Transcript werkdocument1_160420_vrienden van pottenberg

VRIENDEN VAN POTTENBERG
Winkelstrip 2.0, hoe verleden met de toekomst te verbinden
Voor u ligt een aanvraag om subsidie aan te vragen voor een proces om de bestaande winkelstrip
in de naoorlogse parochiewijk in Maastricht voor de toekomst te behouden. Niet als winkelstrip,
maar wel als een open plint, met functies die door en voor de wijk van betekenis kunnen zijn en
die kunnen bijdragen aan een wijk met toekomst.
Vrienden van Pottenberg
Vrienden van Pottenberg
Pottenberg is een bijzondere wederopbouwwijk in Maastricht met erfgoed status. Helaas
verloedert de wijk omdat al jaren niet meer geïnvesteerd wordt in onderhoud of vervangende
nieuwbouw. Er is een impasse ontstaan tussen de 3 belangrijkste betrokken partijen: de
gemeente, de rijksdienst voor cultureel erfgoed (RCE) en de woningcorporatie als eigenaar van
het verloederde vastgoed. Deze patstelling spitst zich toe op het sloop-nieuwbouwplan voor het
centrum van de wijk. De publieke functies en winkels, die nu nog in de sleetse plint van het
centrum gehuisvest zijn, kunnen volgens de woningcorporatie de commerciële huur van het
vervangende nieuwbouw vastgoed niet opbrengen. Maar voor de monumentale opzet van de wijk
en de leefbaarheid is een publieke plint als oriëntatiepunt en ontmoetingsplek cruciaal.
In het spanningsveld rondom dit twistpunt is een discussie op gang gekomen onder een groep
betrokken ontwerpers, bewoners en stadmakers. Deze groep organiseert zich onder de naam
Vrienden van Pottenberg, met als doel om vanuit de energie in de wijk een platform te zijn voor de
vernieuwing van het centrum. Heel concreet richten de Vrienden van Pottenberg zich op het
nieuwe functies van de plint in het centrum. Door ondernemerschap in de wijk uit te lokken. Door
zzp-ers aan elkaar te netwerken. Door de scholen uit te dagen om leer-werkbedrijven op te
zetten. Door mogelijk een broedplaats op te zetten als kraamkamer voor de nieuwe plint functies.
In deze aanvraag zetten wij de ontstaansgeschiedenis van de Vrienden van Pottenberg uiteen om
duidelijk te maken dat een goed georganiseerde partij vanuit de wijk het verschil kan maken voor
de toekomst van deze wijk. Met veel contacten in de wijk en het bewonersplatform, ondernemers,
stadmakers, zzp-ers en connecties met de onderwijsinstellingen, hebben de Vrienden van
Pottenberg het juiste netwerk om een gedragen strategisch plan te ontwikkelen voor de
programma-ontwikkeling van het toekomstige centrum.
Het motto “from a place to buy to a place to be” past precies bij deze doelstelling.
Werk aan de Winkel
De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed heeft in het voorjaar van 2015 een prijsvraag
uitgeschreven voor het ontwikkelen van de beste innovatieve en kansrijke concepten voor
winkelstrips in wederopbouwwijken. Daarbij was het uitgangspunt om de gedachte waarmee het
oorspronkelijke plan is opgezet te vertalen naar de eisen van deze tijd. Dit betekende niet alleen
zoeken naar ideeën voor de fysieke herbestemming van een gebouw, maar ook naar een (nieuwe)
rol die deze winkelstrip in de totale opzet van de wijk zou kunnen spelen.
Van alle inzendingen is een selectie van 15 inzendingen doorgegaan naar de tweede ronde. Deze
inzenders is gevraagd om hun idee nader uit te werken. Onder deze 15 inzendingen zaten twee
inzendingen over Pottenberg. De inzendingen waren ingediend door twee Maastrichtse
architectenbureaus: Artesk van Royen Architecten i.s.m. Ziegler Branderhorst en Concept* Cloudt
i.s.m Studio Stad. De twee inzendingen ‘De Dingenman’ en ‘Made in Pottenberg’ hebben voor de
winkelstrip in Pottenberg twee verschillende scenario’s geschetst. Twee scenario’s die elkaar niet
beconcurreren, maar elkaar aanvullen.
De inzendingen van de 15 finalisten zijn door de Rijksdienst Cultureel Erfgoed als expositie te
leen. Tot en met Pasen was de expositie te zien in het Belvedere Infocentrum te Maastricht.
De expositie was de aanleiding voor Nicole Cloudt, Teske van Royen en Franz Ziegler, in
samenwerking met Maastricht-LAB, om een workshop en publieke lezing (Stadmakerslunch) te
organiseren over de toekomst van de winkelstrip in Pottenberg.
Deze workshop zien wij als een eerste bijeenkomst van de Denktank van de ‘Vrienden van
Pottenberg’.
De tweede bijeenkomst was een Stadsmakerslunch met een lezing van Floor Ziegler en waarbij
de resultaten van de workshop aan wethouder Gerdo van Grootheest zijn overhandigd.
Vrienden van Pottenberg
Cultuurhistorie
Iedereen kent ze wel, de kleine winkelstrips in naoorlogse woonwijken. Vaak kwamen ze voor in
de ‘plint’ van flats of als aparte blokjes middenin de wijk met eventueel ook woningen erboven.
De winkelstrip komt voort uit het concept van de wijkgedachte.
De wijkgedachte gaat er vanuit dat de belangrijkste voorzieningen op loopafstand aanwezig
moesten zijn, daar waar het gezinsleven zich afspeelde. De winkels voorzagen in de dagelijkse
levensbehoefte zoals een bakker, slager, melkboer, groenteboer en drogist. De maatschappij is
inmiddels behoorlijk veranderd en veel van deze winkelstrips functioneren niet meer zoals het
bedoeld was.
De wijkgedachte heeft als uitgangspunt de maakbare samenleving. Deze gedachte is in
Maastricht door de architect Frans Dingemans vertaald naar de Katholieke parochiegedachte en
vond haar realisatie in de uitbreidingswijken Caberg, Malpertuis en Pottenberg
De parochiegedachte is een rekenmodel voor de basis van een nieuwe samenleving.
Gemeenschapsvorming wordt als ordenend principe toegepast. De kerkelijke parochie is een
oeroud Limburgs model en is een natuurlijke fysieke maat voor een gezonde
gemeenschapsvorming.
De parochie, in sociale zin, wordt in de parochiewijk als principe gehandhaafd. Dit betekent 30006000 zielen, met structuurelementen (kerk, winkels, scholen), een maatschappelijke geleding, alle
lagen van de bevolking en een eigen verenigingsleven.
Pottenberg
Van de drie gebouwde idealen is Pottenberg als laatste nog intact, althans de gebouwde
structuur. De kerk staat er nog maar behoord tot de Armeense parochie. De invloed van de
Rooms-Katholieke kerk op de scholen is verdwenen en een groot aantal verenigingen, die
oorspronkelijk vanuit de kerk zijn opgezet, staan nu los van het geloof. Kernvoorzieningen zoals
scholen en winkels zijn nog aanwezig. In Pottenberg zijn twee scholen aanwezig, de islamitische
basisschool, El Habib en een school voor praktijkonderwijs, het Terra Nigra College.
Vrienden van Pottenberg
Bijzonder aan Pottenberg is het vele openbare, bijzonder ontworpen, groen.
Pottenberg kent een groot en divers verenigingsleven. Het buurtcentrum, De Romein, ligt buiten
de kern en is overboekt met programma. Naast het sociale netwerk is er ook een informele circuit
van kleine ondernemers en wijkinitiatieven die voornamelijk vanuit huis opereren.
Met de winkelstrip gaat het minder goed. Op het eerste oog lijkt de commerciële strip gevuld,
maar bij nader onderzoek blijkt dat de strip geprogrammeerd te zijn met verborgen leegstand.
Tussen een aantal goed lopende ondernemingen zijn winkelruimtes tijdelijk opgevuld met
welzijnsinstellingen. Deze instellingen staan momenteel onder spanning, hetzelfde geldt voor een
gebrek aan sociale cohesie en het ontbreken van natuurlijke ontmoetingsplekken in de wijk.
Probleemstelling
In 2019 wordt in Pottenberg de flat waarin ‘winkelstrip’ zich bevindt gesloopt. De afspraak is dat
de flat wordt teruggebouwd in 2020.
Pottenberg is door de RCE aangewezen als één van de dertig wederopbouwgebieden van
nationaal belang. Dit betekent dat voor de nieuwbouw van het Poortgebouw de
stedenbouwkundige envelop van de bestaande bouw exact terug moet worden gezet.
De woningcorporatie Woonpunt, eigenaar van de flat, ziet liever geen plint. Maar de plint is een
vereiste bij herbouw.
Deze impasse moet worden doorbroken. In het belang van alle partijen.
Maar wat voor een invulling krijgt de plint? En welke rol krijgen de ondernemers/bewoners/
initiatieven hierin? En is er een verdienmodel aan te koppelen?
De periode tot en met 2019 is een kans voor de wijk om te bewijzen dat ze zelf thuishoren in een
gedeelte van de plint. De toekomst van de parochiegedachte kan worden voortgezet wanneer de
plint wordt ingezet voor de wijk.
Doelstelling
Doel is om samen met de belanghebbende en de Vrienden van Pottenberg een positief klimaat te
verkrijgen zodat er in de plint van de nieuwbouw een maatschappelijk commerciële invulling
komt, die recht doet aan de oorspronkelijke parochiegedachte, echter in een nieuwe vorm. Deze
ontwikkeling zou tegelijkertijd een impuls moeten geven aan een verder ontwikkeling van de
prachtige aanwezige pleinen en openbaar groen in de wijk.
Vraagstelling
Waarom?
- kans om de verloedering van Pottenberg om te zetten naar een bloeiende multiculturele
wijk
- behoud cultureel erfgoed
Wat is het gemeenschappelijk belang?
- leefbaarheid & tolerantie, sociale cohesie
- mensen/bewoners/ondernemers moeten centraal staan binnen de wijk
Vrienden van Pottenberg
- welke functie zijn maatschappelijk relevant, maar met een economisch draagvlak, zodat
het ook voor de eigenaar van de flat aantrekkelijk is.
- de openbare ruimte erbij betrekken, zodat het vele groen meer van de bewoners wordt.
De wijk is een monument, een voorbeeldwijk. De toekomstige wijk kan het nieuwe voorbeeld
worden van een sociale gezamenlijke aanpak.
Plan van Aanpak
1 Positionering van de Vrienden van Pottenberg
Potentieel betrokken partijen koppelen aan de Vrienden van Pottenberg
Bepalen organisatiestructuur
Het presenteren van de Vrienden van Pottenberg, Sociale Media, aanwezig met kraam op het
jaarlijkse buurtfeest van Pottenberg
2 Ronde tafelgesprekken
Gesprekken met diverse partijen belanghebbende partijen als scholen, wijk, ondernemers,
zorgverleners.
3 Vervolg geven aan Denktank
Opzetten van een groep wisselende ‘externe denkers’
Organiseren bijeenkomsten Denktank
4 Opzetten comité van aanbeveling
Zij verbinden hun naam graag aan De Vrienden van Pottenberg en onderschrijven de missie van
harte.
5 Profiel kwartiermaker opstellen
Wie gaat de kar trekken? En hoe wordt diegene ondersteunt
6 Inventarisatie gewenste fysiek condities kwartiermaker
Broedplaats, atelier, paviljoen?
7 Opstellen projectvoorstel
Maken projectplan in samenwerking met alle betrokkenen
8 Indienen projectvoorstel
Kernteam
Nicole Cloudt
Teske van Royen
Franz Ziegler
Nicole Mulkens
Concept* Cloudt
Artesk van Royen Architecten
Ziegler Brandehorst Stedenbouw en Architectuur
Bewoonster/initiatiefnemer Flower Power Pottenberg
Betrokken partijen
Amanda Crombach
Kees Smit,
Jos Vaessen,
Anouk Crapts
Tim van Wanroij,
Projectontwikkelaar, Woonpunt
Buurtopbouwwerker Pottenberg, Stichting Traject
voorzitter buurtplatform Pottenberg
Herstructurering Pottenberg, Gemeente Maastricht
Maastricht-LAB
Vrienden van Pottenberg
Stadmakersnetwerk
Maastricht-LAB
Het Maastricht-LAB is in 2012 door de gemeente Maastricht opgericht om een nieuwe
impuls te geven aan de stedelijke (her)ontwikkeling van Maastricht. Dit omdat de huidige
structuren en instrumenten voor stedelijke opgaven niet meer voldoen aan de nieuwe
werkelijkheid. De economische en demografische groei nemen af en inwoners en lokale
organisaties willen steeds meer invloed uitoefenen op de ruimtelijke inrichting van de stad.
Het Maastricht-LAB is het instrument van de stad waarbij deze zoektocht naar nieuwe
vormen van stadsontwikkeling centraal staat.
Potentieel betrokken partijen
ondernemers
Pottenberg
ondernemende bewoners
Pottenberg
Basisschool
El Habib
School voor praktijkonderwijs Terra Nigra
LVO
Stichting Limburg Voortgezet Onderwijs
Kerk
Armeense gemeenschap
Jaap van Royen
intendant cultuurparticipatie Maastricht, TOUT Maastricht
Anita Blom
Rijksdienst Cultureel Erfgoed
Ad Redmeijer
voorzitter Stichting De Romein, buurtbewoner, ondernemer
Fietsbank Pottenberg
Floor Ziegler
Initiatiefnemer
Noorderparkkamer/Broedstraten/NoorderparkTrust/Concertgemaal
Vrienden van Pottenberg