Transcript Bijlage B - Vanuit Autisme Bekeken

Bijlage B
Analyse van praktijksituaties
Vanuit autisme bekeken inventariseerde van 2014 tot 2016 een groot aantal praktijksituaties:
verhalen van (oud-)­leer­lingen met autisme, hun ouders en leraren, intern/ambulant begeleiders en
bestuurders van de samenwerkings­verbanden. Het gaat om leerlingen in het reguliere onderwijs
of het speciaal onderwijs, op alle niveaus. De verhalen komen uit heel Nederland.
Hieronder staat een selectie van de geanalyseerde gegevens per praktijksituatie.
Leeftijd
Onderwijs
De situatie
Wat zijn de knelpunten?
Wat zijn de gevolgen?
Is er een oplossing gevonden?
De kern van het verhaal
5 jaar
PO
Deze jongen zit in groep 2
en gaat met een speciaal
onderwijs-zorgarrangement
naar het regulier basis­onderwijs.
Twee dagdelen per week krijgt
hij ondersteuning vanuit een
zorgboerderij.
- Het is de vraag of de school
voldoende mogelijkheden
heeft voor deze jongen.
Leerkracht en ouders zien het
zitten. De jongen is redelijk
gelukkig.
- De directeur van de school
vindt het lastig.
- Zorgen over hoe het verder zal
gaan in de toekomst.
Nog niet.
De schoolleiding (en het hele
team) moeten de visie omarmen
en achter een aanpak staan
(in dit geval een onderwijs
zorgarrangement).
Het is van belang dat er binnen
de school genoeg kennis is over
autisme en dat men open staat
voor samenwerking.
14 jaar
VO/
GGZinstelling
Deze jongen loopt vast op
school. Hij raakt overprikkeld en
blokkeert dan volledig.
Na 2,5 jaar wordt hij opgeno­
men in een instelling voor
kinder- en jeugdpsychiatrie voor
observatie. Daar is de diagnose
autisme gesteld.
- De leerling heeft moeite met
drukte, wisseling van lokalen
en van docenten.
- Met de invoering van passend
onderwijs is de plaatsing
op SO (cluster 4) lastiger
geworden.
- De ouders zoeken een
geschikte onderwijsplek.
- Het is hen niet duidelijk welk
aanbod en mogelijkheden er
zijn.
Nog niet.
Voor ouders en onderwijs is
het nog lang niet altijd duidelijk
waar een leerling met autisme
terecht kan. Die situatie kan
leiden tot een patstelling waarin
niets meer gebeurt.
12 jaar
PO / VSO
Deze jongen heeft een ge­
middel­de tot hoge intelli­gen­tie.
Ondanks de inspanning van
ouders, leerkracht en ambulant
begeleider lukt het niet hem
te motiveren naar school te
gaan. Hij kampt met angsten.
Zelf geeft hij aan dat hij het op
school ‘gewoon niet fijn’ vindt.
Na het regulier basisonderwijs
gaat hij over naar het VSO op
havo/vwo niveau. Na 3 jaar gaat
hij weer dagdelen i.p.v. hele
dagen naar school.
- Het lukt niet deze leerling
te motiveren voor school en
leren. Hij krijgt daardoor het
advies om praktijkonderwijs te
gaan volgen.
- Het is onduidelijk wat de
oorzaak is van de motivatie­
problemen.
- De leerling komt op een lager
schoolniveau dan bij zijn
cognitie past. Het advies is
gebaseerd op zijn gedrag,
zonder dat de oorzaak
duidelijk is.
- Het lagere niveau bevordert de
motivatie niet.
- Psychiatrische hulp wordt
ingeschakeld, mede om
achter de oorzaak van de
motivatieproblemen te komen.
Nog niet.
Een leerling die geen sociale
veiligheid ervaart op school,
kan motivatieproblemen krijgen
en op een lager schoolniveau
terechtkomen.
Leeftijd
Onderwijs
De situatie
Wat zijn de knelpunten?
Wat zijn de gevolgen?
Is er een oplossing gevonden?
De kern van het verhaal
8 jaar
PO / SO
De school adviseert de ouders
van deze jongen om hem na
groep 1 direct naar groep 3
te laten gaan. De instroom
van nieuwe leerlingen in de
kleuterklas is volgens de school
voor hem te heftig. In groep 3
wordt hij veel gepest, waarna
hij van school wisselt. Op de
nieuwe school gaat het in groep
3 goed. In de combinatiegroep
4/5 gaat het echter niet meer.
Hij wordt weer gepest en heeft
buien waarin hij boos en/of
angstig is.
- Er werd steeds opnieuw
een beroep gedaan op het
aanpassingsvermogen van
deze leerling.
- De school bedenkt goed
bedoelde oplossingen, zoals
oorkleppen en schotjes, maar
die isoleren het kind nog meer.
- De jongen wordt steeds
angstiger wat zich uit in bv
broekplassen, onder tafels
gaan liggen en schreeuwen.
- De ouders moeten gemiddeld
3x per week onder schooltijd
hun kind ophalen.
- Uiteindelijk gaat de jongen
naar het SO.
Ja, overplaatsing naar SO.
De oplossing ligt niet alleen in
het verminderen van prikkels
van buiten. Prikkels kunnen
ook van binnenuit komen. Geef
kinderen de ruimte om hier mee
om te gaan.
Het kan helpen om duidelijk­
heid te bieden en de leerling de
mogelijkheid bieden om even
weg te gaan als het te veel
wordt. Kijk naar de oorzaak van
gedrag en leef je in.
9 jaar
PO
Deze jongen zit op een reguliere
school met extra ondersteuning
vanuit een pgb. Daarnaast
krijgt hij ondersteuning vanuit
ambulante dienst.
- Het Jeugd- en Gezinsteam
(JGT) biedt toegang tot pgb.
Dit loopt echter nog niet goed.
Ouders moeten regie hebben
maar kunnen dit niet altijd.
- School weet weinig van
sociaal-emotionele
ontwikkeling bij autisme.
- De school heeft minder
mogelijkheden voor
begeleiding dan in de tijd van
de ‘rugzakjes’.
- Als ouder moet je weten wat
je wil en iedereen hiervan
overtuigen.
- Dit vraagt een lange adem en
kost veel frustratie.
Ja, door mondige ouder met
doorzettingsvermogen is de
ondersteuning op school nu
goed geregeld.
Het JGT (jeugdhulp en GGZinstellingen) werkt nog vanuit
oude denkwijzen, waardoor
oplossingen niet aansluiten bij
de nieuwe situatie van passend
onderwijs.
Creatieve oplossingen zijn vaak
mogelijk door met ouder, kind en
leerkracht te bepalen wat nodig
is en dit te gaan regelen!
8 jaar
SBO
Dit meisje is op school vrolijk
en werkt goed. Thuis zijn er
veel problemen door over­
vermoeidheid en stress. Ze wil
vaak niet naar school. Thuis is
er begeleiding vanuit een pgb.
- School erkent de problemen niet.
Ook niet na veel overleg met
ouder en de begeleider thuis.
- Na 2 jaar wordt het Steunpunt
autisme betrokken; de
medewerker hiervan legt het
probleem voor aan het SWV.
- Meisje gaat naar het SO en
blijkt vele achterstanden te
hebben op didactisch gebied.
Die haalt zij nu in.
Ja, overplaatsing naar SO.
Scholen betrekken ouders
onvoldoende bij de aanpak.
Ouders weten niet waar zijn
naar toe kunnen bij problemen/
klachten met een school.
5 jaar
PO / SO
Dit jongetje heeft vanaf de start
op de basisschool moeite om
zich te voegen. Hij is snel driftig
en er zijn geregeld incidenten.
Er start een observatie- en
diagnosetraject in de jeugdhulp
met handelings­gerichte
procesdiagnostiek gedurende 5
maanden, 2 dagdelen per week.
- School wacht op de resultaten
van het jeugdhulp-traject
en heeft verder geen hulp
ingeroepen.
- Daardoor is pas laat expertise
de school ingebracht; voor
school is de grens dan al
bereikt.
- Plaatsing op SO is beperkt
mogelijk.
- Te lang aanmodderen heeft
veel stress opgeleverd op
school en bij de moeder.
- Uiteindelijk komt er een plekje
vrij op het SO en wordt de
jongen overgeplaatst.
Ja, overplaatsing naar SO; maar
helaas was tijdelijke of parttime
plaatsing niet mogelijk.
Door snel extra hulp in te
roepen kan stress bij ouders,
handelingsverlegenheid van
de school en het verwijzen
van een kind wellicht worden
voorkomen.
Ondanks passend onderwijs
zijn de schotten tussen regulier
en speciaal onderwijs niet
verminderd. SO-plekken zijn te
schaars.
Leeftijd
Onderwijs
De situatie
Wat zijn de knelpunten?
Wat zijn de gevolgen?
Is er een oplossing gevonden?
De kern van het verhaal
24 jaar
WO
Deze man zat als kind op een
klein dorpsschooltje met veel
aandacht voor de leerlingen. Op
zijn 13e krijgt hij de diagnose
autisme. Havo en vwo heeft
hij op een speciale school met
maximaal 8 leerlingen gevolgd.
Nu studeert hij en adviseert
studenten met autisme.
- Als student wordt hij
geconfronteerd met
probleemgestuurd onderwijs.
Vanwege zijn autisme werkt
dat niet voor hem.
- Om een geschikte opleiding
te vinden moest hij heel
bewust kijken naar het
onderwijssysteem en wat het
best bij hem past.
Ja, opleiding gevonden die
past bij zijn onderwijsbehoefte.
Voor deze student waren een
duidelijke structuur, niet te veel
sociale interactie en interesse in
het onderwerp cruciaal.
In het HBO en WO wordt
vaak een beroep gedaan op
probleem­gestuurd leren.
Dit kan voor jongeren met
autisme lastig zijn.
Geen leerling met autisme is
hetzelfde. Leerlingen weten zelf
vaak wat goed voor ze voelt. Het
is van belang hier goed naar te
kijken.
8 jaar
PO
Deze jongen uit groep 4 doet
andere kinderen en leerkrachten
pijn. Zelf vindt hij het te druk
op school. De klas is te groot
er waren te veel prikkels.
Conclusie is dat hij beter op
zijn plek is op het SBO met een
SO-arrangement. Ouders willen
graag een vlotte overstap.
- De procedure om tot een
toelaatbaarheidsverklaring
(TLV) te komen duurt erg lang
en de informatie is onduidelijk.
- Jongen heeft 1-op-1begeleiding nodig en dit kan
de school niet bieden.
- De jongen komt deels thuis te
zitten.
Nog niet.
Scholen moeten weten welke
mogelijkheden er zijn binnen
hun samenwerkingsverband.
Als een TLV-aanvraag veel
tijd kost, dan moet tijdelijke
ondersteuning op school
worden geregeld.
12 jaar
PO/ SO
Dit meisje heeft een angst­stoor­
nis. Ze heeft behoefte aan rust,
voorspelbaarheid, structuur en
veiligheid. De school kan dat
niet bieden waardoor ze al 3
maanden thuis zit.
In afwachting van dag­behande­
ling krijgt zij het advies om
alvast op het SO te starten.
Deze school is gekoppeld aan
de dagkliniek.
- Op het SO komt zij terecht in
een klas met kinderen met
veel gedragsproblemen.
- Op de dagbehandeling is de
groepssamenstelling ook niet
geschikt voor een kind met
autisme.
- Na 1 week in de SO klas zit
ze 4 maanden lang zwaar
overspannen thuis. Eerst
apathisch, later krijgt zij
suïcidale gedachten.
Ja, na een wachttijd van 8
maanden heeft ze nu een
plekje bij een instelling die is
gespecialiseerd in autisme. Ze
begint nu vorderingen te maken.
Speciaal onderwijs is niet (altijd)
toegerust op (zeer) angstige
kinderen die vooral rust nodig
hebben.
5 jaar
SO/ PO
Deze jongen zit op een onder­
wijs­zorg combinatie (dag­
behandeling met onder­wijs) en
moet naar een onder­wijsplek.
Ouders willen voor hun zoon een
plek op een reguliere school.
- De SO-school twijfelt of de
reguliere basisschool kan
bieden wat hij nodig heeft. Zij
nemen de wens van ouders
wel serieus.
- De basisschool naar keus
staat open voor deeltijd
plaatsing. Gedurende 6 weken
gaat hij 3 dagen naar de
basisschool en 2 dagen naar
het SO.
- Vanuit het SO ontvangt de
basisschool begeleiding.
- Gezamenlijk evalueren de
betrokkenen deze periode.
Men is het er over eens dat de
basisschool niet kan bieden
wat nodig is.
Ja, de ouders zijn enthousiast
geworden over de SO-school en
hebben het gevoel dat dit past
bij hun kind.
Neem (de wens van) ouders en
de leerling serieus.
Probeer oplossingen met elkaar
uit. Een deeltijd­plaatsing op het
regulier onderwijs is hiervan een
voorbeeld.
Leeftijd
Onderwijs
De situatie
Wat zijn de knelpunten?
10 jaar
OZA
Deze jongen krijgt 1-op-1begeleiding en onderwijs op
maat in een kleine, gespecia­
liseerde setting van een ge­
specialiseerde leerkracht. Hier
voelt de jongen zich veilig en
komt hij tot leren.
- Binnen het huidige onder­
wijsveld is dit aanbod niet
aanwezig.
- Het is spannend of de
gemeente deze dure
voorziening blijft betalen.
14 jaar
SO
Deze jongen kan niet omgaan
met hectiek en durft daardoor
bv niet te reizen. Hij heeft een
indicatie voor het SO: een
praktijkschool voor ZMLK/
ZMOK.
- Veel van zijn klasgenoten
hebben gedragsproblemen
waardoor hij nog angstiger
wordt.
- Er is onvoldoende kennis
en vaardigheden m.b.t.
autisme en de specifieke
ondersteuningsbehoefte.
- De school kan onvoldoende
maatwerk leveren.
15 jaar
VSO
Deze hypersensitieve jongen
met een goede intelligentie
(havo/vwo) maar een zeer
trage informatieverwerkingssnelheid heeft een moeizame
basisschoolperiode achter
de rug en is naar het VSO
gegaan. Op school zijn de
(leer)voorwaarden aanwezig
(structuur, veel begeleiding en
eigen tempo). Daarnaast was hij
onder behandeling.
- De behandeling is niet
afgerond omdat de jongen
zich er tegen bleef verzetten.
- Zijn leertempo is zo laag
dat hij altijd achterloopt.
Met zijn informatieverwerkingscapaciteit zou hij
8 jaar doen over de havo. Dat
is niet toegestaan.
Wat zijn de gevolgen?
Is er een oplossing gevonden?
De kern van het verhaal
Voorlopig wel, maar het is
onzeker of de gemeente deze
oplossing blijft financieren.
De ouders hebben steeds
aangegeven wat hun zoon nodig
heeft en daar de juiste mensen
bij gezocht. Er is behoefte
aan flexibele combinaties
tussen onderwijs en zorg, met
structurele financiering.
- De jongen gaat slecht slapen en
eten en komt in een depres­sie
terecht waardoor hij inmiddels
een jaar thuis zit.
- Zorgconsulent raadt een
leerbaarheidsonderzoek aan
(dat de ouders zelf moeten
betalen). Advies daaruit is
VSO / VMBO. De jongen blijkt
de lesstof en het tempo echter
niet aan te kunnen. De school
heeft er alles aan gedaan,
zoals aangepaste lesstof
en aangepaste lestijden.
De spanningen lopen op en
thuiszitten dreigt.
- Uiteindelijk start hij met dag­
besteding op een zorgboer­
derij, in over­leg met school en
de leerplichtambtenaar. De
jongen bloeit hier op en hij wil
zelfs leren om zelfstandig naar
de zorgboerderij te fietsen.
De dagbesteding bevalt goed.
De leerplichtambtenaar heeft
echter aangegeven dat de
jongen toch naar school moet,
terwijl tot nu toe geen school
heeft kunnen bieden wat hij
nodig heeft.
Het SO is over het algemeen
onvoldoende toegerust om
een goede plek te bieden voor
kinderen met autisme. Er is
vaak te weinig kennis over
autisme, te weinig mogelijk­
heden om maatwerk te bieden
en andere leerlingen hebben
vaak problemen die het de
leerling met autisme nog
moeilijker maken. In deze
situatie klopte de inschatting
‘praktijkonderwijs’ bij zijn
leerprofiel maar het curriculum
van het praktijkonderwijs sluit
totaal niet aan bij de andere
behoeften van deze jongere:
zich veilig en gewaardeerd
voelen en een zichtbare, con­
crete bijdrage leveren waar hij
trots op kan zijn.
- De jongen voelt zich steeds
meer risee van de klas en zijn
motivatie verdwijnt geheel.
- In overleg met alle betrok­
kenen is hij vrijgesteld van
leerplicht en aangewezen op
dagbesteding.
- Hij heeft er geen zin in en voelt
zich meer en meer buiten
gesloten, afge­schreven en een
buitenstaander.
- De gedragsproblemen thuis
worden onhoudbaar.
- De jongen komt in een
ernstige depressie en wil niet
meer leven.
Nog niet, maar inmiddels is wel
dagbesteding gestart waarin
met veel tijd en geduld een
samenwerkingsrelatie wordt
opgebouwd tussen de jongere
en een begeleider. Inmiddels
komt de begeleider enkele keren
per week en is de jongen al een
keer met zijn begeleider naar
buiten geweest, uit de woning.
Leren is een recht. Vrijstelling
van leerplicht betekent nu
dat een kind niet hoeft deel
te nemen aan het onderwijs.
Dat is echter geen oplossing.
Het langdurig thuiszitten heeft
hier geleid tot een ernstige
deprivatie met een ernstige
depressie als gevolg.
Leeftijd
Onderwijs
De situatie
Wat zijn de knelpunten?
Wat zijn de gevolgen?
Is er een oplossing gevonden?
De kern van het verhaal
14 jaar
Thuis
Deze jongen heeft een zeer
complexe vorm van autisme.
Hij gaat niet naar school. Zijn
psychiatrische behandeling
levert nauwelijks resultaat op.
Wel is duidelijk dat hij zéér
prikkelgevoelig is. Na de taxirit
heeft hij een uur nodig om
prikkels te verwerken en om
te schaken naar de nieuwe
situatie.
Op de behandelgroep zijn veel
wisselingen van kinderen en
begeleiders. Dit kost hem heel
veel tijd en energie. Hierdoor
keert hij in zichzelf of wordt hij
agressief.
- Hij zit hele dagen thuis. Heeft
geen vrienden of contacten
buitenshuis.
- Zijn ouders zoeken
begeleiding en/of
dagbesteding. Dit is nog niet
gelukt.
- Zorgaanbieders erkennen dat
zij geen antwoord hebben.
Het budget van de gemeente
is voor deze doelgroep
ontoereikend om individueel
maatwerk mogelijk te maken.
- Thuis krijgt hij begeleiding
van ouders en grootouders.
Er is nog geen begeleiding
gevonden die kan bieden wat
hij nodig heeft.
- Ouders nemen regelmatig
onbetaald verlof op.
- Hun banen staan onder druk.
Nog niet.
Er is onvoldoende aanbod voor
kinderen met een ernstige
vorm van autisme. Ouders (en
familie) draaien op voor de
ondersteuning.
Voor deze groep kinderen is
individueel maatwerk nodig,
dicht bij huis. Reizen met OV of
taxi is niet haalbaar.
26 jaar
HBO
Deze jonge vrouw is bij de
start van haar studie onder
behandeling bij een psycho­loog
voor een depressie. In het 4e
jaar loopt zij vast in haar studie,
het lukt haar niet om haar
afstuderen te plannen en om
overzicht te houden.
Er start een diagnosetraject
en na 8 maanden krijgt zij de
diagnose autisme.
- De decaan en school hebben
begrip en dragen creatieve
oplossingen aan. Men kijkt
steeds naar het geheel.
- Een cliëntondersteuner helpt
bij de aanvraag van een pgb
voor individuele begeleiding
en voor een Wajong-uitkering.
- De decaan helpt om 3 fondsen
aan te vragen zodat de
studente zich kan richten op
haar studie.
Ja, uiteindelijk heeft zij na 6
jaar haar hbo-diploma met lof
behaald.
Als leerlingen/studenten vast
(dreigen) te lopen is het van
belang te kijken naar het geheel;
mentale, fysieke en financiële
welzijn.
17 jaar
VO
Deze jongen heeft een
gemiddeld tot hoog IQ.
Zijn autisme uit zich in zijn
executieve functies.
Hij zit op een reguliere VO
school met structuurklassen.
- Eén medewerker van RENN
4 heeft wel naar de jongen
geluisterd en er voor gezorgd
dat er iets van maatwerk
mogelijk was.
De jongen heeft school
afgemaakt, maar volgens de
ouders ondanks de school, niet
dankzij.
Wederzijds begrip is cruciaal.
Elke leerling met autisme is
anders, het gesprek moet
gaan over de eigenheid van de
leerling.
Een school moet dus ook
in staat zijn tot meerdere
handelingsalternatieven. Leren
moet gefaciliteerd worden.
- De school zegt een aanpak
voor leerlingen met autisme te
hebben. In de praktijk valt dit
erg tegen.
- Men praat niet met maar
tegen ouders.
- Men gaat uit van eigen
beperkte kennis over autisme.
- Men biedt geen maatwerk.
Leeftijd
Onderwijs
De situatie
Wat zijn de knelpunten?
Wat zijn de gevolgen?
Is er een oplossing gevonden?
De kern van het verhaal
VO
Deze jongen zit op een reguliere
school voor voort­gezet
onderwijs. Hij is altijd al heel
prikkelgevoelig en overschat
zichzelf. Hij is snel moe door te
veel prikkels.
- Te drukke klassen met te
weinig structuur en geen
goede begeleiding voor
leerlingen met autisme.
- Docenten hebben te weinig
kennis over autisme.
- Er wordt niet naar de ouders
geluisterd.
- Het kost deze jongen heel
veel moeite om de school te
doorlopen.
De leerling zit nog op school
dankzij ondersteuning van
moeder.
Veel scholen houden vast aan
hoe zij het al jaren doen. Door
anders te leren kijken ontstaan
meer mogelijkheden voor
leerlingen met autisme. Open
staan voor suggesties van
ouders en leerling.
Flexibel omgaan met lestijden/
aantal stage uren.
7 jaar
PO
Bij deze jongen gaat het al in
groep 3 mis op school. Hij is
heel druk, verstoort de lessen
en is soms agressief. De school
kan het niet meer aan. Uit een
psychologische test blijkt dat
hij een goede intelligentie heeft
maar op sociaal vlak flink achter
loopt op zijn leeftijdsgenoten.
- De leerplichtambtenaar is op
de hoogte en organiseert een
gesprek met de school, ouders
en hulpverlening.
- Wegens zijn agressieprobleem kan deze jongen
nergens terecht.
- De jongen heeft meer dan een
jaar thuis gezeten.
Ja, hij gaat nu dagelijks
naar bijzonder onderwijs
op levensbeschouwelijke
basis. Hier krijgt hij 1-op-1begeleiding en er wordt gewerkt
met ontwikkelings­gerichte
zorg. Hij krijgt ook onderwijs.
Op termijn zal hij stukjes van
de dag samen met één of
meerdere kinderen zijn, en later
mogelijk weer in een grotere
groep.
Vanuit 1-op-1-begeleiding
langzaam contact opbouwen
en vertrouwen winnen is
soms de enige manier om tot
ontwikkeling te komen.
10 jaar
OGZ
Dit is een vrolijke jongen met
een ernstige vorm van autisme.
Hierdoor is hij nooit op school
geweest. Pas rond zijn 6e is hij
gaan spreken.
Het lijkt er op dat hij er nu aan
toe is om te gaan leren.
- Hij is vrijgesteld van leerplicht
en het is niet reëel te denken
dat hij op (korte termijn) op
een school kan functioneren.
- Zijn ouders hebben thuis
ontwikkelingsgerichte zorg
voor hem georganiseerd.
Hiervoor komen voor hem
bekende begeleiders thuis.
Ja, in het programma van deze
begeleider komt nu ook een
onderdeel met schoolvakken.
Afhankelijk van het succes
worden de schoolvakken
geleidelijk uitgebreid.
Ondanks een leerplichtontheffing kan er een moment
komen dat een kind wel wil/ kan
gaan leren.
8 jaar
OZC
Bij deze jongen is al voor zijn 4e
jaar duidelijk dat hij een vorm
van autisme heeft. Hij gaat naar
een school voor in ontwikkeling
bedreigde kinderen en later
naar een orthopedagogisch
zorgcentrum (OZC). Het gaat
niet goed met hem op school.
- Het OZC kan hem niet bieden
wat hij nodig heeft.
- Thuis lukt het de ouders ook
niet om hem zonder al te veel
paniek en agressie te houden.
- Hij woont al 7 maanden op
een crisisplek. Hier krijgt
hij geen onderwijs en/of
psychiatrische hulp.
Nog niet.
Wat als het OZC ook
handelingsverlegen is?
9 jaar
PO-SOOZA
Deze jongen is in vijf jaar al
van een paar basisscholen
gestuurd. Leerkrachten vinden
dat hij te veel aandacht nodig
heeft. Hij krijgt ontheffing van
de leerplicht.
Hij krijgt een plaatsje op een
speciale school, waar hij naast
onderwijs ook therapie krijgt.
- Na 1,5 jaar moet hij weg van
de speciale school i.v.m. de
vergoeding. Hij kan alleen
op school blijven als hij uit
huis wordt geplaatst en
zich aanmeldt voor interne
behandeling.
- Zijn ouders willen niet dat hij
thuis komt te zitten en zien
geen andere oplossing.
Hij woont nu 5 dagen per week
in een dure instelling.
Door de bekostigings­
systematiek moet men soms
voor dure oplossingen kiezen,
die niet altijd in het belang zijn
van de betrokkenen.
Het was voor iedereen beter
geweest als hij gewoon op de
onderwijs-zorgvoorziening had
kunnen blijven.
Leeftijd
Onderwijs
De situatie
Wat zijn de knelpunten?
Wat zijn de gevolgen?
Is er een oplossing gevonden?
De kern van het verhaal
12 jaar
PO/Thuis
Deze jongen is drie keer
van basisschool gewisseld
omdat hij en zijn ouders zich
onbegrepen voelden. De ouders
hebben hem laten onderzoeken.
Hij blijkt hoogbegaafd met een
vertraagde informatie­verwerking
en vertoont gedragsproblemen
(passend bij zijn autisme) en
dyslexie. Volgens de ouders
heeft de school niets gedaan
met deze informatie.
Ouders krijgen het advies om
hem aan te melden bij een
speciale plusgroep. Dit hebben
ouders pas in een veel later
stadium gedaan.
- Op school is e.e.a. volledig
geëscaleerd. Ouders
besluiten, in overleg met
leerplicht, hem (tijdelijk)
thuisonderwijs te geven.
- De leerplichtambtenaar
schakelt gedragswerk in
als het er naar uitziet dat
terugkeer naar school niet
gaat lukken.
- Er volgt een gesprek met
ouders, leerplicht, gedrags­
werk en de Steunpunt
coördinator.
- Er wordt met het SWV een
ondersteuningstraject uit­
gezet met als doel moeder
te ontlasten in het geven van
thuisonderwijs en het lijntje
met onderwijs weer op te
bouwen.
- Pas in tweede instantie komt
het terugkeren op een school
aan de orde.
Ja, de AB’er komt 1 x per week
thuis om te werken aan de
vertrouwensband en daarna
aan schoolse vaardigheden.
Later gebeurt dit in een leeg
lokaal op een school.
Moeder krijgt vanuit het
SWV ondersteuning m.b.t.
dyslexie en leerstofaanbod. De
Steunpunt Coördinator houdt de
regie op het traject.
Met openheid, concrete inzet en
ondersteuning en het serieus
nemen van ouders kom je ver.
Hierbij is het van belang dat de
lijnen kort zijn en dat men het
uiteindelijke doen (terugkeer
naar school) voor ogen blijft
houden.
PO
De ouders vermoeden dat
hun kind hoogbegaafd is. Het
aanbieden van verrijkingsstof
voor hoogbegaafde kinderen
heeft geen invloed op het
(negatieve) gedrag. De leer­
kracht vermoedt autisme.
Ouders willen het kind niet
laten onderzoeken. De huidige
leerkracht heeft een opleiding
gedragsproblematiek gevolgd
en is heel creatief in het bieden
van structuur.
- Doordat er geen diagnose
autisme is gesteld kan de
school geen extra hulp
inschakelen.
- Het kind is bovengemiddeld
intelligent en kan veel
compenseren. Het gedrag
blijft een punt van zorg.
Nog niet.
Een diagnose is nog steeds
nodig om extra ondersteuning in
het onderwijs te organi­seren.
Voor ouders is het onder­
zoeken van hun kind niet
vanzelfsprekend. Het is van
belang ouders mee te nemen en
te begeleiden tijdens het hele
proces.
PO
Deze jongen is onderzocht op
initiatief van de school. Als
hij net in groep 6 zit, wordt
de diagnose autisme gesteld.
Ouders hebben moeite met de
diagnose.
Hoewel er teveel prikkels in de
klas blijven, kan de school zich
er beter op aanpassen.
- Door gebrek aan tijd en
ruimte blijft het moeilijk om
maatwerk te bieden.
- Het urenbudget voor expertise
van het SWV is niet toereikend
en biedt niet altijd wat nodig is.
- Leerkrachten (en de school)
zijn sleutelfiguren in de zorg
en ontwikkeling voor het kind.
Zij vinden het daarom extra
frustrerend dat zij niet altijd
kunnen bieden wat nodig is.
Deels.
Het laten onderzoeken van
een kind is ingrijpend en soms
confronterend.
Er is te weinig geld om voldoen­
de zorg in te huren.
Cursussen en praktijkgerichte
trainingen zijn belangrijk.
Uitwisseling van expertise is
van belang.
Een buddy voor kinderen met
autisme zou de leerkrachten
ontlasten.
7 jaar
Leeftijd
Onderwijs
De situatie
Wat zijn de knelpunten?
Wat zijn de gevolgen?
Is er een oplossing gevonden?
De kern van het verhaal
10 jaar
PO
Als deze jongen op school
komt (in groep 4) heeft hij veel
persoonlijke aandacht nodig.
Hij kan goed leren maar kan
nog wel verbreding in het
onderwijsaanbod gebruiken.
Er treden regelmatig ‘incidenten’
op, de leraar ervaart het tekort
aan ruimte en extra handen dan
als erg lastig.
De ouders, leerkrachten en
onderwijsassistent zijn de
steunende personen.
- Het team heeft te weinig
kennis over autisme. Zij
weten ook niet altijd hoe zij
hulpmiddelen kunnen inzetten.
- Fysiek is er (te) weinig ruimte.
Dit beperkt de mogelijkheden.
- De aanpak is met beperkte
middelen, kennis en kunde en
veel op gevoel of ervaring.
Deels, het SWV heeft voor elke
school een onderwijs-assistent
beschikbaar gesteld. Dat helpt
wel maar is nog te weinig.
Er zijn extra handen nodig sinds
de invoer van het passend
onderwijs.
Er is meer kennis en kunde
nodig op school, zeker over
autisme omdat de gevolgen van
autisme zo divers zijn.
Er is meer fysieke ruimte nodig,
om kinderen rust of individueel
aandacht te geven.
Veel problemen worden op
ge­voel en met inzet van leer­
krachten opgelost.
23 jaar
HBO/
MBO/
EEGA
Deze jongen functioneert goed
op de basisschool. In groep 7
worden de eerste tekenen van
autisme gesignaleerd. In groep
8 krijgt hij de diagnose. Op het
voortgezet onderwijs kan hij
ook goed mee komen, al heeft
hij moeite met het beroep op
zelfstandigheid. Hij begint op
het HBO maar daar loopt hij
vast. Vervolgens gaat het op
het MBO ook niet goed. Hij kan
de overstap naar nog meer
zelfstandigheid niet aan.
- Beide opleidingen bieden in
de praktijk niet de begeleiding
die ze bij de voorlichting wel
hebben beloofd.
- De jongen komt depressief
thuis te zitten.
- Hij heeft een pgb en schakelt
een coach in voor levensbrede
begeleiding.
Ja, de coach wijst hem
op een scholingsinstituut
voor beroepsopleiding van
jongeren met een beperking.
De begeleiding loopt nog door
tijdens het eerste jaar werken.
Levensbrede coaching is bij
jongvolwassen die (dreigen) uit
te vallen van groot belang.
SO
Deze jongen gaat vanwege
veelvuldig verzuim naar het SO.
Vervolgens heeft hij middelbaar
onderwijs gevolgd bij een
instelling die is gespecialiseerd
in autisme.
- Geen
- Van thuiszitter weer naar
school kunnen gaan.
Ja, de school was bereid om de
begeleiding te financieren.
Er werd ruim de tijd genomen
om het naar school gaan op
te bouwen. Het proces heeft
anderhalf jaar geduurd, maar
het resultaat was er uiteindelijk.
Veel evaluatiemomenten samen
met de school.
Thuis/VSO
Deze jongen is niet meer
leerplichtig en ging niet naar
school.
- Geen
- Door de tijd te nemen en met
een open houding in gesprek
te blijven gaat hij nu weer
naar school (VSO).
- In de proces voortdurend met
elkaar geëvalueerd hoe het
gaat
Ja.
Kinderen niet loslaten als
ze niet meer leerplichtig
zijn; houd ze in beeld bij het
samenwerkingsverband.
Tegelijkertijd niet bang zijn om
even een stapje terug te doen.
16+
Om de terugkeer naar studie en/
of werk mogelijk te maken moet
de focus liggen op maatwerk.
Leeftijd
Onderwijs
De situatie
Wat zijn de knelpunten?
Wat zijn de gevolgen?
Is er een oplossing gevonden?
De kern van het verhaal
10 jaar
PO
Deze jongen krijgt in groep
2 een onderzoek door een
jeugdarts. Na de diagnose en
een nieuw handelingsplan is
er een spurt in groep 3. Toch
wordt hij verwezen naar SBO.
Op verzoek van ouders gaat hij
weer terug naar andere reguliere
basisschool met begeleiding
uit een pgb. Hij zit nu in groep 5
regulier.
- Er was in groep 2 nog geen
enkele taalontwikkeling,
weinig concentratie en weinig
interactie mogelijk.
- De jongen voelde zich niet
prettig in de klas en daardoor
was leren niet mogelijk.
- De jongen gaat (met pgb) weer
naar regulier onderwijs. Dit
vraagt nog steeds veel extra
hulp bij taal en rekenen.
Ja, met pgb voor extra hulp op
school.
Het helpt als ouders een pgb
voor extra hulp kunnen inzetten
in het regulier onderwijs.
Hiervoor is een diagnose
autisme nodig. Mooi als dit
breed wordt opgepakt bv door
diagnostiek van de jeugdarts
en brede expertise van een
universitair ziekenhuis.
PO / VO
/ VSO /
MBO /
trainings­
traject
GGZ
Dit is een intelligente jongen
die vastloopt op basisschool
(2 schoolwissels). Men denkt
aan dyslexie, maar hulp
daarvoor helpt niet. Pas in
groep 7 wordt gedacht aan
andere mogelijkheden. PO wel
afgemaakt, havo niet. Daarna
tevergeefs meerdere scholen
geprobeerd: VSO-havo niet
gelukt, kon op het MBO ook niet
aarden.
- Er werd niet gedacht aan
autisme, alleen aan dyslexie.
- Onderzoek psychiater erg
belastend voor kind en ouders.
- Weinig bereidheid tot
maatwerk in PO.
- Pgb-administratie is
tijdrovend, daarom betalen
ouders maar zelf.
- Ouders worden niet
ondersteund.
- Nu doet hij een trainingstraject
bij de GGZ, moeder vindt
dit opvang en geen training/
opleiding.
Nog niet.
Goede diagnostiek samen met
kind en ouders had geholpen.
Juiste begeleiding had op jonge
leeftijd ingeschakeld moeten
worden.
Insteek op coachen, in plaats
van op wat er mis is, had meer
geholpen.
PO
Deze jongen gaat op 5-jarige
leeftijd naar school. Hij is
motorisch erg onhandig en hij
is hyperactief. Hij zat ook aan
andere kinderen, tegen hun zin.
Brede diagnose gesteld door
breed team experts (ziekenhuis)
met o.a. PPD-NOS.
- Het diagnosetraject heeft een
jaar gekost.
- Er is nu thuis nog onder­
steuning nodig voor ouders,
die alle begeleiding zelf doen
en geen vrije tijd meer hebben.
Zij staan op de wachtlijst
voor het expertteam van de
gemeente.
- Kind heeft plaats gevonden
door vasthoudendheid ouders.
Ja, namelijk een onderwijs­
begeleider uit het SO voor 12 uur
per week (boventallig in SO).
Aanpassingen in de klas:
vooraan zitten, ander meubilair,
hulpmiddelen voor zelfstandig
werken.
Ingeschakelde jeugdhulp bracht
focus aan, nu wordt alleen
PDD-NOS behandeld zodat het
behapbaar is.
Medicatie helpt deze jongen ook.
Bereidheid van school om te
investeren na een aanvankelijke
aarzeling, en de omslag in
houding van ‘we willen groei
zien’ naar ‘we bieden wat past’.
Goede integrale diagnostiek.
6 jaar
Leeftijd
Onderwijs
De situatie
Wat zijn de knelpunten?
Wat zijn de gevolgen?
Is er een oplossing gevonden?
De kern van het verhaal
27
Werk
De jongen heeft altijd moeite
gehad om te concentreren.
Eind middelbare school diag­
nose ADD door een psychia­ter.
Dankzij intensieve huiswerk­
begeleiding heeft hij zijn HAVOdiploma gehaald. Begin 20
stelde een andere psychiater
ADD en autisme vast. Plannen,
organiseren, hoofd- en bijzaken
scheiden gaan erg moeizaam op
HBO en MBO.
Drie jaar in huis van STUMASS
gewoond (voor jongeren met
autisme). Nu weer enkele
jaren zelfstandig in eigen
appartement.
Krijgt hulp van pgb-begeleidster,
GGZ en Verslavingszorg (game­
verslaving).
- Er is geen coördinatie op
het gebied van begeleiding:
psychiater, school, pgbbegeleiders, ouders.
- Geen begeleiding in het HBO.
- Hulpinstanties werken te
weinig samen.
- De begeleiding in het HBO en
MBO is vraaggestuurd. Maar
als je het moeilijk vindt om
hulp te vragen, krijg je dus
geen hulp.
- De jongen heeft veel thuis
gezeten, zijn nacht-dagritme
was omgedraaid en hij raakte
verslaafd aan pc-games.
- Hij woont nu zelfstandig met
hulp uit een pgb en gaat weer
werken.
- Zelf plannen uitvoeren, zelf
iets ondernemen is voor hem
het moeilijkste wat er is.
- Van ouders wordt erg veel
gevraagd.
- havo afgemaakt door inten­
sieve huiswerk­begeleiding.
- Ja, MBO afgemaakt doordat
de docenten erg betrokken
waren bij deze jongen.
- Door de inzet van ouders
heeft de jongen weer rust
en regelmaat. Hij is weer
werkzaam bij zijn oude werk.
Hier zit niet veel uitdaging in,
maar hij krijgt de structuur die
hij zo nodig heeft.
Competentiegericht onderwijs
is een extra uitdaging voor
jongeren met autisme.
Begeleiding is vraaggestuurd,
moeilijk voor jongeren met
autisme.
Te weinig begeleiding op HBO
en MBO.
Zorgcoördinatie ligt bij ouders,
vraagt erg veel van ouders.
17 jaar
Thuis
Dit meisje kwam halverwege
groep 8 thuis te zitten. Ze is erg
overgevoelig voor prikkels en de
basisschool kon dit probleem
niet oplossen. Verschillende
gedragsdeskundigen konden
geen oplossing bieden. In groep
8 werd de diagnose autisme
gesteld.
- De school is bang om iets
extra’s te doen en buiten de
bekende kaders te denken.
- Thuiszitten
Nog niet.
Hoogwaardige analyse en
advies nodig.
Onderwijs zou meer maatwerk
moeten bieden.
In het PO zou een plekje in de
klas om weg te vluchten van de
drukte, maar wel veiligheid bij
de juf, een goede oplossing zijn.
In het VO zou een autiklas een
oplossing zijn.
8 jaar
PO / thuis
Met deze jongen van 8 is het al
vaak fout gegaan op school. Hij
is vaak verdrietig en angstig.
Verstopt zich in de klas of loopt
weg naar huis. Inmiddels zit
hij helemaal thuis. School en
ouders denken ook niet dat het
nog mogelijk is om op deze
school terug te keren. Er is een
nieuwe school gevonden maar
hij durft echt niet meer.
- Geen
- Thuiszitten
Ja, hij mag voorlopig
thuis blijven en krijgt daar
begeleiding, ze doen leuke
dingen en hij krijgt les.
Daarnaast wordt hij langzaam
geïntroduceerd op de nieuwe
school via een videoverbinding.
Elke dag kijkt hij met zijn
begeleider in zijn nieuwe klas.
Als hij er aan toe is zal hij
ook af en toe in de klas op
bezoek gaan. Hij gaat steeds
meer lessen volgen via de
videoverbinding i.p.v. met de
begeleider.
Door negatieve ervaringen kan
een kind dusdanig beschadigd
raken dat het heel veel tijd
kost om terug te keren in het
onderwijs. Goede begeleiding
en een voorziening als een
videoverbinding helpen daar bij.
Leeftijd
Onderwijs
De situatie
Wat zijn de knelpunten?
Wat zijn de gevolgen?
Is er een oplossing gevonden?
De kern van het verhaal
13 jaar
PO/ SO/
PO/ thuis
Als deze jongen 8 jaar is wordt
hij onderzocht. Conclusie:
hoogbegaafd met disharmonisch
profiel. Geen autisme.
Op school wordt hij veel
gepest. In groep 6 start hij
op een nieuwe school met
een hoogbegaafde klas. Deze
leerkracht herkent signalen van
autisme. Opnieuw onderzocht:
diagnose autisme. Na een
aanvraag voor ondersteuning
komt hij op een wachtlijst. De
school kan niet verder met hem.
- Er zijn lange wachtlijsten
voor ondersteuning en een
passende onderwijsplek.
- Ouders raken overbelast.
- De jongen krijgt thuis
onderwijs, betaald uit een pgb.
Daarna een plek op SO school.
Dat gaat een jaar goed.
Daarna gaat het weer mis en
gaat hij naar een reguliere
basisschool. Dit gaat heel
goed tot dat de school besluit
hem nog een jaar in groep
8 te houden. Hij voelt zich
buitengesloten en wordt weer
angstig. Hij komt weer thuis
te zitten. In afwachting van
een plek op VSO. Hij wil NOOIT
meer naar school.
Nog geen.
Voor ouders en kind is het vaak
een hele worsteling om de juiste
diagnose te krijgen. Vervolgens
zijn er vaak lange wachttijden
voor de juiste ondersteuning en/
of onderwijs plek.
Hierdoor ontstaat veel (on­
nodige) stress bij hij kind en zijn
gezin.
11 jaar
PO/ thuis
Deze jongen is heel slim maar
heeft moeite met de omgang
met leeftijdgenoten. Hij kan
heftig en impulsief reageren en
daarbij dreigend overkomen. In
groep 4 vraagt de school zich af
of SO beter voor hem is. Thuis
stapelen de problemen zich op.
Hij krijgt speltherapie. Alleen
op de scouting gaat het goed.
In groep 7 gaat het helemaal
mis. Hij krijgt steeds meer
aanvaringen met de leerkracht.
- Er is onvoldoende gekeken
naar wat de jongen en zijn
leerkracht nodig hebben om
school tot succes te maken.
- Het begon met af en toe
thuisblijven, maar nu zit hij al
twee maanden volledig thuis.
- Zijn moeder is voorlopig met
ziekteverlof thuis.
Nog geen.
Door signalen van leerling en
leerkracht niet serieus te nemen
en geen extra ondersteuning te
regelen is de kans groot dat de
situatie volledig escaleert.
19 jaar
PO/ VO/
MBO
Als deze jongen 7 jaar is heeft
hij door verhuizingen, al op 3
basisscholen gezeten. Op de
laatste school loopt hij vast.
Van zijn moeder krijgt hij 1,5
jaar thuis onderwijs. Leren is
geen probleem maar de relatie
tussen de jongen en zijn moeder
wordt lastig. Tot zijn 13e gaat
hij naar een particuliere school.
Dan wil hij meer; dat kunnen
zij niet bieden en hij komt weer
thuis te zitten.
- De jongen heeft thuis
onderwijs als vervelend
ervaren. Hij voelde zich alleen
en redelijk opgesloten.
- Zijn moeder regelt een stage
op een VO-school. Daar
vermoedt men dat hij autisme
heeft. Na onderzoek krijgt hij
de diagnose.
- Deze school heeft geen plek
voor hem en hij komt weer
thuis te zitten tot hij voltijds
naar een zorgboerderij kan.
Daar leert hij te plannen en
organiseren.
Ja, hij heeft deelcertificaten
VO gehaald. Na een zoektocht
gestart met MBO opleiding.
Vanuit de opleiding een halfjaar
persoonlijke begeleiding om zijn
autonomie te versterken.
Vraag aan een kind/jongere
wat nodig is. Vraag door, zoek
andere ingangen, vraag verder.
Leeftijd
Onderwijs
De situatie
Wat zijn de knelpunten?
Wat zijn de gevolgen?
Is er een oplossing gevonden?
De kern van het verhaal
16 jaar
PO/ thuis
Deze jongen heeft door zijn
autisme veel last van vermoeid­
heid en overprikkeling. Hierdoor
is hij angstig en wantrouwend
geworden. Spanningen komen
er thuis uit. De school heeft
samen met het OZC tevergeefs
naar aanpassingen gezocht. De
school is handelingsverlegen.
Hij is meerdere jaren en
periodes niet naar school
gegaan.
- School heeft thuiszitten (met
de beste bedoelingen) te lang
getolereerd.
- In de samenwerking tussen
onderwijs en de hulpverlening
was te weinig regie.
- Door het thuiszitten heeft hij
grote achterstand opgelopen
waardoor terugstromen lastig
is.
- Doordat hij vaak is ziekgemeld
komt de GGD-arts in beeld.
Ja, de GGD-arts heeft geïn­
vesteerd in de relatie met de
jongen en zijn ouders. Hierdoor
hebben zij de stap genomen
naar de hulpverlening. De focus
is verlegd van onderwijs naar
persoonlijke ontwikkeling.
Hij heeft een positiever zelf­
beeld gekregen en ouders
hebben beter inzicht in de
opvoedingsbehoeftes.
Duidelijke afspraken over de
regie zijn belangrijk om sneller
tot gepaste actie te komen.
Het tijdelijk thuis houden van
een leerling kan verlichting
geven. Hierover moeten dan wel
duidelijke afspraken gemaakt
worden, die in belang van het
kind zijn.
23 jaar
PO / SO /
VO
Met deze jongen gaat het goed
tot groep 8. Daarna stapt hij
over naar het SO. De overstap
naar een nieuwe school is heel
spannend. Maar de kleinere
klas, positieve sfeer en goede
leerkracht maken het verschil.
Elke leerling is betrokken. Hij
gaat met veel zelfvertrouwen
naar VO.
- Leerlingenvervoer (taxibusje)
is een uitdaging.
- Op VO kosten de les­
wisselingen heel veel energie.
Ja, leerkrachten van lokaal laten
wisselen i.p.v. de leerlingen.
Op de fiets naar school.
Soms zijn er maar kleine op­
los­singen nodig om een onder­
wijsloopbaan te laten slagen.
Om hier achter te komen is het
nodig om je te verdiepen in
wat leerlingen nodig hebben.
Wees daarbij ook duidelijk over
verwachtingen.