Transcript Hoe halen we de nul in 2013?

Van kwetsbaar naar weerbaar:
preventie en zorg voor kwetsbare
jongeren en middelengebruik
Dike van de Mheen
September 2013
Due to the nature of the treatment,
Wat is er aan de hand?
• Middelengebruik en risicogedrag aanzienlijk
doch onderschat probleem in de jeugdketen
• Met name kwetsbare groepen jongeren
hebben specifieke aandacht en zorg nodig
• En moeten beter bereikt worden
Resultaten Scoren:
Project “Van kwetsbaar naar
weerbaar”
• Doelstelling:
Kwaliteit en effectiviteit van preventie,
behandeling en zorg voor kwetsbare
jongeren op een hoger plan brengen
Hoe? (I)
• Wetenschappelijke kennis in kaart brengen
over kwetsbare jongeren en risico verslaving
• Werkzame preventie- en behandelinterventies
voor deze groep bepalen
• Adviezen opstellen over gezamenlijke aanpak
voor preventie en zorg binnen de jeugdketen:
experts uit jeugdzorg, jeugdpsychiatrie en
jeugdverslavingszorg (cie. van der Gaag)
Hoe (II)
• Interventies ontwikkelen in de jeugdketen voor
vroegsignalering, diagnostiek, handleiding
behandeling van ADHD en middelengebruik
en voor vaardigheidstraining van
jeugdhulpverleners
• Verworven kennis, inzichten en ontwikkelde
interventies breed verspreiden binnen de
jeugdketen d.m.v. publicaties, conferenties,
opleidingen etc.
Motto
• Verslavingsproblemen kunnen alleen effectief
worden aangepakt vanuit een door alle
(jeugd)partners gedeelde visie
Project
Van kwetsbaar naar weerbaar
• Opdracht min. VWS aan Stichting Resultaten
Scoren: projectleiding en coördinatie
• I.s.m. IVO, NISPA, AIAR, Windesheim, Trimbos,
verslavingszorg, jeugdzorg
• 70 direct en ca. 350 indirect betrokken
professionals uit 15 zorginstellingen
• Looptijd: januari 2010 – oktober 2013
• Tien kernpublicaties: kennisrapporten, factsheets,
methodieken, protocollen, onderwijspakket
Op een rijtje..
• Visie en interventies: Kwetsbare groepen en
(problematisch) middelengebruik: goudmijn
aan kennis ->
• Advies cie. Van der Gaag voor en door
jeugdpartners -> ontwikkeling instrumenten en
interventies
..en welke zijn dat dan?
• Vroegsignalering en hoe werkt dat in de
jeugdketen? (straks: Elske Wits)
• Hoe kun je het beste samenwerken in de
jeugdketen? (straks: Elske Wits)
• Indicatiestelling met speciaal instrument
(MATE-Y) (WS: Gerard Schippers)
• Protocol en richtlijn ADHD en middelengebruik
(WS: Maureen van Oort)
• Onderwijspakket (WS: Alie Weerman)
..en daarnaast
• Platform Jeugdverslavingszorg: overleg en
communicatie (ook jeugdggz)
• Overzichtsstudie “Verslavingspreventie bij
jongeren”. Doel: ontwikkelen basisaanbod
Verslavingspreventie Nederland
Kwetsbare jeugd
• Opeenstapeling van problemen
• Complex samenspel tussen risico- en beschermende
factoren
• Problemen ontwikkelen zich onvoorspelbaar & zijn
nog niet uitgekristalliseerd
Achterliggende risico- en beschermende factoren
centraal stellen
Over de grenzen van verslavingspreventie heen
Risico- en beschermende
factoren I
Persoonsgebonden:
• Persoonlijkheidskenmerken (impulsiviteit, sensatie zoeken)
• Psychische- en gedragsproblemen
• Sekse (jongens gebruiken meer)
• Adolescentiefase
• Schoolniveau
• Verstandelijke beperkingen/ intelligentie
• Verwachtingen t.a.v. gebruik
• Frequent uitgaan (ook omgevingsfactor), roken
• Op jonge leeftijd beginnen met gebruik
Risico- en beschermende
factoren II
Omgeving:
• Buurtkenmerken (sociale controle, armoede)
• Gezin (opvoedstijl, toezicht, ouder-kindrelatie,
problemen ouders)
• Beschikbaarheid van alcohol en alcoholreclame
• Invloed van vrienden
Stapeling van risico
• Clustering van risicofactoren bij kwetsbare
groepen (bv. lage SES, delinquente vrienden,
gebrek aan toezicht ouders)
• Bij vier risicokenmerken vertienvoudigt de kans
op het ontstaan van stoornissen
• Clustering van problemen bij kwetsbare groepen
(bv. delinquentie, gedragsstoornissen,
psychische problemen)
Visie:
ontwikkelings-perspectief
• Hoe jonger, hoe minder de problematiek is
uitgekristalliseerd
• Vroeg stadium: meer kans op herstel
• Intersectorale aanpak nodig van achterliggende
problemen
– Ontwikkelingspsychologie
– Kinderpsychiatrie
– Verslavingszorg
Visie: context
• Interactie tussen biologische, psychologische en
sociale factoren
• Vroeg ingrijpen betekent dat gezin en school
belangrijke domeinen worden voor preventie
Visie: jeugdspecifiek
Visie nodig die recht doet aan de specifieke
(ontwikkeling van) problematiek bij jongeren
– Niet rechtstreeks vertaald vanuit volwassenen
VZ
– Intersectoraal
– Ontwikkelingsperspectief
– Interactie met de omgeving
– Meervoudige, samenhangende problematiek
Doelgroepen/benodigde
interventies
Meer aandacht nodig voor:
• in armoede levende of gemarginaliseerde jongeren met een
lage sociaal-economische status
• jongeren die omgaan met deviante leeftijdgenoten,
zwerfjongeren
• school-dropouts en spijbelaars
• jongeren met psychische problemen of gedragsproblemen
• jongeren die op vroege leeftijd zijn begonnen met gebruik
Adviescommissie “Kwetsbare
Jeugd en Verslaving” (Van der Gaag)
Conclusies (I)
• Groep 12 - 24 gezamenlijke doelgroep voor
verslavingszorg, jeugdhulpverlening,
jeugdgezondheidszorg en jeugd GGZ
• Kwetsbare jongeren te weinig geïdentificeerd.
En indien in de zorg bekend, te weinig
systematisch gevolgd om latere problemen te
voorkomen
• Jongeren die het risico lopen op
middelenmisbruik en verslaving vroeg opsporen
Conclusies (II)
• Er zijn voldoende en gedifferentieerde
voorzieningen. Samenwerking tussen betrokken
instanties -> grote kwaliteitsverbetering mogelijk
• Verspreiden expertise naar jeugdhulpverleningsinstellingen vanuit verslavingszorg door outreachend
werken
• Organisatie en financiering zorgaanbod kan beter.
Samenwerking tussen financiers (o.a. overheid,
zorgverzekeraars) cruciaal: laat inhoudelijke
initiatieven niet stranden door administratieve
belemmeringen
Aanbevelingen voor
vroegsignalering en -interventie
• Ontwikkel mechanisme voor adequate vroegtijdige
signalering van risico’s en problemen i.v.m. misbruik en
verslaving bij jeugdigen
• Bevorder competenties: signalen leiden tot vroegtijdig,
effectief handelen
• Verspreid en implementeer kennis beschikbare en effectieve
interventies voor vroegtijdig (preventief) handelen en
ontwikkel monitoringsysteem
• Stimuleer wetenschappelijk onderzoek naar effectieve
signaleringsmethodieken, screeninginstrumenten en
effectieve interventies
Stof tot nadenken voor
vandaag….
1. Niet meer maar beter
• Meer aandacht besteden aan de kwaliteit van
de implementatie van (bewezen effectieve)
interventies
• Meer investeren in handhaving van
beleidsmaatregelen
• Vaker inzetten op verbetering en uitbouw van
bestaande interventies, in plaats van nieuwe
interventies ontwikkelen of uit het buitenland
halen. Zo wordt aanwezige kennis, expertise en
infrastructuur optimaal gebruikt
2. Richt preventie voor
kwetsbare groepen op
vroege jeugd
• Begin vroeg met interventies op
achterliggende risicofactoren (bijv. ADHD)
• Pak niet (alleen) middelengebruik aan,
maar de kwetsbaarheid van de jongere voor
het ontwikkelen van een problematische
leefstijl
3. Versterk aanbod voor en
bereik van kwetsbare
jongeren
• Kansen: interventies via gezondheidszorg (CJG, SEH,
huisarts), welzijnswerk (waaronder jeugd- en
jongerenwerk), ZAT-teams scholen, maar ook politie
en justitie. M.n. vroegsignaleren van problemen door
middelengebruik (implementatie richtlijn)
• Er is behoefte aan een (leefstijlbrede) inventarisatie
van methoden die goed werken om deze groepen te
bereiken
4. Versterk aanbod gericht
op de omgeving van jongeren
• Geef ouders een structurele rol binnen
preventieprojecten voor jongeren
• Er is nog veel ruimte voor innovatie, om
te ontdekken hoe de fysieke omgeving
jongeren kan uitnodigen tot gezond (en
veilig) gedrag (leeftijdsgrens,
maatregelen horeca etc).
Terug naar Bas…
• Een aantal vragen is in dit project aangepakt
• We kunnen nu beter onderscheid maken in
gebruik en misbruik, welke risico- en
beschermende factoren van belang zijn, wat
hulpverleners en studenten jeugdzorg moeten
weten en kunnen o.g.v. verslavingspreventie
en –hulp, welke effectieve behandelmethoden
voor jeugd- en jongeren er zijn, hoe en met
wie je kunt samenwerken in de jeugdketen (en
hoe belangrijk dat blijkt te zijn!)
• maar (uiteraard) is nog lang niet alle
opgelost…
Wie de jeugd heeft, heeft de
toekomst!
• Een hele leuke, inspirerende en leerzame dag
toegewenst!