Transcript Programmaboekje OMD Roosendaal 2016

OPEN MONUMENTENDAG 2016
Monumenten staan stuk voor stuk symbool voor onze cultuur, nauw
verbonden met onze individuele én nationale identiteit. Het is erfgoed
dat ons direct confronteert met onze herkomst.
Open Monumentendag 2016, in het weekend van 10 en 11 september,
staat in het teken van iconen en symbolen. Daarmee wordt bij deze
30ste editie van het evenement verwezen naar beelden en tekens met
een bijzondere extra betekenis. In monumenten zie je ze overal: van
binnen en van buiten, in ornamenten, in reliëfs, in schilderingen. De
monumenten zelf kunnen ook iconische waarde hebben in het
landschap of in de stad, zoals kerktorens, molens, stadhuizen en
kastelen.
Met historische èn hedendaagse symbolen en iconen kan aandacht
worden gevraagd voor zeer uiteenlopende gebouwen, maar ook voor
accenten in het (straat)landschap.
Eigenaren van monumenten, musea en andere organisaties stellen dit
weekend hun monumentale pand of collectie open voor u. We hopen
dat u veel genoegen beleeft aan dit bijzondere weekend.
opengestelde panden zijn herkenbaar aan de Open
Monumentendagvlag
afwijkende openingstijden staan aangegeven bij de
betreffende locatie
(r) rijksmonument; (g) gemeentelijk monument
PROGRAMMA
Vrijdag 9 september 2016
 Scholenproject: op verzoek en na opgave kunnen schoolklassen een bepaald
monument onder begeleiding van een deskundige bezoeken.
 19:00 – 20:00 uur • Beiaardconcert Carl van Eyndhoven (België, beiaardier Tilburg)
 20:15 – 21:45 uur • Rabozaal in De Kring: OMD-lezing Carl van Eyndhoven en
Michel Gottmer met muzikaal intermezzo door herenensemble Stramien o.l.v.
Joseph Dekkers en gezellige afsluiting (tot 22:30 uur).
Zaterdag 10 september 2016
10.00 uur
: Start van de Open Monumentendag in Roosendaal bij de St Jan
aan de Markt door burgemeester Jacques Niederer. Toni Raats bespeelt het carillon.
De toren is te bezoeken. Vanaf 10.00 uur zijn de monumenten geopend.
LIJST VAN OPENGESTELDE MONUMENTEN:
blz.
Roosendaal
Kade 21
Markt 54
Markt 1
Markt 2
Markt 2
Bloemenmarkt 14
Vincentiusstraat 3-7
Nieuwstraat 11
Stationsplein 1
St. Josephstraat 2
Bredaseweg
Amerikalaan 10c
Willem Elsschotlaan
Damastberg 108
O. L. Vrouwekerk
Emile van Loonhuis
Raadhuis
Sint-Janskerk
toren met beiaard + speelprogramma
Anno 1810
Mariadal
Mariagaard
NS Station
kerk en pastorie
Oude begraafplaats
molen De Twee Gebroeders
molen De Hoop (zondag)
Schuurkapel (zondag)
7
8
9
10
11
15
16
17
18
21
22
23
24
25
Nispen
Dorpsstraat 26a
Kerkplein 1
Beltkorenmolen
H. Maria Hemelvaartkerk
27
28
Wouw
Torenplein 1
Akkerstraat 11
Sint Lambertuskerk
molen De Arend
30
32
Zegge
O L Vrouwestraat 105, 107, 108 ensemble kapel-kerk-pastorie
34
REIS MET OLDTIMERS
In de Molenstraat tegenover het Tongerlohuis staat een klassieke bus klaar.
Deze rijdt een vaste route langs haltes bij het station met op loopafstand het
klooster van Mariadal, de Paterskerk, de Josephkerk en de begraafplaats aan de
Bredaseweg, Molenstraat met op loopafstand de St Jan.
STAP GRATIS IN!
Bovendien staan daar ook historische automobielen klaar van de Oldtimer Vrienden
Club Roosendaal (OVCR). Deze brengen u naar elk gewenst monument.
Deze dag rijden zij speciaal naar het Brandweermuseum op het landgoed Wouwse
Plantage. U heeft daar alleen toegang als u met één van deze oude wagens meerijdt!
De OVCR is een gezelschap van vrienden die de passie voor
oldtimers delen. De leden komen uit de hele regio, maar de
motor draait in Roosendaal. Met activiteiten als tourritten en
sleutelavonden biedt de club gelegenheid om actief van de
oldtimers te genieten, zowel met de eigen leden als met andere
liefhebbers. Daarbij zetten zij de voertuigen graag in voor goede
initiatieven in de regio; delen is immers vermenigvuldigen!
Lid worden of meer informatie? Stuur een e-mail naar [email protected].
HURKSWANDELING * Hurkswandeling * Hurkswandeling
Het Hurks Genootschap organiseert twee wandelingen langs markante werken van
Jac Hurks in de driehoek Ludwigstraat - Dr. Lemmensstraat - Burg. Schoonheytstraat,
met een uitstapje naar Lyceumlaan en Brugstraat. Waar mogelijk worden enige
interieurs bezocht. De wandeling duurt zo’n 1,5 tot 2 uur.
Vertrektijden: 11.00 uur en 13.30 uur vanuit de bibliotheek.
ANDERE WANDELINGEN / RONDLEIDINGEN
Wandelingen om 11.00, 13.00 en 15.00 uur langs symbolen in Roosendaal o.l.v. Jan
Jongmans. Vertrekpunt bij de St. Jan.
Rondleiding Mariadal met Cor van Nispen om 11.00, 13.00 en 15.00 uur. (zie blz. 16)
Rondleiding Oude Begraafplaats (Bredaseweg) om 11.00, 12.30, 14.00 en 15.30 uur
(zie blz. 22).
LEZING OP VRIJDAGAVOND 9 SEPT. OM 20.15 UUR
Vrijdag 9 sept. om 20.15 uur is de OMD-lezing in de Rabozaal in De Kring tot 21.45
uur, met muzikaal intermezzo door herenensemble Stramien o.l.v. Joseph Dekkers en
gezellige afsluiting (tot 22:30 uur). Toegang gratis.
Stichting Open Monumentendag Roosendaal,
email: [email protected]
Informatiepunt Open Monumentendag:
VVV Roosendaal, Markt 71, tel. 0165.554400
interessante sites:
www.openmonumentendag.nl
www.erfgoedroosendaal.nl
ROOSENDAAL
op zaterdag 10 september van 10.00 u. tot 17.00 u. (tenzij anders vermeld)
+++
Kade 21 – O. L. Vrouwekerk (r)
In 1868 werd de noodkerk gebouwd
in het zgn. ‘klein Roosendaal’, het
gedeelte aan de andere kant van de
spoorlijn. De paters Redemptoristen
wilden zich in West Brabant vestigen
vanwege hun activiteiten in de streek.
Er kwam een klooster met een
kloosterkerk maar de kerk had wel
een
openbare
functie
(een
parochiekerk kon het niet zijn want de
taak van de Redemptoristen was het
prediken van missie en retraites).
Toen de noodkerk net in gebruik was
genomen, bleek al snel dat hij te klein
was omdat de Paterskerk een lokale
en een regionale functie had en die tot het einde zou houden. De definitieve kerk
werd gebouwd in 1874 naar een ontwerp van architect Th. Asseler in een romaansbyzantijnse stijl voor de paters Redemptoristen. De keuze hiervoor heeft waarschijnlijk
te maken met de patrones van de kerk: O.L. Vrouw van Altijddurende Bijstand. Dit is
de naam van een byzantijnse icoon uit de 15 e eeuw, geschilderd op Kreta en in 1498
naar Rome gebracht. In 1853 vertrouwde Paus Pius IX de verering en verspreiding
van deze icoon toe aan de Redemptoristen.
De kerk werd tussen 1907 en 1909 verbouwd door A. de Bruijn, onder toezicht van
P.J.H. Cuypers. De kerk werd met 3½ travee verlengd en voorzien van een
vieringtoren, de kooromgang verdween. Tussen 1963 en 1968 werd de kerk
gerestaureerd onder leiding van J. Hurks. Onlangs is weer een restauratie voltooid.
In de kerk zijn diverse presentaties. Het schilderen van iconen wordt toegelicht en
uitgevoerd door medewerksters van Spirit in Roosendaal. Er is een tentoonstelling
ingericht met symbolen. De kosters stellen liturgische bijzonderheden ten toon. Het
orgel wordt bespeeld. De Cantores van Onze Lieve Vrouw verzorgen een optreden.
Er zijn rondleidingen in kerk, klooster en de Paterstuin.
Markt 54 – Emile van Loonhuis (r)
In 1865 liet Emile van Loon een bestaand woonhuis verbouwen, dat in 1892 werd
uitgebreid naar een plan van architect M. Vergouwen. Voor een inwendige
verbouwing in 1929 tekende de architect J. Th. Cuypers. In 1936 werd het pand
gemeentehuis.
De vestibule en het trappenhuis met het glas-in-lood, de tuinzaal met de "zeven
werken van barmhartigheid" en ook de marmeren schouw en de muurschilderingen
van G. de Morée in de vroegere kamer van de burgemeester geven het pand
voornaamheid.
Door de bouw van Marktstede is de relatie van het pand met de tuin, het huidige
Emile van Loonpark, geheel verdwenen. De tuinaanleg uit 1883 van tuinarchitect
Heerma van Voss bleef behouden, al verdwenen de 18 e-eeuwse tuinbeelden
‘Hercules’ en ‘Venus’.
Markt 1 – Raadhuis (r)
Achter het uit 1810 daterende neoclassicisme gaat nog metselwerk schuil van het
tijdens het Twaalfjarig Bestand in Hollandse renaissancestijl heropgebouwde
vrijheidshuis. De overwelfde benedenverdieping van het eerste raadhuis bleef daarbij
bewaard. In de negentiende eeuw, nadat Roosendaal door koning Lodewijk Napoleon
tot stad was verheven, sprak men zelfs van het Stadhuis aan de Groote Markt. Het
fraaie smeedwerk van de balustrade stamt dan ook uit die tijd. Een grootschalige
renovatie in 1974 betekende het einde van alle eclectische toevoegingen uit 1898 van
de architect M. Vergouwen. De 18e-eeuwse hardstenen schouw uit de raadzaal zakte
een verdieping en vormt daar een oneigenlijk decoratief element in het nieuwe
interieur van de burgerzaal.
Sinds jaar en dag wordt het ensemble ‘kerk en
raadhuis’ op de Markt gezien als hét icoon van
Roosendaal. Dat is nog steeds het geval, al hebben
monumentale waarden aan dit karakteristieke
Brabantse marktplein het al vaak moeten ontgelden.
Jan van Nassau
Markt 2 – Sint-Janskerk (r)
De kerktoren kreeg zijn huidige vorm in 1839. Inwendig geeft de toren nog zeer oude
bouwsporen prijs. De bewoners van de donken vroegen in 1266 om een bedienaar
voor de kapel die in 1268 ‘in loco dicto Rosendale’ gebouwd bleek te zijn. Zeven
eeuwen later kreeg de toren een bedienaar van het carillon waarmee in 1968
eveneens de viering van 700 jaar Roosendaal werd opgeluisterd.
In de kerk vragen ook de symbolen op de interieurstukken uw aandacht. Hopelijk
komt het nog eens tot een herwaardering van het gebouw en tot aanpassingen die
nodig zijn om het monumentale kerkorgel weer te laten klinken,
maar dan in een monumentale ruimte met de akoestische
kwaliteit die men van een concertzaal mag verwachten.
Boven het portaal prijkt in koper de naam van Johannes de
Doper, al sedert eeuwen de patroon van zowel de kerk als van
Roosendaal zelf. In de kerk herinneren de twee zijaltaren nog
aan de schuurkerk op de plaats van de schouwburg aan de Kerkstraat. De nissen met
de beelden zijn toevoegingen uit 1839. De nis van het Maria-altaar wordt omlijst door
geschilderde panelen die de 15 geheimen van de rozenkrans voorstellen.
De toren zingt 1966 – 2016
Vandaag heet de beiaardier u welkom in zijn domein boven in de toren, maar als
u opziet tegen de klim kunt u ook in de kerk terecht om indrukken van de
beiaard op te doen.
Kort na de bevrijding in 1945 zijn in veel plaatsen in Nederland initiatieven genomen
om tot opstelling van een beiaard te komen. Waarschijnlijk deden de gruwelen, tijdens
de oorlog ondervonden, de mensen naar een menswaardiger wereld verlangen. Zo
ook in Roosendaal, waar men in 1949 van particuliere zijde het initiatief nam om de
St. Janstoren zingend te maken. Spijtig genoeg slaagde men er niet in deze plannen
te realiseren. Een nieuwe poging, enkele jaren later, was eveneens tot mislukking
gedoemd. Niettemin was de basis gelegd.
In 1960 werd een nieuw initiatief genomen, deze keer door de gemeenteraad die een
krediet voteerde voor een eenvoudige beiaard. Nu lag provinciale overheid dwars.
Pas een vierde poging leidde tot verwezenlijking. In 1966 kon een beroep worden
gedaan op de inhoud van lokale fondsen die intussen waren gevormd en wel met
name het J.H. Witte-fonds, dat was ingesteld door de directeur van Vroom &
Dreesman N.V. te Breda. Dhr. Witte bood, ter gelegenheid van de opening van het
nieuwe warenhuis aan de Nieuwe Markt, de gemeente Roosendaal en Nispen een
financiële schenking aan. Als aandenken aan dit feit kreeg de cis2-klok de naam van
deze directeur alsmede een toepasselijke inscriptie.
Ook enkele particulieren schonken nog kleine bedragen. De financiering was aldus
verzekerd en nadat aan het beschikbaar gestelde krediet goedkeuring was verleend,
kon de gemeente aan Petit & Fritsen de opdracht verstrekken om bij de reeds
aanwezige a1-klok maar liefst 46 nieuwe klokken te gieten. Vermeldenswaard is dat
de b1-klok de namen draagt van prinses Beatrix en prins Claus, alsmede hun
huwelijksdatum 10 maart 1966 en een gedicht.
Zaterdag 26 november 1966 werd de beiaard in gebruik genomen. Van 15 tot 16 uur
gaf Leen ’t Hart de eerste bespeling, waarbij hij onder andere de door hem
gecomponeerde ‘Intrada alla Marcia’ (die hij opdroeg aan het koninklijk paar) ten
gehore bracht. De Roosendaalse beiaard betekende een mijlpaal in de beiaardkunst
als 125ste klokkenspel met stokkenklavier in Nederland.
Klokkenspel
De door Petit & Fritsen
gegoten beiaard heeft 47
klokken volgens de reeks
a1 (482 kg) -b1-cis2chromatisch-a5. Zij zijn
als c2-d2-e2chromatisch-c6 op het
klavier aangesloten.
Alle klokken zijn in 1966
gegoten met
uitzondering van de a1
die in 1959 vervaardigd
is. Bij de renovatie in
1994 is het carillon van
achter de galmgaten
naar de lantaarn
verhuisd en is er een es1
klok aan toegevoegd.
In de toren bevinden zich verder nog 3 luidklokken:
1. Een klok van 650 à 700 kg met toonhoogte g1 die in 1640 door Martin Marchal is
gegoten en die de naam Salvator draagt.
2. Een klok met een gewicht van 400 à 430 kg en toonhoogte bes1 die in 1635 door
Antoine Coubillot is gemaakt en die Johannes de Doper heet.
3. Een klok (482 kg en toonhoogte a1) die in 1959 door Petit en Fritsen is vervaardigd
en die de naam Norbertus draagt. Als opschrift heeft zij: “Nu de vijand is verslagen
luid ik weer mijn levensdagen”. Deze klok dient als basisklok voor de beiaard. Hij
vervangt een in 1715 door Willem Witlockx te Antwerpen gegoten klok die in 1943
werd gevorderd en niet terugkeerde.
Beiaardier
Michel Gottmer uit Etten-Leur was van
1966 tot 2010 de eerste stadsbeiaardier.
In 2010 is Toni Raats uit Roosendaal
benoemd in die functie. Hij studeerde
tussen 1988 en 1998 aan de Koninklijke
beiaardschool ‘Jef Denijn’ te Mechelen.
Daarnaast speelt hij op het carillon van
de St. Martinuskerk te Halsteren. Verder
is hij organist in de O. L. Vrouwekerk
aan de Kade en begeleider van het St.
Alphonsuskoor, de cantores,
herenensemble Stramien en Vivace uit
Heerle. ‘s Zomers maakt Toni een
tournee door Nederland en Vlaanderen.
In 2012 maakte hij een grote tournee
door de Verenigde Staten en Canada langs de meest uitgebreide en zware
klokkenspelen ter wereld. In Chicago woog de zwaarste klok bijvoorbeeld 18.500 kilo.
Toni Raats stelt zich ten doel de beiaard dichter bij het publiek te brengen en wil
vooral aansluiten bij de diverse culturele mogelijkheden in de stad. De beiaard kan
daarmee onderdeel uitmaken van het culturele centrum in de driehoek van
Schouwburg ‘de Kring’, Tongerlohuys, St. Jan, Tongerloplein, Oude Markt en Emile
van Loonpark. Het carillon verhoogt het verblijfsklimaat in de stad en kan
verbindingen maken tussen mensen en culturen.
Speeltijden
Deze waren de eerste jaren op zaterdagmiddag, maar zijn nu sinds jaar en dag
gekoppeld aan de maandagmarkt tussen 14:00 en 15:00 uur. Iedere maandag
worden eerst de oude luidklokken geluid en verzorgd. Toni Raats geeft een
gevarieerde beiaardbespeling door alle tijden en stijlen heen.
Verder is de beiaard te horen op koopzondagen, nationale feestdagen en is er in de
zomer op de dinsdagavonden een concertserie. Er kan geluisterd worden vanaf de
gezellige terrassen rondom de St. Jan, maar ook meer in stilte vanuit het Emile van
Loonpark en Tongerlotuin.
PROGRAMMA TIJDENS HET OPEN MONUMENTENWEEKEND
Vrijdag 9 september
19:00 – 20:00 uur • Beiaardconcert Carl van Eyndhoven (België, beiaardier Tilburg)
20:15 – 21:45 uur • OMD-lezing Carl van Eyndhoven en Michel Gottmer met muzikaal
intermezzo door herenensemble Stramien o.l.v. Joseph Dekkers en gezellige
afsluiting (tot 22:30 uur).
Zaterdag 10 september
10:00 uur • Opening monumentendag met quatre mains beiaardspel van
stadsbeiaardier met verrassende Roosendaalse gast. Achtereenvolgens tot 12:00 uur
Juke Box Beiaard door Toni Raats op verzoek. Diverse activiteiten en verrassingen
rondom klok, klepel en orgel.
13:00 – 15:00 uur • Open huis bij de beiaardier boven in de toren.
15:00 – 16:00 uur • tweede ronde van het Juke Box Concert.
Zondag 11 september
14:00 – 15:00 uur • Beiaardconcert Toni Raats met Yickl band.
Maandag 12 september
14:00 – 15:00 uur • 50 jaar marktbespeling door Toni Raats.
Dinsdag 13 september
20:00 – 21:00 uur • Afsluitend concert door Toni Raats met damesensemble Vivace
uit Heerle o.l.v. Wilma Bergmans.
Voor al uw stukadoorswerk; ook voor monumenten
Pleisterwerk, Schuurwerk, Sierpleister (spachtelputz, barokpleister,
granol),Spack spuitwerk, Lijsten en Ornamenten
0165-542314 of 06-13697958
[email protected]
Bloemenmarkt 14 – Anno 1810 (r)
In deze in 1810 gebouwde classicistische zaalkerk, ontwerp van architect H. Huysers,
kwamen tot voor enkele jaren leden van de Hervormde Gemeente bijeen voor de
zondagviering. Intussen staat het gebouw bekend als trouwlocatie, vergaderzaal,
ruimte voor feesten, lezingen e.d.
Het voorfront met de entree en de gekoepelde achtkante lantaarn, bekroond door een
vergulde engel met bazuin als windwijzer, geven het gebouw voornaamheid.
Vandaag in het bijzonder kunt u de akoestische kwaliteit van de ruimte ervaren bij een
optreden vanaf 13.00 uur van clavecinist Karel Smagge. Op zijn historische
instrument brengt hij prachtige muziek uit een vervlogen tijd.
Vincentiusstraat 3-7 - Mariadal – (r)
Het klooster Mariadal is gesticht in 1934. De oorsprong van de congregatie van
Mariadal lag aan de Roosendaalse Molenstraat. Daar huurde de stichteres van de
congregatie, Mére Marie-Joseph Raaymakers op 1 september 1832 een huis van de
Roosendaalse burgemeester Van Gilse. In 1910 werd het complex uitgebreid met een
pensionaat, een mulo, een kweekschool en scholen voor de kinderen uit de SintJansparochie. In 1919 kwam daar nog het Sint-Gertrudislyceum bij. Kortom niet alles
kon meer in de Molenstraat gehuisvest worden. Een nieuw klooster voor de opleiding
van zusters en het besturen van de congregatie was
hard nodig. Dat werd klooster en nieuw moederhuis
Mariadal in de Vincentiusstraat. De architecten waren J.
Cuypers uit Roermond en FB Sturm uit Roosendaal.
De zusters Franciscanessen hebben Mariadal vijf jaar
geleden verlaten, maar er zijn nog voldoende religieuze
symbolen en iconen te bewonderen.
In de kapel zijn drie rondleidingen, om 11.00, 13.00 en
15.00 uur.
Nieuwstraat 11 – Mariagaard (r)
In vergelijking met de sobere traditionele bouw van het vroegere godshuis aan de
Kerkstraat maakt dit destijds in opdracht van de Wasservassstichting gebouwde
woonhofje een riante en bijna deftige indruk, al verloor architect A. van Hees zich niet
in uitbundigheid bij zijn ontwerp in de stijl van de Delftse School. Architect J. Elst
voorzag de kapel in 1968 o.m. van een nieuw voorportaal. De huidige inrichting van
de binnentuin is van recenter datum.
Herdenkingstentoonstelling met foto’s van Anneke van
Oorschot,
overleden
11
januari
2016
(voorheen
Kosteres van Mariagaard).
Herdenkingstentoonstelling met bouwsels van Toine
Edelbloedt, overleden 16 februari 2016. Toine maakte
bouwsels van lucifers en was van 2010 tot 2015 steeds
met zijn tentoonstelling aanwezig in Mariagaard met
Open Monumenten Dag.
Stationsplein 1 – NS Station (r)
Koningen, keizers en andere vooraanstaande lieden kwamen een eeuw geleden
langs Roosendaal, bijvoorbeeld op weg van Berlijn naar Vlissingen en daarna per
schip naar Engeland en Amerika, of van Amsterdam naar Parijs en Marseille, op
doorreis naar Nederlands-Indië. Roosendaal was al vroeg een spoorwegknooppunt
en vele rijken waren hier op doorreis naar internationale bestemmingen. Het
stationsgebouw ademde een grandeur uit met een prachtige hoge ontvangsthal,
wachtkamers en visitatiezaal voor reizigers eerste en tweede klasse.
De in 1907, midden in de weilanden, geopende nieuwbouw, waarvoor architect G. W.
van Heukelom zijn inspiratie
haalde uit het elfde-eeuwse
Kaiserschloss in Goslar (Harz),
was
ook
'het
eerste
asymmetrische
stationsgebouw in Nederland.
Het
gedeelte
stationshal
en
met
de
de
drie
wachtkamers had een hoogte
van
negentien
meter.
De
zolder bleef altijd een loze
ruimte. (Deze werd in de Tweede Wereldoorlog gebruikt door Duitse soldaten, omdat
zij op het platte dak erboven luchtdoelgeschut hadden staan. Uit die tijd zijn nog twee
muurtekeningen van een ‘vergeten soldaat’ bewaard gebleven.)
Vroeger gingen reizigers voor het buitenland vanuit de stationshal linksaf via een
veertig meter lange gang naar de visitatiezaal en die voor het binnenland meteen
rechtsaf het perron op. Het verschil in stand was duidelijk. In het linker gedeelte had
je toiletten voor ‘dames’ en heeren’,
en
rechts
voor
‘mannen’
en
‘vrouwen’. Nog altijd zijn er aan de
perronzijde
opschriften
(in
tegeltableaus) aanwezig.
Station Roosendaal is voor mij een ‘lieu de
mémoire’ zoals dat zo mooi in het Frans heet,
een plaats vol herinneringen. Daar komt bij dat
een deel van het stationsgebouw in Roosendaal
door de meest afgebroken architect van
Nederland (Van Ravesteyn) is ontworpen. Alles
wat er nog staat aan zijn gebouwen wordt met
het jaar bijzonderder. Jacqueline Fackeldey
In 1944 werd de stationshal door
bominslag en brand vernietigd. De nieuwbouw gebeurde echter in de stijl van de
Delftse School. Wie nu rondloopt in en om het monumentale pand kan nog steeds
volop details uit vroegere tijden ontdekken. Aan de voorgevel zie je de oorspronkelijke
tegeltableaus, die landen uitbeelden waar je met de trein naar toe kon. Nederland en
België ontbreken, die gingen met de afbraak van de restanten van de stationshal in
1945 verloren. Het markantste onderdeel van het interieur is wel de veertig meter
lange gang, pal achter de zeven grote ramen, naar de visitatiezaal. Zelfs de muren en
het vele tegelwerk zijn ongeschonden gebleven.
Inmiddels is het exterieur
van het stationsgebouw in
oude
luister
hersteld.
Bewust is niet teruggegrepen naar de toestand in
1907,
want
Monumentenzorg
binnen
heerst
de opvatting dat je van
een
gebouw
ook
de
geschiedenis mag aflezen.
Zaterdag 17 september vanaf 19.00 uur
start een grote actie in de Lambertuskerk
St. Josephstraat 2 - St. Josephkerk en pastorie (r)
Kerk en pastorie zijn in 1923 ontworpen door de toen jonge architect Jacques Hurks,
in opdracht van de toen eveneens jonge bouwpastoor Herman van Mierlo. Het ging
nogal vlot: Hurks kreeg de opdracht 27 februari 1923, de eerste steen werd gelegd op
29 augustus en de kerk werd ingewijd op 20 oktober 1924. Overigens was de
bouwput al uitgegraven vóór de aanbesteding en door boeren van de Kortendijk,
Langdonk en Visdonk (toekomstige parochianen) gevuld met geel zand.
Vooral kerken die eind 19e en begin 20e eeuw gebouwd werden, zijn ruim voorzien
van tekens en symbolen. Zo hebben vaak vorm en ligging van het gebouw betekenis.
En de enorme koepel, die van buiten niet zichtbaar is, staat voor de wereld blijkens
het opschrift: ‘ TE PER ORBEM TERRAR SANCTA CONFITETUR ECCLESIA’ (over
heel de wereld verheerlijkt de kerk U). Dat gaat verder in de inrichting, de beelden, de
schilderingen en de ramen. De bij de diensten gebruikte voorwerpen en gewaden
hebben een meer symbolische dan praktische betekenis.
Bij de Sint Josephkerk komt daar nog bij dat architect Hurks ook een eigen symboliek
had, die eveneens terugkomt in zijn huizen.
Tijdens uw bezoek krijgt u over dit alles uitleg: van onze gidsen en door middel van
folders of opschriften bij de diverse onderdelen, voorwerpen en liturgische kleding.
De gewelven zijn te bezichtigen en de toren te beklimmen (als het weer het toelaat).
Bredaseweg - Oude begraafplaats (g)
Hier op de oude begraafplaats ligt het DNA van Roosendaal. De invloedrijkste
medeburgers, die de ontwikkeling van Roosendaal richting hebben gegeven, liggen
hier begraven.
Diverse burgervaders die de stad door moeilijke jaren hebben geloodst, vonden er
hun laatste rustplaats. Gesneuvelde Roosendaalse militairen hebben een eigen
ereveldje met een monument, gebeeldhouwd door Niel Steenbergen, en een mooi
ereveld voor de gesneuvelde geallieerde militairen aan de ingang Kalsdonk.
Ook de 77 burgerslachtoffers van het bombardement op de melkfabriek, en de 45
gesneuvelde burgers omgekomen tijdens de bevrijding in 1944, hebben een prachtige
plaats op de begraafplaats.
Vele grafmonumenten hebben elk een eigen verhaal en zijn een bezoek dubbel en
dwars waard.
Vrijwilligers
van
de
stichting
Begraafplaatsen
Roosendaal zijn trots op de begraafplaats, en op het
werk dat ze verrichten om deze plek zo aantrekkelijk
mogelijk te blijven houden.
Ze tonen dat graag aan iedereen en geven op de open monumentendag de
gelegenheid mee te gaan met een rondleiding. Deze zijn er om 11.00, 12.30, 14.00
en 15.30 uur.
De Twee Gebroeders - Amerikalaan 10c (r)
De stellingmolen werd gebouwd door Lambertus de Wijs in 1872 aan de
Wouwseweg, de verbindingsweg tussen Roosendaal en Wouw, als opvolger van een
standerdmolen die bij de haven stond. Hij vernoemde de molen naar zijn twee zonen
Adrianus en Petrus, zoals boven de inrijpoort op de stichtingssteen te lezen is.
Pas nadat de nieuwe molen in gebruik was genomen, werd de oude gesloopt. Er
zitten dan ook geen onderdelen daarvan in de huidige molen verwerkt. Onderzoek
maakte duidelijk dat er wel onderdelen zijn verwerkt van de in 1871 gesloopte
bovenmolen van de polder Middelburg bij Waddinxveen.
In 1880 reeds werd de Twee Gebroeders voorzien van een stoommachine, die in een
apart gebouw werd opgesteld.
Een stellingmolen behoort tot de hoogste molens van Nederland. Dergelijke molens
werden gebouwd, opdat er voldoende wind kon worden gevangen. De molen maalt
graan. (foto uit 1900)
Vrijwillig molenaar Niek van Eekelen zal bij gunstige wind de molen laten draaien.
De Hoop – W. Elsschotlaan (r) Alleen open op zondag tussen 13.00 en 17.00 uur
De gesloten standerdmolen staat sinds 1967 aan de W. Elsschotlaan in de wijk
Kroeven. Daarvoor, vanaf 1896, stond deze molen aan de Bredaseweg, namelijk bij
de kruising Strausslaan, Philipslaan, Bredaseweg in Kalsdonk.
Een standerdmolen is het oudste molentype van Nederland. Het huis van de molen
moet geheel worden gedraaid om de wind te vangen. Ook deze molen maalt granen.
De molen komt oorspronkelijk uit België, waar hij in Anderlecht (Brussel) is gebouwd
en in 1880 naar Merksem bij Antwerpen is verplaatst en vervolgens dus naar
Roosendaal. (1e foto: oude locatie, 2e foto: huidige standplaats in Kroeven)
Damastberg 108 – Schuurkapel (g) Open op zondag van 10.00 u. tot 17.00 u.
De Vlaamse schuur stond er al toen in 1870 de naastgelegen langgevelboerderij
gebouwd werd. Meer dan 100 jaar was de schuur in gebruik bij een boerenbedrijf. Met
de bouw van de wijk Tolberg rijpte bij de laatste nazaat van de familie, Elisa Johanna
Kerstens, het idee om van haar schuur een kapel te maken. In samenwerking met
Natuurmonumenten werd het achterliggende veld ingericht als park. De walnoot staat
op de monumentale bomenlijst. Op 28 mei 1999 zegende bisschop Muskens de kapel
in. Een kruis in de gevel van deze Vlaamse schuur verwijst naar de niet voor de hand
liggende huidige functie.
De schuurkapel bestaat uit een grote ruimte voor de reguliere vieringen en een kleine
dagkapel. In de voorgevel van deze Vlaamse schuur met rieten kap zijn in het
onregelmatige metselwerk sporen van vroegere verbouwingen en reparaties te zien.
Een deel van de langgevel bestaat uit zwarte gepotdekselde houten planken.
Vlaamse schuren komen vooral in het westen van Brabant voor. Kenmerkend is dat
de schuur los staat van het woonhuis van de boerderij en dat de ingang aan de korte
kant van de schuur zit.
NISPEN
op zaterdag 10 september van 10.00 u. tot 17.00 u.
+++
Dorpsstraat 26a –
Beltkorenmolen (r)
Nu de uit 1850
daterende molen van
de familie Aerden
weer in volle glorie
staat te pronken als
karakteristiek
element in het
dorpssilhouet, is het
logisch dat hij een
prominente plaats
inneemt in het
programma van de
Open
Monumentendag in
Nispen. Het betreft
een molen met een
zogenaamd Van Rietwieksysteem, waarbij
de wieken draaien zonder zeil waarbij ze er uit zien als vliegtuigvleugels. Afhankelijk
van de windkracht kunnen ze verder open of dicht. De draaisnelheid blijft zodoende
constant en er kan bij haast alle weersomstandigheden gemalen worden. Het is de
enige molen in Nederland die vier wieken dit Van Rietsysteem heeft. Molenaar Jos
Nieuwlaat ontvangt belangstellenden en laat deze bijzondere molen draaien.
Kerkplein 1 – H. Maria Hemelvaartkerk (g)
De H. Maria Hemelvaartkerk werd in 1931 gebouwd naar een ontwerp van de
architect Jos Cuypers uit Roermond, zoon van de vermaarde Pierre Cuypers. Van de
vroegere middeleeuwse kerk was alleen de toren blijven staan en werd toen
gerestaureerd. Koorbanken en orgel van het oude kerkinterieur worden nu bewaard in
het Tongerlohuys te Roosendaal. In 1944 werd de toren gedeeltelijk opgeblazen en
raakte de kerk beschadigd. De kerk werd hersteld en de toren afgebroken. Pas in
1958 liet het kerkbestuur een nieuwe toren bouwen naar ontwerp van de
roosendaalse architect J. Elst. De toren is onlangs uitwendig geheel gerestaureerd.
Bij bezoek aan de kerk zijn gidsjes over de geschiedenis van het kerkgebouw
verkrijgbaar. De koorruimte is ook toegankelijk.
Recent is het Kerkplein heringericht en is de braakliggende ruimte tussen de kerk en
de school ingericht met een fraaie turftuin, een openluchttheater met aan de
achterzijde een prachtige mozaïekbank en een parkeerterrein. Archeologisch
onderzoek bracht gave funderingen van twee voorgaande kerkgebouwen uit de
middeleeuwen aan het licht. Deze funderingen zijn met metselwerk in beeld gebracht.
Op loopafstand vindt u aan de Heijbeeksestraat de Vredeskapel uit 1945 die ook door
Jos Cuypers werd ontworpen.
WOUW
op zaterdag 10 en zondag 11 september van 10.00 u. tot 17.00 u.
+++
Torenplein 1 – Sint Lambertuskerk (r).
ICOON VAN WOUW
De kerk van Wouw is met haar beeldhouwwerk vermeld in het boek ‘De 100 mooiste
Kerken van Noord-Brabant’. Bijzonder is het bekroonde Verrijzenisraam uit 1937 door
Joep Nicolas.
Met het motto ‘De Icoon van Wouw is beeldbepalend voor Wouw’ wil men voor de
Lambertuskerk geld inzamelen voor de restauratie van de vieringstoren, de leien
daken en de torendeuren.
Veronica droogt het gelaat van Jezus met een zweetdoek tijdens zijn kruisgang. De
afdruk van zijn gelaat in deze doek kan worden uitgelegd als “vera eikon”, het ware
gelaat van Jezus.
In de Lambertuskerk te Wouw heeft Joost Keijzer een serene Kruisweg in brons
gemaakt welke u zonder tekst kunt lezen en begrijpen. Hij is uitgegaan van slechts
enkele figuren waardoor er een prachtige eenheid is ontstaan in het gehele ensemble
van de veertien staties.
In de Lambertuskerk personifiëren de 19 Barokbeelden samen met de 8 Deugden
een enorme schat aan Symbolen. Symbolen zijn de betekenisdragers in de
beeldtaal. De betekenis wordt algemeen herkend. Een van de meest gebruikte
symbolen zijn de klokken. Zij laten zich al beierend horen over vreugde en verdriet in
een mensenleven.
De acht damesfiguren in de zijschepen van de kerk ‘vertellen’ u over de Deugden.
Op het Verschueren-orgel kunnen organisten op afgesproken tijden de klankrijkdom
presenteren van het orgel. Dit instrument staat in het noordertransept. Achter het
orgel is op de bovenverdieping een Oratorium verwezenlijkt waar vermoedelijk de
Markies en de Markiezin de kerkdienst ongestoord konden bijwonen. In het
zuidertransept is een Librije ingericht met boeken afkomstig uit de abdij van
Hemiksem en Bornem.
In de vitrines liggen fraaie zangboeken, gedrukt in Parijs en Westmalle. De muziek
hierin is het eenstemmige Gregoriaans, waar de melodieën rustig golven in dit
kerkgebouw met zijn akoestische kwaliteiten. De kast is afkomstig uit het klooster
Mariadal.
Akkerstraat 11 - molen De Arend (r)
Korenmolen ‘De Arend’ is een echt Wouws icoon. Wie zich over de snelweg van
Bergen op Zoom naar Roosendaal rept, ziet er twee opduiken: de Lambertuskerk en
de molen. In het nachtelijk duister springen die er extra uit, omdat beide gebouwen
uitgelicht zijn.
‘De Arend’ werd in 1811 gebouwd in opdracht van Pierre Aerden, een telg uit een
bekend molenaarsgeslacht. Hij bouwde op de plaats waar vóór die tijd ook een molen
had gestaan, de Westmolen. Aan de oude weg naar Roosendaal stond de
Oostmolen. De Westmolen brandde in 1583 af. Pierre Aerden werd niet zelf
molenaar, maar zijn broer Jacobus, die molenaar was in Kalmthoutse Hoek.
Net voor de Tweede Wereldoorlog kreeg de molen concurrentie van de Wouwse
Zuivelfabriek die een elektrische maalderij in werking stelde.
Halverwege de jaren tachtig was de molen in zo’n slechte staat dat het niet
verantwoord meer was om die nog te laten draaien. Dankzij subsidie van de
gemeente Wouw en Monumentenzorg kon de molen in 1990 worden opgeknapt.
Een werkgroep van heemkundekring ‘De Vierschaer’ richtte een stichting op die hard
heeft gewerkt om de molen tot een ‘nieuw’ icoon van Wouw te maken.
Naast restauraties is een winkel en ontvangstruimte ingericht en dankzij twee
vrijwillige molenaars is de molen opnieuw opengesteld, op dinsdag en zaterdag van
10.00 tot 16.00 uur.
ZEGGE
op zaterdag 10 september van 10.00 u. tot 17.00 u.
+++
Onze Lieve Vrouwestraat 105, 107, 108 - ensemble kapel-kerk-pastorie (r)
Kerk en pastorie zijn van 1911, de kapel is van 1922, alle drie ontwerpen van de
architect Jacques van Groenendael. Bezienswaardig zijn de muurschilderingen en het
Mariabeeld dat jaarlijks in mei in een processie door de straten van Zegge wordt
gedragen.
Kerk, pastorie en Mariakapel zijn te bezichtigen vanwege de glas-in-lood ramen.
Verder :
Pastorie: bijna de gehele begane grond incl. keuken en
woonkamer
Kerk en Sacristie: de gehele begane grond met o.a. glasin-loodramen, communiebanken, houten draagbeeld van
voormalige preekstoel, houten beeld van een arend (door
Omer
Gielliet,
Priester-kunstenaar,
een
bekend
beeldhouwer van houten beelden), gebeeldhouwde
communiebanken,
kalkstenen
hoofd-
en
zijaltaren,
authentieke inrichting van de Sacistie
Kapel: muurschilderingen, houten devotiebeeld van H.
Maria
het draagbeeld van de voormalige preekstoel
….maar het beste hebben wij voor u geselecteerd.
In d’ Engelenburgh in Fijnaart brengen we u in
de sfeer van een voorbije tijd. Laat u verrassen en
voel u thuis in het beste van vroeger.
Wilt u …..
….in stijl vergaderen, lunchen, high-tea-en,
musiceren, of iets met kunst of literatuur, in
een ontspannen en huiselijke sfeer? Neem
vrijblijvend contact met ons op. Wij doen er
alles aan uw bezoek onvergetelijk te maken.
d’ Engelenburgh
Molenstraat 24
4793 EG Fijnaart
06 – 8357 2448
Elke maand culturele middagen met vaak
[email protected]
bijzondere concerten.
www.villa-engelenburgh.com