Transcript opbouw - Evangelisch Lutherse Gemeente Groningen

OPBOUW
Evangelisch-Lutherse Gemeente
Groningen
Nr. 5, september 2016
69e jaargang
Afbeelding omslag: de nieuwe ingangspoort van ons kerkgebouw, gemaakt
door Kunstsmederij Fred Bos uit Veendam.
Zie zijn bijdrage in dit nummer: ‘Een poort met een verhaal’.
Bijdragen voor de Evangelisch-Lutherse Gemeente Groningen zijn nodig om
de activiteiten van de gemeente te kunnen financieren. U kunt uw bijdrage
overmaken op de volgende rekening:
Gironummer NL88INGB0000820317 t.n.v. Evangelisch-Lutherse Gemeente
Groningen.
Alvast hartelijk bedankt voor uw bijdrage.
Bestellen collectebonnen:
De Collectebonnen (10 x € 1, 10 x € 2, 4 x € 5 ) zijn op een vel ter waarde
van € 50 verkrijgbaar. U bestelt ze door het bedrag van € 50 (of het meerdere
ervan) plus € 1 voor papier en versturen over te maken aan de lutherse
gemeente (gironummer NL88 INGB 0000 8203 17) en vermeldt in het betref
‘collectebonnen’ en uw postadres. U ontvangt de collectebonnen per post
thuis.
Inhoud
Inhoud ................................................................................................... 3
Van de redactie ...................................................................................... 4
Kijk eens naar de lelies, kijk hoe ze groeien in het veld (Matteüs 6:25-34) . 4
Kerkdiensten september - oktober 2016 ................................................... 8
Orgelspel................................................................................................ 9
Uitnodiging gemeentevergadering zondag 25 sept. ................................. 10
Bericht van de consulent, ds. Renze Yetsenga ........................................ 11
Grote schoonmaak van het kerkgebouw ................................................. 11
Wie opruimt – vindt wat ........................................................................ 12
Repetities Cantorij ................................................................................ 14
Ontmoetingsmiddag 14 september ........................................................ 14
Leren van Luther : niet te koop ! ........................................................... 15
Bijdragen levend geld in 2016................................................................ 16
Actie Kerkbalans - acceptgiro ................................................................. 17
Nieuwe rekening bij SKG ....................................................................... 17
Collectedoelen ...................................................................................... 19
Een poort met een verhaal .................................................................... 21
Muziekdiensten seizoen 2016/2017 ........................................................ 22
Hebben we nieuwe buren? .................................................................... 27
Terugblik 10 jaar LBE - Weltliche Kantaten J.S. Bach ............................. 29
Uitgaansagenda Lutherse Kerk .............................................................. 31
Cursussen Theologische Vorming en Verdieping ..................................... 31
Start van het jubileumjaar 2017: 500 jaar protestant .............................. 32
Mijn God – Onze God ............................................................................ 32
Agenda september - oktober 2016 ......................................................... 33
3
Van de redactie
Het zal u niet ontgaan zijn: onze predikante Susanne Freytag heeft inmiddels
afscheid genomen. Ook voor Opbouw heeft dit gevolgen, want één van haar
taken was de eindredactie van dit blad.
Gelukkig heeft Jan Hovy, voorzitter van de kerkenraad, zich bereid verklaard
deze taak over te nemen totdat er een nieuwe predikant is. Vanaf het
volgende nummer zal hij meewerken. Welkom!
Namens de redactie, Erica Greiner.
meditatie
Kijk eens naar de lelies, kijk hoe ze groeien in het veld
(Matteüs 6:25-34)
Deze keer treft u als meditatie een bewerking van mijn preek in de
afscheidsdienst aan; mede met het oog op hen die niet bij de afscheidsdienst
aanwezig konden zijn.
Kijk eens naar de lelies, kijk hoe ze groeien in het veld, houdt Jezus ons voor.
Ik vond het wel een mooi toeval dat deze lezing voor deze zondag op het
luthers leesrooster staat. Mijn eigen voornaam ‘Susanne’ betekent immers
‘lelie’. Jezus wijst naar de lelies als een beeld van Gods goede zorg, maar de
Bijbeltekst van vandaag begint bij de vraag naar waar je je zorgen over
maakt.
Ik ga nu even terug in de tijd, zeg maar zo’n twintig jaar geleden, toen kwam
ik als jonge, beginnende predikante in deze gemeente. Er waren in die tijd
veel zorgen over de toekomst van deze lutherse gemeente. Wat mij van die
tijd is bijgebleven, is de uitspraak ‘we proberen het nog één keer met het
beroepen van een eigen predikant’. Het gevoel van de toen actieve,
grotendeels oudere, gemeenteleden was op dat moment zo iets van ‘over
vijf jaar bestaan we misschien nog wel, maar over tien jaar: nee’.
Een andere grote zorg in die tijd was de algehele kerkrestauratie die toen
over een periode van vele jaren gaande was. Dat was een groot en
omvangrijk project met de - ja, natuurlijk! - nodige zorgen, ook van financiële
aard, voor de kerkenraad. Nee, dat waren geen makkelijke tijden.
4
In het boekje ‘Een schuilkerk in beeld gebracht, Informatieboekje over de
Lutherse Kerk Groningen’ 1 heb ik niet voor niets op pagina 4 een foto
opgenomen van de kerkzaal in staat van restauratie. Zo ongeveer zag
namelijk de kerk eruit toen ik hier predikant werd. Een van de beelden die
mij is bijgebleven – waarvan geen foto is gemaakt – is hoe we als stoet van
kerkenraadsleden en zo’n tiental voorgangers via een voor ons door de
kerkzaal heen neergelegd pad van bouwplaten vanuit de consistoriekamer
door deze kerk trokken om naar de Lutherzaal te lopen, waar toen de
intrededienst plaatsvond. We hoefden daardoor in januari niet buitenom door
kou en wind te gaan. Het heeft toen nog één jaar en negen maanden
geduurd voordat ik voor het eerst in de ‘eigen’ kerk, in deze kerkruimte
voorging.
Toen vierden we feest en zat de kerk ongeveer net zo vol als nu. Maar
daarmee waren de zorgen niet voorbij. Het duurde nog een paar jaar voordat
de exploitatie van dit mooie gebouw zo draaide dat de last en zorg voor de
kerkelijke gemeente lichter werd.
Ik weet eigenlijk niet of u, als gemeente zich ook zorgen heeft gemaakt over
het feit dat u een beginnende predikante had beroepen met alle
onervarenheid van dat moment. Daar heb ik in ieder geval niets van gemerkt.
Wat ik wel heb ervaren is de liefdevolle manier waarop u als gemeente mij
daarin hebt begeleid. Het duurde bij voorbeeld ongeveer een jaar voordat ik
voldoende routine in het voorgaan in de viering van het Heilig Avondmaal
had en het niet meer kon gebeuren dat ik per ongeluk een stukje liturgie
zoals bij voorbeeld het zingen van het ‘Lam Gods’ oversloeg.
Toen de zorgen om gemeente, predikant en gebouw minder werden
ontstond er meer ruimte en energie voor de muziek, de cursussen, bijzondere
bijeenkomsten, samenwerking in de provincie, samenwerking in de stad; al
het gewone, goede en bijzondere dat een gemeente uitmaakt.
Maar hoe goed het ook gaat: wij mensen zijn er heel goed in, in het ons
zorgen maken. Ieder mens maakt zich zorgen over alles en nog wat. Zich
zorgen maken lijkt bij ons mensen te horen. De vraag die Jezus ons daarbij
voor ogen houdt is: Zijn de dingen waarover we ons zorgen maken de dingen
waar het in het leven werkelijk om gaat? Die vraag stelt Hij ook aan u!
1
Red. Dit boekje is een geschenk van Susanne Freytag aan de gemeente. Het boekje werd
tijdens de afscheidsbijeenkomsten uitgedeeld en is bij de kerkenraad verkrijgbaar.
5
Tegenover onze zorgen plaatst Jezus de zorg van God voor de mens en de
wereld. Hij houdt ons daarbij de vogels en de bloemen voor ogen. Kijk, hoe
God voor de vogels die niet eens zaaien noch oogsten zorgt, en hoe mooi
God de veldbloemen kleedt die de volgende dag alweer in de oven verbrand
worden. Dit is een vergelijking van klein naar groot. Kijk naar Gods zorg voor
deze vogels en bloemen en bedenk: hoeveel groter zal Gods zorg niet zijn
voor ons mensen.
Dat klinkt mooi en het is ook mooi om ervan te zingen.
Maar nu vandaag, waar onze wegen als gemeente en predikant uit elkaar
gaan, liggen zorgen gemakkelijk op de loer. Voor mij geldt dat ik besef wat
ik achterlaat:
een stad waar ik meer dan de helft van mijn leven heb gewoond. Met
alles wat ik hier in mijn persoonlijk leven heb meegemaakt van de geboorte
van de kinderen tot ze uit huis zijn gegaan, van scheiding, huwelijk en
overlijden van mijn echtgenoot Joop.
Ik weet wat ik achterlaat: Een fijne gemeente die ik ken, een stukje
thuis, de mensen die ik heb mogen leren kennen, de vertrouwdheid die is
ontstaan.
Wat ik ook achterlaat, zijn de gegroeide relaties met collega’s, en de
contacten in de oecumene.
Dat laat ik allemaal achter en op dit moment heb ik nog (bijna) geen idee
waar ik uiteindelijk terecht kom, wat de nieuwe gemeente gaat brengen, hoe
het leven in het Zuiden des lands is enzovoort … daar kun je bezorgd om
worden.
En voor jullie als gemeente breekt ook een periode van onzekerheid aan, als
een vacante gemeente die na meer dan twintig jaar voor het eerst weer op
zoek is naar een nieuwe predikant. Wat gaat er komen? Hoe gaat het verder?
Reden tot zorg?
Op zo’n moment klinkt dan de oproep van Jezus om je geen zorgen te maken
over jezelf en je evenmin zorgen te maken voor de dag van morgen. Dat is
makkelijker gezegd dan gedaan, weten we uit ervaring. Wil Jezus ons nu
oproepen om ons nergens druk om te maken en compleet zorgeloos door
het leven te gaan? Nee, dat is het ook niet. Hij stelt namelijk de vraag: waar
maak je je zorgen om?
Wat Jezus met name bekritiseert is dat waarover wij mensen ons zorgen
maken.
6
Hij bekritiseert hen die zich zorgen maken over zichzelf, over het eten en
drinken en de kleren.
Het gaat Jezus namelijk om de vraag waarop onze aandacht gericht is. ‘Zoek
liever eerst het koninkrijk van God’, zoek eerst dat wat in Gods bedoeling is
en dan volgt de rest vanzelf, houdt hij ons voor.
Wat komt eerst? Het koninkrijk van God en zijn gerechtigheid, zo zegt Jezus.
En ook eerst komt deze dag en dan pas morgen. ‘Maak je geen zorgen voor
de dag van morgen, want de dag van morgen zorgt wel voor zichzelf. Elke
dag heeft genoeg aan zijn eigen last.’ – is de wijze raad van Jezus.
Het gaat dus om wat men nu, in het hier en nu, deze dag kan doen, gericht
op het Koninkrijk van God en zijn gerechtigheid. De zorgen van morgen
leiden daar alleen maar van af. Overigens: Maak je geen zorgen voor de dag
van morgen, wil niet zeggen dat men niet vooruit moet denken. Want een
vooruitdenken dat ergens toe leidt, waar je vandaag nog iets mee doet is
zeker zinvol en verstandig. Maar het zich alleen maar zorgen maken over iets
dat nog moet komen, zonder er iets nu, vandaag mee te doen is in wezen
zinloos. Maak je geen zorgen voor de dag van morgen, belooft ons helaas
niet een onbezorgd of onbelast bestaan: niet een leven zónder zorgen. Maar:
Elke dag heeft genoeg aan zijn eigen last, want die last is er vaak ook.
Kijkend naar de vogels en de lelies, vertrouwend op Gods goede zorg kunnen
we ons richten op wat werkelijk belangrijk is: niet de materiële dingen als
eten, drinken en kleding, staan dan in het centrum van de aandacht maar de
zaken van God. We kunnen ons dan in ons leven richten op wat werkelijk
belangrijk is: het koninkrijk van God en zijn gerechtigheid.
Vertrouwend op Gods goede zorg kunnen we vanaf hier ieder onze eigen
weg gaan.
Ds. Susanne Freytag
Langs deze weg wil ik een ieder bedanken voor al het goede dat ik in deze
gemeente heb mogen ervaren en beleven. Dank ook voor de vele goede
woorden bij mijn afscheid en voor de bijdragen aan het bijzonder mooie
schilderij van de kerkruimte dat ik als een herinnering aan deze gemeente
naar mijn nieuwe woonplaats mag meenemen. Dank ook aan allen die zich
op de voor- en achtergrond hebben ingezet voor de gezellige middag op
zaterdag en de ontvangst van alle gasten op zondagmiddag.
7
kerkdiensten
De diensten beginnen in principe om 10.00 uur in de Kerkzaal. Diensten met
een
zijn diensten waarin het Heilig Avondmaal wordt gevierd. Diensten
aangeduid met  hebben een kindernevendienst.
Kerkdiensten september - oktober 2016
SEPTEMBER
sept 11
16e zondag na Trinitatis
voorganger: Ds. A.E. Reichman-Scheffer
sept 18
17e zondag na Trinitatis
voorganger: Ds. W. Tinga-Bosma
sept 25
18e zondag na Trinitatis
voorganger: Ds. R.P. Yetsenga
sept 29
Dag van Michaël en alle Engelen; donderdag, 19.30 uur
muziekdienst met Luthers Bach Ensemble
voorganger: Ds. R.P. Yetsenga
OKTOBER
okt 2
19e zondag na Trinitatis
voorganger: Ds. L.O. Giethoorn
okt 9
20e zondag na Trinitatis
voorganger: Ds. M.P. Baas
okt 16
21e zondag na Trinitatis
10.00 uur
Stedelijke cantatedienst in de Der Aa-kerk
m.m.v. Cantate Consort & Sonus Vita o.l.v. Jelte Hulzebos
8
okt 23
22e zondag na Trinitatis
voorganger: Mw. W.G. Jansen-Baltink
okt 30
23e zondag na Trinitatis
Regiodienst Pekela-Winschoten in
voorganger: Ds. S. Freytag
okt 31
Hervormingsdag;
maandag, 19.30 uur
m.m.v. de Lutherse Cantorij
voorgangers: Ds. A.E. Reichman-Scheffer en een predikant
vanuit de Protestantse Gemeente Groningen
Orgelspel
Hieronder informatie over het orgelspel bij bovenstaande kerkdiensten. Staat
er geen naam bij, dan speelt onze cantor-organist Tymen Jan Bronda.
bd = begin van de dienst, ed = einde van de dienst.
11 september
organist: nog niet bekend
18 september
bd
Triosonate III deel 1 – J.S. Bach
ed
Triosonate III deel 3 – J.S. Bach
25 september [Peter vd Zwaag]
29 september - cantatedienst BWV 149 J.S. Bach
bd
Preludium in e klein – J.S. Bach
ed
koorzang
2 oktober
bd
Triosonate IV deel 1 – J.S. Bach
ed
Triosonate IV deel 3 – J.S. Bach
9
9 oktober
bd
Preludium und Fuge in c kleine terts – Felix Mendelssohn
ed
improvisatie
16 oktober - stedelijke cantatedienst in de Der Aa-kerk
organist: Peter Westerbrink
23 oktober
bd
Ich ruf’zu dir Herr Jesu Christ – Jan Pietersz. Sweelinck
ed
improvisatie
uit de gemeente
Uitnodiging gemeentevergadering zondag 25 sept.
Geachte gemeenteleden,
De kerkenraad nodigt u graag uit voor een gemeentevergadering op
zondag 25 september. De vergadering vindt plaats aansluitend aan
de eredienst op zondagmorgen en zal naar verwachting duren van
11.30 tot 13.00/13.30.
Onderwerp van gesprek is de beroepingsprocedure voor een
opvolger van Ds. Susanne Freytag. De kerkenraad wil u graag
informeren over het profiel van de te beroepen predikant, over de
beroepingsprocedure en over de beroepingscommissie.
Ook zal er aandacht worden besteed aan de invulling van de
predikant-loze periode die nu voor ons ligt. Tijdens deze periode
zullen de gemeente en de kerkenraad worden bijgestaan door ds.
Renze Yetsenga. Hij zal als onze consulent fungeren. De heer
Yetsenga zal de gemeentevergadering bijwonen.
Voor koffie en broodjes wordt gezorgd.
Ik hoop velen van u te mogen begroeten op deze voor de toekomst
van de gemeente belangrijke vergadering.
Namens de kerkenraad,
Jan Hovy, voorzitter
10
Bericht van de consulent, ds. Renze Yetsenga
Nu het vertrek van Susanne Freytag een feit is, is de Gemeente
vacant. Gedurende die periode heeft de kerkenraad mij gevraagd
consulent te willen zijn.
Gelukkig ken ik een behoorlijk aantal mensen in de Gemeente, waar
ik mij sinds geruime tijd echt thuis voel.
De komende tijd hoop ik voor te gaan in een aantal diensten.
Daarnaast is het van belang dat wij het wel en wee in de Gemeente
op tijd aan elkaar doorgeven.
Wilt u graag bezoek van mij hebben, signaleert u zelf dat bezoek bij
iemand nodig is, laat het mij weten.
De namen van de leden van de bezoekgroep staan op de cover van
Opbouw en ook kerkenraadsleden weten mij wel te bereiken.
Met u hoop ik dat we in dit zogenaamde “herderloze tijdperk” onze
krachten bundelen.
Want een ieder draagt haar/zijn steentje bij.
Met hartelijke groeten,
Ds. Renze P. Yetsenga
Grote schoonmaak van het kerkgebouw
Op de donderdagen 18 en 25 augustus hebben we samen met een
behoorlijk aantal enthousiaste vrijwilligers het kerkgebouw grondig
schoongemaakt. Een hele klus, maar dank zij de inzet van die
vrijwilligers hebben we deze niet gemakkelijke klus kunnen klaren.
Ook nu weer hartelijke dank voor jullie medewerking.
Ina en Jan de Boer
11
Wie opruimt – vindt wat
Tijdens de grote schoonmaak hebben we tegelijkertijd ook de kasten in de
beheerderskamer opgeruimd. Wie opruimt vindt wat. We vonden een
helemaal verfomfaaid kleed uit 1785, opgeborgen in een plastic tas. Ik had
dit kleed nog nooit gezien, maar toen ik het zag herinnerde ik me dat Gertrud
Wülfken, diaken in de eerste jaren dat ik hier predikant was, het over dit
kleedje gehad had. Ze wilde het doek laten restaureren en achter glas
hangen; maar op de een of andere manier is het er niet van gekomen en is
het doek weer in vergetelheid geraakt.
Waar gaat het nu om? Het gaat blijkbaar om de voorganger van het huidige
kleedje dat elke dienst waarin geen Heilig Avondmaal gevierd wordt op de
altaartafel ligt. Hieronder een even onder het opruimen met de telefoon
gemaakte foto:
Het is een geborduurd zijden kleedje met een goudbrokaatrand onder de
franje omzoming. Drie van de vier kwasten aan de hoeken zijn nog aanwezig.
Bovenin staan in een stralenkrans de letters IHS, de afkorting voor Jezus
CHristuS. In het midden in een stralenkrans is een lam met een vaandel
geborduurd. Dit gedeelte is het meest beschadigd. Het lam staat symbool
12
voor Christus die zichzelf als een offerlam voor de mensheid offerde. Dit lam
geplaatst in een stralenkrans en met een vaandel verwijst naar de
opstanding. Het Lam opent namelijk eens het Boek des Levens en troont
boven de wereld – zo lezen we in het Bijbelboek Openbaring 5. Een lange
golvende witte vlag met een rood kruis daarop werd later het christelijke
symbool van de overwinning op de dood, de Banier van de Opstanding. Dit
symbool is afgeleid van het visioen van Constantijn de Grote, die de adelaar
op de Romeinse standaard verving door een kruisvormig embleem. De Banier
wordt meestal vastgehouden door Christus of door het Lam Gods.
Het Agnus Dei, ‘Christus o lam Gods die der wereld zonden draagt …’ is ook
een vast bestanddeel van de avondmaalsliturgie.
Wat de afkorting CPS betekent is mij niet bekend. In de rechterhoek onder
staat het jaartal 1785.
De vraag vervolgens was: is er iets hierover terug te vinden in de boeken die
de geschiedenis van de gemeente beschrijven? Bij Manssen lezen we: ‘Veel
bijzonderheden levert de geschiedenis der eerstvolgende jaren niet. Alleen
wordt ter bediening van het avondmaal in 1724 een wit tafelkleed met doek
en in 1725 ‘een gestikt of borduurd doekje’ ten geschenke gegeven.’ (p.
63/64). Blijkbaar had dit altaarkleedje een voorganger.
Bij Van den Berg vinden we over het jaar 1785: ‘In 1785 werd met
meerderheid van stemmen door de Kerkeraad besloten, bij het vieren van
het Heilig Avondmaal voortaan niet meer de traditionele ouwel, maar brood
te gebruiken. De kleine resterende voorraad oblaten werd gereserveerd voor
gemeenteleden die beslist wensten de ouwel te blijven gebruiken.’. Misschien
is in verband met deze verandering gekozen voor een nieuw avondmaalskleed op de altaartafel.
Het huidige kleedje is een
geschenk uit 1962 van de
Zusterkring. Hierop staan
het Lam Gods staande op
het Boek der Zeven
Zegels
afgebeeld
(Openbaring 5).
Hiernaast ziet u duidelijk
dat dit kleed in vorm en
motieven als het ware
een vervanging van het
kleed uit 1785 is.
Susanne Freytag
13
cantorij
Repetities Cantorij
Op 31 oktober, Hervormingsdag, werkt de cantorij weer mee aan de
dienst, ‘s avonds om 19.30 u.
Repetities daarvoor op 26 sept., 10 okt. en 17 okt., aanvang 19.30
uur in de Lutherse kerk.
Welkom om mee te zingen!
Contact: Akke Conradi
ontmoetingsmiddag
Ontmoetingsmiddag 14 september
De ontmoetingsmiddagen vinden plaats op de tweede woensdag van de
maand. De eerstvolgende ontmoetingsmiddag is op 14 september. Er is in
het kader van het project van de 10 mooiste Bijbelverhalen van Groningen
een top 10 van mooiste Bijbelverhalen van Groningen samengesteld. Vanaf
september wordt er elke maand het mooiste Bijbelverhaal van die maand
bekend gemaakt. Tijdens de ontmoetingsmiddagen zullen we het hebben
over het verhaal van die maand.
Deze ontmoetingsmiddag vindt plaats:
Woensdag 14 september van 14:00 – 15:30 uur in de Foyer
De volgende ontmoetingsmiddag is gepland op 12 oktober op dezelfde tijd
en plaats.
14
Nieuwe cursus Leren van Luther
Leren van Luther : niet te koop !
Ter
gelegenheid
van
het
Reformatiejubileum
1517-2017
heeft
de
Lutherse
Wereld
Federatie een thema gesteld:
Liberated by God’s grace, bevrijd
door Gods genade. Daarin klinkt
het Sola Gratia door en de
rechtvaardiging door het geloof
alleen. Maar dan wel zo dat het
meteen ook gaat over recht doen
in kwesties van armoede, honger,
gender, prestatiedruk en de
exploitatie van mens en milieu.
Dus wordt dat thema doorvertaald
in het subthema Not for Sale:
verlossing,
mensen
en
de
schepping zijn niet verhandelbaar!
In deze jaargang van Leren van
Luther wordt deze principiële inzet
van de Reformatie in vier avonden uitgewerkt:
1. Bevrijd door Gods genade. Over de 95 stellingen en waar die nu 'eigenlijk'
over gingen
2. Niet te koop: Verlossing! Over de heilsleer van de kerk, vroeger en nu
3. Niet te koop: Mensen! Over mensenrechten en ieder mens als een te
eerbiedigen geheim
4. Niet te koop: Schepping! Over onze omgang met de schepping en
vervolgens met de natuur.
Aanmelding:
Om aan deze serie van vier avonden deel te nemen meldt u zich tot uiterlijk
een week te voren aan bij de contactpersoon. Het cursusmateriaal ontvangt
u op de eerste cursusavond. Het cursusgeld bedraagt € 20. Daarvoor
ontvangt u de tekstbundel, koffie en thee.
15
Leren van Luther: niet te koop!
Data : woensdagavond 28 september, 26 oktober en 23 november 2016 en
11 januari 2017
Tijd : 19:30 uur
Plaats : Lutherse Kerk, Haddingestraat 23, Groningen
Inlichtingen bij : Rob Kroes
van de kerkrentmeesters
Bijdragen levend geld in 2016
Gedurende de afgelopen twee maanden heeft de gemeente bijdragen levend
geld ter hoogte van rond 3.200 euro ontvangen. De teller voor de bijdragen
staat inmiddels bij rond 19.200 euro. We danken alle gevers voor hun gulle
gave. We roepen tevens iedereen op om de gemeente financieel te blijven
ondersteunen, ook in het kader van de Actie Kerkbalans (zie hieronder). Vorig
jaar mochten we rond 34.300 euro aan bijdragen levend geld ontvangen en
twee jaar geleden zelfs 38.300 euro. We zijn ervan overtuigd dat we een
dergelijk bedrag (en wellicht zelfs meer) ook dit jaar bij elkaar kunnen
brengen. Uw financiële ondersteuning daarbij waarderen we zeer.
In een oogopslag is de situatie als volgt:
Jaar 2016 - "bijdragen levend geld"
€ 44.100
€ 38.300
€ 34.300
€ 16.000
€ 32.700
€ 19.200
€ 9.200
€ 5.900
feb
april
juni
aug
begr 2016
16
2015
2014
2013
Actie Kerkbalans - acceptgiro
Bij deze uitgave van Opbouw vindt u de derde acceptgiro in het kader van
de Actie Kerkbalans 2016. We verzoeken u deze acceptgiro voor uw bijdrage
aan de gemeente te gebruiken. De vierde acceptgiro zal worden gevoegd bij
Opbouw Nr. 7 (december 2016). U kunt uiteraard ook eerder bijdragen
overmaken op de rekening van onze gemeente (zie voor de gegevens blz.
2).
Nieuwe rekening bij SKG
We hebben een nieuwe rekening geopend bij SKG, de Stichting Kerkelijk
Geldbeheer (www.skggouda.nl). Deze Stichting verzorgt de financiële
dienstverlening aan kerkelijke gemeenten en ze is aangesloten bij de
Protestantse Kerk Nederland. De tarieven die SKG hanteert zijn een stuk
lager dan de tarieven van ABN AMRO en ING en de dienstverlening is
helemaal toegesneden op de behoefte van kerkelijke gemeenten. We zullen
dan ook als gemeente de overstap maken van de twee bestaande rekeningen
van de gemeente bij ABN AMRO en ING naar alleen de rekening bij SKG.
Deze overstap zal zeer geleidelijk geschieden en we houden de twee
bestaande rekeningen bij ABN AMRO en ING nog een behoorlijke tijd aan,
ook voor uw gemak. Ook zullen we kijken of we specifieke producten van
SKG willen gebruiken die de geldwerving kunnen vergemakkelijken (zoals
automatische incasso, bestelling van collectebonnen enz.). U hoort hier in de
komende maanden nog van ons.
U hoeft vooralsnog niets te doen en kunt gewoon de twee bestaande
rekeningen bij ABN AMRO en ING blijven gebruiken. Mocht u echter alvast
uw (periodieke) overschrijving voor de vrijwillige bijdrage op de nieuwe
rekening willen doen, dan kan dat uiteraard. Het nieuwe
bankrekeningnummer is NL76FVLB0227098153 tnv de Evangelisch-Lutherse
Gemeente Groningen.
Philipp Jäger en Rob Kroes
Bij de acceptgiro: Actie Kerkbalans 2016
Bij deze uitgave van Opbouw vindt u de derde acceptgiro in het kader van
de Actie Kerkbalans 2016. We verzoeken u deze voor uw bijdrage aan de
gemeente te gebruiken en we danken u alvast voor uw bijdrage.
17
Acceptgiro voor Actie Kerkbalans
18
uit de diaconie
Collectedoelen
11 september - PKN | JOP
JOP, de jeugdorganisatie van de Protestantse Kerk, organiseert elk jaar
Sirkelslag, een online spel dat voor honderden jeugdgroepen een hoogtepunt
is in het kerkelijk jaar. Even voelen ze de verbinding met andere jongeren uit
het hele land die ook bezig zijn met geloven. Uit een recent gehouden
enquête blijkt dat Sirkelslag voor veel kinderen en jongeren het laatste lijntje
is met de kerk. Daarom wil JOP graag doorgaan met het organiseren van dit
evenement en met het ontwikkelen van nieuwe activiteiten. Mede door de
opbrengst van de collecte van vandaag kan JOP ouders, jeugdwerkers en
predikanten blijven ondersteunen bij het overdragen van het geloof aan een
nieuwe generatie.
18 september - PKN | Vredeswerk | Israëlzondag
Vrede ... in veel delen van de wereld lijkt die momenteel ver weg. Toch
worden op heel veel plaatsen initiatieven ontplooid om de vrede dichterbij
te brengen. De Protestantse Kerk steunt die van harte via vredesprojecten
van Kerk in Actie en PAX. Zoals in Syrië, waar jonge onderwijzers in steden
scholen hebben opgericht waar kinderen van verschillende religies samen les
krijgen. Met behulp van zelf ontwikkeld lesmateriaal leren de docenten een
nieuwe generatie om verbinding te zoeken.
Behalve voor het vredeswerk is de collecte ook bestemd voor het werk dat
vanuit de PKN wordt gedaan via het programma Kerk en Israël. De
christelijke traditie heeft haar wortels in het Joodse geloof en daardoor is de
kerk onlosmakelijk verbonden met Israël. Tegelijkertijd gaat ook het
Palestijnse volk haar ter harte. In Israël steunt de PKN daarom Nes Ammim,
een christelijke gemeenschap die gericht is op de dialoog tussen christenen,
joden en moslims.
Voor dit dubbele doel van vrede en gerechtigheid vragen wij vandaag uw
bijdrage.
25 september - Eigen diaconie
De bijdragen voor de eigen diaconie worden voor een deel besteed aan
doelen die niet als zodanig op het collecterooster verschijnen. Het is
onmogelijk alle aanvragen om een bijdrage om te zetten in een aparte
collecte. Bovendien wordt een collecteopbrengst een enkele keer naar boven
afgerond, bijvoorbeeld wanneer de opbrengst bescheiden is gebleven
19
doordat er weinig kerkgangers waren. Ook worden relatief kleine, maar voor
ons gemeenteleven belangrijke dingen uit deze collecte betaald, zoals de
bloemen op de altaartafel en de felicitatiekaarten voor de jongste en de
oudere leden van onze gemeente.
2 oktober - Stichting Garuda House Bali
Ook dit jaar collecteren wij voor de Stichting Garuda House Bali, een project
dat enkele jaren geleden werd aangedragen door Jeroen en Ivette Langeveld
van de Lutherse gemeente in Stadskanaal. Meisjes uit kansarme gezinnen
vinden in dit huis een stimulerende en veilige omgeving waarin zij kunnen
studeren, leren en spelen. Deze meisjes in de leeftijd van zeven tot zeventien
jaar gaan één dagdeel naar school en benutten het andere dagdeel voor
onderlinge hulp, spel en lichte huishoudelijke taken. Graag ontvangen wij uw
bijdrage voor een project ver weg dat van dichtbij wordt gecoördineerd.
9 oktober - Lutherstichting | Diasporagift 2016
Op het moment dat we - in verband met de vakantie wat aan de vroege kant
- dit stukje schrijven, is het ons nog niet bekend wat dit jaar het doel is van
de Diasporagift. Dat zullen we u vertellen bij de collecteafkondiging tijdens
de dienst.
16 oktober - PKN | Kerk in Actie - Werelddiaconaat
Verbeteren van de voedselproductie in afgelegen dorpen in Nepal is het
speerpunt van de Werelddiaconaatcollecte van deze ochtend. De organisatie
IFCON leert dorpsbewoners hoe ze braakliggende grond weer kunnen
bewerken, hoe ze met nieuwe landbouwtechnieken hun opbrengst kunnen
verhogen en hoe ze hun producten op de markt kunnen verkopen. Ook
worden de dorpsgemeenschappen die in april 2015 werden getroffen door
de zware aardbevingen geholpen om hun dagelijks leven weer op te pakken.
Met uw collectegift kunnen veel Nepalese gezinnen worden ondersteund. Van
harte aanbevolen!
23 oktober - Eigen diaconie
Het werk van onze eigen diaconie is vandaag het collectedoel. Uw bijdragen
worden door de diakenen besteed voor diaconale doelen waarmee mensen
in én buiten onze eigen kerkelijke gemeente worden geholpen. Ook de
aankleding van de eredienst, zoals de kaarsen en de bloemen op de
altaartafel, worden uit de opbrengst van deze collecte betaald. Helpt u uw
diakenen om hun werk mogelijk te maken?
Anja Mäkelburg, Petra Vogl, Jan de Boer en Henk Schaaf
20
Een poort met een verhaal
‘De ingangspoort is geplaatst.’
Met deze zin heb ik 18 augustus een foto op Facebook geplaatst van de
ingangspoort van de Evangelisch Lutherse Kerk in Groningen.
Het begon allemaal in de trein met een gesprek met mevrouw HassinkKröning over de ingangspoort. Die zou slecht sluiten en problemen geven
met het openen ervan. Of ik niet een offerte kon schrijven voor zo’n poort.
Ze wist dat ik een smederij had. Ja, dat kon en ik begon ermee in juni 2014.
Ik had een foto van de kerk en de
ingangspoort en daarmee ben ik
begonnen te tekenen. Het ontwerp
werd opgestuurd, met de offerte.
De offerte werd goedgekeurd in 2015 en
in januari 2016 ben ik begonnen met het
bestellen van de materialen.
Tussendoor was er steeds emailcontact
met Marten Wierenga en met iemand
van de gemeente Groningen voor de
bouwvergunning.
Er
moest
een
duidelijke bouwtekening komen. De
“omgevingsvergunning” was uiteindelijk
rond op 8 februari, maar eind maart was
de bezwaartermijn pas verlopen. Daar
was het wachten op.
Uiteindelijk ben ik begin april begonnen.
Op 30 april was het frame in losse delen
klaar.
De gebogen delen moesten nog worden
besteld en uiteindelijk heb ik daar een
firma uit Winschoten voor gevonden.
Daar moesten de gaten voor de rechte
staven door, zodat het gebogen deel er
tussen paste. Dit was veel vijlwerk.
Daarna nog de losse onderdelen aan
elkaar lassen en klinken en klaar was
het hek. Uiteindelijk was de poort in
halverwege juli gereed om gestraald en
gespoten te worden. In augustus, na
21
mijn vakantie heb ik de poort opgehaald, geverfd en met mijn stagiaire
geplaatst.
De poort past bij het geheel van de gebogen opening. Daarmee heb ik het
mijzelf niet makkelijk gemaakt en gekozen voor een poort met cirkelvormige
delen.
Het frame is een rechthoek met een kruis, daartussen zit een cirkel met
daartussen vier kwart cirkels in de vorm van “vissen”.
De cirkel staat voor het oneindige leven, het kruis gedenkt aan Jezus Christus
en de vier “vissen” zijn de gemeente. Bovenaan staan de speren die naar
boven wijzen, naar de hemel.
Een heel verhaal dus, maar naar ik hoop de moeite waard!
Vriendelijke groeten,
Fred Bos
Molenstreek 314
9642 KX Veendam
mobiel: 06-27420229
commissie muziekdiensten
Muziekdiensten seizoen 2016/2017
Dit seizoen bestaan de muziekdiensten 15 jaar! Vocale kerkmuziek is steeds
de achterliggende gedachte geweest bij onze plannen, die afgestemd zijn op
het kerkelijke jaar. Het samengaan van de andere liturgische elementen met
de op tekst gebaseerde muziek verrijkt de zeggingskracht van zowel de
muziek als van het geheel van de liturgie. Zo krijgt de muziek een eigen rol
als voertuig van de verkondiging.
Naast werk van de grote Bach zijn ook andere meesters te beluisteren. Zo
klinken onder andere bekende en minder bekende werken van Buxtehude en
Weckmann. Op twee zondagen, namelijk 16 oktober en 19 maart vinden de
diensten plaats in de Der Aa-kerk.
Hieronder vindt u het overzicht van september t/m mei 2017. Met dank aan
Ite Wierenga voor de uitgebreide toelichting.
22
donderdag 29 september (Dag van aartsengel Michael en alle Engelen)
aanvang 19.30 uur
Johann Sebastian Bach (1685-1750), cantate Man singet mit Freuden
vom Sieg BWV 149
Luthers Bach Ensemble (projectkoor, solisten & barokorkest) o.l.v. Tymen
Jan Bronda.
Het feest van Michael, 29 september, kan niet zonder royaal koper en
pauken, want het gaat immers om de strijd tussen de draak, Satan, en de
hemelse machten onder aanvoering van aartsengel Michael. Het stuk opent
in stuwende beweging met lof voor de sterke rechterhand van God en de
gezegende uitkomst van de strijd. De bas-aria, met fagot of violone (violone
grosso) en orgel, transponeert de overwinning naar de overwinning van het
Lam op de dood. De sopraan heeft een lyrische A-groot aria in dansante 3/8
maat, die de gerustheid van de ziel uitdrukt: zij weet zich op handen
gedragen door de engelen. De derde aria, een duet voor alt en tenor, is
heerlijk geïnstrumenteerd met obligate fagot, instrument dat lichtvoetige
guirlandes speelt rond de vocalisten die veelal in canon optreden. Het
afsluitende koraal (dat ook aan het eind van de Johannes Passie klinkt)
eindigt met groot theater in de laatste twee maten!
zondag 16 oktober (20e zondag na Trinitatis)
stedelijke cantatedienst in de Der Aa-kerk, aanvang 10 uur
Dieterich Buxtehude (1637-1707), cantate Frolocket mit Händen alle
Völker BuxWV 29
Motette Benedicam Dominum in omne Tempore BuxWV 113
Matthias Weckmann (1616-1674), Rex Virtutum, rex Gloriae
Cantate Consort & Sonus Vita (koor, solisten & barokorkest) o.l.v. Jelte
Hulzebos
De cantates van Buxtehude doen in hun opbouw nog denken aan Geistliche
Konnzerte, en BuxWV is daarvan een goed, bijna doorgecomponeerd
voorbeeld. De invloed van Venetië, via Schütz, is nog hoorbaar in het
meerkorige Motette. Bijzonder, en bijzonder imposant is hier de indeling in
zes (6!) vierstemmige koren zoals strijkers, koper, concerterende vocalisten,
ripiënisten, enzovoorts. Deze uitbundige muziek vertolkt verzen uit psalm 34.
Weckmann, een van Bachs grote voorlopers in Leipzig, schreef bij een
anonieme, middeleeuwse en rijmende tekst een ingetogen, zeer expressief
en ontroerend stuk voor bas, strijkers en continuo.
23
zondag 13 november (voorlaatste zondag van het kerkelijk jaar)
Ensemble La Fiamma o.l.v. David van Roijen
Het semi-professionele vrouwenkoor La Fiamma heeft toepasselijke werken
geprogrammeerd voor deze zondag. Peace be upon you, een toonzetting van
psalm 122, is anders dan veel Pärt: er is meer textuur, minder “tintinnabuli”,
maar wel spanning in de prachtige lange en hoge noten bij de verlangde
peace. Van Caplet, Poulenc en Duruflé klinken driestemmige stukken, waarin
bij Duruflé de schone vrouw uit Hooglied naar de onbevlekt ontvangen Maria
wordt getransponeerd. Bij de stemmige Rheinberger, het Kyrie en Gloria uit
zijn mis in g, klinkt ook de obligate orgelpartij warm en vroom.
zondag 22 januari 2017 (3e zondag na Epifanie)
J.S. Bach, cantate Liebster Jesu mein Verlangen BWV 32
Luthers Bach Ensemble (ripiënisten & solisten & barokorkest) o.l.v. Tymen
Jan Bronda
BWV 32 opent met een alt-aria van zeldzame schoonheid. Wat zullen de
kerkgangers op 13 januari 1726 beleefd hebben in die 22 minuten van deze
cantate! Een cantate die opent met een aria, en in die aria zingt de stem van
de ziel, met naast haar de haast improviserende hobo, een ragfijne en tedere
cantilene op de tekst “waar kan ik u toch vinden, Jezus?” Jezus, in het
volgende recitatief en de aria daarna, antwoordt dat de vindplaats is “meines
Vaters Stätte”, een verwijzing naar zowel Lucas 2 als naar psalm 84. Na een
arioso voor bas en sopraan volgt het overrompelede duet waarin Jezus en
de ziel hun verblijdende vereniging bezingen. De enige bijdrage van het koor
is het slotkoraal, een couplet uit Paul Gerhardts lied “Weg, mein Herz, mit
den Gedanken”.
zondag 26 februari 2017 (Quinquagesima)
Francis Poulenc (1899-1963), Quatre motets pour le temps de Noël
Werken van Desprez, Lassus, en Da Vittoria
Bragi a Capella Koor o.l.v. Rein de Vries
De grote renaissance-componist Desprez is vertegenwoordigd met een wat
later werk, waarin woord en toon al een meer directe ralatie kennen, en een
ongekende diepte en stilte kennen in Tu solus. Van Lassus zingt Bragi een 6stemmig werk gebaseerd op psalm 31. En dan da Victoria: een juweel van
24
een kleinood O Magnum mysterium! Het zet in met een vallend motief, ook
gebruikt in de geneefse melodie van psalm 65, en besluit met een dansant,
in driedelige maat geschreven Alleluja.
Poulencs Quatre motets zijn onovertroffen in het 20e-eeuwse (1951-2)
koorrepertoire, door zijn eenvoud en expressie. Met name de hoge
vrouwenstemmen in het eerste en derde (Videntes stellam) deel suggereren
de ijle, hemelse herkomst van de nieuwgeborene, en misschien ook wel de
hemelse herkomst van deze muziek.
zondag 19 maart 2017 (Oculi)
stedelijke cantatedienst in de Der Aa-kerk, aanvang 10 uur
Johann Sebastian Bach, Marcus-Passion BWV 247
Luthers Bach Ensemble (kleinkoor, solisten & barokorkest) o.l.v. Tymen Jan
Bronda
De Markus Passion is vermoedelijk uitgevoerd op Goede Vrijdag (23 maart)
van 1731. Het libretto van Picander hebben we nog, maar er is geen partituur
meer. De gedachte is dat veel delen van de Passie omwerkingen zijn van de
Trauerode, geschreven ter gelegenheid van het overlijden van de gemalin
van August de Sterke. In deze passie zijn de recitatieven uit het
evangelieverhaal van Markus 14 en 15, en er is een deel voor vóór, en een
deel voor na de preek. Naast die Trauerode hebben ook andere cantates
materiaal –parodieën- geleverd voor aria's in deze passie. Maar er is een lege
plek: recitatieven ontbreken. Ton Koopman voegde zij eigen recitatieven toe,
en de reconstructies van Gomme (1993) en Heighes (1993) gebruiken
recitatieven uit Reinhard Keisers Markus Passie. Maar voor deze uitvoering
van de passie heeft klavecinist/organist Robert Koolstra de recitatieven
geschreven.
zondag 9 april 2017 (Palmarum)
Dieterich Buxtehude (1637-1707), Membra Jesu Nostri BuxWV 75
Luthers Bach Ensemble & Collegium Vocale Fryslan o.l.v. Gerben van der
Veen
“Kantatenzyklus in sieben Teilen über den am Kreuze leidenden Heiland”. De
grote Buxtehude droeg dit bijzondere werk op aan Gustaf Düben, “einem
edlen und geehrten Freund”. Deze musicus was al jong bevriend met
Buxtehude, en heeft een imposante collectie partituren aangelegd,
waaronder zo'n honderd geestelijke werken van Buxtehude.
25
In “Membra Jesu nostri” is elk van de zeven cantates gewijd aan delen van
het lichaam Jesu aan het kruis: voeten, knieën, handen, zijden, borst, hart
en hoofd. Elke cantate opent met een korte instrumentale inleiding die al
motieven levert voor het eerste vocale deel, een Bijbelvers uit de Vulgaat.
Dit deeltje fungeert tevens als slotdeel van de cantate. Net als in Bachs
Mattheus Passie spelen bij Buxtehude citaten uit het Hooglied een
allegorische rol. Elke cantate bestaat vervolgens uit drie rijmende Latijnse
coupletten - toegeschreven aan Arnulf van Leuven (†1250).
Er valt muzikaal erg veel te beleven, vooral in de openingsdelen, waarin bij
voorbeeld tere en schrijnende secunden met groot effect worden gebruikt
(Quid sut plagae ista), of puntige ritmes de naderende voeten, Pedes, en het
Surge (“Sta op”) suggereren. De donkere strijkers van cantate Ad cor met de
langste sonata van het werk, lijken soms tot volledige stilstand te komen,
maar raken dan plots weer op streek. De zeer consequente structuur van de
hele cyclus wordt pas aan het einde, uiteraard, even doorbroken wanneer
niet het Bijbelvers wordt herhaald, maar het Amen over ons uitgestort wordt.
zondag 14 mei 2017 (Cantate)
Luther en de kerkmuziek
Luthers Projectkoor o.l.v. Hans Jansen
Protestanten van allerlei snit denken bij Luther en de muziek aan Ein feste
Burg, maar niet al die protestanten realiseren zich dat men eigenlijk beter
kan spreken van een Luther-atelier, waarin nieuwe liederen werden gedicht
en van melodie werden voorzien, dan wel oudere misdelen “verdeutscht”
werden. Al in Luthers levensdagen werden composities op deze liederen in
de volkstaal gemaakt, zoals Johann Walter dat deed, die in 1524 in
Wittenberg een gezangbundel uitgaf met een voorwoord van Luther (Ein
geystlich Gesangk Buchleyn). Het Luthers Projectkoor presenteert werk in
deze traditie, vanaf Walter tot aan de huidige dag, met Johann Crüger,
Heinrich Schütz (‘Zwölf Geistliche Gesänge), Hugo Distler (‘Der Jahrkreis’),
Ernst Pepping (‘Spandauer Chorbuch’ en ‘Chorbuch Böhmischen Brüder’), en
met werk van de dirigent, Hans Jansen (Evangeliemotetten).
26
Geef de pen door
In deze rubriek wordt u gevraagd om iets wat u heeft geraakt te delen met
de lezers van Opbouw. Dat kan van alles zijn, een gedicht, een plaatje, een
discussie, een eigen stukje.
Degene die de pen heeft gekregen, vraagt zelf de volgende en geeft diens
naam en emailadres door aan de redactie van Opbouw. Mits de pen wordt
geaccepteerd, natuurlijk.
Zo kan het zijn dat ook u eens hiervoor benaderd wordt. Achter in Opbouw
vindt u de inleverdatum voor het volgende nummer. Is uw emailadres
doorgegeven, dan stuurt de redactie tegen die tijd ook een herinnering.
Hebben we nieuwe buren?
Deze zomer stond er een leuk nieuwtje in de krant: er is een planeet ontdekt
bij de ster Proxima Centauri. Nu worden er bijna dagelijks nieuwe planeten
ontdekt, er zijn er intussen al ruim 3000 bekend, en waarschijnlijk zijn er
minstens evenveel planeten als sterren in het heelal. Maar toch is dit een
speciaal geval. Ten eerste is Proxima Centauri de ster die (na de Zon) het
allerdichtst bij ons staat. Dat is nog steeds best ver, ruim 4 lichtjaar, dus een
reis erheen zou met het snelste ruimteschip dat ooit gebouwd is nog steeds
80 duizend jaar duren. Maar toch, het is onze 'buurster'. Ten tweede is dit
een speciale planeet omdat het er ongeveer net zo warm is als op Aarde.
Proxima Centauri is veel kleiner dan de Zon, en daardoor is hij ook pas in
1915 ontdekt, hoewel hij dichterbij staat dan alle andere sterren. Kleine
sterren geven minder licht en warmte af dan grote, maar de nieuwe planeet
staat ook veel dichter bij Proxima Centauri dan wij bij de Zon staan, waardoor
de temperatuur hier en daar ongeveer hetzelfde is. Dat maakt het dus tot
een goede plek voor een vakantiereis over een jaar of 100, als de
ruimteschepen snel genoeg zijn. Maar bovendien betekent het dat er op die
planeet misschien wel leven voorkomt, net als op Aarde. Hoe het leven op
Aarde is ontstaan weet niemand precies, maar water heeft er zeker een
belangrijke rol bij gespeeld. Dat komt omdat water makkelijk vloeibaar wordt,
en vloeistoffen zijn heel geschikt als transportmiddel om verschillende stoffen
bij elkaar te brengen. Ons lichaam gebruikt bijvoorbeeld bloed om zuurstof
naar de cellen te vervoeren, en om op de terugweg hun afval mee te nemen.
Maar om op andere planeten leven te laten ontstaan moet het daar dus niet
zó koud zijn dat het water daar bevriest, en ook niet zó warm dat het
verdampt. Planeten waar het precies warm genoeg is worden 'bewoonbaar'
genoemd, en van die 3000 bekende planeten zijn er ongeveer 30
27
bewoonbaar. Het is wel bijzonder dat juist de planeet bij onze buurster een
bewoonbare is!
Nu betekent dat er vloeibaar water op de nieuwe planeet kan zijn nog niet
automatisch dat er ook leven voorkomt. Voor optimaal transport moet dat
water ook stromen, en daarvoor is het belangrijk dat het niet overal en altijd
op die planeet even warm is. Als lokale bron van warmte liggen vulkanen
voor de hand, die behalve op Aarde ook op Mars en op Io (een maan van
Jupiter) voorkomen. Of de nieuwe planeet ook vulkanen heeft is niet bekend.
Schommelingen in de temperatuur ontstaan ook door seizoenen, doordat de
rotatie-as van de planeet schuin op het baanvlak staat. In het geval van
Proxima weten we dat niet; wat we wel weten is dat het jaar er kort is
(slechts 11 dagen), dus als er seizoenen zijn dan zijn ze kort.
Verder moeten we ons bij 'bewoonbaar' niet direct voorstellen dat er op zo'n
planeet mensen, dinosaurussen, of Marsmannetjes rondlopen. Van de
planeten in ons eigen zonnestelsel is behalve de Aarde ook Mars
'bewoonbaar', maar daar komen geen planten of dieren voor. Toch zou het
goed kunnen dat er hier en daar op Mars, misschien net onder het oppervlak,
leven voorkomt, in de vorm van bacteriën. Bij het woord bacteriën denken
sommige mensen aan enge ziektes, maar de meeste bacteriën doen ons
helemaal geen kwaad, en veel bacteriën zijn juist heel nuttig voor ons. Onze
darmen zitten bijvoorbeeld vol met bacteriën die ons helpen met het verteren
van ons eten. Ze doen dat graag want ze kunnen niet tegen zuurstof en ze
zouden buiten dus niet overleven. Maar in onze darmen zit haast geen
zuurstof en zo geven wij ze een veilig plekje om te wonen. Een mooi
voorbeeld van een win-winsituatie! Ook op andere plekken in ons lichaam
zitten bacteriën, en alles bij elkaar bevat ons lichaam zelfs meer bacteriën
dan eigen cellen! Voor de Aarde als geheel geldt dat trouwens ook: verreweg
het meeste leven bestaat uit bacteriën en andere eencellige wezens. Planten
en dieren zijn voor ons het makkelijkste te zien, maar vormen eigenlijk maar
een klein deel van het leven op Aarde. Dat geldt tegenwoordig en het gold
vroeger nog veel sterker. Primitief, eencellig leven ontwikkelt zich namelijk
snel, terwijl geavanceerd leven veel tijd nodig heeft. De Aarde is 4,5 miljard
jaar oud, en planten en dieren bestaan pas sinds 0,5 miljard jaar, terwijl
bacteriën al sinds 4 miljard jaar bestaan. Mensen bestaan sowieso pas sinds
1 miljoen jaar, ofwel 0,002% van de leeftijd van de Aarde. Zelfs als op alle
'bewoonbare' planeten daadwerkelijk leven ontstaat zal op de meeste
daarvan alleen bacterieel leven voorkomen, misschien op 10% ook
plantaardig en dierlijk leven, en maar in een doodenkel geval ook 'intelligent'
28
leven dat met ons kan communiceren. Maar wie weet .. is het leven op de
planeet bij Proxima Centauri nou net zo'n geval?
Floris van der Tak
Luthers Bach Ensemble
Terugblik 10 jaar LBE - Weltliche Kantaten J.S. Bach
Het seizoen 2016-2017 is het tiende van het Luthers Bach Ensemble en wij
vieren dat lustrum met een reeks prachtige concerten.
Het eerste concert bevat drie cantates die met verjaar- en naamdagen
samenhangen. De cantate ‘Schleicht spielende Wellen’ schreef Bach in 1736
ter ere van de verjaardag van Augustus III, koning van Saksen en Polen, op
7 oktober. De rivieren van Saksen feliciteren de koning. De orkestbezetting
is koninklijk te noemen met trompetten, pauken, fluiten en hobo’s naast de
strijkers en de continuo.
Ook de cantate van een jaar eerder, ‘Auf schmetternde Töne der muntern
Trompete’ was een cantate voor de koning, nu ter gelegenheid van zijn
naamdag, 3 augustus. ‘Koningsdag’ werd in Leipzig uitbundig gevierd, ‘s
zomers in de openlucht en ’s winters in de grote zaal van Zimmermanns
Kaffeehaus. Bach verdiende er een half jaarsalaris mee. Deze cantate wordt
door het LBE in scenische vorm opgevoerd.
Erik Bosgraaf soleert in het Concerto van Vivaldi en is eveneens te horen in
de cantate ‘Brich dem Hungrigen dein Brot’. Erik Bosgraaf is op dit moment
wereldwijd een van de meest vooraanstaande blokfluitspelers. Hij treedt al
jaren lang op bij onze concerten en wij zijn blij dat hij er ook in dit
jubileumjaar weer bij is. Erik Bosgraaf heeft een lange reeks cd’s op zijn
naam staan, met oude en eigentijdse muziek. In 2011 won hij de
Nederlandse Muziekprijs. In de tijd van Bach werd in de tijd van Bach
geassocieerd met armoede en nederigheid, aansluitend bij de cantatetekst
van de eerste zondag na Drievuldigheidsdag, de gelijkenis van de arme
Lazarus en de rijke man. Deze cantate klonk tien jaar geleden op het eerste
concert van het Luthers Bach Ensemble.
Het LBE verzorgt op donderdag 29 september een cantatedienst in de
Lutherse Kerk. Daar wordt de cantate ‘Man singet mit Freuden vom Sieg’ ten
gehore gebracht. Aan deze cantate ligt ook een verjaardagscantate ten
grondslag, voor hertog Christian von Sachsen-Weissenfels. Bach verving de
29
jachthoorns van de eerste versie door trompetten, wijzigde de toonsoort en
voegde drie hobo’s toe. Het karakter van deze cantate is ook in de nieuwe,
religieuze, versie feestelijk en ongecompliceerd gebleven, en in de laatste
aria gaan de alt, de tenor en de fagot helemaal los.
Data:
- zaterdag 24 september 15:30 uur concert Martinikerk Groningen.
- zondag 25 september 14:30 uur concert Kruiskerk Burgum.
- donderdag 29 september 19:30 uur cantatedienst Lutherse kerk Groningen
(alleen BWV149).
Programma:
- J.S. Bach, cantate Schleicht, spielende Wellen, und murmelt gelinde BWV
206.
- J.S. Bach, scenische cantate Auf, schmetternde Töne der muntern
Trompeten BWV 207a.
- J.S. Bach, cantate Brich dem hungrigen dein Brot BWV 39 (reprise van de
eerste door het projectkoor uitgevoerde cantate in 2007).
- J.S. Bach, cantate Man singet mit Freuden vom Sieg BWV 149
(cantatedienst).
- A.L. Vivaldi, concerto RV 457 in F-groot (oorspronkelijk voor hobo).
Uitvoerenden:
- Luthers Bach Ensemble (projectkoor, solisten & barokorkest) o.l.v. Tymen
Jan Bronda
- Erik Bosgraaf (blokfluit)
- Lucy Chartin (sopraan)
- David Feldman (altus)
- Michiel Meijer (bas)
Entree: €25 | eerste rang Martinikerk €35 | vriend €20 | student €10 (vriend
& student alleen via ticketshop, niet in de boekhandels verkrijgbaar)
Voorverkoop
- Boekhandel Godert Walter Groningen, Oude Ebbingestraat 53 | Boekhandel
Daan Nijman Roden, Heerestraat 87
- ticketshop www.luthersbachensemble.nl of via 06 149 22 638 (wo & do
tussen 18-21 u vanaf 24 augustus).
30
concerten
Uitgaansagenda Lutherse Kerk
september/oktober
Donderdag 15 september
Concert Hemony Ensemble
Zondag 18 september
Benefietoncert Johan Brouwer
Zondag 25 september
Concert Musica Antiqua Nova
Zaterdag 8 oktober
Benefietconcert ‘Cori Spezzati’
Zaterdag 15 oktober
Kleintje Schnitgerfestival
Zaterdag 22 oktober
Concert Musica Antiqua Nova
Zondag 23 oktober
Concert Vocaal Ensemble Groningen
20:00
15:00
15:00
15:30
10:00
20:15
15:00
van de PKN
Cursussen Theologische Vorming en Verdieping
In september starten zowel in Groningen als Assen weer cursussen
Theologische Vorming / Verdieping voor gemeenteleden en
geïnteresseerden. Nadere informatie:
CURSUS ‘THEOLOGISCHE VERDIEPING’ TE GRONINGEN
Informatieavond: ma 26 september 2016 om 20h00
Orientatiecursus: ma 24 oktober 2016 ev om 19h30
Verdiepingscursus: ma 9 januari 2017 ev. om 19h30
Locatie: Willem Lodewijk Gymnasium, Verzetsstrijderslaan 220, Groningen.
Informeer of meld je aan bij: www.tvg-groningen.nl, of bel: ds. A. Landman,
0594-853160 (cursusleider).
CURSUS ‘TVG’ TE ASSEN
Deze driejarige cursus wordt gehouden in: het Markehuus, Scharmbarg 35,
9407 EA Assen.
31
Tijden: dinsdagmorgen van 9.00 uur tot 12.15 uur, verdeeld over 2 lessen,
komend cursusjaar vanaf 13 september 2016 tot april 2017. In de herfst-,
kerst- en voorjaarsvakantie zijn er geen cursussen.
Het cursusgeld voor 28 ochtenden bedraagt € 200 per persoon en € 350
voor echtparen.
Aanmelding en informatie: www.tvgassen.nl, Telefoon: 0599-234830 (Aly
Klaren). Email: [email protected]. Graag aanmelden per email.
Start van het jubileumjaar 2017: 500 jaar protestant
Op 31 oktober a.s. begint het jubileumjaar waarin de Protestantse Kerk
viert en herdenkt dat 500 jaar geleden de reformatie begon.
In de Oude Lutherse Kerk in Amsterdam, Singel 411, wordt daarom een
programma georganiseerd voor gemeenteleden en geïnteresseerden uit het
hele land. Tijden: 13.30-17.15 uur (lopend buffet 17.15-18.15).
Theatermaker Kees Posthumus brengt met de muzikale voorstelling ‘Kom
naar voren!’ bekende en minder bekende voorlieden van de reformatie voor
het voetlicht.
In een podiumgesprek diepen diverse sprekers - onder wie scriba René de
Reuver - de betekenis van het protestantisme voor de samenleving van nu
uit. Deze middag start ook de estafette ‘Als een lopend vuur’, een serie van
activiteiten langs twaalf provincies gedurende het hele jubileumjaar. De dag
wordt afgesloten met een viering.
Het definitieve programma volgt.
De toegang is gratis, graag vooraf aanmelden: www. 500jaarprotestant.nl.
GSp – Studentenplatform voor Levensbeschouwing
In het oecumenische studentenpastoraat werken verschillende kerken samen
om een op studenten gericht aanbod te kunnen bieden. Het werk van het
Groninger studentenpastoraat gebeurt ook namens de Evangelisch-Lutherse
Gemeente Groningen. Daarom ontvangt de redactie van Opbouw regelmatig
kopij vanuit het studentenpastoraat om u iets van dat werk te laten zien.
Mijn God – Onze God
Voor de tweede keer zijn de remonstranten een paar weken geleden landelijk
een wervingscampagne gestart.
32
Wat de meeste aandacht kreeg, was (en is) de slogan waaronder dit
gebeurde: Mijn God … waarna de boodschap volgt. Dat was voor velen
schrikken of wennen. De meest gehoorde kritiek was de claim die ervanuit
lijkt te gaan. Een begrijpelijk geluid, dat ook in de remonstrantse kring
gehoord werd.
Maar het ging natuurlijk om de woorden, de boodschap na deze aanhef.
Zoals Mijn God laat me zelf denken of –wat radicaler- Mijn God trouwt ook
homo’s. Zulke slogans zijn niet voor ieder in kerkelijk Nederland
vanzelfsprekend. Maar misschien was het ook begonnen om daarop te
wijzen. Om het eigen en ook andere geluid te laten horen. Weg van de hokjes
en de door mensen vormgegeven geloofsregels, die soms zo haaks staan op
de richting waarin de samenleving zich ontwikkeld heeft.
Waar het op aan komt is, dat mensen –wie of wat ze ook zijn- recht gedaan
wordt. Dat mensen om welke reden ook niet buitengesloten worden of –in
Gods naam- niet mee mogen doen. Dat is niet bij elke stroming gesneden
koek. Ruimte maken voor wie deze uitsluiting ervaren, is dat eigenlijk niet
een opdracht voor ons allemaal?
(door de redactie ingekort)
Lense Lijzen
agenda
Agenda september - oktober 2016
September
Woensdag 14 sept.
Dinsdag 20 sept.
Maandag 26 sept.
Woensdag 28 spe.
Oktober
Woensdag 5 okt.
Maandag 10 okt.
Woensdag 12 okt.
Maandag 17 okt.
Dinsdag 18 okt.
Woensdag 26 okt
Ontmoetingsmiddag
Kerkenraad
Cantorij
Cursus Leren van Luther
Westerkwartiergroep
Bij I. Elema-Tiesinga
Cantorij
Ontmoetingsmiddag
Cantorij
Kerkenraad
Cursus Leren van Luther
33
Foyer
KR-kamer
Kerk
KR-kamer
14:00
19:30
19:30
19:30
u.
u.
u.
u.
19:30 u.
Kerk
Foyer
Kerk
KR-kamer
KR-kamer
19:30
14:00
19:30
19:30
19:30
u.
u.
u.
u.
u.
Colofon
Opbouw is het officiële orgaan van de Evangelisch-Lutherse
gemeente in Groningen. Opbouw verschijnt zeven maal per jaar.
69e jaargang, juni, nummer 5
Copy voor het volgende nummer dient uiterlijk 9 oktober 2016
in het bezit van de redactie te zijn.
Redactie:
Susanne Freytag (t/m nr. 5)
Erica Greiner
Jan Hovy a.i. (v.a. nr. 6)
Redactie-adres:
Haddingestraat 23
9711 KC Groningen
Email:
[email protected]
Reproductie en verzending:
Jaap Venekamp, Frauke Hüning
en Klazien Opten
Oplage:
300 exemplaren
34