Transcript NVER Aansprakelijkheid tussenpersonen Kulk

De aansprakelijkheid van internettussenpersonen
Grondrechten afgewogen door het Europese Hof van
Justitie
Stefan Kulk
Onderzoeker, Centrum voor Intellectueel Eigendomsrecht
NVER-najaarsvergadering, 21 november 2014
Plan van behandeling
1. Waarom worden tussenpersonen
aangesproken?
2. Aansprakelijkheidsregels in het Unierecht
3. Uitspraken van het Europese Hof van Justitie
• Handhaven van auteursrechten en naburige
rechten door internetaanbieders
• Verplichting tot verwijderen zoekresultaten
2
Waarom worden tussenpersoon aangesproken?
Het is niet altijd duidelijk wie er onrechtmatig
handelt (identificatieprobleem)
Het is niet altijd mogelijk om de degene die
onrechtmatig handelt aan te spreken (probleem
van ongrijpbaarheid)
Het kost veel tijd en geld om individuele
inbreukmakers aan te spreken (effectiviteit)
3
Aansprakelijkheidsregels in
het Unierecht
4
Algemene aansprakelijkheidsbeperkingen
Aansprakelijkheidsbeperkingen art. 12-14 Richtlijn
Elektronische Handel (2000/31/EG)
• “Doorgeefluik”
• “Caching”
• “Hosting”
Aansprakelijkheidsbeperkingen gelden t.a.v. allerlei
doorgegeven of opgeslagen informatie.
5
Algemene aansprakelijkheidsbeperkingen
Geen verplichting tot schadevergoeding m.b.t.
doorgegeven of opgeslagen informatie.
Rechterlijk verbod of bevel kan wel.
Maar geen “algemene toezichtsverplichting”
(art. 15 Richtlijn Elektronische Handel)
6
Specifieke regels intellectueel eigendomsrecht
Artikel 8(3) Richtlijn Auteursrecht (2001/29/EG)
“De lidstaten zorgen ervoor dat de rechthebbenden kunnen
verzoeken om een verbod ten aanzien van tussenpersonen wier
diensten door een derde worden gebruikt om inbreuk te maken op
een auteursrecht of naburige rechten.”
Artikel 11 Richtlijn Handhaving Intellectueleeigendomsrechten (2004/48/EG)
“[…] De lidstaten dragen er tevens zorg voor dat de
rechthebbenden om een rechterlijk bevel kunnen verzoeken tegen
tussenpersonen wier diensten door derden worden gebruikt om
inbreuk op een intellectuele-eigendomsrecht te maken […]”
7
Handhaven van
auteursrecht door
internetaanbieders
8
Kan internetaanbieder verplicht worden tot
installeren filtersysteem?
Scarlet Extended NV tegen SABAM
(24 november 2011, C-70/11)
Kan internetaanbieder verplicht worden tot
blokkeren van bepaalde website?
UPC Telekabel Wien tegen Constantin Film
Verleih
(27 maart 2014, C-314/12)
9
Scarlet tegen SABAM
Het filtersysteem in kwestie:
• Een filtersysteem waarbij de internetaanbieder uit alle
communicatie van zijn klanten bestanden selecteert
die in peer-to-peer netwerken worden gedeeld.
• De internetaanbieder selecteert de bestanden die
werken bevatten die door intellectuele
eigendomsrecht beschermd worden.
• De internetaanbieder bepaalt de van illegaliteit van
uitgewisselde bestanden.
• De internetaanbieder blokkeert de illegaal
10
uitgewisselde bestanden.
Scarlet tegen SABAM
Het Europese Hof:
“Het aan de betrokken internetprovider opgelegde
rechterlijk bevel om het litigieuze filtersysteem in te
voeren, verplicht die internetprovider bijgevolg tot het
actief toezicht houden op alle gegevens van al zijn
klanten teneinde elke toekomstige inbreuk op
intellectuele-eigendomsrechten te voorkomen. Dat bevel
onderwerpt die internetprovider dan ook aan een door
artikel 15, lid 1, van richtlijn 2000/31 verboden
algemene toezichtverplichting.”
11
Scarlet tegen SABAM
Bovendien…
“Om te beoordelen of dat rechtelijk bevel in
overeenstemming is met het Unierecht, moet
bovendien rekening worden gehouden met de
vereisten die voortvloeien uit de bescherming van
de toepasselijke grondrechten […]”
12
Scarlet tegen SABAM
Nationale autoriteiten en rechterlijke instanties moeten “juist
evenwicht” van grondrechten verzekeren:
• Recht op bescherming intellectuele eigendom
(art. 17 (2) Handvest)
• Recht op bescherming van de vrijheid van ondernemerschap (art. 16
Handvest)
Maar ook grondrechten van internetgebruikers zijn in het geding:
• Privacy (art. 8 Handvest)
• Vrijheid om informatie te ontvangen of te verstrekken
(art. 11 Handvest)
13
Scarlet tegen SABAM
Conclusie, dictum
De relevante richtlijnen “samen gelezen en
uitgelegd tegen de achtergrond van de vereisten
die voortvloeien uit de bescherming van de
toepasselijke grondrechten, moeten aldus worden
uitgelegd dat zij eraan in de weg staan dat een
internetprovider door de rechter wordt gelast een
filtersysteem in te voeren […]”
14
UPC Telekabel
Europese Hof:
Is internetaanbieder die toegang verschaft tot een website
met een “illegaal aanbod” van films een tussenpersoon in de
zin van art. 8(3) Auteursrecht Richtlijn?
• Ja.
Staan de door het Unierecht erkende grondrechten eraan in
de weg dat een internetaanbieder wordt verboden om de
toegang tot een website te blokkeren zonder dat wordt
aangegeven hoe, en zonder dat wordt aangegeven dat de
internetaanbieder kan ontkomen aan dwangsommen als hij
aantoont al het redelijke te hebben gedaan?
•
…
15
UPC Telekabel
Toetsing van Oostenrijkse figuur “Erfolgsverbot”
• Adressaat dient te voorkomen dat een bepaald
resultaat intreedt en mag zelf bepalen welke middelen
hij daartoe inzet.
• Of het mogelijk is om het resultaat daadwerkelijk te
voorkomen wordt bij de vaststelling van het algemene
verbod niet onderzocht.
• Ook de vraag hoe het verbod zich verhoudt tot de
grondrechten van betrokkenen komt bij de vaststelling
niet aan de orde.
16
UPC Telekabel
Europese Hof van Justitie:
•
Bij de implementatie van een richtlijn moeten Lidstaten
ervoor zorgen “dat zij zich baseren op een uitlegging van
de richtlijn die een juist evenwicht waarborgt tussen de
toepasselijke en door de Unierechtsorde beschermde
grondrechten.”
•
Autoriteiten en rechterlijke instanties in de Lidstaten
moeten bij de toepassing van dat nationale recht er ook
voor zorgen “dat zij zich niet baseren op een uitlegging
van deze richtlijn die indruist tegen deze grondrechten of
andere algemene beginselen van het Unierecht, zoals het
17
evenredigheidsbeginsel.”
UPC Telekabel
Grondrechtenweging door het Europese Hof:
• Recht op bescherming van intellectuele
eigendom (art. 17(2) Handvest)
• Vrijheid van ondernemerschap van
internetaanbieder (art. 16 Handvest)
• Vrijheid van informatie van internetgebruikers
(art. 11 Handvest)
18
UPC Telekabel
Conclusie, dictum:
“De door het Unierecht erkende grondrechten moeten aldus worden
uitgelegd dat zij niet [aan het rechtelijke bevel in de weg staan],
evenwel op de dubbele voorwaarde dat de genomen maatregelen de
internetgebruikers niet nodeloos de mogelijkheid ontzeggen om zich
rechtmatig toegang tot de beschikbare informatie te verschaffen en
dat deze maatregelen tot gevolg hebben dat niet-toegestane
oproepingen van de beschermde werken worden verhinderd of
minstens bemoeilijkt en zij internetgebruikers die gebruikmaken van
de diensten van de adressaat van dat bevel ernstig ontraden om zich
toegang te verschaffen tot deze in strijd met het intellectueleeigendomsrecht voor hen beschikbaar gestelde werken, wat de
nationale autoriteiten en rechterlijke instanties dienen na te gaan.” 19
Verplichting tot verwijderen
zoekresultaten
20
Kan zoekmachine-exploitant verplicht worden
zoekresultaten voor een naam te verwijderen?
Google Spain en Google Inc. tegen AEPD en
Mario Costeja González (13 mei 2014, C-131/12)
Toepassing Google Spain-arrest in Nederland
X. tegen Google Netherlands en Google Inc.
(Rb. Amsterdam, 18 september
2014,ECLI:NL:RBAMS:2014:6118)
21
22
Google Spain
Het Europese Hof:
Verwerkt Google persoonsgegevens?
• Ja.
Is Google “verantwoordelijke” in de zin van de
richtlijn?
• Ja.
Heeft de “betrokkene” recht op verwijdering van
zoekresultaten?
• …
23
Google Spain
Het Europese Hof over grondrechten:
“Het Hof heeft reeds geoordeeld dat richtlijn 95/46,
doordat zij een regeling treft in verband met de
verwerking van persoonsgegevens die afbreuk kan doen
aan de fundamentele vrijheden, en inzonderheid aan het
recht op privéleven, noodzakelijkerwijs moet worden
uitgelegd op basis van de grondrechten, die volgens
vaste rechtspraak integrerend deel uitmaken van de
algemene rechtsbeginselen waarvan het Hof de
eerbiediging verzekert”
24
Google Spain
Het Hof over de aantasting van het recht op privacy en
bescherming persoonsgegevens:
“[…] aangezien elke internetgebruiker op basis van deze verwerking
via de resultatenlijst een gestructureerd overzicht kan krijgen van de
over deze persoon op het internet vindbare informatie, die potentieel
betrekking heeft op tal van aspecten van zijn privéleven en die, zonder
deze zoekmachine, niet of slechts zeer moeilijk met elkaar in verband
had kunnen worden gebracht, en deze internetgebruiker aldus een min
of meer gedetailleerd profiel van de betrokkene kan opstellen.
Bovendien is de inmenging in deze rechten van de betrokkene des te
sterker door de belangrijke rol van internet en zoekmachines in de
moderne samenleving, waardoor de in een dergelijke resultatenlijst
weergegeven informatie overal beschikbaar is”
25
Google Spain
Privacy-focus van het Europese Hof:
Het recht op verwijdering van resultaten heeft “in beginsel
voorrang niet enkel op het economische belang van de
exploitant van de zoekmachine, maar ook op het belang van
dit publiek om deze informatie te vinden wanneer op de naam
van deze persoon wordt gezocht. Dit zal echter niet het geval
zijn indien de inmenging in de grondrechten van de
betrokkene wegens bijzondere redenen, zoals de rol die deze
persoon in het openbare leven speelt, wordt gerechtvaardigd
door het overwegende belang dat het publiek erbij heeft om,
door deze opneming, toegang tot de betrokken informatie te
krijgen.”
26
Google Spain toegepast in Nederland
Veroordeelde crimineel eist verwijdering van zoekresultaten
die verwijzen naar informatie over een boek waarin een
personage dezelfde naam draagt als de crimineel.
Rb. Amsterdam, 18 september 2014,ECLI:NL:RBAMS:2014:6118
27
Google Spain toegepast in Nederland
Rechtbank Amsterdam legt een ander accent dan het Europese Hof:
“Ten aanzien van de vorderingen jegens Google Inc wordt allereerst
overwogen dat terughoudendheid is geboden bij het opleggen van
beperkingen aan de werking van een zoekmachine als Google Search.
Zoekmachines als Google Search vervullen immers een belangrijke
maatschappelijke functie. Het internet bevat een onmetelijke hoeveelheid
informatiebronnen, waaronder een onvoorstelbaar groot aantal websites. De
inhoud van het internet verandert bovendien per seconde. Zoekmachines
helpen de internetgebruiker in deze oceaan van informatie bij het zoeken
naar de informatie waarnaar hij/zij op zoek is. Verder is van belang dat
zoekmachines zonder menselijke tussenkomst functioneren, in die zin dat de
zoekresultaten via een geautomatiseerd systeem volgen op door de
internetgebruiker ingevoerde zoektermen. De functie van catalogus, die de
zoekmachine in feite is, zou ernstig worden belemmerd indien strenge
beperkingen aan de werking ervan zou worden opgelegd en daarmee zou de
zoekmachine aan geloofwaardigheid inboeten.”
28
Google Spain toegepast in Nederland
Rechtbank Amsterdam:
“Dat neemt echter niet weg dat een betrokkene […] op grond van artikel 36
en 40 Wbp de voor de verwerking verantwoordelijke instantie[…] kan
verzoeken bepaalde gegevens niet langer te verwerken dan wel te
verwijderen, waarbij voor de uitleg en toepassing van artikel 36 en 40 Wbp
aansluiting moet worden gezocht bij de Privacyrichtlijn en het Costejaarrest.”
“Bij de toepassing van beide bepalingen is van belang dat twee
fundamentele rechten in het geding zijn, te weten het recht op privacy van
eiser (artikel 8 EVRM) en het recht op informatievrijheid van Google Inc
(artikel 10 EVRM en artikel 7 Grondwet), terwijl ook de belangen van de
internetgebruikers, webmasters en aanbieders van informatie op het
internet in het oog gehouden moeten worden.”
29
Conclusie
•
•
•
Nationale rechter dient bij de uitleg van implementatiewetgeving
rekening te houden met de door het Unierecht beschermde
grondrechten.
Europees Hof van Justitie schrijft niet alleen grondrechtenweging voor,
maar geeft ook aan hoe die moet plaatsvinden (Scarlet, UPC
Telekabel).
In zijn Google Spain-arrest bekijkt het Hof de problematiek vooral
vanuit het perspectief van privacybescherming. Een weging van
relevante grondrechten blijft achterwege.
• De reden hiervoor kan zijn dat de Unierechtelijke regels
omtrent bescherming van persoonsgegevens een duidelijker
afwegingskader bieden dan de regels met betrekking tot de
rol van tussenpersonen bij de handhaving van intellectuele
eigendomsrechten.
30
Dank!
Stefan Kulk
[email protected]
www.stefankulk.nl / www.theiii.org
@internetvslaw
31
Stellingen
•
Het Europese Hof van Justitie schenkt in zijn Google Spain arrest te
weinig aandacht aan het recht op vrijheid van meningsuiting.
•
Het wordt tijd om de maatregelen die opgelegd kunnen worden aan
een tussenpersoon te harmoniseren. Hoe zou dat moeten?
– Specifieke regels?
– Algemene zorgvuldigheidsnorm?
32