Transcript 04b_2_ - Metropoolregio Rotterdam Den Haag

Bijlage 2: Samenvatting TIR interim report voor de Roadmap
Next Economy MRDH
In het kader van het concretiseren en het daadwerkelijk realiseren van initiatieven in de regio
is ook voor de roadmap next economy de vraag gesteld om een eerste beeld van
projectvoorstellen te leveren. De roadmap wordt, conform planning, in de tweede helft van het
jaar opgeleverd. Meer concreet is er dan een beeld van scenario’s/toekomstbeelden én van
een handelingsperspectief (welke initiatieven, keuzes en projecten zijn nodig om van de
huidige situatie naar de gewenste toekomstige situatie te komen) met een
investeringsstrategie. Gezien de -begrijpelijke- behoefte (ook door de BC EV geduid) wordt in
bijgaande notitie een eerste worp van voorstellen waaraan wordt gewerkt gepresenteerd. In
een later stadium worden vanzelfsprekend ook de bijbehorende context en randvoorwaarden
gepresenteerd.
Op 20 en 21 april heeft de ‘on the ground’ meeting met het TIR CG team plaatsgevonden. In
deze meeting zijn de zgn. 10 pagers van de transitiepaden uitvoerig besproken met het TIR
team. Op basis van onze papers, de besprekingen op 20 en 21 april én analyses van hun
eigen expert team heeft TIR CG hun Interim Report aan ons toegestuurd ter bespreking met
de bestuurders en overige stakeholders in de regio, in aanloop naar het Executive Seminar op
21 en 22 juni.
Het is nadrukkelijk een tussenstand. Niet alle transitiepaden zijn even ver in hun inhoudelijke
analyse, handelingsperspectief of mate van concreetheid in de projecten. Het geeft al wel een
beeld van de richting en van de grote hoeveelheid voorstellen die er in de regio zijn. Dat vraagt
de komende maanden om verdere uitwerking, maar zeker ook om het maken van scherpe
keuzes en het slim uitzetten in de tijd. Daar is het ook een roadmap voor.
Voorts moet nog worden opgemerkt dat TIR CG een iets andere indeling en structuur hanteert
dan de vijf transitiepaden waarvoor de RNE Strategy Group heeft gekozen. Deze andere wijze
van ordening is niet het gevolg van een inhoudelijk verschil van inzicht. Dit wordt bevestigd
door het feit dat de 10 pagers van de transitiepaden zijn verwerkt in dit document. Hiermee is
in het proces de eerste stap gezet naar een daadwerkelijk gezamenlijk RNE document.
Algemene inleidende observaties:
•
•
•
De economische groei in de MRDH is de afgelopen 20 jaar achter gebleven in
vergelijking met andere regio’s en ook de komende 15 jaar zal die groei zeer beperkt
blijven (ca. 1,45% stijging GDP)
Er zijn sterke aanwijzingen dat inefficiënt gebruik van hulpbronnen – kapitaal,
materialen, grondstoffen en vooral energie – en de kosten van de ermee gepaard
gaande afvalstromen belangrijke oorzaken zijn van de geconstateerde economische
stagnatie
Het totale energiegebruik van de MRDH zou de komende 35 jaar tot de helft kunnen
worden teruggebracht door een combinatie van energie efficiency maatregelen en de
optimalisering van productieprocessen in alle economische sectoren en huishoudens,
door de toepassing van digitale en circulaire innovaties in de gebouwde omgeving,
industriële processen, de transport & logistiek infrastructuur en de wijze van
energieopwekking en –gebruik
•
•
•
De aanleg van de hiervoor benodigde nieuwe en modernisering van de bestaande
infrastructuur vraagt om gigantische investeringen in de komende 20 jaar (schatting
van TIR CG voor de MRDH in de orde grootte van €300 – 350 miljard)
De vereiste aanleg en modernisering van de infrastructuur betekent de komende 20
jaar echter ook een enorme impuls voor de werkgelegenheid in de regio, vooral in
technische beroepen (constructie, electrotechniek, ICT, etc)
TIR CG beargumenteert dat gerichte investeringen in dit nieuwe gedigitaliseerde
technologie platform – het Internet of Things – voor de regio (connectiviteit, duurzame
energie, warmte/koude, transport/logistiek, industrie, agri/food, etc.) en daarmee het
verhogen van de informatie-, energie- en grondstoffen productiviteit op termijn het
perspectief oplevert van verhoogde concurrentiekracht en robuuste en verantwoorde
groei die past binnen de mondiale klimaatafspraken en EU emissie richtlijnen
Bij elk van de transitiepaden (en thema’s binnen de transitiepaden) wordt door TIR CG
ingegaan op voorgestelde projecten of maatregelen die betrekking hebben op nieuwe
verdienmodellen en waarde ketens; technische aspecten; wet- en regelgeving; beleid;
onderwijs; financiën en innovatie en R&D. Hieronder bij elk van de thema’s een greep uit de
voorgestelde projecten en maatregelen.
Transitiepad Digital Gateway to Europe
In het framework van TIR CG vallen onder dit transitiepad de samenhangende ontwikkelingen
in het communicatie internet, het hernieuwbare energie internet en het mobiliteit & logistiek
internet. Deze worden allen onder de noemer van dit transitiepad.
De RNE Strategy Group heeft het thema energie in een separaat transitiepad gezet – Smart
Energy Delta – in de overtuiging dat de energietransitie opgave in deze regio breed moet
worden opgevat, gezien het grote aandeel van de olie- en petrochemische industrie in de
economie van onze regio. Door de sterke concentratie van fossiele industrie is het percentage
hernieuwbare energie in onze regio extreem laag (< 4%). Dit vraagt dus om een specifieke en
– vooral – geïntensiveerde inzet.
Communication internet
•
•
•
•
•
Ontwikkel een strategie voor de transitie van 4G naar 5G netwerk
Implementatie van quick win projecten, zoals slimme lichtmasten infrastructuur
(multiple sensors); gratis WiFi in meerdere test locaties; starten met test locatie voor
drones (Unmanned Valley); introduceren van freezones voor het testen van IoT
services; stimuleren van een FI-Ware lab omgeving in MRDH
Project Connect: stimuleren van ICT gedragen trans-sectorale systemen (zoals veilige
extranetten; extranet IEX als service; MRDH breed fibernet; MRDH breed WiFi; MRDH
breed LoRa; Communicatie infrastructuur voor coöperatief rijden (WiFi-P); etc.
Ontwikkelen van COIN (Collaborative Innovation/collective Intelligence Network) als
open source, open access, open device IP platform, waarmee open innovatie en
kennisuitwisseling wordt gestimuleerd
Strategie voor Security by Design / IoT Security at Large, waarmee de veiligheid en
veerkracht (resilience) van het IoT platform moet worden geborgd, incl. een veilige IoT
omgeving voor de industrie
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Maatregelen voor het borgen van privacy en wettelijke bescherming als de vereiste
randvoorwaarden voor een level playing field voor alle stakeholders om te bepalen
hoe en door wie persoonlijke data kunnen worden gebruikt
Project DATA, gebruik van dashboards om beschikbare open data toegankelijk te
maken
Project 3D, open data over de publieke ruimte, Building Information Management
(BIM) om een systematisch aanpak van stedelijke planning mogelijk te maken
Project Secure Digital Data Exchange, voor cross-sectorale IoT data infrastructuur
(‘data rotonde’), met data opslagfaciliteit, identificatie en localisatie, privacy, etc.
waarmee een business ecosysteem en community kan worden opgebouwd die een
voortdurende stroom van big data genereert die kan worden gebruikt voor de
ontwikkeling van nieuwe algoritmes, nieuwe apps, nieuwe productieprocessen, etc.
Project Secure Digital Marketplace, waarmee een cross-sectorale marktplaats wordt
gecreëerd voor IoT services met beveiligd transactiesysteem (ondersteund door
blockchain)
Implementeren van protocollen voor de veiligheid van autonome systemen (robots,
drones, onbestuurde voertuigen, e.d.)
Doorontwikkelen van HSD Campus als leidend innovatiecentrum voor Cyber Security,
kritische infrastructuur, stedelijk en nationale veiligheid
Project Digital Dispute Resolution, waarmee juridische services worden aangeboden
via een online platform voor het oplossen van cyber- en digitale kwesties
Ontwikkelen van nieuwe onderwijs modellen die de vaardigheden en competenties in
ICT (big data toepassingen, IoT services, smart sensors, etc.), geautomatiseerde
planning en controle, 3D design & printing, high tech maintainance, e.d. sterk vergroot
Renewable Energy Internet
•
•
•
•
•
Mogelijk maken van lokale groene energie coöperaties (ESCO’s) van MKB,
maatschappelijke organisaties en huishoudens. Voorbeelden in Duitsland en
Denemarken tonen aan dat dit het meest kosten effectieve business model is voor
snelle implementatie van hernieuwbare energie en het snel kunnen opschalen
Het daaraan gekoppeld transformeren van het verdienmodel van energiebedrijven
(van centrale opwekking en distributie van energie naar decentrale distributie en
serviceverlening voor optimaal energiegebruik)
Integreren van energieopslag, slimme meters, electrische oplaadpunten tot één
samenhangende Energie Internet voor bi-directionele distributie van energie en
opvangcapaciteit voor pieken in het energiegebruik
Integreren van blockchain technologie voor een ‘incorruptable decentralized
atonomous organization (DAO)’ bij opstellen van service contracten voor coöperatieve
samenwerkingsverbanden van eindgebruikers ter voorkoming van monopolisering en
verzekeren van de laagste energieprijs
Energy Zero in stedelijke ‘brownfields’ met streven naar Net Zero Energy Buildings
(NZEB’s), een combinatie van isolatie (retrofitting) en toepassing van on site
energieopwekking (met PV op daken, warmtepomp, geothermie, biogas systemen,
e.d.). Voorbeeldprojecten: Geothermie Project Den Haag; My School Your Energy
(scholen als mini energie centrales om ook energie te leveren aan woningen in de
buurt die geen net zero energy niveau kunnen bereiken)
•
•
•
•
•
Going Dutch in stedelijke ‘greenfields’: in nieuwbouw locaties kan een Net Energy
Producing district worden gerealiseerd door gebruik te maken van alle state-of-the-art
energie technologieën (opwekking, opslag, distributie). De gezamenlijke capaciteit van
de vele kleinschalige opwekking, opslag & distributie technologieën resulteert in een
Virtual Power Plant (VPP) voor een flexibele én robuuste energievoorziening op
wijkniveau
Grootschalige toepassing van geothermie in het Westland (Greenport)
Gebruik van geavanceerd 4D data visualisatie en mapping systemen om de totale
capaciteit én optimale benutting van bruikbare locaties voor PV en on- en offshore
wind in beeld te brengen
Aanpassen van de regelgeving in het belang van minimale energiekosten voor de
eindgebruiker door gebruikmaking van IoT ondersteunde smart energy services
Intensiveren van R&D naar waterstof productie uit hernieuwbare energiebronnen en
toepassingsmogelijkheden voor transport (schepen, voertuigen) en als buffer medium
voor energieopslag
Mobility & logistics Internet
•
•
•
•
•
•
IoT portal for mobility: een regio dekkend, hoogwaardig en goedkoop WiFi/xG grid,
waarmee zelf-organiserend management van mobiliteit wordt mogelijk gemaakt met
big data flows, analytics, algoritmes en apps (korte termijn tot 2020), optimaal gebruik
van de bestaande infrastructuur door dynamisch verkeersmanagement, car-cargo
sharing platforms, etc. (2025); gebruik van de digitale weg en transport infrastructuur
voor drones (na 2025)
Geautomatiseerd transport (truck platooning, automated cooperative transport,
autonome voertuigen), met een strategie voor geleidelijke uitrol
Geautomatiseerd openbaar vervoer: geleidelijke implementatie en scale-up van last
mile geautomatiseerd vervoer (te beginnen met 6 locaties in 2020); implementatie van
geautomatiseerde metro/light rail (vanaf 2025)
Toepassing van waterstof voor zero emissie openbaar vervoer (MRDH doelstelling in
2020: 50-100 waterstof bussen, 5-10 waterstof tankstations en 50 waterstof auto’s)
Openbaar vervoer knooppunten transformeren tot micro power plants door installatie
van PV op daken van (bovengrondse) metro- en Randstadrailstations
Urban – Industrial balancing Act: ontwikkeling van een hybride energiesysteem waarbij
het haven industrieel complex wordt gebruikt voor gegarandeerde levering van
voldoende capaciteit voor inzet van full electric vehicles (FEV), door inzet van offshore
wind en PV solar van de industrie in combinatie met smart grid flexibiliteit. Het
programma ‘Stroomstoot’ heeft als doel om in 2025 ca. 200.000 FEV’s in de MRDH te
hebben rondrijden
Buildings as nodes
•
•
Deep Design & Deep Retrofit practices: energiebesparingen reiken veelal niet verder
dan 20%, terwijl besparingen van 50% mogelijk zijn die ook echt kosten effectief zijn
Gebruik van draadloze sensoren om de energieprestaties van gebouwen constant te
monitoren en te optimaliseren
•
Inzetten van Energy Service Companies (ESCO’s) in combinatie met energie prestatie
contracten of zgn. ‘shared savings agreements’. ESCO’s regelen de energie audits,
projectontwerp, financiering, aankoop van de apparatuur, installatie en onderhoud
Transitiepad Circular Economy
•
•
•
•
•
•
•
•
Ontwikkelen van business modellen gericht op het benutten van de synergie tussen
electrisch vervoer (pico grids), gebouwen die hernieuwbare energie opwekken (nano
grids) en een gedistribueerd smart grid (micro grid)
Ontwikkelen van nieuwe business modellen in de bouw om deep retrofitting op grote
schaal mogelijk te maken
Ontwikkelen van business modellen voor kleinschalige biologische waterreiniging (ook
in relatie met opkomst van stadslandbouw)
Ontwikkelen van geavanceerde materialen, met inbegrip van een 3D printing hub voor
productie van bijv. maritieme reserve onderdelen uit afvalmaterialen
Uitrol van netwerk van ‘recycle points’ in de MRDH, waar restmaterialen tegen een
vergoeding door burgers kunnen worden ingeleverd. Rondom deze punten kunnen
remanufacturing en refurbishing faciliteiten ontstaan waar (re)makers hun producten
kunnen verkopen aan het publiek
Inventariseren van de omvang van mogelijkheden tot ‘urban mining’ van de stedelijke
afvalstromen
Grootschalig introduceren van een materialen paspoort, waarmee de samenstelling en
herkomst van materialen en onderdelen bekend is
Ontwikkelen van een circularity metrics tool, waarmee de aard en conditie van
materialen kan worden beoordeeld
Transitiepad Entrepreneurial Region
•
•
•
Smart Port: transformatie van de haven tot een big data knooppunt in het mondiale
transport en logistiek internet. De digitalisering van de haven richt zich op drie sporen:
1. Nautical Efficiency (Port Call Optimization) bij het verwerken van schepen en
ladingen; 2. Enabling Logistics (Rotterdam Logistics Lab) als knooppunt voor het
verwerken van big data stromen van duizenden logistieke ketens (supply chains) in
Europa; 3. IoT for Logistics: het optimaliseren van de transport capaciteit door een
platform met real time data over alle vervoersbewegingen en laadcapaciteit in
magazijnen, etc.
Port as a Service: de positie van de haven kan worden versterkt door de IoT
ondersteunde supply chain management infrastructuur als een service aan te bieden
aan andere havens. Voorbeeldprojecten: ontwikkeling van businessplan voor op
afstand bedienbare gerobotiseerde havenfaciliteiten; onbemande schepen; port
monitoring (toepassing van sensoren in de gehele haven infrastructuur); opschalen
van Maritime Field Lab tot een volledig ontwikkelde infrastructuur voor digitale
maakindustrie
Toepassen van blockchain technologie voor een veilig en betrouwbaar beheer van de
logistieke ketens op basis van gelijkwaardigheid van alle partners
•
•
•
•
•
•
•
•
Scale Up Nation: een regionaal MRDH programma in samenwerking met dit landelijke
initiatief om high tech scale ups te stimuleren en te ondersteunen, met inzet van
Yes!Delft, ECE, CIC en andere entrepreneurial incubators
Het uitbreiden en versterken van een Field Lab Ecosystem, met bijbehorende support
structuur, voor het stimuleren van innovaties tussen sectoren en over sectoren heen
Stimuleren van mogelijke ‘strange attractors’ die een sterke aantrekkingskracht
hebben op talenten en pioniers. Voorbeelden van projecten en initiatieven: Dutch
Wind Wheel; Ocean Clean Up Group; BlueCity 010; Green Village Delft; World Expo
2025
Uitbreiden van de Greenport Horti Campus met meer innovatie en demonstratie centra
en opzetten agro-food platform
Ontwikkelen van en investeren in op afstand controleerbare ‘overzeese’ slimme
kassen
Versterken van samenwerking tussen de leidende innovatiepartijen in de Medical
Delta en het opzetten van living labs voor real life testing
Uitbreiden van gebruik van 3d printing voor medische toepassingen in Medical Delta
3D labs
Uitbreiden My Data My Health initiatief (patiënt gecontroleerde data / coöperatieve
virtuele data bank voor gezondheid gerelateerde gegevens) en introductie van
crowdsourcing en crowdfunding voor medische innovaties
Transitiepad Next Society
Voor het transitiepad Next Society heeft het RNE team nog geen 10 pager opgeleverd.
Vooruitlopend hierop heeft TIR CG al een aantal noties in hun report opgenomen, die door de
trekker van dit transitiepad (Peter van Lieshout) zullen worden benut bij de verdere uitwerking.
Enkele voorbeelden:
•
•
•
•
•
•
•
•
In beeld brengen van publieke eigendommen in MRDH die ingezet kunnen worden
voor sharing (collaboratief platform)
Cultiveren van next economy skills en strategieën in het onderwijs (tinkering, life long
learning, personal entrepreneurship, etc.)
Introduceren van prosumer en sharing economy concepten in het middelbaar en
hoger onderwijs (collaborative learning)
Betrekken van kleine bedrijven en maatschappelijke instellingen bij smart city pilots
Betrekken van bewoners bij stedelijke uitdagingen via online platforms
Gebruiken van open data en open platforms om collectieve kennis te mobiliseren
Introduceren een IoT starters kit
Toepassen van blockchain technologie als neutraal, digitaal vertrouwensmechanisme
voor publieke dienstverlening