Transcript Zie Info - Bonhoeffer

NAJAARSVERGADERING 2016
op maandag 31 oktober 2016
van 10.30 - 15.00 uur in: collegelokaal: 65-006,
Faculteit Katholieke Theologie UVT
Nieuwegracht 65, 3512 LG UTRECHT
PROGRAMMA
10.30 - 12.30 uur
Drs. Irene Meijer
" Bonhoeffer, Luther en de ‘ontjoodsing’ van kerkliederen.”
Een verkenningstocht.
Eeuwenoude vooroordelen met betrekking tot joden werden in de vorige eeuw binnen het
nationaalsocialisme opnieuw aangewakkerd en bevestigd. Joden werden beschouwd als
onmensen, ongedierte (ratten), ze werden verguisd, ze vormden een bedreiging voor de
samenleving. Zo was althans in hoge mate de publieke opinie destijds. Volgend jaar – 2017
– zal worden herdacht dat Luther 500 jaar geleden zijn 95 stellingen op de deur van de
slotkapel in Wittenberg heeft gespijkerd, we kennen deze gebeurtenis als het begin van de
Reformatie. Toch was Luther meer dan de reformator, de monnik die het Nieuwe Testament
in het Duits vertaalde. Hij heeft zich in menig geschrift fel tegen de joden gekeerd en de
gevolgen daarvan zijn niet mis te verstaan. Zijn uitspraken hebben verstrekkende gevolgen
gehad voor de joden. De nationaalsocialisten wilden de maatschappij van alle joodse
kenmerken zuiveren, zij wilden niet alleen de maatschappij ‘ontjoodsen’, maar ook een
‘tweede reformatie’ van het Nieuwe Testament en ‘ontjoodsing’ van kerkliederen.
Wat heeft Bonhoeffer meegekregen van deze ingrijpende veranderingen in het Nieuwe
Testament, van de ‘taalvervuiling’ die terug te vinden is in de nationaalsocialistische
kerkliederen? Zou een verkenningstocht wellicht wat verheldering kunnen verschaffen?
Dietrich Bonhoeffer heeft in Nederland vooral bekendheid gekregen door de brieven die hij
vanuit de gevangenis heeft geschreven, gebundeld in “Verzet en Overgave”. Je kunt ook zijn
andere geschriften niet lezen buiten de omstandigheden van het nationaalsocialisme om. Op
onze verkenningstocht kijken we daarom ook naar zijn reacties op de ‘ontjoodsing’ die tijdens
zijn leven plaatsvond.
Irene Meijer
13.30 - 15.00 uur
Drs. Harry Zeldenrust
"God, mondigheid en religie”
Bijna 40 jaar geleden, in maart 1977 werd het Bonhoeffer–Werkgezelschap opgericht. Er
was toen grote belangstelling. En het is verrassend, dat Bonhoeffer nog steeds veel
interesse oproept. De accenten die gelegd worden zijn in de loop van de tijd veranderd. Voor
mij en voor velen in die tijd waren het de brieven en wat daarin gezegd wordt over God,
mondigheid en religie, die ons fascineerden. We waren toen bezig met de vragen rondom
geloof en secularisatie. We wilden anders spreken over God, kritisch denken over religie, en
bevrijd worden van een christelijk hokjesdenken. Zelf schreef ik een scriptie over Bonhoeffer
en de radicale theologie van de zestiger jaren, later omgewerkt tot mijn boek “Ervaring en
keuze”. De studie van Bonhoeffer heeft zich verbreed. Zijn leven en zijn keuzen kwamen
meer centraal te staan. Er is geen theoloog wiens werk zo gestempeld is door de eigen
ervaringen en keuzen. We leerden ook de Bergrede te lezen vanuit Bonhoeffer. En er was
de wens om af te rekenen met een ”goedkope genade”. De laatste jaren zij we ook sterk
bezig geweest met de ethiek, dank zij een goede Nederlandse vertaling. Het blijkt dat
verschillende stromingen zich herkennen in Bonhoeffer. Dat leidt tot ruimte en tot nieuwe
ontdekkingen.
Bonhoeffer heeft de wens uitgesproken om in een klein boekje nog eens helder uiteen te
zetten wat christelijk geloof in de tijd na de verschrikkingen van oorlog en geweld zou kunnen
betekenen. Wij kunnen het niet zomaar invullen. En we zullen als we als het voor deze tijd
willen formuleren verschillende wegen gaan. Maar de uitdaging blijft staan. En die verbindt
Voor mezelf heb ik geprobeerd enkele overwegingen op papier te zetten. Ik bied ze hierbij
aan als overweging, als uitdaging en misschien ook een beetje als steun voor verdere studie.
Harry Zeldenrust
Wat verder ter tafel komt:
-
Indien de tijd het toelaat is er ook nog gelegenheid om met elkaar een aantal
ervaringen van de afgelopen tijd te delen.
Eventueel ideeën met elkaar wisselen over een mogelijk vervolg op de studiedag van
januari 2014
Rondvraag
Volgende vergadering
Hopelijk tot ziens op 31 oktober a.s.
Edward van ‘t Slot (voorzitter)
Hans Buurmeester (secretaris)
Henk Janssen (penningmeester)
Kees de Dreu (algemeen adjunct)