Transcript Bas Zwaveling - Lint Notarissen

Geachte aanwezigen,
Notaris Simon de Stigter heeft mij gevraagd om op het seminar ter ere
van zijn afscheid u iets te vertellen over de “digitalisering van het
notariaat”.
Zoals in iedere branche speelt in het notariaat de digitalisering ook een
grote rol. In het kort wil ik een aantal trends aan u presenteren.
Sinds het uitbreken van de economische crisis acht jaar geleden zijn er
veel doe het zelf initiatieven in de markt ontstaan, zoals HEMA en Firm
24. Dit zijn websites waar men voor weinig geld via een aantal te
beantwoorden ja/nee vragen een simpele akte kan samenstellen. Deze
akte wordt dan naar de geselecteerde notaris gestuurd en daar
gepasseerd. De rol van de notaris beperkt zich tot de Belehrung en het
passeren van de akte.
Een ander initiatief is de Nationale Notaris. Deze organisatie heeft
contacten met een aantal grote hypotheekpartijen en makelaars, die
hun klanten voor wat betreft het opmaken van de notariële akte van
levering en hypotheek doorverwijzen naar deze organisatie. De
medewerkers van de Nationale Notaris werken vervolgens via een VPN
verbinding in de systemen van het notariskantoor waar de akten
moeten passeren. De communicatie met de cliënten geschiedt geheel
elektronisch via een “digitaal kluisje” op het internet. Dit is een
beveiligde omgeving op internet waar men kan inloggen en vervolgens
alle stukken kan doorlezen. De rol van de notaris beperkt zich ook hier
tot de Belehrung en het passeren van de akte.
Een andere ontwikkeling die al jaren geleden is ingezet is de
communicatie tussen het kadaster en het notariaat. Het kadaster is de
organisatie in Nederland die o.a. registreert wie eigenaar is van een
huis of gebouw en of er een hypotheek oprust. Vroeger moesten de
notariskantoren al hun aktes op speciaal geel kadasterpapier uitprinten
en deze stapels papier per post naar het kadaster sturen, waar het dan
1
vervolgens handmatig werd ingeschreven in de registers en bewaard.
Ongeveer dertien jaar geleden is hier verandering ingekomen. Het
kadaster heeft het toen mogelijk gemaakt dat alle akten van levering en
hypotheek voortaan digitaal naar het kadaster konden worden
verstuurd. Deze stukken werden dan eerst door de notaris digitaal, met
behulp van een Diginotar certificaat, ondertekend en daarna via een
beveiligde verbinding naar het kadaster verstuurd. Dit systeem bestaat
nog steeds, alleen zijn de Diginotar certificaten vervangen door
certificaten van andere partijen.
Het gevolg van het digitaal indienen is dat alle akten digitaal bij het
kadaster beschikbaar zijn. Hierdoor is het ook erg eenvoudig om akten
bij het kadaster op te vragen; het kadaster mailt deze bestanden dan
automatisch als pdf bestand naar de aanvrager.
Voordat de notaris een akte van levering of hypotheek mag passeren,
moet hij op verschillende momenten navraag doen bij het kadaster of
de huidige eigenaar nog steeds eigenaar is of er geen extra hypotheek
in de tussentijd op is gevestigd en of er geen beslag op ligt. Dit
geschiedt allemaal nog steeds handmatig en kost dus erg veel tijd.
Dertien jaar geleden presenteerde het kadaster voor het eerst plannen
om deze inzages geheel te automatiseren, het zogenaamde Watchdog
systeem. In 2009 zijn de eerste proeven met dit systeem uitgevoerd,
maar tot op heden is het nog steeds niet in alle notariële software
pakketten ingebouwd. De meeste notariële softwarepakketten zijn c.q.
worden nu aangepast voor het automatisch binnenhalen van deze
gegevens.
Het notariaat gebruikt niet alleen informatie vanuit het kadaster. De
registers van de burgerlijke stand zijn ook zeer belangrijk. Vroeger
moest men handmatig via speciale software een aanvraag bij het GBA
indienen en 48 uur later kreeg je het antwoord. Tegenwoordig is dit
helemaal geautomatiseerd en geïntegreerd in de notariële
2
softwarepakketten. Via het invoeren van hetzij naam geboortedatum of
Burgerservicenummer kan deze software automatisch real time de
juiste gegevens uit de registers van de burgerlijke stand halen en
automatisch deze gegevens in de persoonskaarten van de cliënten
verwerken.
Dezelfde gegevensuitwisseling zoals bij het kadaster zien we ook steeds
meer en meer terug bij de Kamer van Koophandel. Ook daar vindt de
gegevens uitwisseling tussen notariaat en Kamer steeds meer digitaal
plaats, al is de Kamer van Koophandel veel minder ver dan het
kadaster. Het opvragen van bijvoorbeeld statuten kan niet automatisch
plaatsvinden. Dat moet telefonisch worden aangevraagd. Het indienen
van statuten gaat ook semi automatisch. Eerst moet het notariskantoor
de statuten op papier uitprinten en daarna door de notaris
ondertekend. Vervolgens worden ze gescand en via speciale software
ingediend bij de Kamer van Koophandel.
Een nieuwe ontwikkeling die een grote vlucht gaat nemen zijn de
zogenaamde portals.Dit is een website die gekoppeld is aan de
database van een instantie.Veel woningbouwcoöperaties,
hypotheekbanken, maar ook o.a.ziekenhuizen, hebben al zo’n portal.
Verschillende partijen hebben toegang tot dit portal en voeren daar
handmatig hun eigen relevante informatie in. Deze informatie wordt
vervolgens direct verwerkt in de database van bijvoorbeeld de
woningbouwcoöperatie. Helaas laat de koppeling tussen de systemen
van de diverse partners onderling op zich wachten. Het gevolg is dat
bijvoorbeeld het notariaat handmatig alle gegevens uit dit portal in
haar eigen systemen moet overzetten en ook handmatig haar eigen
gegevens aan dit portal moet toevoegen. Het schijnt technisch nog een
behoorlijk grote uitdaging te zijn om al deze databases aan elkaar te
koppelen, omdat ieder software systeem weer anders is gebouwd. Dit
heeft tot gevolg dat men voor ieder systeem apart moet gaan bekijken
hoe het gekoppeld kan worden en dat schijnt erg lastig te zijn.
3
Blockchain:
Wat is de Blockchain? Volgens Wikipedia is de Blockchain
een gedistribueerde database die een gestaag groeiende lijst bijhoudt
van data-items die gehard zijn tegen manipulatie en vervalsing. Zelfs de
beheerder van nodes (computers) kan deze gegevens niet vervalsen.
Dit komt door het gedistribueerde systeem. Binnen dit systeem vindt er
gegevensuitwisseling en verificatie tussen de nodes plaats. Dit gebeurt
door middel van een consensus. Met een Blockchain kan ervoor
worden gezorgd dat een derde partij niet nodig is om de
betrouwbaarheid van een transactie te waarborgen.
Welke bedreiging voor het notariaat gaat uit van de Blockchain?
De Blockchain maakt het mogelijk dat twee partijen die elkaar niet
kennen, zonder tussenkomst van een derde partij, een betrouwbaar
uitgevoerde transactie aangaan, anoniem en zonder hoge kosten. De
4
Blockchain zorgt zelf voor gedeeld vertrouwen in een gedeeld
transactiesysteem. Dan gaat het om vertouwen in deze keten dat niet
gebaseerd is op de inbreng door een derde, een vertrouwens-persoon
zoals de notaris.
In theorie zou de Blockchain de complete verwerking van een
vastgoedtransactie, zoals wij die tot nu toe kennen, overbodig kunnen
maken. Immers alle controles en alle mutaties vinden geheel
geautomatiseerd plaats. Hierdoor zouden instanties als makelaars,
hypotheekadviseurs, kadaster en notaris in theorie overbodig kunnen
worden. Immers alles gebeurt geheel automatisch in de Blockchain.
Iemand die zijn huis wil verkopen meldt zijn huis aan bij een website.
Deze website zoekt automatisch een koper erbij. Vervolgens haalt de
Blockchain uit de data van de belastingdienst al zijn gegevens omtrent
zijn inkomen, vermogen, schulden, eventuele overwaarde van een huis,
mee te nemen hypotheken, enz. De Blockchain regelt zelf geheel
automatisch bij de digitale bank zijn financiering. Vervolgens regelt de
Blockchain weer geheel eigenhandig de overdracht en de hypotheek en
schrijft vervolgens alles netjes op in de daar toe bestemde registers.
De vraag is of dit fictie zal blijven of ooit werkelijkheid zal worden?
Ik denk niet dat de Blockchain al deze schakels in de keten geheel
overbodig zal maken. Als ik nu alleen even voor het notariaat spreek,
geldt dat ook voor de notaris. Immers ons vak bestaat al sinds de derde
eeuw voor Christus. Het vak heeft tot nu eeuwen van veranderingen
doorstaan en zal dat ook in de toekomst doen. Het grootste gevaar is
niet de voortschrijdende techniek, maar de politiek. Mocht de politiek
de notaris niet meer gunstig gezind zijn, dan dreigt het risico dat deze
functionaris wordt gemarginaliseerd.
De ontwikkelingen op IT gebied zie ik niet als een gevaar. De notaris
doet nl meer dan alleen het ondertekenen van de akte en het indienen
daarvan bij het kadaster. Tijdens het passeren van de akte zorgt hij voor
5
de Belehrung. Hij vertelt de cliënten wat er in de akte staat en wat dat
voor hen betekent. Dit kan de computer nooit overnemen, want de
uitleg van wat de akte inhoudt,is sterk individueel bepaald. Verder kan
de Blockchain moeilijke onroerendgoedakten met splitsingen in hoofden onder appartementsrechten gecombineerd met erfpacht en
verschillende kadastrale objecten naar mijn mening niet maken, want
hiervoor is gedegen juridische kennis en detailkennis van de specifieke
situatie onontbeerlijk.
Een ander nadeel is dat de Blockchain via internet werkt en dat is wel
meteen ook de grote zwakte van dit systeem.
De voorstanders van de Blockchain beweren dat het systeem 100 %
veilig is en ook niet gehackt kan worden, omdat de informatie
wereldwijd op verschillende computers is opgeslagen. Dit dacht men
ook van Bitcoin, omdat die ook gebruik maakt van de Blockchain
technologie. De Bitcoin is inmiddels al gehackt. Het is een kwestie van
tijd voordat de vastgoed Blockchain ook wordt gehackt of dat een
buitenlandse geheime dienst een zeer geavanceerd virus op de
Blockchain loslaat, die automatisch wereldwijd alle data vernietigd of
manipuleert. Zie het Stuxnet virus waarmee westerse geheime diensten
het Iraanse nucleaire programma hebben gesaboteerd. Een ander
recent voorbeeld is dat SWIFT(de betalingsorganisatie in Brussel) is
gehackt waardoor miljarden dollars van een bank in het verre oosten
zijn verdwenen.
Een ander probleem is dat bij een grote internetstoring waardoor een
deel van een internet exchange niet meer werkt, ervoor zorgt dat een
belangrijk deel van het internet niet meer werkt met als gevolg dat er
ook geen gegevensuitwisselingen binnen een Blockchain kunnen
plaatsvinden. Een internet exchange is een belangrijk
internetknooppunt, die een zeer groot deel van het internetverkeer
met het buitenland en binnen Nederland afhandelt. Dit is een
6
belangrijk nadeel van de Blockchain. Dit nadeel heeft de notaris niet.
Immers op het moment van de transactie, bijvoorbeeld de
eigendomsoverdracht van een huis, is de papierenakte reeds uitgeprint
en kan dus bij de notaris op kantoor worden ondertekend.
De Blockchain of aanverwante technologieën zullen er wel voor zorgen
dat de informatieuitwisseling tussen de vastgoed ketenpartners veel
efficiënter zal gaan verlopen, waardoor het niet langer meer nodig is
dat iedere partner alle data opnieuw in zijn eigen systeem moet
invoeren. In plaats daarvan zullen alle beschikbare data automatisch bij
de verschillende partners aangeleverd worden, die dit vervolgens
zelfstandig zullen verwerken.
Het aspect dat niet zal veranderen is de Belehrung van de notaris. Die is
en blijft nodig. Resteert de vraag of de Belehrung en het passeren van
de akte persé bij de notaris aan tafel moeten plaatsvinden of dat dit
ook op een andere manier via bijvoorbeeld Skype en digitale
handtekeningen kan plaatsvinden. Ik denk zelf dat we wel die kant op
zullen gaan.
Dames en heren, ik hoop u hiermee enig inzicht te hebben verschaft in
de digitale ontwikkelingen waar mee het notariaat nu mee heeft te
maken. Hoe anders was dat in de tijd van mijn voorganger, notaris De
Stigter, die ik heb mogen opvolgen!
Ik dank u voor uw aandacht!
7