Transcript Hornhuizen: Kerk Hornhuizen - Stichting Oude Groninger Kerken

Hornhuizen: Kerk Hornhuizen
15-05-2016
Stichting Oude Groningen Kerken | Hornhuizen: Kerk Hornhuizen
Karakteristiek
Deze driezijdig gesloten 19e eeuwse zaalkerk vervangt haar middeleeuwse voorganger. De bovenkant
van de 15e eeuwse toren is gesneuveld in 1815 en enkele jaren later van een nieuwe kap en vrolijk
gekleurde spits voorzien. Binnen zien we een gedrukt houten tongewelf en enkele mooie grafstenen,
o.a. een uit 1498 met koperen schild. Vooral in het verleden, maar ook nu nog is de koepelvormige
lantaarntoren van de kerk een baken voor de scheepvaart op de Waddenzee. Kenmerkend zijn de
gebruikte kleuren aan deze torenspits, fel geel en rood.
In de 21e eeuw is de kerk het dorpshuis en trouw & rouw locatie van Hornhuizen. Er zijn ook exposities
(over trouw & rouw & alles wat daar tussen zit). De toren van Hornhuizen maakt ook deel uit van het
project Landmerken. In dat kader is de toren ingericht als uitkijkpunt over het landschap.
Tijdlijn
1170 - Bouw kerk als onderdeel van het nabijgelegen Oldenklooster.
1247 - De kerk brandt af en wordt herbouwd.
Vanaf 1401 - Er wordt een grote stompen toren aan de kerk gebouwd.
1498 - De voorname Allert Tamminghe overlijdt en krijgt een grafzerk in de kerk.
1679 - Derck Elles maakt een smeedijzeren uurwerk voor de kerk van Hornhuizen.
1684 - Gerardus ter Beek vervaardigd een avondmaalsbeker.
Vanaf 1700 - Een herenbank met de wapens van de familie Meckema van Aylva-Van Camstra en een
marmeren avondmaalstafel komen in de kerk te staan.
1776 - De heer van de anbijgelgen Tammingaborg schenkt de kerk een kanselbijbel met de wapens van
Aylva, Houwerda, Meckema en van Heemstra.
1800 - Op de oude torenmuur wordt een schildering aangebracht. Een balk met draperieën en
bloemslingers.
1815 - De toren stort gedeeltelijk in.
1818 - De toren krijgt een veelkleurige bekroning. Tevens komt een klok in 1617 gegoten door Hans
Falck van Neurenberch uit de afgebroken kerk van Ranum in de toren te hangen.
1833 - Een door van Oekelen verbouwd huisorgel uit Delft wordt in de kerk geplaatst.
1850 - Kerk wordt afgebroken en herbouwd als zaalkerk met grote spitsboogvensters.
1900 - J. Doornbos verkleind het orgel.
1962 - Firma H.J. Vierdag restaureert het orgel.
1978 - Overdracht naar Stichting Oude Groninger Kerken.
1989 - De muren en het dak worden gerestaureerd.
1996 - De toren en het interieur van de kerk wordt hersteld.
2/3
Stichting Oude Groningen Kerken | Hornhuizen: Kerk Hornhuizen
Verhaal
In 1637 was het Woord: de Statenbijbel van Hornhuizen (die 7,5 kg weegt) roept een complete
wereld op
De Statenbijbel verscheen in 1637 en bevatte de eerste officiële vertaling van de Bijbel in het
Nederlands. In de loop der tijd verschenen nog een aantal nieuwe moderne vertalingen van de Bijbel,
maar geen van alle is zo toonaangevend geweest als de Statenbijbel. Hij staat op nummer 17 in de
Canon van Nederland en is voor de strenge protestantse kerken nog steeds alleen gezaghebbend.
Een bloemrijk, schilderachtig boek
De kerk van Hornhuizen bezit een originele zeventiende-eeuwse Statenbijbel uit 1682. Omdat de
Statenbijbel eeuwen geleden ontstaan is vanuit de gereformeerde traditie, verwacht je een 'strenge'
bijbel, een waarbij alles draait om het zuivere woord, die geen enkele verluch-tiging biedt en zonder
enige opsmuk is. Niets blijkt echter minder waar. De Staten-bijbel van Hornhuizen is een bloemrijk,
schilderachtig boek! Allereerst het formaat: de bijbel meet 45 x 30 cm, is 11,5 cm dik en weegt ruim 7,5
kg. De kapitalen (de letters waarmee een hoofdstuk begint) zijn kunstig vormgegeven. Gedetailleerde
landkaarten, zoals van het Paradijs en van de landschappen 'door den apostelen bevaren en
doorwandelt', roepen een complete wereld op, die verder wordt ingevuld door illustraties van
bijvoorbeeld de ark van Noach of een wonderbaarlijke genezing door Christus. Tot slot zijn ook nog eens
de zogenaamde apocriefe boeken toegevoegd: de lezer wordt gewaarschuwd dat deze buiten de
officiële Bijbel vallen, maar ze zijn volgens de samen-- stellers blijkbaar wel degelijk de moeite waard.
Geschenk
De bijbel heeft twee zilveren boeksloten, waarin de namen en familiewapens gegraveerd zijn van Ernst
Douwe van Aylva en zijn vrouw Tjemke van Heemstra, die in 1686 officieel in bezit kwamen van de
Tammingaborg bij Hornhuizen. Dankzij een van hun zonen kwam de kerk van Hornhuizen negentig jaar
later in het bezit van deze bijbel: in een handgeschreven verklaring op de achterzijde van het titelblad
staat dat 'zijn Excellentie de Hwgb Heer Hans Willem Baron van Aylva in leven Lt. Generaal van de
Infanterie ten dienst van den Staat der Vereenigde Neederlanden ten Heer van Hornhuisen' bij zijn
overlijden deze bijbel heeft nagelaten aan de kerk van Hornhuizen. Zijn erfgenamen droegen de bijbel
aan de kerk over op 30 juli 1776 – ter 'Eeuwige Gedagtenis' aan de baron.
Een kanselbijbel met pijschade
De bijbel is in zeer goede staat, op de afgesleten hoeken aan de onderkant na. Hieraan zie je dat het
een echte kansel-- bijbel is: opengeslagen op de lessenaar van de preekstoel diende hij ook als
elleboogsteun voor de dominee. Als deze gepassio-neerd preekte en zijn verkondiging met armgebaren
onderstreepte, sleepte hij er met de wijde mouwen van zijn toga overheen. Aldus ontstond de
zogenaamde 'pijschade'. (JHvD), geredigeerd: Josée Paauw
Bezoek
Adres: Breweelsterweg 1, Hornhuizen
Sleuteldres: Breweelsterweg 8; tel. 0595-481236
Informatie op het web
Landmerken Hornhuizen - http://www.landmerken.nl
3/3