Transcript Tebutop Reisverslag - Mena-eng
Reisverslag:achtdaagse expeditie Tebutop
Van Paramaribo naar Tebu Top:
Van 26 juli tot 2 augustus hebben we gedrieën, Agnes, Paul en onze zoon Rolf, een reis gemaakt naar de binnenlanden van Suriname. Het doel was de Tebu Top aan de Tapanahonie rivier, een 400 meter hoge heuvel in het zuidoosten van het land op ongeveer 100 km van de Surinaams-Braziliaanse grens. De reis is verzorgd door Mena-eng en is begeleid door Apanti de gids, Taka de motorist, Ruben de kuluman/motorist en Marita de kokkin.
Bosjesbrug:
Zaterdagochtend vroeg (26 juli) zijn we met een busje opgehaald door Apanti en Marita. De reis begint eigenlijk bij de ‘Bosjesbrug’ naar Meerzorg, Commewijne. De brug is niet mooi te noemen. Als een grote, statige omgekeerd uitgeklapte waaier verbindt hij de beide oevers van de Suriname rivier. Hij is vrij basaal uitgevoerd, zonder enige franje en hoewel de brug een financiële aderlating voor het land is, blijft het een karakteristiek bouwwerk.
Het oerwoud als TV programma
In het district Commewijne is het landschap langs de weg betrekkelijk gecultiveerd en we rijden door langgerekte Javaanse dorpen. Dat verandert als we de Commewijne rivier oversteken bij Stolkertsijver en het Marowijne district inrijden richting Albina, de grensplaats met Frans Guyana. Daar begint het oerwoud en we komen sporadisch wat dorpen tegen. Vanuit het busje zien we de grillige groene vormen van het bos en als je er lang genoeg naar kijkt, dan zie je er allerlei figuren in, vergelijkbaar met grote wolkenpartijen. Maar vanuit het raam lijkt het oerwoud een beetje op een TV programma. Je ziet de verschillende bomen, planten en bloemen, maar je ruikt ze niet en je hoort de geluiden van het woud niet. De weg naar Albina is tropisch vlak, zoals zoveel wegen in de kuststreek van Suriname en bij tijd en wijle een gatenkaas met diepe kuilen, waar behoedzaam om- en doorheen gemanoeuvreerd moet worden. Op verschillende plaatsen liggen grote hopen zand en aarde, kennelijk met de bedoeling om de gaten te dichten. Dat gebeurt ook op een paar plaatsen en voornamelijk jonge kinderen ontpoppen zich als wegwerker, die tol proberen te vragen tijdens het passeren.
De vergane glorie van Albina:
In de buurt van Albina begint het landschap licht te glooien, alsof je door een duingebied rijdt. Na een heuvel verschijnt een deftige toegangsweg met gescheiden rijbanen naar de stad. De weg heeft betere tijden gekend en dat geldt ook voor Albina met zijn vervallen boulevard, zijn verzakte huizen en winkels die er als een uitdragerij uitzien. Later in het binnenland zijn we kalenders tegenkomen met prachtige gestileerde foto’s van de boulevard bij avond. Maar hoe anders is de werkelijkheid. Het stadje straalt verval uit en heeft nog een vage herinnering aan vroegere tijden van voorspoed.
1 Henck Arronstraat #126 – Paramaribo – Suriname S.A
Tel: (+597) 421533 – (+597)8873523 - Fax :( +597) 421532 KKF # 52186 – Banker: Republic Bank (Suriname) NV: SRD 1000353084 -USD 1000353092 - EUR 1000353106 E-mail: [email protected] – site: www.mena-suriname.com
.
Your EYE to...........................................Suriname
Je ziet het effect van de binnenlandse oorlog, waardoor het middenkader is weggevaagd. De stad ziet er triest uit tegen de achtergrond van een weelderig groen landschap en een majestueus brede en traag stromende Marowijne rivier, terwijl aan de horizon het hagelwitte St. Laurent aan de Franse kant opdoemt.
Vloeibare tijd en afstand:
Het is begin van de middag als we op de boulevard aankomen en de bagage uitladen. De zon staat hoog en meedogenloos te schijnen. Op het strand zitten vrouwen en kinderen, die eerst de was doen, daarna de afwas en vervolgens zichzelf wassen tussen de korjalen. Aan de kade staan de bootsmannen, die woekerprijzen voor een overtocht vragen. Onze korjaal is nog niet gearriveerd en dat zou nog even duren. We komen net uit Paramaribo en dat is een bruisende stad, zeker in de omgeving van de grote markt. Dan denk je als bakra nog in nauw gedefinieerde termen van tijd en afstand. Hier worden die begrippen vrij vloeibaar, dat zou ook later blijken. Als je naar een afstand vraagt, dan krijg je een fascinerend antwoord als ‘dat is nog twee bochten ver’. Dus gaandeweg wordt de stand van de zon veel meer de referentie dan de kilometers en de uren.
Het benzinestation:
Voordat de reis begint moet eerst de nodige brandstof worden ingeslagen. Het tankstation is een ware belevenis en bestaat uit een lange steiger met een wirwar van slangen, die deels in de rivier liggen. Voor de steiger zijn een aantal korjalen aangemeerd met een kleurrijke verzameling benzinedrums, die danwel in de korjaal danwel op de steiger gevuld worden. Bijna iedereen rookt en de volle drums worden over de slangen naar de waterkant gerold. Boven aan de steiger zit de man van de kassa, doorgaans de baas van de uitspanning en daaromheen een aantal hulpjes, die allerlei hand en spandiensten vervullen en de communicatie tussen de korjalen en de baas verzorgen. Naast het benzinestation ligt een winkel en schijnbaar is in het verleden enige onenigheid ontstaan tussen de beide vestigingen. De doorgang tussen de locaties is versperd met prikkeldraad en via onduidelijke gaten in het hekwerk kun je met wat klim en klauterwerk bij de winkel komen.
Soela’s en vakmanschap:
Dan begint de reis echt en we volgen de nog brede rivier stroomopwaarts. Af en toe zijn er wat rimpelingen in het water en aan het gelaveer van Taka moet ik afleiden dat dit rotsen zijn die net onder de oppervlakte liggen. De eerste val of soela dient zich aan, de Bonidoro soela (Boni is gearriveerd). Het verval is niet zo heel groot, één of twee meter, maar er steken vervaarlijke rotsen uit het water en links en rechts kolkt het water. Taka versnelt en vertraagt en de buitenboord motor jankt en raast als een opgevoerde brommer van een puber voor een stoplicht. Via een onnavolgbaar kronkelig pad lopen we als het ware de soela op alsof het een watertrap is. Dat zou de gehele reis zo blijven. De soela’s hebben onheilspellende namen; ‘Pieter zonk hier’ (Pedrosungu), ‘Neemt je rijkdom af’ (Puluguru), ‘Mannengeschreeuw’ (Mambari), ‘Stop, ga weg’ (Gwetapu). Soms zijn de soela’s zo sterk of is het verval zo groot, dat de boot uitgeladen moet worden en de bagage over land versleept wordt. Bij één soela gebruiken we een lorry voor het transport.
2 Henck Arronstraat #126 – Paramaribo – Suriname S.A
Tel: (+597) 421533 – (+597)8873523 - Fax :( +597) 421532 KKF # 52186 – Banker: Republic Bank (Suriname) NV: SRD 1000353084 -USD 1000353092 - EUR 1000353106 E-mail: [email protected] – site: www.mena-suriname.com
.
Your EYE to...........................................Suriname
In betere tijden is de lorry met een lier omhoog getrokken, maar toen de Granman van Dritabiki de generator opeiste was het met de mechanisering gedaan. Nu gaat alles met een lang touw en getrokken door een koppel zwetende boslandcreolen naar boven. Bij gevaarlijke soela’s hoger op de Marowijne en in de Tapanahonie staat Ruben of Apanti op de voorplecht en leidt de korjaal tussen de rotsen door. Met korte gebaren wordt de richting aangegeven en een sneldraaiende vinger bij de slaap, het bekende loco-loco gebaar, geeft aan dat er direct versneld moet worden. We kijken naar teamwerk en een indrukwekkend vakmanschap. Soms zijn de rotsen nauwelijks zichtbaar en zie je alleen het eigenaardig kruiven van het watervlak. En soms hoor je ineens het donderende lawaai van het verticaal omlaag stortende water van de hoofdval, die de ‘mama’ van de vallenreeks wordt genoemd en die we via allerlei zijkanaaltjes, tussen rotsachtige of dichtbegroeide eilandjes door, kunnen mijden in een wijde omtrekkende beweging, alsof we als een stel dwergen een grote gevaarlijke reus achter zijn rug om proberen voorbij te sluipen. Bij één van de soela’s is het verval te groot en het water te ondiep voor de motor, zodat de korjaal de val opgetild moet worden. Maar voor het zover is wordt eerst de hele breedte van de val geïnspecteerd op zoek naar de beste plek. Er wordt uitgebreid gediscussieerd en gepraat; het gaat niet zozeer om de hoogte van de watertrappen, maar om het gedrag van de kop van de korjaal als hij boven aan de trap komt, welke kant draait de korjaal op en is de boot dan nogwel in bedwang te houden. Uiteindelijk wordt er een plek gekozen en wordt een eerste poging gewaagd. Taka stuurt de korjaal vol gas het eerste waterterras op, maar de boot is te zwaar en we blijven steken. De benzinedrum moet eruit en de tweede poging lukt. Als je met minder voorbereiding de soela neemt, kan het nog wel eens mis gaan, zoals de namen van de soela’s ook doet vermoeden. De korjaal kan ‘gepakt’ wordt door de stroming dat kan het einde van de boot betekenen. Je ziet alleen nergens de wrakstukken van deze ongelukken, daar is de stroming te sterk voor en variëren de waterstanden variëren sterk in de seizoenen en de stroming is daar te sterk voor.
Tropische regenbuien:
In de namiddag van de eerste dag kondigt de regen zich aan. De lucht wordt loodgrijs en het begint ineens hard te waaien. Palmbomen zwiepen als veren heen en weer en een ware slagregen daalt neer op de rivier. Het horen en zien vergaan je en ineens merk je hoe onbeschermd je midden op de rivier zit. Het zicht is ineens beperkt tot enkele tientallen meters en de rivier verandert in een lelijke onstuimige inham en heeft niets meer weg van de statige eerbiedwaardige stroom, die we meer dan een week zullen volgen. Na de regen doemt het egaal hoge Nassau gebergte op en de rivier vernauwt zich in de Sukrati-poort, maar verbreedt zich na de berg weer tot een statige stroom met hoge beboste boorden. De ‘angst’ voor het binnenland Als we op de eerste overnachtingplaats aankomen is het al donker. We delen het kamp met meerdere groepen, die de rivier stroomafwaarts volgen. Er worden wat verhalen uitgewisseld en net als wij zijn de andere passagiers allemaal Nederlandse toeristen. Vreemd genoeg is het binnenland voor de Surinamers een vrij onbekend gebied. Ook de gidsen van de andere groepen bevestigen dat. Onder de bevolking van ‘de stad’, zoals Paramaribo genoemd wordt, schijnt er een angst te bestaan voor boslandcreolen en voor het binnenland. Dat is in Paramaribo te merken. Iedereen heeft daar wel een verhaal over kleine of grote criminaliteit en altijd wordt dit in verband gebracht met boslandcreolen, of djoeka’s zoals ze neerbuigend genoemd worden. Het lijkt sterk op de manier hoe in Nederland de Antillianen of de Marokkanen gestigmatiseerd worden.
3 Henck Arronstraat #126 – Paramaribo – Suriname S.A
Tel: (+597) 421533 – (+597)8873523 - Fax :( +597) 421532 KKF # 52186 – Banker: Republic Bank (Suriname) NV: SRD 1000353084 -USD 1000353092 - EUR 1000353106 E-mail: [email protected] – site: www.mena-suriname.com
.
Your EYE to...........................................Suriname
Onze ervaring in het binnenland is een andere. De mensen zijn vriendelijk, gastvrij en er heerst een sfeer van vertrouwen.
De stadse kunst van het klagen:
Surinamers zijn doorgaans heel trots op hun land en vaak wordt een vergelijking met het paradijs gemaakt. Dat klopt wel als je in de namiddag in een schommelstoel of hangmat met een glaasje geniet van het uitzicht en de koelte van de vooravond. Vaak wordt in de tweede zin, op doorgaans humoristische manier, aangegeven wat er in het paradijs allemaal misgaat; de regering werkt niet, de wegen zijn een ramp, evenals het onderwijs en de gezondheidszorg. De klaagcultuur is tot kunst verheven en het is stadse praat van mensen die in zwaar gebarricadeerde huizen wonen. In het binnenland zijn we soms hele kleine en soms grotere dorpen tegengekomen, zonder de stadse hekken, camera;s en waarhonden. De dorpen zien er allemaal goed georganiseerd uit. Het leven is er sober en de mensen zien er gezond uit.
Dorpsverhalen en de hangmat:
Dit is de eerste en de enige keer, dat we met een grote groep de nacht doorbrengen. De gidsen geven die avond een presentatie over de verteltrant tijdens dorpsbijeenkomsten. Iemand begint met een verhaal. Vaak is dat een mythisch verhaal over de spin Anansi. De goegemeente valt bij en het verhaal wordt op een detail overgenomen door een tweede verteller en dat proces herhaalt zich. Het kan zo uren doorgaan, waardoor er een netwerk van verhalen ontstaat, die soms wel en soms geen relatie meer hebben met de start van het verhaal. Rum is daarbij een belangrijk medium en het verhaal breidt zich uit totdat de groep te moe is. Na de presentatie worden de hangmatten gereed gemaakt en de eerste nacht is het even wennen om als een banaan in slaap te vallen. De volgende ochtend worden we gewekt door hanen en door het ochtendgloren. Dan begint het ritueel dat ik gaandeweg de reis steeds meer ben gaan waarderen. Je stapt je hangmat uit, rolt de rivier in en in een prachtig decor van het Amazonewoud zwem je, was je, poets je je tanden bij een stroomversnelling. Rolf was al op ontdekkingsreis. De papagaaien, luiaards, apen en andere beesten hebben zijn aandacht gekregen. De luiaard bleek een jong te zijn en na enige navraag bleek de moeder de avond tevoren gevangen en werd net uitgebeend en al van de vuurplaats gehaald. Dit zouden we later op de reis nog een aantal keren zien.
Het oerwoud als decor:
De eerste dagen hebben we het Amazonewoud vanuit de korjaal gezien. Zoals tijdens de busreis naar Albina werkt de grilligheid van de bebossing op je verbeelding. In de rustige stukken van de rivier kun je dagdromend naar de bomen kijken waar je allerlei mystieke figuren en gedaantes in kunt ontdekken. Associaties met de film ‘In de ban van de ring’ komen dan snel naar boven. In vergelijking met een bus zit je dichter op het woud, je ruikt het, je voelt de vochtigheid, maar je ziet tot mijn verbazing vrij weinig dieren. Af en toe wat vogels en roofvogels, soms een kreet van een beest dieper in het woud en dat is alles. Maar insecten zijn er genoeg, vlinders, libellen en legers cicaden met hun snerpend geluid, dat ze weer even onverwacht afbreken. Het woud is helemaal niet dierloos en het lag aan mij dat ik ze niet zag.
4 Henck Arronstraat #126 – Paramaribo – Suriname S.A
Tel: (+597) 421533 – (+597)8873523 - Fax :( +597) 421532 KKF # 52186 – Banker: Republic Bank (Suriname) NV: SRD 1000353084 -USD 1000353092 - EUR 1000353106 E-mail: [email protected] – site: www.mena-suriname.com
.
Your EYE to...........................................Suriname
Regelmatig is er tijdens de reis gestopt, omdat er ergens een aantal bosvarkens in de rivier zwemt, of dat er apen of leguanen te zien zijn, waarop gejaagd wordt. Marita en Apanti wijzen dan tussen de bomen of op de rivier en zelfs met hun aanwijzingen ben ik niet in staat een beest te zien. Dat vereist een aparte vaardigheid en ik ben blij dat de kokkin wat dat betreft meer zicht op het potentiële eten heeft dan ik. Is in de bus het oerwoud nog een TV programma, in een korjaal lijkt het oerwoud op een cineastische voorstelling. Je blijft aan de buitenkant en dat verandert pas als je er een paar uur door gaat lopen. Dat gebeurde de tweede dag, toen we naar een grote waterval in het Lelygebergte zijn gelopen. Nu, aan het einde van de grote regentijd is het oerwoud nog vrij sompig. In het begin probeer je je voeten nog droog te houden, maar dat is een illusie. Gaandeweg loop je dwars door alle modderpoelen en passeer je met eerbied de spinnen, de duizendpoten, de wespen en de bosmieren, die je het leven behoorlijk zuur kunnen maken. Agnes had wat vage herinneringen aan de verschillende medicinale planten en bomen en ik was verbaasd over de kennis van Apanti en Ruben op dat gebied. Rolf liep vlak achter Apanti en had van hem gehoord dat hij zijn voeten op dezelfde plaats moest zetten. Als een speer liep hij door het woud en meewarig keek hij achterom om te zien of de ‘oudjes’ zijn snelheid konden evenaren. Na de tocht en de prachtige waterval is het oerwoud veel minder een decor geworden en kun je je een voorstelling maken wat er zich achter de groene fascade afspeelt.
Roggen en pirens:
Dat de rivier met al haar vallen aan de bovenkant er indrukwekkend uitzag, dat begreep ik wel. Maar in de rivier schijnen ook nog allerlei gevaren te zitten, waar ik gelukkig geen weet van heb. Als we ergens aanmeerden begon Marita eerst kleine vis te vangen, die vervolgens als aas gebruikt werd om pirens, familie van de piranha’s, in de braadpan te krijgen. Dat verliep betrekkelijk soepel. De rivieren zijn vrij visrijk en gebakken piranha’s smaken goed. De roggen zijn een ander verhaal. In alle zandgrond komen die beesten voor met stekels zo groot als stopnaalden. Half verborgen in het zand kunnen ze een steek toebrengen, die vaak maanden lang op genezing laat wachten. De volmaakte idylle is er nooit in het oerwoud en we hebben ons altijd op een rotsachtige bodem vermaakt.
Mountain Joe:
Op het einde van de reis bereikte we het indianendorp Puleowime, na Apetina, waar we een paar dagen verbleven. Het dorp is klein, niet meer dan acht hutten groot en net als in alle andere dorpen, die we onderweg zijn tegengekomen zie je ook hier veel kinderen en ouderen. De tussengroep van 20-40 jaar is schaars, die werken in de stad, of verderop aan de Lawa in de goudvelden. De indianen jagen en anders dan in de creoolse dorpen vind je hier geen kippen of honden. Bij de creolen zijn deze beesten hitsig. Regelmatig hebben we vier of vijf hanen gezien, die met een snelheid van Speedy Gonsalez zich op één hen stortten en er vliegensvlug ‘overheen’ gingen. Puleowime heeft een prachtig uitzicht op de Tebu Top. Tebu betekent steen. Deze grijze monoliet, die deels bedekt is met groene schimmelkorsten, rijst boven het oerwoud uit en doet denken aan een Azteken tempel, stijl, glad behouwen en verweerd. We besluiten de heuvel te beklimmen. Malawa, de indiaanse gids uit Apetina gaat mee en dat is geen luxe. De heuvel is voor een groot deel zo stijl en op vochtige plekken spekglad, dat ik soms moeite heb om mijn grip en evenwicht te bewaren en ik me afvraag hoe we de terugweg voor elkaar krijgen. Een deel van de groep haakt af en met Rolf en Ruben gaan we verder. Malawa loopt als een berggeit naar boven op zijn slippers en geeft aanwijzingen hoe we moeten lopen.
5 Henck Arronstraat #126 – Paramaribo – Suriname S.A
Tel: (+597) 421533 – (+597)8873523 - Fax :( +597) 421532 KKF # 52186 – Banker: Republic Bank (Suriname) NV: SRD 1000353084 -USD 1000353092 - EUR 1000353106 E-mail: [email protected] – site: www.mena-suriname.com
.
Your EYE to...........................................Suriname
Ruben loopt op blote voeten en dus besluit Rolf ook om zijn schoenen te laten staan. Dat is dapper. Hij houdt het vol en dat levert hem de bijnaam ‘Mountain Joe’ op. Langzaam stijgend kom je boven de boomgrens en komen de Rosevelt Piek, de Magneetrots en in de verte het Oranje gebergte op de grens met Brazilië in zicht. De top is vlak en de resten van verschillende offergaven, voedsel, drank en olie, zijn nog zichtbaar. De berg moet wel heilig zijn. Tegen de avond stormt het op de top en later horen we een paar verhalen. Bijvoorbeeld van een stel Amerikanen, die op de berg wilden overnachten, maar door de toorn van de berggod verdreven zijn en met een helikopter gered moesten worden. Of het verhaal van een Hindustaan, die op de top een huis wilde neerzetten en door de berggod verdreven werd. Een dag later werd hij voorbij Apetina, zo’n 20 km stroomafwaarts in een verwarde toestand teruggevonden. Over de reis over de Marowijne en de Tapanahonie zijn een paar prachtige boeken verschenen, waaronder een reisverslag van Albert Helman en een fotoverslag van van Horst: Helman, A., 1980. Het einde van de kaart. Journaal van een kleine ontdekkingstocht in twee binnenlanden, anno 1955. Uitgeverij De Arbeiderspers, privé-domein nr. 62, Amsterdam ISBN 90 295 1907 X. Horst, H. van., ongedateerd. Faja Lobbi, impressies van het binnenland van Suriname. Uitgeverij De Spaarnestad, Haarlem. Van dit reisverslag is een gelijknamige film verschenen, die vele prijzen heeft gewonnen.
6 Henck Arronstraat #126 – Paramaribo – Suriname S.A
Tel: (+597) 421533 – (+597)8873523 - Fax :( +597) 421532 KKF # 52186 – Banker: Republic Bank (Suriname) NV: SRD 1000353084 -USD 1000353092 - EUR 1000353106 E-mail: [email protected] – site: www.mena-suriname.com
.