelt hoe de toekomst dichtbij komt, voor uw bedrijf
kennisinstellingen.
•Technologische innovaties die oplossingen bieden aan voedselverspilling, gezonde voeding en
klimaatbeheersing
Alles onder één dak
AgriFoodTech 2016 presenteert alle technologische ontwikkelingen en oplossingen onder één
•Presentaties van Joris Lohman (Slow Food), Bob Hutten (Hutten Catering), Meiny Prins (Priva) en
Martijn van Dam (Staatssecretaris Economische Zaken)
•Presentaties en deelnemers uit de agri, food en technologische sector
dak en bestrijkt de gehele AgriFood-keten, van
zaadveredelaar tot softwareleverancier en van
Vanwege de koploperspositie van ons land ver-
15 december: ‘Grond om te boeren Precisielandbouw voor jou!’
wacht hij ook internationale belangstelling. De
Grond om te boeren is het jaarlijkse akkerbouwevenement waar akkerbouwers informatie krijgen
bezoekers zijn professionals uit de (high tech)
over de onderwerpen die hun bezighouden. Een dag waarbij kennis en netwerken centraal staat. In
maakindustrie; zaadveredeling & productie;
2016 is precisielandbouw het thema van de dag. Precisielandbouw biedt akkerbouwers veel voor-
land- en tuinbouw, veeteelt en sierteelt; voe-
delen om nog beter te boeren. Hogere opbrengsten en minder verspilling door beter en preciezer
dingsmiddelen- en verpakkingsindustrie; retail
inzetten van bemesting/ gewasbeschermingsmiddelen/ water toevoer. Hierdoor geeft de teelt een
& horeca; onderwijs & wetenschap; overheid en
lagere kostprijs en minder milieubelasting. Tijdens Grond om te Boeren laten we u kennismaken
zakelijke dienstverlening. Er zijn themapleinen,
met de eenvoudige vervolgstappen die u kunt nemen op het gebied van precisielandbouw en wat
live-demo’s, een hoogwaardig congresprogram-
deze stappen opleveren.
materiaalspecialist tot machinebouwer. Beursmanager Timo van Leent (Mikrocentrum) mikt
op kennisoverdracht, ontmoeting en business.
ma en een grote expositie.
Samenwerking en kruisbestuiving
Kennis delen met uitgebreid lezingenprogramma
Organisator Mikrocentrum werkt intensief samen met onder meer AgriFoodTech Platform, ZLTO,
Om de AgriFood en de High Tech veelbelovende
GMV, Wageningen UR, High Tech NL, FME, Libéma en Boerderij. Dit maakt AgriFoodTech tot een uniek
kansen voor samenwerking te laten ontdekken,
platform waar de High Tech industrie en de AgriFood-sector samenkomen. Deze ontmoeting opent
staat het nieuwe event in het teken van kennis
nieuwe businesskansen voor toeleveranciers, machinebouwers, dienstverleners en de uiteindelijke
delen. Door het uitgebreide lezingenprogram-
gebruikers. De samenwerking tussen deze partijen is een belangrijke succesfactor van de Neder-
ma kunnen de bezoekers leren van de kennis
landse maakindustrie die op dit platform ten bate van de AgriFood kan worden ingezet. Gezamenlijk
en ervaringen van andere partijen en krijgen
kunnen bedrijven uit beide sectoren, zeker ook in internationaal verband, betere en goedkopere
ze zicht op technologische ontwikkelingen en
oplossingen bedenken voor de mondiale voedseluitdagingen. Zo mikt het gratis toegankelijke event
agrifood-trends. Het lezingenprogramma bevat
op een vruchtbare kruisbestuiving en biedt het toeleveranciers en machine- en apparatenbouwers
inspirerende lezingen, een FoodHackiton en een
een uiterst interessant podium.
(internationale) meet & match.
Negen miljard monden voeden in 2050, dát is
productnieuws 33.
Beveiligingsconcept voor productiesystemen
Wibu-Systems heeft in nauwe samenwerking
CodeMeter dongles van Wibu-Systems, voorzien
sabotage en industriële spionage een centrale
met het Duitse onderzoeksinstituut voor Kunst-
van smart card chips. De productiedata zijn be-
plaats innemen tijdens de ontwerpfase van In-
matige Intelligentie (DFKI) een beveiligingscon-
veiligd via digitale handtekeningen, geladen in
dustrie 4.0 gebaseerde productieconcepten.
cept ontwikkeld voor innovatieve productiesy-
de RFID tags. De authenticiteit van de handteke-
stemen: het S4SmartPro concept. Met steun van
ning is te controleren via een tablet app.
het Duitse ministerie van economische zaken en
het ministerie van onderwijs is dit concept door
Wibu-Systems garandeert interoperabiliteit door:
teams van DFKI en Wibu-Systems in twee jaar
•het gebruik van open standaarden, zoals
uitgewerkt naar een werkend systeem voor de
OPEC UA, encryptie van data via AES (sym-
prototype productielijn van DFKI in het SmartFactoryKL democentrum. De functionaliteit van
S4SmartPro is door elke in SmartFactoryKL participerende partij te achterhalen en te implementeren als één van de standaarden in een
Industrie 4.0 project. In S4SmartPro zorgen RFID
lezers voor de overdracht van communicatiesig-
metrisch), ECC, ECIES en RSA (asymmetrisch)
•het toepassen van minder kostbare RFID tags
met medium opslagcapaciteit
•de inzet van standaard besturingssystemen
voor ’embedded’ oplossingen
•met internet verbonden ’cyber physical’
systemen
nalen tussen de toepassingen van industriële
• cloud gebaseerde software toepassingen
automatisering en de diverse productie appa-
Het is mogelijk om dezelfde set variabelen te
raten. Het protocol is gebaseerd op de in het
implementeren bij uiteenlopende toepassin-
industriële domein gangbare OPC UA standaard.
gen. Volgens Professor Detlef Zuehlke, de ver-
Detlef Zuehlke (DFKI) en Oliver Winzenried (Wibu-
Alle beveiligde sleutels voor het activeren van
antwoordelijke voor SmartFactoryKL en onder-
Systems) en het SMSmartPro prototype voor de beveili-
de systeemcomponenten zijn ondergebracht op
zoeksdirecteur bij DFKI, moet beveiliging tegen
ging van Industrie 4.0 productiesystemen
USB3Vision en UVC compatibele Machine
Vision Camera Module
PathPartner lanceert de Machine
modules zijn specifiek ontworpen
ten, die ieder een andere frame-
1,2MP en een frame rate van 54
Vision Camera Module. De nieu-
om overweg te kunnen met een
rate en resolutie bieden:
fps. Dit maakt de cameramodule
we camera’s van het bedrijf bie-
beperkte hoeveelheid licht en zijn
• VGA (640X480) – 30, 60 & 90 fps
een goede keuze voor iedere in-
den ondersteuning voor de USB3
voorzien van een global shutter
• 720p (1280X720) – 30 & 60 fps
dustrie waarin geautomatiseerde
Vision en UVC standaarden en zijn
om bewegende beelden nauwkeu-
•1,2MP (1280X960) – 45 & 54 fps
processen zoals scannen, identifi-
beschikbaar in zowel een kleuren-
rig vast te kunnen leggen.
(PPMVR-AP-1)
De Machine Vision Camera Module
“Deze nieuwe cameramodule van
hierbij aan de verpakkingsindu-
wordt geleverd met PPMV Player,
PathPartner wordt geleverd met
strie, medische sector en de pro-
als
monochrome
versie (PPMVM-AP-1).
catie en tellen voorkomen. Denk
een UVC compatibele Windows
handmatige
belichtingsregeling,
ductie van halfgeleiders”, zegt
De camera’s van PathPartner zijn
applicatie die geschikt is voor het
een hardwarematige trigger mo-
Ramkishor Korada, medeoprichter
gebaseerd op de AR0134 1,2 me-
multimedia framework DirectShow
dus en kan zowel stilstaande beel-
van hoofd Sales & Marketing bij
gapixel CMOS Digital Image Sen-
van Microsoft. De camera’s is be-
den als videobeelden vastleggen
PathPartner.
sor van ON Semiconductor. De
schikbaar in verschillende varian-
met een resolutie van maximaal
34. Productnieuws
IRB 1200 voorzien van
Foundry Plus 2
beveiligingssysteem
ABB lanceert de IRB 1200
mm een maximale lading van 5
Foundry Plus 2, een industriële
kg kan dragen. De IRB 1200 is
robot gericht op material hand-
ook leverbaar met Clean Room
ling en machinebelading. De ro-
bescherming.
bot kan de flexibiliteit vergroten
en omlooptijden verkorten voor
ABB brengt nu een variant van
nauwkeurige
spuitgietproces-
de robot op de markt die is
sen voor onder andere smart­
voorzien van Foundry Plus 2,
phone cases en elektrische
het beveiligingssysteem van
componenten.
het bedrijf. De IRB 1200 Foundry
Plus 2 voldoet vanaf zijn basis
De IRB 1200 is sinds 2014 be-
tot aan zijn pols aan de eisen
schikbaar. De industriële robot
van IP66 en IP67. Alle comparti-
is leverbaar in twee varianten:
menten met elektrische compo-
met een bereik van 700 mm
nenten zijn geseald om vervui-
en 900 mm. De 700 mm versie
ling voor vloeistoffen en andere
is geschikt voor een maximale
stoffen te voorkomen.
belading van 7 kg, terwijl de
robot met een bereik van 900
Alpha Robotica is specialist in het programmeren en
integreren van diverse PLC-, Robotica- en Vision
systemen. Met meer dan 20 jaar ervaring in robotica
en machinebesturingen zijn wij voor zowel
gebruikers als systeemintegrators de perfecte partner
om u van A tot Z te ondersteunen bij uw projecten.
Software en support
voor industriële automatisering
Robotica
Vision
PLC
+31 (0)172 41 95 53
[email protected]
www.alpha-robotica.nl
productnieuws 35.
MotoSight 3D CanonVision
Yaskawa Motoman lanceert MotoSight 3D
De MotoSight 3D CanonVision is voorzien van
stap de oriëntatie van het object wordt bepaald.
CanonVision. Dit is een nieuwe hardware- en
een high-end camera van Canon, die geprojec-
Bij de MotoSight 3D CanonVision zijn deze twee
software gebaseerde machine vision oplossing
teerde lichtpatronen gebruikt om onderdelen te
stappen geïntegreerd in één stap, waardoor ob-
waarmee willekeurige objecten snel kunnen
lokaliseren. De lichtbron is geïntegreerd in de
jecten sneller kunnen worden opgepakt. Hierbij
worden geïdentificeerd en opgepakt.
camera unit, waardoor geen extra verlichting
wordt gebruik gemaakt van 3D CAD matching.
nodig is. Het systeem is in tegenstelling tot veel
Zodra de locatie en oriëntatie van een object is
andere vision systemen uitgerust met slechts
bepaald, wordt deze data via ethernet naar de
één camera.
robot controller gestuurd.
Het systeem is voorzien van één kop waarin alle
De MotoSight 3D CanonVision is beschikbaar
machine vision componenten zitten verwerkt.
met drie modellen camera’s, die gericht zijn op
Veel vergelijkbare systemen kunnen willekeu-
verschillende soorten onderdelen en bakken
rige objecten in twee stappen identificeren en
van verschillende afmetingen. In totaal worden
oppakken. In de eerste stap wordt het object in
tot 200 verschillende onderdelen door het sys­
dit geval gelokaliseerd, waarna in de tweede
teem ondersteund.
VCXU-123M
USB 3.0 camera
Baumer introduceert de VCXU-
grootte van 3,45 µm die een
123M USB 3.0 camera. Dit is het
frame rate van 31 fps kan leve-
nieuwste model in de CX-reeks
ren. Daarnaast kan de camera
industriële camera’s van het
overweg met weinig licht en
bedrijf.
biedt een dynamisch bereik van
Automatisch
terugtrekken
... razendsnel monteren
71 dB. Ook is de camera voorMet de camera richt Baumer
zien van een M3 camerasteun
zich onder andere op toepas-
en beschikt het apparaat over
singen als het inspecteren van
een 458MB grote interne buffer.
oppervlaktes en verpakkingsmaterialen en het uitvoeren van
2D- en 3D-metingen. De camera
is 29 bij 29 mm groot.
De VCXU-123M USB 3.0 is voor-
Slank terugtreksysteem triflex RSE ... voor robots
Lichte, plaatsbesparende en voordelige oplossing voor
dichte en openklapbare triflex robot kabalerupsen in de
afmetingen 60 tot 125 Ø. Montagetijd met 50% reduceren.
igus.nl/triflexRSE
®
®
EuroBLECH, Hannover – Hal 16 Stand C12
zien van een USB 3.0 interface,
een monochrome Sony Pregius
IMX253 global shutter CMOS
image sensor en een 12 me-
igus B.V.
Tel. 0346-35 39 32
[email protected]
®
plastics for longer life
®
gapixel sensor met een pixelNL-1060-triflex RSE 90x125M.indd 1
24.03.16 18:39
vision 2016 09.
Klaus Henning Noffz,
VDMA
Carsten Strampe,
Imago Technologies
cations, like stereo vision or multi-camera sur-
Box."
alternatively with Linux operating systems.
Behman. "Xilinx supports homogeneous appli-
professional developers to the LeMans Vision-
time operating systems work in the computers,
backward-pointing camera," stresses Aaron
cessor. We look forward to the feedback from
layouts." Multi-core multitasking-enabled real-
Significantly more complex interfaces with
round views and heterogeneous sensor fusion
and high-performance capabilities of Xilinx's
systems."
all, only embedded vision enables the real-time
today's fast-operating machines and production
of Strategic Marketing/Embedded Vision. After
vision – preferably in the process real-time of
dustrial applications for Aaron Behman, Director
rather than just specialising only in machine
lity. Industry 4.0 plays "a key role" in these in-
stem now performs many supplementary tasks
bots and drone deployment to augmented rea-
Carsten Strampe. "The embedded vision sy-
using Xilinx technology – from monitoring, ro-
grated into networks and databases," explains
of sophisticated embedded vision applications
are called for as the systems are naturally inte-
incorporated on a single chip.
software developers. There is already a series
stems and comprehensive additional programs
tampering functions for embedded vision are
ons for embedded vision system hardware and
made by Industry 4.0. "The latest operating sy-
within the context of which it designs soluti-
protocols. And not forgetting the requirements
relies on very close cooperation with users,
processors can even process real-time field bus
a single system." The highlights include consi-
ners), Xilinx Inc., based in San Jose (California),
cols (e.g. GigE Vision) are used. Separate RISC
– for instance of infra-red and visible data – in
With its partner programme (ecosystem of part-
Ethernet or package-orientated camera proto-
deration of possible data theft as well as the
new "Trust Zone": encryption systems and anti-
Field Programmable Gate Arrays (FPGAs) to be
"We will probably be the first company to show-
fully exploited.
case an embedded vision computer with NXP's
"Sensor fusion is more than just a forward and
with a 2-GHz 8-core ARM A72 architecture pro-
dom, thanks to freely programmable systems.
interfaces and 10 GigE Ethernet are combined
fusion can be achieved with high levels of free-
face, I/O, encoder and LED controller, field bus
At Vision, Xilinx will be showcasing how sensor
ments Carsten Strampe. "10 GigE camera inter-
Chip for data protection
flagship ARM processor at VISION 2016," com-
Aaron Behman, Xilinx
08. vision 2016
Industry 4.0 with
embedded vision systems
The first embedded vision systems were launched at VISION some 20 years ago. The concept of combining machine
vision with hardware and software in a stand-alone system has proved to be a veritable success story. It has
changed the world of industrial machine vision and even led to the foundation of a specialist and constantly
growing VDMA working group.
vision can play in relation to Industry 4.0." The
mer of 2015.
the focus is on clarification of the role machine
Future Standards Forum in Chicago in the sum-
"But embedded vision goes so much further:
(EVSG) Report, which was presented at the G3
the VDMA Board's Machine Vision department.
talk is of the Embedded Vision Study Group
also be used on the go," explains the member of
Mannheim-based Silicon Software GmbH. The
rything compactly in a single unit, which can
Embedded Vision Working Group and CEO of
nology was concerned with incorporating eve-
Dr. Klaus-Henning Noffz, Head of the VDMA
technical changes. "Previously, embedded tech-
and we now have 20 active members," reports
"However, the automation network can also
The study reflects, above all, the enormous
mously after the presentation of our study,
their measurement results," explains the CEO.
Key role
"Interest in our working group increased enor-
contact the unit to call up detailed information
specifically from it – say from a current image
inspection. Correspondingly, the network would
also change from its earlier pyramid model with
strictly hierarchical levels to an end-to-end IT
structure. The demand is growing for appropriate systems that can be integrated with ease
into the smart factory of the future. "At VISION
red results rather than just image data."
how can a sensor be combined with processor
"The camera thus transmits completely prepa-
inspected where they are taken." "For instance,
cameras more intelligent," explains Dr. Noffz.
units need to look to ensure that "images can be
we are therefore launching software that makes
experts are therefore asking themselves how
intelligence for it to feed its image data auto-
lenge including the peripherals and high-speed
they also know which network subscribers need
are connected to a modern processor – a chal-
do not just log in automatically to the network,
look unremarkable. However, up to 1,300 pins
the smart factory. "These machine vision units
Technologies GmbH: "Externally the boards
intelligent, independently acting subscribers in
Managing Director of Friedberg-based IMAGO
logy, as embedded vision systems change into
ware complexity. According to Carsten Strampe,
This also has an effect on automation techno-
hugely improved computing power and hard-
down to creating decentralised intelligence."
Embedded vision also puts its success down to
ting one of the typical questions. "It all comes
Real-time processing
matically into a network?" states Dr. Noffz, ci-
vision 2016 07.
Hyperspectral
is hot and heavy
More and more vision users want to look beyond the visible realm. But besides dealing with hyperspectral data in
real time can prove challenging. Various VISION exhibitors tell how to approach it.
second), excellent resolution (up to 29 megapixels), precise synchronisa-
cess-optimised support.
visible and infrared range, with high frame rates (up to 550 frames per
expect high frame rates, fast data processing and transmission and pro-
technology. In Stuttgart the company will be showcasing, cameras for the
ring the production process itself. Machine vision customers therefore
solves this with embedded vision, greater flexibility and hyperspectral
pressure and faster production processes require quality inspections du-
with absolute precision and end-to-end control of all parts. Allied Vision
Allied Vision Technologies. Speed is a further key aspect: greater time
have to meet the demand for zero defect production. This can only work
and incorporation into the overall system” stresses Ludger Kemper, from
sion is just as important: Automated production processes increasingly
“Machine vision has to integrate simply – both in terms of data transfer
tion processes (PTP, ToE) and SDK Vimba 2.0 software for simple integra-
Outside the visible spectrum
tion into the overall system.
"Wavelengths outside the visible range are becoming increasingly impor-
the trend for high-resolution and ever-faster machine vision. "This can
tion line, without interrupting the production process." However, preci-
mands with regard to data transmission and processing emanating from
to check the contents of sealed plastic or glass containers in the produc-
Puchheim-based Stemmer Imaging GmbH is also witnessing exacting de-
als can make the hidden visible. They therefore provide the opportunity
Tailored made
tant,” Kemper continues. “For instance, infrared cameras through materi-
be solved with new interfaces, such as CoaXPress or GigEVision, as well
as with clever algorithms, which for instance only transmit the pixels
that have changed from the previous image," explains Peter Stiefenhöfer,
Head of Marketing and PR. "The data transmission rate can be massively
optimised using this innovation developed by one of our partners." Stiefenhöfer regards hyperspectral systems as a highlight of the trade fair,
for which its partner company, Perception Park GmbH has developed a
generic, intuitively configurable data processing platform. "It is used to
set up machine vision systems based on Chemical Colour Imaging (CCI)
technology, which enables the chemical properties and characteristics
of objects to be differentiated. This permits, for instance, rotten parts of
fruit and vegetables to be identified. We will be showcasing some really
interesting approaches in Stuttgart."
06. vision 2016
ultra versatile
3D machine vision
According to Jana Bartels, Product Manager for 3D/ToF at Basler AG in Ahrensburg, there is growing interest in 3D
cameras. For process automation and monitoring, for simplifying the control of robotic systems, and to optimise,
and increase the security of, man-machine interfaces.
on pulsed 3D time-of-flight imaging systems)
price segment that works on the ToF principal
Depth" concept (a high-resolution system based
strial VGA camera available in the mainstream
the Scots won for their "Machine Vision with
ra at the VISION trade fair. It is the first indu-
precise measurements and easy operability.
With an eye on the VISION Award 2014, which
sion systems and the new time-of-flight came-
three significant factors: reliability, rapid and
connection with Industry 4.0 and Logistics 4.0."
LVDS-based BCON interface for embedded vi-
logies GmbH are particularly concerned with
rata. That helps us to develop new solutions in
things, Basler will present cameras with an
technology meet a wide range of user deside-
with the Total Cost of Ownership. Among other
he explains, "and the new 3D Time-of-Flight
acquisition costs, users will be more concerned
innovation in the vision sector. "Industry 4.0",
rate. Rather than focusing on the initial capital
camera with freeze motion function.
views Industry 4.0 as an important driver for
higher resolutions, which will be easier to ope-
ToF camera, and the StarStop event recording
lopment at Odos Imaging Limited, Edinburgh,
the pipeline incorporating faster sensors with
ments such as StarForm, a high-resolution 3D
Ritchie Logan, Vice President of Business Deve-
trends. “There are less complex 3D systems in
the company will be presenting new develop-
Industry 4.0 and 3D
Bartels comments on a number of emerging
Heavy duty 3D
The customers of the Berlin-based LMI Techno-
"Our products are used in 100% in-line control
scenarios", LMI's Managing Director, Terry Arden
explains. "Our customers often use our technology in harsh environments." For that reason,
the devices need to be sufficiently robust to
ensure that they still perform extremely well in
spite of vibrations or dust. In addition, there is
a requirement for precise measurements even
in the face of high production speeds. To withstand these challenges, LMI incorporates CMOS
chips and embedded technology into the chips.
At the VISION trade show, LMI will be presenting
their most recent CMOS technology (Gocator
2410 smart 3D laser line profiler, Gocator 3506
smart 3D snapshot sensor), which, according to
the company's literature offers the highest resolution within the entire sector.
Stand
Exhibitor
Stand
Exhibitor
CoSynth GmbH & Co. KG
C14
Neousys Technology Inc.
B07.8
Metrilus GmbH
B72.9
MESURE SYSTEMS 3D
B21
DAQ SYSTEM Co, Ltd.
J13
Xiamen Leading Optics Co., Ltd.
I78
LVS Co., Ltd.
J36
Mikrop AG
D74
odos imaging ltd
B84
TowerJazz Semiconductor
I82
RICOH IMAGING DEUTSCHLAND GmbH
G15
AHF analysentechnik AG
A03
ATD Electronique S.A.
E82
Bluetechnix Group GmbH
A01
C.R.S. iiMotion GmbH
A14
LEONI protec cable systems GmbH
C28
e2v
E17
SEE FAST TECHNOLOGIES
A11
Chroma Technology GmbH
G85
Optotune Switzerland AG
A61
TPL VISION UK LTD.
H09
Kithara Software GmbH
A68
Critical Link, LLC
J12
Alma Technologies
I42
TeDo Verlag GmbH
E110
Chronocam SA
J85
attentra GmbH
C22
Cambridge Electronic Industries
J63
New Infrared Technologies, S.L.
H78
Fraunhofer-Institut für Photonische Mikrosysteme
IPMS
I75
Emergent Vision Technologies Inc.
F81
Dream Chip Technologies GmbH
I67
Altera Europe
C91
Impuls Imaging GmbH
C11
SICK Vertriebs-GmbH
B62
Heliotis AG
C81
CDA GmbH
I61
Fotonic
G82
wenglor sensoric GmbH
I15
XIMEA GmbH
C51
Nathaniel Group, Inc.
H10
optics.org (Spie Events Europe)
H86
EnShape GmbH
B72.1
Vision Research
H20
II-VI Deutschland GmbH
I48
SensoPart Industriesensorik GmbH
H62
Trioptics GmbH
F08
OPT Machine Vision
A09
VDMA Machine Vision / Industrielle
Bildverarbeitung e.V.
A73
Smartek Vision d.o.o.
D42
ANDANTA GmbH
A20
SONY Europe Ltd.
D31
PIXELTEQ
EMVA European Machine Vision Association
B11
ON Semiconductor
C32
Panasonic System Communication Company
Europe (PSCEU)
G13
Zhejiang Dahua Technology Co., Ltd.
B32
Vision Kronemeyer
C12
ACM Coatings GmbH
J18
Aphesa SPRL
B80
Guangzhou Chiopt Optotech Co., Ltd.
A22
FLIR Systems GmbH
H72
Net Vision Co., Ltd.
A25.3
Datalogic
D61
Vision Systems Design Magazine
E112
Infinitegra, Inc.
A25.2
AKEOPLUS
B05
China Machine Vision Industry Union (CMVU)
G62
Lang GmbH & Co. KG
C20
Vision & Control GmbH
H35
Visiomatica
B18
TWIGA SAS
H43
Tucsen Photonics Co., Ltd.
J33
Shenzhen Gigalight Technology Co., Ltd.
I65
Robert Bosch GmbH
C16
PPMA Group of Associations
F84
PixeLINK Inc.
I80
Photoneo s.r.o.
C83
Octonus Finland Oy
H74
VS Technology
H13
Nerian Vision Technologies
B72.0
Ayase Europe GmbH
J37
Intekplus Co., Ltd.
J56
HIRAKAWA HEWTECH CORP.
G83
Gpixel Changchun Optotech Inc.
J35
Gooch & Housego
J54
FYLA
H76
Delta Optical Thin Film A/S
H85
Daheng New Epoch Technology, Inc.
I13
Vecow Co., Ltd.
B07.5
Varioptic, a Business Unit of Parrot Drones SAS
I76
Spectra GmbH & Co. KG
B07.2
Q.VITEC GmbH
B72.3
I71
APROTECH GmbH
B43
inno-spec GmbH
B27
3D-One BV
A58
Frankfurt Laser Company
G89
imec
I58
NIP Co., Ltd.
I72
OPTITEC
A72
OPTITEC
A72.7
OPTITEC
A72.6
OPTITEC
A72.4
OPTITEC
A72.5
OPTITEC
A72.3
OPTITEC
A72.2
OPTITEC
A72.1
OPTITEC
A72.0
Visio Nerf GmbH
D11
Vision S.r.L.
C01
EverPro Technologies Company Ltd.
I85
Jargy Co., Ltd.
J55
ITS International
A19
Sofradir SAS
I41
ViDi Systems SA
B33
DSP Valley
A36
Hitachi Kokusai Electric Europe GmbH
C36
Best Scientific Couplers Ltd.
J23
Deltatec S.A.
C25
Euclid Labs s.r.l.
D12
Sensor Technologies Europe, LLC
F80
Kuvio Automation Ltd.
E86
SWAROTEC by SWAROVSKI OPTIK
B34
TOPAG Lasertechnik GmbH
J34
Imaging & Machine Vision Europe
B82
KAYA Instruments
I52
SqueezeBrains
A24
MBJ Imaging GmbH
B72.5
MBJ Imaging GmbH
B72.6
D07
B11
B07.10
B01
B52
G52
E103
B07
F86
A37
I43
H80
G91
E10
J14
B07.7
C82
B20
F52
D52
H51
B72.4
B17
H88
A58
G12
D01
D32
A31
A16
C84
J76
D74
C74
VDMA Machine Vision / Industrielle
Bildverarbeitung e.V.
VDMA Machine Vision / Industrielle
Bildverarbeitung e.V.
Siemens AG
VISION fOr VISION
Hangzhou Hikvision Digital Technology Co., Ltd.
Components Express, Inc. (cei)
Wiley-VCH GmbH & Co. KGaA
ROSEEK
Fairchild Imaging
TAG Optics, Inc.
Optikron GmbH
Microchip Technology Ireland
Intenta GmbH
ifm electronic GmbH
HARTING Deutschland GmbH & Co.KG
BRESSNER Technology GmbH
Xilinx Ltd.
GEFASOFT Automatisierung und Software GmbH
JAI A/S
Gardasoft Vision Ltd
LMI Technologies GmbH
iritos
di-soric Solutions GmbH & Co. KG
COSYCO GmbH
Entner Electronics KG
IDT - Integrated Design Tools Inc.
Photonics Media
KEYENCE Deutschland GmbH
OptoMotive, Mehatronika d.o.o.
COVISYS Computer Vision Systems GmbH
Enclustra GmbH
Luxima Technology LLC
Stand
C90
B15
B18
A15
J15
E10
J78
J65
I81
D30
E31
B14
J43
C07
B22
G51
E01
E51
D83
C13
F54
H32
E53
F12
C31
G53
J53
H88
F12
A72.7
A72.4
J79
A72.1
F12
J72
J67
E52
E71
A72.2
A33
A72.3
G93
D81
J12
A72.0
B86
A72.5
Exhibitor
illunis LLC
ViConT GmbH
Exhibitor List 05.
Stand
I34
G42
SYSMAQ S.L.
Zivid Labs
REVOX, Inc.
pmdtechnologies ag
LFoundry S.r.l
JD Photo Data
Canon Europa N.V.
MaxxVision GmbH
Toshiba Teli Corporation
CTMV GmbH & Co. KG
SCHÖLLY FIBEROPTIC GMBH
G54
G42
F80
G42
J39
A91
H73
H11
A93
D07
RH Engineering
Kolektor Orodjarna d.o.o., PC Vision
C13
ADLINK Technology GmbH
IMM Photonics GmbH
Smart Vision Lights
AIVION
GedonSoft GmbH
AT - Automation Technology GmbH
Büchner Lichtsysteme GmbH
CCS Europe N.V.
Tordivel AS
Tordivel AS
Midwest Optical Systems, Inc. - MidOpt
NAC Deutschland GmbH
M3H2 GmbH
Osela Inc.
PHLOX SA
FIRST LIGHT IMAGING
SpotOptics s.r.l.
OPTIS
CVR Lighting Ltd
Dynamax Imaging, LLC.
Iridian Spectral Technologies Ltd.
Mitsubishi Electric Europe B.V.
Moritex Corporation
NEXVISION SAS
aSpect Systems GmbH
NOXANT
VIT Ltd.
Perception Park GmbH
Princeton Infrared Technologies, Inc.
SILIOS TECHNOLOGIES
Spectral Devices Inc.
Stil SAS
B27
D86.2
A06
D86.1
D84
A16
D07
J74
D86.1
D86.2
D86.3
F84
G62
G62
J31
G62
G62
J33
G62
A93
C12
D61
G62
G62
J81
E12
E111
F84
A25.4
D83
F84
F84
Fraunhofer-Institut für Techno- und
Wirtschaftsmathematik (ITWM)
G42
Fastree3D SA
D07
Wageningen UR - Food & Biobased Research
D07
Alliance Vision
H32
HongKong Vico Technology Co., Ltd.
B09
ROBswiss
H32
Ensenso GmbH
F72
e-con Systems India Pvt Ltd
B88
ViSiTOOL
I55
CEA Leti
H01
Lobre srl
C85
MICROBOX GmbH
B90
COMOSS Electronic Co., Ltd.
J32
Eyes of Things
D07
KCM-Karlsruher Zentrum für Materialsignatur
G42
KCM-Karlsruher Zentrum für Materialsignatur
D07
Shenzhen JHC Technology Development Co., Ltd.
B07.9
Specialised Imaging Ltd.
J73
HD Vision Systems
D07
Hochschule Darmstadt
D07
SPO Standard & Precision Optics Inc.
F22
Raytrix GmbH
B72.2
Metaphase Technologies Inc.
D54
PR Sys Design
C88
Baumer GmbH
F32
Bi-Ber GmbH & Co. Engineering KG
B10
MRTech SK s.r.o.
J69
The Crowley Company
D88
Corning
J71
ADVANTECH Europe B.V.
B07.0
AIA - Advancing Vision and Imaging
B11
AIA - Advancing Vision and Imaging
A71
Novus Media Today Group, LLC
E107
ViduTech, Imaginative Solutions
B03
VectorBlox Computing Inc.
D85
IMT Masken und Teilungen AG
Caeleste Cvba
G42
I68
A23
H18
A36
A36
A36
I56
E105
D41
G08
A08
G72
D08
E118
J38
A89
D10
B72.8
F82
B11
B06
B72.7
F01
D30
F85
D30
D07
J33
D30
F42
F42
G10
H16
Exhibitor
VKT Video Kommunikation GmbH
Fraunhofer-Institut für Produktionstechnik und
Automatisierung, IPA
Z-LASER Optoelektronik GmbH
Fraunhofer-Institut für Integrierte Schaltungen IIS
VIDEOR E. Hartig GmbH
Fraunhofer-Institut für Integrierte Schaltungen IIS
Nikon Metrology GmbH
Vreo
OPTIX-BD GmbH
SPECIM Spectral Imaging Ltd.
Lasertechs e.K.
BIBA - Bremer Institut für Produktion und Logistik
GmbH
BIBA - Bremer Institut für Produktion und Logistik
GmbH
Cubert GmbH
NeTHIS
LC-Tec Displays AB
KERDRY Thin Film Technologies
iniVation AG
Hinze OptoEngineering GmbH & Co. KG
Fachhochschule Bielefeld
deepsense.io
AFOP
AFOP
AFOP
UKIVA
China Daheng Group Inc. Beijing Image
Shenzhen Can-Rill Technologies Co., Ltd.
Mesago Messe Frankfurt GmbH
LUSTER Light Tech Group
Beijing Microview Science and Technology Co., Ltd.
Indigo-imaging Co., Ltd.
Oriental Technology (Shanghai) Ltd.
Omicron-Laserage Laserprodukte GmbH
N.K.G. Sondermaschinenbau GmbH & Co. KG
Datalogic Automation S.r.l.
CK Vision Machine Vision Co., Ltd.
Beijing Rockcom Science and Technology Co., Ltd.
SCI-COM Software India Private Limited
Pyramid Computer GmbH
Suzhou Lightlns Optical Technology Co., Ltd.
Multipix Imaging Ltd.
Machine Vision Lighting Inc.
Lattice Semiconductor GmbH
Bytronic Automation Ltd.
Alrad Instruments Ltd
Kenko Tokina Co., Ltd.
Brookman Technology, Inc.
Crevis Co., Ltd.
Easics NV
intoPIX s.a.
Averna
Bluejay Imaging Ltd. Co.
MVPro Media
Pyxalis
Tau Epsilon C GmbH & Co. KG
ShapeDrive GmbH
PENTACON GmbH
ISVI Korea
Vision & Control GmbH
Elsor Oy
Forth Dimension Displays Ltd.
HY-LINE Computer Components GmbH
Peak Vision Systems
Vision++ NV
JIIA - Japan Industrial
Volume Elements
WG-Test GmbH
MAK Bildtechnik GmbH
Imaging Diagnostics Ltd
TS Corporation
Optec S.P.A.
Karlsruher Institut für Technologie KIT
Indigo-imaging Co. Ltd.
IMAC Co., Ltd.
EngRoTec-Solutions GmbH
CST GmbH
chance4change GmbH & Co. KG
Arnold & Richter Cine Technik GmbH
Fraunhofer-Institut für Angewandte Optik und
Feinmechanik IOF
04. Exhibitor List
Stand
Exhibitor
Stand
H11
Exhibitor
Jos. Schneider Optische Werke GmbH
G72
Kowa Optimed Deutschland GmbH
I62
Schäfter+Kirchhoff GmbH
A02
Konradin-Verlag Robert Kohlhammer GmbH
G81
SAC Sirius Advanced Cybernetics GmbH
C23
Kappa optronics GmbH
F34
RAUSCHER GmbH
E32
JenCam GmbH
G14
Quest Innovations B.V.
A52
ISW GmbH (Industrielle Sensorsysteme Wichmann)
D18
Polytec GmbH
C31
ISRA VISION AG
C30
Point Grey Research GmbH
B42
in-situ GmbH
B12
POG Präzisionsoptik Gera GmbH
I37
igus® GmbH
C52
Pleora Technologies Inc.
F31
IDS Imaging Development Systems GmbH
F72
planistar Lichttechnik GmbH
G11
HAMAMATSU PHOTONICS Deutschland GmbH
G17
PHYTEC Messtechnik GmbH
H67
GOYO Optical Inc.
A41
Photron (Europe) Limited
I34
Global Laser Ltd.
B65
Photonfocus AG
A42
Gidel Ltd.
I11
PCO AG
G32
FUJIFILM Europe GmbH
H15
Optronis GmbH
F14
Fraunhofer-Institut für Mikroelektronische
Schaltungen und Systeme, IMS
D73
FRAMOS GmbH
D41
FISBA AG
C54
Sensor to Image GmbH
A43
Faseroptik Henning GmbH
A12
EURESYS s.a.
D35
Edmund Optics
E41
TELEDYNE DALSA
E62
Cognex Germany, Inc.
D72
Chromasens GmbH
C61
Basler AG
E42
ARTRAY Co., Ltd.
J11
AIT Austrian Institute of Technology
D82
Allied Vision Technologies GmbH
F62
Advanced Illumination
F33
Adimec Advanced Image Systems bv
G68
Active Silicon Ltd.
H52
F12
C33
H66
E12
F21
B64
E64
E72
A51
LOT-QuantumDesign GmbH
Laser 2000 GmbH
LASER COMPONENTS GmbH
Qioptiq Photonics GmbH & Co. KG
MATRIX VISION GmbH
Matrox Imaging
Mikrotron GmbH
MTD GmbH
MVTec Software GmbH
Myutron Inc. Japan
NET New Electronic Technology GmbH
D62
Navitar, Inc.
H38
C26
F15
H88
F44
H32
NeuroCheck GmbH
NorPix, Inc.
NorPix, Inc.
Opto Engineering Europe Headquarters
Opto GmbH
Stand
C72
H12
E52
D56
F53
B41
E71
H56
B64
H42
D44
B13
F42
F22
I64
F18
J52
A63
B25
C62
G12
G74
G18
A13
A55
A62
I32
A21
F79
A05
H88
H81
Exhibitor
Silicon Software GmbH
Sill Optics GmbH & Co. KG
STEMMER IMAGING GmbH
STEMMER IMAGING GmbH
STEMMER IMAGING GmbH
IMAGO Technologies GmbH
SVS-VISTEK GmbH
Tamron Europe GmbH
Tattile S.r.L.
Tichawa Vision GmbH
Videology Imaging Solutions Europe BV
VISIOLASER
Vision Components GmbH
Lensation GmbH
Andon Electronics Corporation
BAP Image Systems GmbH
Cavitar Ltd.
EVT Eye Vision Technology GmbH
GS Vitec GmbH
iiM AG measurement + engineering
IS - Imaging Solutions GmbH
SmartRay GmbH
Alysium-Tech GmbH
CSEM SA
CBC (Europe) GmbH
Falcon Illumination MV GmbH & Co. KG
Intercon 1
Vereinigte Fachverlage GmbH
Lumenera Corporation
BitFlow, Inc.
BitFlow, Inc.
Imperx Inc.
Stand
H88
I16
G44
H31
F11
A04
D33
C74
B16
I18
I12
D51
A32
A44
H46
F83
I22
D02
C18
I31
E83
A18
I44
H71
D53
A53
B02
G34
I51
B54
G42
A17
Exhibitor
Imperx Inc.
Leistungselektronik JENA GmbH
Xenics
High Speed Vision GmbH
COHERENT (Deutschland) GmbH
AZURE Photonics Co., Ltd.
DCM Sistemes
EURECA Messtechnik GmbH
GBS Gesellschaft für Bild- und
IO Industries Inc.
Newnex Technology Corp.
The Imaging Source Europe GmbH
VRmagic Imaging GmbH
AOS Technologies AG
CMOSIS bvba
NED (Nippon Electro-Sensory Devices)
Resolve Optics Ltd.
autoVimation GmbH
Compar AG
Microscan Systems B.V.
Adaptive Vision
Math & Tech Engineering GmbH
New Imaging Technologies (NIT)
Optics Balzers AG
Vieworks Co., Ltd.
Birger Engineering, Inc.
beratungsgruppe wirth + partner
Carl Zeiss AG
EFFILUX
Festo Vertrieb GmbH & Co. KG
Fraunhofer-Gesellschaft
IOI Technology Corporation
3x4
1J14
HARTING 3x4
Deutschland
GmbH & Co.
KG
3x3
DAQ
SYSTEM
Co,
Ltd.
3x6
1J13
Revox,
Inc
ACM
Coatings
GmbH
1J18
3x6
3x5 APG
8x4
Couplers
1I22
1J23
ISRA
VISION
AG
Elsor
1J25
H
H
TEINACHER KASKADEN
EINGANG OST
ENTRANCE EAST
1A25.4
1A25.5
Intercon
1
Photron
Tucsen 3x5
Photonics
3x6
1J33
1I34
4x8
5x8
3x6
3x6
1I44
1I48
1I52
Effilux
1I51
Active
Silicon
Ltd.
1H52
1G52
ADLINK
Technology
(Europe)
GmbH
1G51
JAI
1F52
1I56
4x7
5x7
Cavitar
1J52
imec
1I58
ViSiTOOL
1G53
STEMMER3x3
IMAGING
1F53
3x4
Gooch &
Housego
1J54
3x6
3x4
3x5
6x5
7x8
5x8
4x6
8x3
4x8
12x12
1F54
AT Automation
Technology
1I55
Tamron
1H56
LMI
Technologies
GmbH
1G54
3x6
1D56
Gardasoft
1B54
7x8 FESTO
OPTIK
1C54
C.R.S.
iiMotion
1A14
3x4
Intekplus
Co., Ltd.
1J56
Cambridge
Electronic
Industries
Ltd.
3x6
JD
Photo
Data
3x3
Andon
Electronics
1J65
3x2
Iridian
MRTech
3x3 SK
Spectral
Technologies s.r.o.
1I68
Dream Chip
Technologies
3x4
1J69
3x6 AQSENSE
3x4
3x4
1J67
Shenzhen
Gigalight
Technology
Co., Ltd
1I67
6x7
4x8
8x8
12x3
12x16
1E64
12x16
9x12
4,5x12
3x6
3x6
1A19
1C72
3x6
Corning 3x4
1J71
Specialised
Imaging
Ltd.
Dynamax
Imaging,
LLC.
3x3
3x4
1B72
5x6
6x6
6x6
13x13
12x13
5x14
1x5
6x5
4x6
3x4
3x4
LightTrans
International UG
(haftungsbeschr.)
1A72.3
OPTITEC
1A72.4
Imaging
3x3 First
Light
5x4,5
3x3
1x7,5
3x3
1A75
1F80
S.r.l
1J78
3x4
1J81
3x3
3x4 PixeLINK
3x3
Inc.
1F82
1I85
3x3
3x3
optics.org
1H86
3x8
6x2
COSYCO
3x3
1H88
Delta
Optical
Thin
Film
A/S
1H85
4x3
3x3
Chroma
Technology
1G85
Fairchild
Imaging
PPMA
Ltd.
3x3
1F86
1F84
Nippon
5x5
Electro-Sensory
Devices (NED)
1D88
3x3
6x5
1F83
Kuvio
7x5
Automation
1E86
Adaptive
Vision
1E83
3x2 Crowley
iniVation
AG
Company
1D84
3x2
AFOP 1x3
AFOP
1D86.3
AFOP 2x3
2x3
1D86.11D86.2
VectorBlox
1D85
3x3
illunis3x3
LLC
1C90
PR Sys
Design
1C88
MICROBOX
VIT
Ltd.
F
6x4
5x4
4x4
1G93
Intenta 4x4
GmbH
1G91
Frankfurt
Laser
Company
1G89
Altera
1C91
3x4
1A93
2,5x4
Vreo
Innovations
Lasertechs
e.K.
2x3
4x4
1B90
1A89
Suzhou
Lightins
Optical
1A91
e-con 3x3
Systems
3x3
1B88
Spectral
Devices
Inc.
1B86
H
Tor 10 | Gate 10
F F F
F
F
F
WC
WC
Bistro
F
WC
F H
H
F
F
F
F
Tor 8 | Gate 8
Tor 9 | Gate 9
Büro Hallenmeister
Office Hall manager
Tor 7 | Gate 7
Tor 6 | Gate 6
PERMISSIBLE LOAD OF CHANNEL SYSTEM: 16 kN/m²
PERMISSIBLE LOAD OF BASE PLATE: 33kN/m²
Tor 5 | Gate 5
6x3
Emergent
Vision
Technologies
Inc.
1F81
6x8
12x7
1D83
6,5x3
6,5x5 Enclustra
1C84
3x4
odos
imaging
5x5
14x12
1B84
3x6
EverPro
Chronocam
3x5
TowerJazz
1J85
6x8
6x8
7x3
HIRAKAWA
HEWTECH
CORP.
zur Halle 3
to Hall 3
1I82
4x8
5x3
Microchip
Ltd
1I80
7x5
1H78 1H80
New Infrared
Technologies,
Ltd.
Lumenera
1B82
1B80
Europa
Science
1C81
Aphesa 5x4 1C85
Lobre
srl
1C83
3x4
Heliotis 5x4 Photoneo
s.r.o.
1C82
Xilinx
1D81
Perception 7x5 eVision7x3
Park GmbH
Systems
GmbH
1D82
AIT
Austrian
Institute
of
Technology
1E82
1F79
ATD
Electronique
6x5
1G81
1G83
DELTATEC
6x2
Sensor
Technologies6x6
Europe
Konradin
Verlag
1G82
Fotonic
1H81
IMPERX,
Inc.
1H76
FYLA
1I81
Canon
Europa
N.V.
1I78
Xiamen
Leading
Optics
1J79
Spot-Optics
1J76
3x3 Luxima3x3 LFoundry3x4
CODILIME
SP. Z
O.O.
1J74
3x3
3x6
1J75
IMAGING
ASSOCIATION
OF INDIA
1J72
Varioptic
Business
Unit of
Parrot
1J73
Finland
Oy
Octonus
1I75
Fraunhofer-Institut 4x6
für Photonische
Mikrosysteme (IPMS)
1I76
4x7
5x7
1H74
3x6 OPTIX-BD
GmbH
9x6
1H73
SmartRay
Fraunhofer-Institut
für
Mikroelektronische
Schaltungen und
Systeme (IMS)
1D74
7x9 1D76
Mikrop
1G74
13,5x7
1A72
1A72.1 1A72.2
OPTITEC
3x1,5 Stil
SA
5x4,5 VDMA
IBV
1A72.6 1A72.5
1A73
3x3 Guangzhou
ANDANTA
3x5 UTP
Chiopt
Vision
...
1A22
1A24
1A20
Industrial
VISION
Days Forum
/ STAGE 1
1D73
EURECA 9,5x6
Messtechnik
GmbH
1C74
MBJ
Imaging
1B72.6
3x4
reserviert
3x4
1B72.7
iritos
1B72.4
1B72.5
3x4
Q.VITEC
3x4
BMWi-Gemeinschaftsstand
Nerian 3x4 Metrilus
Vision
Technologies
1B72.8
3x4
EnShape 3x4
1B72.0
3,5x2,5
1A71
AIA
1A72.7
1A72.0
PHLOX
SILIOS 3,5x2,5 OPTIS3x1,5 NEXVISION
3x3 Noxant
SAS
TECHNOLOGIES
1B72.9
1B72.1
1B72.2
Raytrix
GmbH
1B72.3
3x4 MBJ
Imaging
Silicon
Software
1D72
1E71
Cognex
Germany,
Inc.
SVS-VISTEK
1E72
MVTec
Software
GmbH
1F72
IDS
1G72
Optics
Balzers
GmbH
1H71
Jos.
Schneider
Optische
Werke
1H72
1I71
FLIR
PIXELTEQ
1I72
NIP
ZULÄSSIGE BELASTUNG SPARTENKANÄLE: 16 kN/m²
ZULÄSSIGE BELASTUNG BODENPLATTE: 33 kN/m²
Tor 4 | Gate 4
3x5
3x4
Kowa
Optimed
Deutschland
GmbH
1I64
1J63
1I62
3x7
1I65
1G68
6x8
Tattile
S.r.L.
12x13 MTD
1H67
ADIMEC
12x8 PHYTEC
Messtechnik
1H66
Photonics
GmbH &
Co. KG
6x8 Qioptiq
CDA
1D61
iiM
Datalogic
Automation
Srl
1I61
SensoPart
1H62
Chinese
Pavilion
1G62
ALLIED
Vision
Technologies
GmbH
1F62
Teledyne
DALSA
1E62
NET
1D62
8x7
5,5x5
1C62
Chromasens 9x6
GmbH
SICK
Vertriebs-GmbH
1C61
1B64
1B65
Kithara
Software
EVT
2x6
1A68
3x6
ITS
International
1A18
1A63
Optotune
2x6
1A17
1A61
IOI
Technology
1A62
FALCON
7x6 Global
Laser
Illumination
MV GmbH &
Co. KG
1B62
Vision
Systems
1A16
Math & Tech
COVISYS3x3 Engineering
3x3
3x4 Computer
2x6
3x6
7x6
7x7
8x15
5,5x11 FISBA
1D53
8x9 Vieworks
1D54
1E53
STEMMER
3x4 Metaphase
8x4
IMAGING
Technologies
9x4 CCS
STEMMER
IMAGING
1E52
Smart
Vision
Lights
1D52
1E51
The
Imaging
Source
igus
1D51
1C52
XIMEA
GmbH
1C51
Hangzhou
HIKVISION
Digital
Technology
Co,Ltd
1B52
7x9 3D-ONE
1A58
1A55
3x4
1A15
ShapeCrafter
AS
3x5 CBC
2x4
1A12
Faseroptik
Henning
Birger
Engineering
CSEM
1A13
1A53
2x6
3x5
Quest
Innovations
1A52
Myutron
1A51
SEE FAST
TECHNOLOGIES
1A11
F F F
Midwest
Optical
Systems
Components
1H51
Express
Z-LASER
12x4
NAC
3x4 Jargy
Deutschland
GmbH
1J53
1J55
KAYA
3x3
3x5 EDT,
Inc.
Instruments
F
Tor 3 | Gate 3
8x11
12x16
12x7
1G44
1H43
Xenics 8x4
12x11 TWIGA 4x4
SAS
CMOSIS
BVBA
1H46
Fraunhofer-Gesellschaft
1G42
1D44
FRAMOS
GmbH
1D41
15x11
13x8
4x5,5 Videology 4x5,5
Imaging
Solutions
1F44
Vision
12x6 Opto
Components
Engineering
GmbH
Edmund
Optics
GmbH
1E41
Smartek
d.o.o.
1D42
Point
Grey
Research
6x5
7x5
1F42
BASLER
8x8
APROTECH
4x5
4x6
1B43
IMAGO
Technologies
GmbH
1B41
4x8,5
AOS
3x5
Technologies
1A44
Sensor
to
Image
1A43
2x11
3x5
3x6
1A42
GOYO
Optical
1A41
1A09
OPT
Machine
Vision
Tech
...
3x6
Photonfocus
2x7
3x5
3x8,5
1B42
9x9
Ayase 3x4
Nikon 3x4 SCHÖLLY
3x4
Europe
FIBEROPTIC
GmbH
GMBH
1J37
1J39
1J43
New Imaging
Alma
3x6 Technologies
3x5
3x4 II-VI
(NIT)
Technologies
TOPAG 3x3 LVS
COMOSS 3x5 Lasertechnik
Electronic
Co., Ltd.
1J32
1J34
1J36
1J35
Gpixel
3x4
Changchun
Optotech
Inc.
Optikron
3x3
GmbH
1I42
Sofradir3x4
3x4
POG
Präzisionsoptik
Gera
1I43
1C33
8x9 Swarovski
Optik
1B34
1B33
7x8,5 ViDi
Systems
SA
DSP
Valley
1A36
1A37
3x5 TAG
Optics
BitFlow
6x7
1I41
Tichawa
Vision
5x7
7x7
1I37
Navitar 6x4
3x6 Vision
&
Control
GmbH
1H42
9x6
1H38
1H31
1H35
Carl
Zeiss
8x12
4x7
1F34
12x10 Kappa 12x4
optronics
1G34
1F33
1E42
12x6
1C36
7x15 1D35
Hitachi
6x6 Euresys
6x11 Keyence
6x11
6x9 DCM
Sistemes
1D32
SONY
1D33
ON
Semiconductor
1C32
POLYTEC
1C31
Zhejiang
Dahua
Technology
Co., LTD.
1B32
VRmagic
1A32
2x7
3x7 aSpect
Systems
GmbH
1A33
AHF
analysentechnik
OPTOMOTIVE
1A31
7x11 LASER
7x6
COMPONENTS
1D31
1D30
1E31
MaxxVision
GmbH
Toshiba
Teli
1E32
1F31
RAUSCHER
Pleora
4x5 Advanced
Technologies Illumination
Inc.
1F32
Baumer
Optronic
1G32
PCO
High
Speed
Vision
GmbH
1H32
1I31
Opto
Microscan
1I32
1J31
reserviert
Tor 2 | Gate 2
1x2
6x6
6x7
6x6
8x6
7x11
6x6
6x7
6x7
8x7
4x7
5x6
4x14
3x4 Resolve
3x4
Optics
Best
3x3
3x3 Scientific
IO
Industries
Inc.
1J19
3x5
1J15
1G18
1H15
Alysium-Tech
7x7 GmbH
5x7 FUJIFILM
1H20
5x8 Vision
Research
Europe
1I18
Leistungselektronik
JENA GmbH
1I16
wenglor
sensoric
reserviert
1I15
1G14
1F22
Lensation
GmbH
1G17
RICOH 10x5 HAMAMATSU
PHOTONICS
IMAGING
e2v
1F21
3x3 Matrox
2x5
NorPix
1F15
1E17
Leoni
Protec
Cable
Systems
1C30
SAC Sirius
Advanced
Cybernetics
GmbH
1C23
1B27
6x3 inno-spec
GSVitec
1B25
3x4
1B17
Visiomatica
3x4 di-soric
Solutions
GmbH &
Co. KG
1B18
GBS
1B16
Vico 6x3 International
11x5
Imaging MV Standards
1B11
1A25.3
1A05
3x5
Displays Electronics
Europe GmbH
AB
1A06
1A08
3x3 Fujitsu
3x6 LC-Tec
H
Critical
Link
1J12
ARTRAY
3x3
Newnex
4x3
1J11
1I12
GiDEL
5x6
Daheng
New
4x3
Epoch
Technology,
Inc.
1I13
1H16
1I11
Sill
Optics
1H12
6x5
1G15
BAP
Image
Systems
1F18
12x11
1D18
7x11 ISW
Industrielle
Sensorsysteme
8x4
Integration Area
1C28
3x4
3x4
reserviert
1C25
1C22
attentra
Integration Area
6x5
3x4
3x6
2x6
1B09
5x3
Shanghai
RuiShi
1A25.2
1A03
AZURE
Photonics
1A04
Tor 11 | Gate 11
H
Tor 1 | Gate 1
F
Nathaniel
Group
6x2,5
1H10
1E12
6x5 Lang
GmbH
&
Co.
KG
GmbH
1B07.5
Vecow
1B07.2
Spectra
GmbH &
Co. KG
1B14
1B15
3x4 in-situ
3x6
1B12
5x6
3x6
Integration Area
1C13
GedonSoft
GmbH
1C20
3x6
1B22
Integration Area
1D11
NeuroCheck 8x6 Visio
Nerf
1C26
Impuls
Imaging
1C11
MESURE-SYSTEMS Kolektor
3D
Group
d.o.o.
1B13
Bi-Ber
VISIOLASER
3x3 CTMV 3x3 ViConT 3x4
1B21
1H13
JenCam
VST
Europe
BV
1F14
1G13
Optronis
GmbH
Panasonic6x5
7x6
LOT-Quantum 5x6
Design
1H11
IS Imaging
Solutions
5x5
1H09
ShapeDrive6x5
1G12
TPL
Vision
1G10
6x5
1F12
Euclid
Labs
1D12
MATRIX
VISION
Laser12x3
2000
3x7
7x6
9x7
planistar 6x5
Lichttechnik
1G11
Trioptics
1F08
Coherent
1F11
ifm
electronic
GmbH
1E10
Industrial
VISION
Days Forum
/ STAGE 2
1D10
VDMA
Technology
Days
VDMA Technology Days
8x6
3x6
3x3 CoSynth
3x3
1C16
Robert
Bosch
GmbH
Integration Area
1D07
Compar
AG
1C18
Vision
Kronemeyer
1C14
3x6
3x6
3x6
3x4
Integration Area
1C12
RH
Engineering
1C07
GEFASOFT
Automatisierung
1B20
isys
vision
GmbH &
Co. KG
1B06
3x3
1B10
Advantech
1B07.0
3x14
Japanese Pavilion
3x2 NetVision
3x2 Machine3x2 AdCom 3x2
Infinitegra
Corp.
Vision
Media
Lighting
Inc.
1B07
IPC 4 VISION
3x3
Siemens
Brookman
Technology,
Inc.
1A23
1B07.9 1B07.10
4x3
4x9
BRESSNER 3x3 Neousys
3x3 Shenzhen
3x3
Technology
Technology JHC
Inc.
Technology
1B07.7 1B07.8
Vereinigte
Fachverlage
1A21
Schäfter
+
Kirchhoff
1A02
Tor 12 | Gate 12
H
H
3x3
6x3
Pole Mov´eo
Catering
1J10
CEA
1H01
Mikromak 2x2
Service
Brinkmann
1F01
3x2
IMM
Photonics
GmbH
F
1E01
H
4x3
autoVimation
Peter
Neuhaus
1D02
F
3x2
Photonics
Media /
Laurin
Publishing
1D01
Vision 3x3
S.r.L.
1C01
6x2
Job
Board
1B02
AKEO
PLUS
1B05
3x3
ViduTech
1B03
F F F
Tor 13 | Gate 13
H
F
Imbiss
F
EINGANG WEST
ENTRANCE WEST
H
F
WC
WC
WC
WC
Career Center
1.3
Project Management VISION
1.2
Vision 3x3
for
Vision
1.1 1B01
Bluetechnix 6x6
Mechatronische
Systeme
1A01
Tor 14 | Gate 14
C
H
EINGANG OST
ENTRANCE EAST
Floor Plan 03.
02. Floor Plan
ZULÄSSIGE BELASTUNG BODENBELAG: 7,5kN/m²
Permissible load of base floor: 7,5kN/m²
Gabelstapler bis 2,5 t
PKW/LKW bis 6,0 t
Forklift trucks up to 2,5 t
Cars/trucks up to 6,0 t
M
H
6x3
inVISION
E103
WILEY-VCH
Verlag
3x5
3x3
E107
E115
3x3
E117
3x3
Halle 1 | Hall 1
Pricing and
opening hours
Daily from 9 am to 5 pm
Opening hours:
New Trade Fair Centre Stuttgart
(Airport)
Hall 1
Venue:
2 years
Interval (years):
Landesmesse Stuttgart GmbH
Organizer:
November 08 - November 10, 2016
Date:
Admission prices: Day ticket*
e 25,-
Complimentary
and available at
all ticket offices
and information
counters**
Catalogue:
e 15,-
Day ticket reduced*
e 40,-
3-day ticket
* entitles to free use of the suburban railway
(S-Bahn) to the trade fair
** Order possible at Fair Business,
Pretzfelder Strasse 15, 90425 Nuremberg
Tel.: +49 911 3409-910, Fax -913
E181
Trade Press Stand
E170
5x19
Trade Press Stand
6x22
E160
E151
3x5,5
E149
3x3
Garderobe
E147
3x3
E145
3x3
E143
3x4
6x21
E134
3x6
E123
E132
3x3
3x3
E121
3x3
E119
3x4
3x4
E135
E141
3x3
3x3
E139
3x3
3x3
E137
3x3
E111
3x3
3x3
E124
E126
E128
E130
ICS / C2
3x3
E122
3x3
E120
3x3
3x3
Novus
Media
Today
Group,
LLC
Lager
E118
E116
3x5
E105
3x4
E114
FOTOBOX
3x6
3x6
E112
Vision
Systems
Design
Magazine
3x6
E110
M
*
Site overview
ECK
IN
Information
CH
Press
ol
ck po
Tru
Kindergarten
Electronic cash
Karlsruhe
Frankfurt
Basel
k S.
-Plie
TOR
ning
en
2
,O
st fi
lder
n,
Es
TOR
slin
ge
1
n
VIP Lounge
Restaurant, café, bistro
Sc
WC
er
henk
German Red Cross
3
Sche
Allee
nker
5
L-B
1
ank
Foru
Wes
t
Schenk
ee
er All
8
4
6
P
Oskar
Lapp
Halle
Bosc
rk
h Pa
haus
P
P
C1
Taxi
Munich
al
termin t
Bus
Eas
Messe
ive
inistrat sse
Adm
Me
ding
buil
P
C2
nce
Entra
ICS
ort
rt Airp
ttga
el
Hot
am Stu
Wyndh Messe
Ost
i
ee
er All
& Tax
East nce
Entra
rk
us Pa
Schenk
Bus
m
rium
cher At
VIP
Teina aden
Kask
Rotha
d
Alfre er
Kärchlle
Ha
West
nce
Entra
West
vk
ay
ort
Walkw
airp
to the
Suburban train station S2, S3
S
ICS
P
Bus stop
Car park
P
P
Hotel
ort
Airp
P
Flu g ha f
Underground garage
RV parking
Ost
7
9
P
S
BU
Service center, business center
Pharmacy at the airport
EnBW charging stations for electric vehicles
car2go parking spaces
Multi-storey car park
P
P
Allee
Coin-operated telephone
Smoking area
Forum of churches
Quiet room
Trade fair shop
en
ing
te rd
Ec h
en -
eld
inf
Le
O
Bus
& Tax
1
4
i
S
2
ens traße
Stuttgart
3
Term
Reutlingen
Tübingen
Stut
inals
tgar
po
t Air
Landesmesse Stuttgart GmbH
Messepiazza 1 · 70629 Stuttgart (Germany) · Tel.: +49 711 18560-0 · Fax: +49 711 18560-2440 · [email protected] · www.messe-stuttgart.de
rt
Subject to change!
As per: 07/2014
vision
Robotics
Y E A R 8 | S P E C I A L E D I T I O N | N OV E M B E R 2 0 1 6
mechatronica
08 - 10 NOVEMBER 2016
MESSE STUTTGART, GERMANY
www.vision-fair.de