Transcript de terp

Paragraaf 16: Water in Nederland
Inleiding
Een groot deel van
Nederland ligt onder de
zeespiegel. Zonder
bescherming van dijken en
duinen zou het land dat
lager ligt dan +1 NAP
overstromen.
Duinen, stuwwallen en kort
geleden opgeslibde
kwelders in Zeeland,
Friesland en Groningen
blijven boven water.
Strijd tegen het water
De strijd tegen het water
heeft een aantal typerende
landschappen opgeleverd:
zeepolders, veenpolders en
droogmakerijen.
Terpen
Vanaf ongeveer 500 na Chr
worden in Zeeland en
vooral Friesland en
Groningen aangelegd.
Het zijn veehouders die
hun dieren laten grazen op
de kwelders. Omdat deze
gebieden met hoge vloed
onder water kunnen lopen
bouwen ze hun huizen en
stallen op zelfgemaakte
vluchtheuvels.
In het tegenwoordige
landschap zijn de terpen
nog goed te zien.
Terp = door de mens opgeworpen
heuvel om bij hoog water droog te
blijven.
De
zee kon
gebied
weerheeft
binnendringen. Veel veen
Doordat
dehet
mens
het veen
werd
weggespoeld.
De huidige
Waddenzee en de
ontgonnen
is het oppervlak
gedaald
Zuiderzee
ontstonden. In Zeeland ontstonden brede
tot onder NAP.
zeearmen.
Over het
Door ontginning
vanHollandveen
de duinen of op de oude zeeklei
wordt
jonge
zeeklei afgezet;
de kwelders.
gingennu
deze
verstuiven
en werden
Op
de hoge delen van de kwelders werden terpen
weggespoeld.
gebouwd.
+ 30 m
+ 20m
+ 10 m
Jonge zeeklei
N.A.P.
Oude mariene afzettingen
zeeklei
zeekleiOude
en wadzand
- 10 m
Basisveen
strandwal
Pleistoceen dekzand
- 20 m
oude
duinen
Hoe is het kweldergebied ontstaan ?
K
w
E
L
D
E
R
S
Oude dijk
Nieuwe dijk
1300 na Chr
1000 na Chr
Hollandveen
Terp
500 na Chr
Zeepolder
kwelder
Oude mariene afzettingen
Wadzand en zeeklei
kwelder
Opslibbing
Opslibbing
Jonge zeeklei
JongeZeespiegel
zeeklei bij eb.
Basisveen
aanTEKENING kwelder op blz 37 van je werkboek
Vanuit de lucht ziet het er zo uit:
Nieuwe dijk
Oude dijk
Terp
Juist ja ! Hoe dichter je bij de zee
komt, des te hoger ligt het land !
Geef in jouw kaart aan:
Klik
verder en volg de pijl.
-de terp
Dat komt doordat het nieuwe land
-de oude dijk
aanslibt
bijopeen
hogere
zeespiegel en
Wat
valt
je
aan
de
hoogteligging
-de nieuwe dijk
het
oude
land
inklinkt.
als
je
de
pijl
volgt?
-de bedijkte kwelder / zeepolder
-de onbedijkte kwelder
Omcirkel de betreffende
hoogtecijfers in de kaart en noteer
Terp
vraag en antwoord naast de kaart.
Zie de topografische kaart op blz 36 van je werkboek
Buitendijks, in de
Waddenzee, wordt
Nederland nog steeds
verder opgebouwd. Klik
verder en bekijk de filmpjes
om te zien op welke manier
dit gebeurd.
De zeepolder ligt 1 tot 2
meter boven NAP. Bij eb
Bij vloed staat het water
staat het zeewater dus
Klik
hoger
verder
dan het
om land.
te zien hoe
lager dan het land.
zo
Deeen
dijkspuisluis
beschermt
er in
dehet
Als je de spuisluis open zet
echt
zeepolder
uit ziet.
tegen het water
loopt het overtollige water
en de spuisluis is dicht.
uit de sloten vanzelf weg.
Zee
Zeepolder
Spuisluis
Zeepolder
Zee bij eb
eb
Vloed
Als het land zowel met eb
als met vloed onder
zeeniveau ligt moet het
water kunstmatig worden
weggepompt.
Bekijk de clip !
Aantekening WB blz 36
Strijd tegen het water.
►In Laag-Nederland (boven +1 NAP) en langs de grote
rivieren kans op overstromingen.
Strijd tegen het water  grote invloed op het landschap.
(soms zelfs nieuwe landschappen)
● Vanaf 500 na Chr.…worden in Groningen, Friesland,
Noord-Holland en Zeeland terpen gebouwd.
Terp = Door de mens opgeworpen vluchtheuvel tegen
hoog water.
Door de zeespiegelstijging moesten de terpen steeds
hoger worden.
Aantekening WB blz 36 (vervolg)
● Vanaf het jaar 1.000 na Chr wilden de mensen niet
alleen hun woonplaats, maar ook de landbouwgrond
beschermen.  Dijken.
■ Na 1300..worden dijken niet alleen aangelegd om
bestaand land te verdedigen, maar ook om nieuw land
op het water te winnen.
Hoog opgeslibde kwelders worden bedijkt.
Kwelder = hoog opgeslibd en begroeid deel van een
waddengebied.
Aantekening WB blz 37
► Polder = een door dijken omgeven gebied waarbinnen
de waterstand kan worden geregeld.
3 soorten:
● 1-Zeepolder. (NW en ZW NL) Deze bedijkte kwelders
liggen tot 1 a 2 m boven NAP.
Bij eb kan overtollig water meestal via sluisjes in de dijk
op zee worden geloosd.
Als dit zonder pompen gebeurd  natuurlijke afwatering.
Als je moet malen –omdat ook bij eb het water niet weg kan lopenspreken we van kunstmatige afwatering.
Aantekening WB blz 37 (vervolg)
● 2-Veenpolder. (W NL) Door inklinking en oxydatie op 1 a 2 m
onder NAP komen te liggen. Gemalen pompen het overtollige
water weg.
● 3-Droogmakerij. Vanaf 16e eeuw zijn veenplassen drooggelegd.
Deze liggen 3 tot 6 m onder NAP
Rond een meer werd een ringvaart gegraven.
Het water uit het meer werd d.m.v. molens en later gemalen
via een ringvaart weggepompt.
Aantekening WB blz 39 (onderaan)
■ Lage ligging  water om de polder staat hoger  perst zich
onder de dijk door / door de dijk heen  kwelwater.
Het Nederlandse landschap
Grote veranderingen in de loop der tijd.
Schagen
Heerhugowaard
Obdam
Alkmaar
Hensbroek
Ursem
In
De
West-Friesland
1248
1631
West-Friezen
breekt
wordt de
tijdens
lijkt
proberen
Heerhugowaard
daneen
welnoordwester
hun
eendoor
eiland.
drooggemalen,
de oprukkende
Via
storm
de de
Rekere
dijk
maar
zee
bij
ENde
bedreigde
Schagen.
via
kolkgaten
land
Het
Zuiderzee,
van water
de
te dijkdoorbraak
redden.
spoelt
Beemster
Zeveel
bouwen
en
in
veengrond
1248
Schermer
dezijn
Westfriesche
weg.
nog
komt
altijd
Dehet
‘Waerd’
zichtbaar.
zeewater
omringdijk.
als meer
tot bijontstaat.
Alkmaar.
Hoeveel
Wat
isishet
de oorzaak
veenoppervlak
van deze
in in
bodemdaling
West-Nederland
? gestegen?
gedaald?
Hoeveel meter
is de
(gemiddelde)
zeespiegel
deze periode
Sindsdien
Rond
1300
moesten
Ontwatering
Met
!
De
zeespiegel
we
dijken gaan
Begreppeling
inklinking
en
pompen
we
bouwen
omdat
is ongeveerhet
oxydatie
+ naar
als
onszelf
land
met vloed
onder
1m gestegen
begon
te lopen.
bemaling
gevolg
4m
beneden !
Zeepolder
Veenpolder
Droogmakerij
Hoogteligging t.o.v. N.A.P.
Wat was het voor de
inpoldering
Belangrijkste grondsoort
Hoogte van het grondwater
t.o.v. het maaiveld
Hoog
Veel / weinig sloten
Agrarisch bodemgebruik
Type verkaveling
akkerbouw / weinig / hoog / laag / veel / veen / Altijd al een veengebied. Wel is de
bodem gedaald / 0,5 tot 2 m onder NAP / kweldergebied / tot 6,6 m onder NAP /
Oude zeeklei / meer of plas / strokenverkaveling / blokverkaveling / modernrationele verkaveling / akkerbouw / veeteelt / jonge zeeklei / laag / weinig /
akkerbouw / tot 1-2 m boven NAP