Transcript Project Ravenstein-Lith: waterveiligheid in betekenisvolle

Project Ravenstein-Lith: waterveiligheid in betekenisvolle
gebiedsontwikkeling
Vraag van de minister
De minister van Infrastructuur en Milieu heeft de regio gevraagd een gezamenlijk voorstel voor
rivierverruiming langs de Maas tot 2028 op te stellen. De minister stelt € 100 miljoen beschikbaar
voor de meerkosten van rivierverruimende projecten langs de Maas, die op korte termijn
kunnen starten. Voorwaarde van de minister is, dat het voorstel een effectieve bijdrage aan
waterveiligheid moet hebben, reële kansen voor synergie en draagvlak op gebiedsniveau en
cofinanciering vanuit de Regio.
Regionaal Voorstel Maas
In het Regionaal Voorstel Maas hebben Rijk en Regio afspraken gemaakt om kansen te verzilveren
om de Maas tegelijkertijd veiliger en mooier te maken, door opgaven en ambities te combineren
waar het kan. Dat levert meer waarde op dan afzonderlijke oplossingen, leidt tot een efficiënte inzet
van collectieve middelen en beperkt de overlast bij de realisatie.
Project Ravenstein-Lith en de Meanderende Maas: onontdekt en uniek landschap
Het projectgebied kent een krachtige en unieke wisselwerking tussen de herkenbare natuurlijke
oude meanders en de cultuurtechnische ingrepen van de kanalisering (bochtafsnijdingen) volgens
het plan Lely uit de jaren ‘30. Het feit dat dit gebied altijd wat in de luwte heeft gelegen van
verstedelijking en infrastructuur maakt het tot een ontspannen en relatief onontdekt gebied: de
Meanderende Maas.
De Meanderende Maas is reeds sinds eeuwen bedijkt. De dijken vormen een cultuurhistorische
eenheid met dijkhuisjes en –dorpjes. De dijken fungeren in dit gebied als recreatieve schakel tussen
het cultuurhistorisch erfgoed (reeks van vestingstadjes en kastelen) en religieus erfgoed (kloosters
en kerken). Binnen de dijken, in het winterbed van de Maas, liggen verstilde meanders met
natuurwaarden en vruchtbare landbouwgronden. Oss is een centrum van bedrijvigheid, met de
haven als transportknooppunt, benoemd als middelgrote multimodale binnenhaven van nationale
betekenis en is één van de drie Brabantse regionale logistieke centra.
Foto: karakteristiek voorbeeld van historisch dijkdorpje Demen laanbeplanting op de dijk
Urgente opgave voor waterveiligheid als katalysator voor ruimtelijke ontwikkeling
Koploper Ravenstein-Lith heeft urgentie, omdat de dijken aan Brabantse zijde van dit riviertraject
vanwege nieuwe veiligheidsnormen moeten worden aangepakt over een lengte van ca 26 km. In
2017 start de HWBP verkenning voor de dijkversterking. De urgentie voor dijkverbetering is aan
Brabantse zijde hoger dan aan Gelderse zijde, aangezien de gevolgen bij een eventuele overstroming
in Brabant groter zijn door de aanwezige economische waarden en aantallen bewoners.
Krachtig samenspel van rivierverruiming en dijkversterking
Door de inzet van rivierverruiming wordt een waterstandsverlaging gerealiseerd, waardoor de
dijkversterkingsopgave minder hoog wordt. Voor de korte termijn is een set van maatregelen
ontwikkeld, die gezamenlijk een waterstandsdalend effect hebben van ca.20 cm over een afstand
van 50 km in bovenstroomse richting.

De grootste effecten van waterstandsverlaging worden bereikt door maatregelen dicht bij
de rivier. Daarbij bouwt de koploper voort op de kanalisatie van de jaren ’30 naar plannen
van Lely en worden beschouwd als ‘Lely 2.0’. Er zijn twee typen maatregelen die hier bij
passen: het verbreden van het zomerbed en weerdverlaging in de Lelyzone.
Figuur: de korte termijn rivierverruimende maatregelen in koploper Ravenstein-Lith

Het reactiveren van 1/3 deel van de oude boogmeanders door ontgravingen vormt de spil
voor landschappelijke en ecologische ontwikkeling van de Bedijkte Maas. Doel van deze
maatregelen is het versterken van het laag-dynamische natuurkarakter van de Maas en
bijdragen aan waterveiligheid.

Specifieke kansen voor economische ontwikkelingen liggen bij het verbeteren van de
toegang van de haven van Oss in combinatie met het reactiveren van een meander en de
herontwikkeling van de buitendijkse locatie bij Appeltern in combinatie met weerdverlaging.

Bij dijkversterking is er aandacht voor de ruimtelijke kwaliteiten van de dijken. De
maatregelen moeten bijdragen aan het versterken van eenheid binnen de huidige
verscheidenheid van de dijken. De dijken fungeren als recreatieve schakel tussen het
cultuurhistorisch erfgoed (vestingstadjes en kastelen) en religieus erfgoed (kloosters en
kerken).

Om de Maas nog beter beleefbaar te maken en het recreatieve en economische potentieel
beter te ontsluiten zijn aantrekkelijke kwalitatieve verbindingen en entrees vanuit het
achterland het gebied in nodig. Denk aan het mogelijk maken van een zomerse
vaarverbinding tussen ruige riviernatuur in de Hemelrijkse Waard, waterrecreatie in de
Gouden Ham en Batenburg en ‘bezinning’ langs struinpaden in de Diedensche Uiterdijk en
de kloosters van Megen & Ravenstein.
Kostenraming
De kosten van de genoemde maatregelen worden geraamd op circa €126 miljoen.
Governance
Het waterschap Aa en Maas is verantwoordelijk voor het tijdig en binnen budget realiseren van de
dijkversterking Ravenstein-Lith. Vanwege deze verantwoordelijkheid en de goede ervaringen in het
MIRT onderzoek wordt het waterschap trekker van de verkenning. Het waterschap zal als trekker
gesprekken aangaan om tot een gezamenlijk opdrachtgeverschap met meerdere partners te komen.