Transcript Klik hier - voedsellokaal

duurzaam landgebruik
voor een growing green
city
Managementsamenvattingvanhetstartdocumentt.b.v.hetmaatschappelijkinitiatiefwerklandschap‘HetVoedsellokaal’inAlmereOosterwold
EMBERGY
Alm ere Oosterw old
Food Forestry
Netherlands
1
Wiezijndeinitiatiefnemers?
WerklandschapHetVoedsellokaaliseengezamenlijkinitiatiefvan:
• AttoHarsta(AldusBouwinnovatie)
• PietvanIJzendoorn(BoerderijdeZonnehoeve)
• EvelienSchipper(EvelienSchipperHRServices)
• MarcBuiter(EmbergyConsulting)
• WoutervanEck(FoodForestryNetherlands)
• XavierSanGiorgi(FoodForestryNetherlands)
• FransjandeWaard(DeWaardEetbaarLandschap)
• IrenevanExel(provincieFlevoland)
• GemmavanEijsden(Rijkswaterstaat)
• JosVerheul(InitiatiefBewustBodemgebruik,Rijkswaterstaat/Leefomgeving)
• StanKerkhofs(Rijkswaterstaat/Leefomgeving)
Omwelkgebiedgaathetenhoegrootishet?
ErzijndrielocatiesinAlmereOosterwoldinbeeld.Hetfictieveverhaalinhetstartdocumentisgerichtophetgebied
tussendeA27,deVogelweg,deWaterlandsewegenHogevaart,inclusiefhetKathedralenbos.Ditgebiedomvatcirca
270hectare.Daarnaastzijnnogtweeanderezoekgebiedenvoorhetwerklandschapinbeeld.HetbetrefthetdeelgebiedaandeoostzijdevanhetOosterwoldlangsdeHogeVaartendeTureluurwegenhetdeelgebiedtussendeA27,
Vogelweg,GruttowegendeKluutweg.
Watishetdoelvandebeoogdegebiedsontwikkelingendebijbehorendegebiedscoöperatie?
•
DuurzameontwikkelingenmultifunctioneleexploitatievaneenwerklandschapinAlmereOosterwold.Ditwerklandschapwordt,alseensoortmodernlandgoeden‘LivingLab’tegelijk,duurzaamontwikkeldengeëxploiteerd
dooreengebiedscoöperatie(i.o.)vanvierwerkbedrijven.Hetbetreft:
1. eengemengdbiologischlandbouwbedrijfdateenaantalbiologischelandbouwpercelenmetbijbehorende
waterlopenennatuurelementenexploiteert
2. eenwerkbedrijfvoorhetontwerp,beheerendeexploitatievaneengrootvoedselbos(ca.20ha.)metbijbehorendewaterpartijenennatuurelementen,
3. eenwerkbedrijfvoordelokaleenregionaleproductieenafzetvanbio-basedbouwmaterialen;ditwerkbedrijfistevenshoofdverantwoordelijkvoorhetontwerpendebouw/renovatievan(zelfvoorzienende)woningenenwerkgebouwenopenrondHetVoedsellokaal.
4. eenwerkbedrijf-DeBijverdienste-datdienstenverleentaanmensenenorganisatiesmeteenbehoefteaan
zorg,reïntegratie,educatieen/ofrecreatie.
•
Doelvandegebiedscoöperatie(i.o.)iszoveelmogelijkbijtedragenaaneenduurzamevoorzieningvandeecologische,economische,socialeenculturelebehoeftenvande‘vruchtgebruikers’vanhetwerklandschapinAlmere
enomstreken,metminimaleafwentelingvanproblemennaareldersenlater.Met‘vruchtgebruikers’wordthier
verwezennaarallemensendiedirectofindirectde‘vruchtenplukken’vanhetwerklandschap,indevormvan
o.a.lekkerengezondstreekvoedsel,hoogwaardigzaai-enplantgoed,hernieuwbareenergie,grondstoffenenmaterialen,werkgelegenheid,eengezondeenvruchtbarebodem,eenschoneleefomgeving,vitalenatuur,aantrekkelijklandschapendiversedienstenopgebiedvangezondheidszorg,welzijn,reïntegratie,educatieenrecreatie.
•
Verderrichtdegebiedscoöperatie(i.o.)zichoprealisatievansysteeminnovatiesterbevorderingvaneenduurzaamlandgebruik,eengezondestedelijkeontwikkeling,duurzamestad-landrelatiesendetotstandkomingvan
eencirculaireeconomieinAlmereendemetropoolregioAmsterdam.Hetgaathierbijomsysteeminnovatiesop
deraakvlakkentussenondermeer:
√ devoedselvoorzieningendeontwikkelingenhetbeheervaneengezondebodemeneenvitalenatuurinAlmereenomstreken
√ zelfvoorzienendwonen,werkenenbouwenmedemetbehulpvanregionaalgeproduceerdebio-based
grondstoffenen(bouw-)materialenenhernieuwbareenergie
√ holistischedienstverleningopgebiedvanzorg,welzijn,reïntegratie,educatieenrecreatie.
•
Hetontwikkelenvaneeninspirerendennavolgenswaardigvoorbeeldvanduurzamegebiedsontwikkelingen
duurzaamlandgebruikinNederland.
2
Wenkendperspectief:beeldschetsvanhetwerklandschapin2022
•
HethuidigeKathedralenbosisingrotelijnengehandhaafdenheefteenaantalkwaliteitsimpulsengekregen(bv.
metspeelwildernisennatuurbegraafplaats)dietegelijkertijdderegionalenatuurendenatuurbelevingvanbewonersenbezoekersversterken.Metinachtnemingvanderichtlijnenvoorzorgvuldignatuurbeheeroogstdegebiedscoöperatieinbeperktemateproductenzoalshout,notenenvruchten,zaai-enplantgoeduithetKathedralenbos.InenronddeEemvalleiisnieuwenatuuraangelegdindevormvaneengrootschaligvoedselbosmeteen
omvangvanminimaalcirca20hectare.Ditvoedselbosisaangelegdopbasisvanecologischeprincipesnaarhet
voorbeeldvaneennatuurlijkbos,inhetbijzonderdebosrandwaardebiodiversiteithethoogstis.Hetvoedselbos
voldoetdaardooraandehoogstenormenvoor(nieuwe)natuur.HetKathedralenbosenhetVoedselbosinde
Eemvalleiwordenduurzaambeheerdengeëxploiteerddooreenvoedselbosbedrijfdatonderdeelisvandegebiedscoöperatie.
•
Tussendebebostegebiedsdelenbevindenzichdiversepercelenvaneengemengdenverbreedbiologischlandbouwbedrijfmeto.a.extensievemelkveehouderij,vollegrondstuinbouwenakkerbouw.Ditbedrijf,datnetalshet
bosbedrijfonderdeelisvandegebiedscoöperatie,produceerto.a.zuivel,groenten,vruchten,granenengroene
grondstoffenvoorAlmereenomstreken.Langsdeperceelrandenendewegendoorhetgebiedstaanallerleibomenenstruikendietegelijkertijdallerleiecologische(productie-)functies(o.a.hout,noten,vruchten)vervullen.
Ditwerkbedrijfverwerktookeenbelangrijkdeelvandeeetbareproductenuitdebossenendelandbouwpercelentotduurzamelevensmiddelen,dieinderegiokunnenwordenverkochtonderdevlagvaneenofmeerhoogwaardigestreek-enkeurmerken.
•
Deverwerkingvangroenegrondstoffenvanbomenenvezelgewassenzoalsvlas,hennep,robiniaenwilgenwordt
deelsuitbesteedaanbedrijvenmetproductielocatieseldersinhetlandendeelsuitgevoerddooreenbouw-en
vastgoedbedrijfinhetgebiedzelf.Alswerkbedrijfvandegebiedscoöperatiehoudtditbouw-envastgoedbedrijf
zichbezigmetdeverwerkingenrecyclingvan(biobased)grondstoffentotbiobasedbouwmaterialenenhetontwerpendebouwenrenovatievanduurzamewoningenenwerkgebouweninHetVoedsellokaalenookeldersin
Almere(Oosterwold)enFlevoland.
•
Indedorpskerniseenmultifunctioneelbezoekerscentrumgevestigdwaarvanuitmedewerkersvandegebiedscoöperatieallerleidienstenverlenenophetgebiedvano.a.educatie,onderzoek,zorg,welzijnen(natuur)recreatie.
•
Openonderhetmaaiveldvanhetwerklandschapiseenaantalduurzameenergie-installatiesgerealiseerdzoals
eenbiogasinstallatie,PV-paneleneneenpaargrotewindmolens.Enkeleinstallatieswordengeëxploiteerddoor
degebiedscoöperatie.
•
Degebiedscoöperatieheeftdebenodigdeinfrastructuurenlandschapselementeninhetgebiedgerealiseerden
zorgtookvoorhetonderhoudenbeheerhiervan,allesvanzelfsprekendinoverlegensamenwerkingmetdeverantwoordelijkeinstanties(o.a.stadsbeheergemeente,netbeheerderenhetwaterschap).
N.B.Bovenstaandoverzichtisgeenblauwdrukmaareenschetsvaneenmogelijkeinrichtingvanhetgebiedendebijbehorendeenactiviteiten!
Watzijndevoornaamstekansenvoordebeoogdegebiedsontwikkeling?
•
Hetinitiatiefsluitgoedaanbijallerleiduurzaamheiddoelenenbeleidsambitiesvandiverseoverhedeninrelatie
tot‘GezondeVerstedelijking’,‘Circulaire,BiobasedEconomie’en‘HernieuwbareEnergie’.Meerinhetbijzonder
sluithetinitiatiefuitstekendaanbijdedoelenenbeleidsambitiesdiedegemeenteAlmereendeprovincieFlevolandhebbengesteldinhetkadervandeFloriade,diein2022inAlmerezalplaatsvinden.Onderhetmotto‘GrowingGreenCities’zettendeFloriadepartnersinop‘Feeding,Greening,EnergizingenHealthyingtheCity’.
•
Hetinitiatiefpastookuitstekendbijallerleitrendsindeonderstroomvandesamenlevingzoalsdetoenemende
waarderingvanlekkerengezondetenuitdestreek,eenherkenbarelokaleenregionaleidentiteit,eenschone
leefomgeving,hernieuwbareenergieengrondstoffenendelouterendeenhelendewerkingvanvitalenatuuren
rijkecultuurlandschappen.
•
Eriseengeëngageerdeinitiatiefgroepgevormddiebeschiktovereenbredekennisenpraktijkervaringendietoegangheefttoteenhoogwaardignetwerkvancontacten.Dezeinitiatiefgroepheefteengezamenlijkevisieuitgewerktinhetstartdocument‘Duurzaamlandgebruikvooreengrowinggreencity’.
3
•
Methetoogopdevormgevingvanhetbedrijfs-enverdienmodelvandegebiedscoöperatiekanwordenvoortgebouwdopderijkepraktijkervaringvanDeZonnehoeve.
•
MedeopbasisvaneenvoorstelvaneenaantalledenvandeinitiatiefgroephebbenGSFlevolandbudgetgereserveerdvoorderealisatievanminimaalca.20hectarevoedselbosinAlmereOosterwold.BijRWSiseenkleinbudgetgereserveerdvoorverdereconcretiseringvanhetinitiatiefineengezamenlijkondernemingsplan.
•
HetvernieuwendeprogrammavoordegebiedsontwikkelingvanOosterwoldbiedtruimtevoorhetsoortvan
functiemengingdievoorHetVoedsellokaalwordtbeoogd.Bijaankoopvanlandbouw-enlandschapskavelsinhet
Oosterwoldgebiedverwerftdeinvesterendepartijbijvoorbeeldookontwikkelingsrechtenvoorrodefunctieszoals
woningbouw.Vanelkehectarelandschaps-oflandbouwgronddieinOosterwoldwordtaangekocht,magrespectievelijkzesenzevenprocentbebouwdworden.Dezebouwrechtenmogendesgewenstookwordenverkochtaan
eigenarenvanbelendendeperceleninOosterwold.Demogelijkhedenvoormengingvangroeneenrodefuncties
incombinatiemetderichtinggevendeminimumpercentagesvoordegroenefunctiesbiedendaarmeeookruimte
voortoepassingenfinetuningvannieuweverdienmodellenvoordeduurzameactiviteiteninHetVoedsellokaal.
Watzijndevoornaamstebelemmeringenvoordebeoogdegebiedsontwikkeling?
•
Voordegebruiksfunctieslandbouwennatuurzijndegrondprijzenvoorlandbouw-enlandschapskavelsinAlmere
Oosterwoldbijzonderhoog.Dezegrondprijzenstaanopzeergespannenvoetmethetstrevennaarduurzame
landbouwennatuurbeheer.
•
Dehuidige,versnipperdeverdelingvanhetgrondeigendominAlmereOosterwold,incombinatiemethetgronduitgiftebeleid–degrondwordtalleenverkochtennietverpachtenvoordeverkoopgeldt:wieheteerstmeteen
passendplanénbudgetkomtdieheteerstmaalt–bemoeilijkendeverwervingvaneengrootaaneengeslotengebied(ca.200hectare)datnodiglijktvooreensuccesvolle,duurzameontwikkelingenexploitatievaneenmultifunctioneellandgoedzoalsHetVoedsellokaal.
•
Erisbijdeinitiatiefgroepvooralsnogonvoldoendebudgetbeschikbaarvoorverwervingvan(langjarigegebruiksrechtenvoor)eengrootaaneengeslotengebied(ca.200hectare)datnodiglijktvooreensuccesvolle,duurzame
ontwikkelingenexploitatievaneenmultifunctioneellandgoedzoalsHetVoedsellokaal.
•
Demarktvoorbiobasedgrondstoffenenbouwmaterialenbevindtzichineenhardnekkigeimpasse.Enerzijdsiser
teweinigaanbodinNederlandendoordataanbodtekortiseranderzijdsookonvoldoendevraagnaardeze
grondstoffenenmaterialen(wantmoeilijkverkrijgbaar).
•
Deactueleduurzaamheiddoelenenbeleidsambitiesvandebetrokkenoverhedenophetgebiedvan‘Gezonde
Verstedelijking’,‘Circulaire,Bio-basedEconomie’en‘GrowingGreenCities’wordentotdusvernogonvoldoende
(integraal)geoperationaliseerdinbeleidenpraktijk.Vooraldesectoraleorganisatieenbudgettering(verkokering)
vanbeleidsprogramma’svormeneengrotebelemmeringvooreensuccesvolleontwikkelingvanintegralemaatschappelijkeinitiatievenzoalsHetVoedsellokaal.Bijbestuurdersenbeleidsmakerslijkeninhetalgemeenbovendienonvoldoendekennisenvaardighedenaanwezigommeerintegraleduurzaamheidinitiatievenuitdesamenlevingadequaattekunnenondersteunenenfaciliteren(‘governance’).
•
Erisonvoldoendeprocesgeldbeschikbaarvoorhetarbeidsintensievewerkvaninitiatiefnemersinvooralde
vroegsteontwikkelingsfasenvansysteeminnovatieszoalshetVoedsellokaal(o.a.voordeuitwerkingenafstemmingvanvisiesenideeën,kennisontwikkelingen-verspreiding,hetenthousiasmerenvandebuitenwachtenhet
opbouwenvaneengoednetwerkenstrategischepartnerschappen).
Watzijnmogelijkhedenvoorhetbenuttenvankansenenhetwegnemenvanbelemmeringen?
•
UitbreidingvandehuidigeinitiatiefgroepmetondermeereenarchitecteneenbouwondernemingdiehetontwerpendebouwvanduurzamewoningenenwerkgebouweninHetVoedsellokaalterhandkunnennemen.
•
OprichtingvaneengebiedscoöperatiemetvierwerkbedrijvendiealsANBI vorm,inhoudenuitvoeringkangeven
aandevisieenideeënvoorHetVoedsellokaal.
•
CocreatievaneengezamenlijkondernemingsplanvoordestartenexploitatievanHetVoedsellokaaldoordegelijknamigegebiedscoöperatie.
1
1
ANBI:AlgemeenNutBeogendeInstelling
4
•
Medeopbasisvanhetondernemingsplankunnentenbehoevevandefinancieringadditionele,financiëlemiddelenwordengeworvenbijeenideëlebankenhetgrotepubliek,viacrowdfunding.
•
OrganisatievaneenMarktplaatsvoorBiobasedBouweninFlevoland.Ditiseeninspirerendevenementwaarbij
eengrootaantalvragendeenaanbiedendepartijenbijelkaarwordtgebracht,nietalleenomzeteinformeren
overdevelemogelijkhedenenmeerwaardenvanhetgebruikvangroenegrondstoffenenmaterialenvoor
nieuwbouwenrenovatie,maareerstenvooralomdeimpasseopdemarktvoorbiobasedgrondstoffentedoorbreken.InhetlichtvandeFloriadevan2022wordenvragendepartijenbijdezegelegenheiduitgenodigdomsameneenaantalomvangrijkeuitvragentedoennaarbiobasedgrondstoffenenbouwmaterialentenbehoevevan
denieuwbouwenrenovatievaneenfiksaantalgebouweneninfrastructurelewerkentegelijk.Bijdezelfdegelegenheidworden‘aanbodpartijen’–datzijndeketenpartijendiezichbezighoudenmetdeproductieenverwerkingvangroenegrondstoffenenbouwmaterialen–omstrategischecoalitiestevormenenaantrekkelijkeaanbiedingentedoenomtevoorzienindegebundeldebehoefteaangroenegrondstoffenenbouwmaterialen.
•
DegebiedscoöperatiekanopbasisvanhetondernemingsplaneenanterieureovereenkomstaangaanvoordeexploitatievaneenbepaaldehoeveelheidgrondinOosterwoldmetdegemeenteAlmereen/ofZeewolde.
•
Aankoopvaneenbeperktehoeveelheidlandbouw-enlandschapskavelsinhetOosterwold,medemetbehulpvan
hetdoordeprovinciebeschikbaargesteldebudgetvooreenvoedselbosinhetkadervanhetprogrammaNieuwe
Natuur.
•
Verkoopvan(debouwrechtenvoor)zelfvoorzienendewoningenenwerkgebouwenopenrondHetVoedsellokaal
omaldusnieuweinkomstentegenererenwaarmeenieuwegrondkanwordenaangekochtvooruitbreidingvan
hetwerklandschap.
•
Ontwikkelingvanduurzamefunctiecombinaties,korteketensenmeervoudigebedrijfs-enverdienmodellenrond
deduurzamevoortbrengingvanproductenendiensteninHetVoedsellokaal.Metmeervoudigeverdienmodellen
ishetstrevenerenerzijdsopgerichtommeerdereinkomstenbronnentegenererenterversterkingvandeeconomischeduurzaamheidvaneenonderneming,indezedegebiedscoöperatie.Anderzijdsishetstreveneropgerichtomeendeelvandemoeilijkverzilverbare,duurzamewaardendieeenondernemingcreëert,tochteverzilverenindevormvan(extra)inkomstenvoordegebiedscoöperatie.Hierbijkanwordengedachtaanverzilvering
vanbijdragenophetgebiedvanmilieu,klimaat(bv.CO2-reductie),natuur(bv.biodiversiteit),gezondheid(bv.gezondvoedsel)enwelzijn(bv.wonenenrecreëreninaantrekkelijklandschap).
5