Transcript Historia ksi**ki w zarysie

Historia książki w zarysie
Prototo
Na początku było słowo pisane…
Historię powstania książek możemy podzielić na
dwa okresy:
Książkę rękopiśmienną (do roku 1500)
Książkę drukowaną (wynalazek druku ok.1440r.)
Sumeryjska tabliczka gliniana,
wykaz dóbr świątynnych – piktogramy (3500 p.n.e.)
Kompozycja obrazów petroglificznych ze
Skandynawii. Nordycka epoka brązu. (Wyryte
linie pomalowano, by były lepiej widoczne)
Majuskuła (łac. majuskulus tzn.. większy) –
wersja pisma w starożytnej Grecji
pierwotna
Pismo węzełkowe
3000 lat p.n.e. w Egipcie powstały hieroglify
(święte pismo bogów) - pismo obrazkowe
Mieszkańcy dorzecza Eufratu i Tygrysu, pisali na tabliczkach glinianych, na
których za pomocą trójkątnych patyczków stawiano znaki pisarskie w postaci
klinów, stąd pismo klinowe. Tabliczki następnie suszono na słońcu lub przy
ogniu.
Początkowo sposób zapisywania był odmienny od
współczesnego, mianowicie od prawej do lewej
strony, następnie zmodyfikowano ten sposób pisząc
raz od prawej, raz od lewej, aż w końcu pisano w
sposób przyjęty aż do dziś - od lewej do prawej
Grecka waza dipylońska.
Po kamieniu, tabliczkach glinianych, czy glinianych naczyniach przyszła
pora na papirus. Tego materiału używali Egipcjanie i Grecy, a że łodyga
tej rośliny po grecku zwie się byblos, stąd wyraz ten oznacza także
książkę. Rzymianie używali też łyka lipowego (łyko po łacinie to liber, a
także książka), Germanowie drzewa bukowego, nazwę (Bucke)
przeniesiono na szersze pojęcie: na książkę (Buch).
Fragment egipskiego ostrakonu koptyjskiego.(papirus) VI w .n.e.
Starożytny zwój hebrajski
Rzymianie z przyborami pisarskimi,
woskowymi tabliczkami i zwojem.
Rzymskie przybory pisarskie:
stylus, pióra i kałamarz na sepię
Pustynia Judzka – Qumran
W latach 1947 - 1953 odkryto groty, w których znaleziono ponad 35 tys. fragmentów zwojów
z I w. n.e. z tekstami Biblii
Zwoje z Qumran fragment oryginalny - 1 w. n.e.
Pierwsze biblioteki
Związane są z miejscami kultu - świątyniami. Pismo znali tylko
wtajemniczeni kapłani i urzędnicy panujących. Zapisywali ważne dla
państwa informację, a także tworzyli wszelakie "święte księgi". Zbiory
takich ksiąg były z czasem wzbogacane także o literaturę piękną i
naukową.
Do najstarszych znanych bibliotek
należy słynny zbiór tabliczek glinianych
z pismem klinowym odnaleziony w
Niniwie w Babilonii, w pałacu króla
Assurbanipala (668-626). Zbiór bogaty
we wszelkiego rodzaju dzieła naukowe
był znakomicie uporządkowany
i skatalogowany przez licznych
bibliotekarzy.
Biblioteki klasztorne
Kopiowaniem i
powielaniem książek,
zajmowali się głównie
duchowni: w klasztorach
wyszkoleni specjalnie
mnisi, przy katedrach
biskupich i kolegiatach
pracowali kopiści
Książka w średniowieczu
Nowe materiały piśmienne - pergamin i papier – zastąpiły niewygodny w użyciu
zwój, doprowadzając do powstania nowej formy książki - kodeksu.
Pierwowzorem kodeksu były wiązki tabliczek drewnianych zwanych przez
Rzymian - caudex (kloc drzewny), zazwyczaj łączonych po dwie, trzy i więcej
za pomocą kółek i sznurków
Zamiast zwijać kartkę wystarczało ją przełamać i złożyć. Kilka
lub kilkanaście takich przełamanych kart poskładanych po dwie (binion),
trzy (ternion), cztery (quaternion - najczęściej stosowany), a nawet więcej
tworzyło pierwsze kodeksy. Zszywano je jeszcze aby się nie rozsypały
Kodeks pergaminowy
Mnisi w klasztorach wytwarzali wspaniałe,
bogato zdobione iluminowane rękopisy
Iluminacja
Inicjał
Złoty kodeks pułtuski
Do XV wieku pisarze mogli zaopatrywać się w zwoje i arkusze pergaminu w
takich sklepach.
Jeden z mężczyzn przycina skórę, nadając jej kształt prostokąta, drugi
wygładza arkusz pumeksem.
Iluminacje
Inspiracji do większości dekoracji marginalnych
dostarczały motywy roślin, spotyka się również motywy
fantastycznych tworów o ludzkich głowach i ciele
zwierząt - groteski.
Dekoracje dodawano po napisaniu głównego tekstu.
Pierwsza litera w tekście była wyróżniona wielkością i
zdobnictwem- był to inicjał.
Poza inicjałami w księgach umieszczano
miniaturę, czyli kompozycję malarską,
której głównym motywem były ludzkie
postacie.
Oprawa kodeksu średniowiecznego następowała po
całkowitym napisaniu i ozdobieniu księgi. Rodzaj
i jakość oprawy zależała od przeznaczenia. Ale i charakteru
miejsca i czasu powstania dzieła. Poszczególne składki
zszywano w jednolity blok. Grzbiety usztywniano makulaturą a
jako okładzinę stosowano deski powlekane skórą, pergaminem
blachą lub aksamitem czy atłasem
Produkcja papieru
Wynalazek druku
Ruchoma czcionka Gutenberga
Jan Gutenberg
Wynalazek druku – 1440 rok
Pierwotna prasa drukarska, być może właśnie na takiej prasie
wydrukowano pierwszy egzemplarz tzw. Biblii Gutenberga
Litografia
Wszelkie ozdoby i ilustracje wykonywano
ręcznie. Dopiero w XVIII wieku wynaleziono
nowy system ilustrowania książek za pomocą
farb drukarskich i nowego papieru. Farbę
nakładano na płytę kamienną i odbijano na
papier. Jest to tzw. druk płaski
W klasycznej litografii rysunek nanosi się
zatłuszczającą kredką lub tuszem
litograficznym na kamień — gładko
wypolerowany lub przetarty ostrym piaskiem,
co daje efekt gruboziarnistej faktury na
odbitce.
Kamień litograficzny
Prasa litograficzna
Inkunabuł
Inkunabuł to stary druk sprzed 1501 roku.
Pierwsze inkunabuły wzorowano na średniowiecznych
rękopisach, m.in. kroje czcionek naśladujące pismo
ręczne (kolofon), ręczne zdobienie (iluminacja, inicjał).
Pierwszym inkunabułem był druk J.
Gutenberga ok. 1445 (fragment z księgi
Sybilli).
Drzeworyty XVI w.
Wnętrze drukarni - drzeworyt XVI w.
Drewniana chałupa chłopska
Cieśla przy pracy - fragment
drzeworytu z XVI wieku
Gospoda na Mazowszu z XVIII wieku
Drukowana karta tytułowa z1613 r.
Karta tytułowa z 1614r.
Książka epoki oświecenia
W epoce myśli
wyzwolonej
następuje rozkwit
książek i gazet
drukowanych
Joseph von Sonnenfels:
Człowiek bez przesądów
Książka elektroniczna - XX w.
Treść książki zapisywana jest w
formie elektronicznej i
przeznaczona do odczytania za
pomocą odpowiedniego
oprogramowania zainstalowanego
w urządzeniu komputerowym (np.
komputer osobisty, czytnik książek
elektronicznych, telefon komórkowy
czy palmtop).
Bibliografia
H. Szwejkowska, Książka drukowana XV - XVIII w., zarys historyczny. Warszawa PWN, 1961.
M. Siennik, Herbarz, Kraków 1568.
J.Sowiński, Polskie drukarstwo, Wrocław 1988
www.wsp.krakow.pl
R.Birkenmajer (red.)Encyklopedia Wiedzy o książce, Zakład im. Ossolińskich, 1971.