De betekenis van vrijwilligerswerk voor kwetsbare ouderen

Prof. dr. Lesley Hustinx Vakgroep Sociologie UGent

Studiedag ‘Samen Zorg Dragen Voor Elkaar’ Project ‘Anders Ouder Worden’, Cera – Lucas 29 september 2011

Opbouw presentatie

• • • • Ouderen in vgl met jongere generaties Betekenis vrijwilligerswerk voor ouderen Waarom participeren ouderen niet?

Vrijwilligerswerk en kwetsbare ouderen

Definitie vrijwilligerswerk Onbetaalde en onverplichte activiteiten voor anderen/de bredere samenleving in georganiseerd verband

Vrijwilligerswerk ouderen

In vergelijking met jongere generaties … – nemen ouderen minder deel aan vrijwilligerswerk – maar zijn ouderen meer actieve vrijwilligers – hebben ouderen andere motieven – engageren ouderen zich in andere organisaties (en nemen andere taken op) • Er is een grote bereidheid tot deelname bij niet participerende ouderen (vrijwilligerspotentieel)

(Erlinghagen & Hank, 2006)

Twee perspectieven

• • Productiviteit – De kost van de vergrijzing – ‘Productive ageing’: nog steeds productief via onbetaalde activiteiten Integratie en welzijn – Bepaalde posities bevorderen integratie – Vrijwilligerswerk heeft positieve invloed op ‘psychosociale bronnen’ individu

(Erlinghagen & Hank, 2006)

Van Willigen (2000)

Van Willigen (2000)

Vrijwilligerswerk en welzijn

Wondermiddel!

(en hoe meer, hoe beter!) Persoonlijk welbevinden Levensduur Gezondheid Levenskwaliteit Tevredenheid met leven Fysieke conditie Gemoedstoestand Vertrouwen Zelfrespect

Verklaringen

1. Activiteit theorie 2. Roltheorie 3. Continuïteitstheorie 4. Socio-emotionele selectiviteitstheorie 5. Sociaal model van gezondheidspromotie

Waarom participeren ouderen niet?

• • Ideale leefstijl versus ‘serious leisure’ (Stebbins, 1996) = ‘niet willen’ Vrijwilligerswerk (én bereidheid): ‘dominante status model’ = ‘niet kunnen’

(Erlinghagen & Hank, 2006)

(Erlinghagen & Hank, 2006)

Waarom participeren ouderen niet?

• • Ideale leefstijl versus ‘serious leisure’ (Stebbins, 1996) = ‘niet willen’ Vrijwilligerswerk (én bereidheid): ‘dominante status model’ = ‘niet kunnen’ ≅

kwetsbaarheid bij ouderen

Tilburg Frailty Indicator

• • • • • • • •

Fysieke kwetsbaarheid

slecht lopen slecht evenwicht kunnen bewaren lichamelijk moe zijn slecht horen slecht zien weinig tot niet wandelen ongewenst gewichtsverlies weinig handkracht hebben • • • •

Psychische kwetsbaarheid

geheugenklachten sombere gevoelens angstige gevoelens of nervositeit gevoelens van hulpeloosheid (slecht in staat zijn met problemen om te gaan) • • •

Sociale kwetsbaarheid

Opeenstapeling en wisselwerking alleen wonen gemis aan contacten gemis aan steun

Minstens 4 van deze kenmerken Minstens 2 van deze kenmerken Minstens 2 van deze kenmerken

Bron: SCP (2011). Kwetsbare ouderen in de praktijk. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP)

Vrijwilligerswerk en kwetsbare ouderen

• • Positieve invloed vrijwilligerswerk (nog) sterker voor groep kwetsbare ouderen Vrijwilligerswerk zowel preventieve als remediërende rol – Preventie: zorgen dat mensen al op vroegere leeftijd aan vrijwilligerswerk beginnen (continuïteitstheorie) – Remedie: toegankelijkheid vrijwilligerswerk voor kwetsbare ouderen verhogen

Vrijwilligersbeleid voor (kwetsbare) ouderen

• • • • • Vrijwilligerspotentieel niet gerealiseerd!

Jong geleerd is oud gedaan Rekrutering Maatwerk Integrale kwaliteitszorg en ‘derde partijen’ Spanningsveld: Té sterke instrumentalisering ondermijnt intrinsieke kwaliteit en impact vrijwilligerswerk!