Transcript het meest recente magazine

vision
Robotics
JA A R G A N G 8 | N U M M E R 2 | A P R I L 2 0 1 6
mechatronica
Planten begrijpen door identificatie
Team Rembrandts meer dan een robotteam
Brood bakken met 3D
Inclusief
Dossier
Food
& Agro
Tot uw dienst
Geautomatiseerde verwerking en zorgvuldige afhandeling van uw producten. KUKA robots bieden u de perfecte
ingrediënten voor uw automatiseringsoplossing over de gehele procesketen: herkenning, sorteren, verpakken,
palletiseren, depalletisatie en orderpicking. Snel en nauwkeurig. Wij lossen zelfs complexe automatisering taken
efficiënt op met innovatieve technologieën. Onze toewijding - uw garantie voor succes.
Ontdek onze specialisten voor de
voedingsmiddelenindustrie: www.kuka.be
colofon
Vision & Robotics is hét vakblad over auto­
matiseringsoplossingen voor de maak-, agro-en
foodindustrie door specialisten in robotica en
visionsystemen.
JA A R G A N G 8 | N U M M E R 2 | A P R I L 2 0 1 6
Vision & Robotics verschijnt zeven maal per jaar.
Toezending geschiedt op abonnementbasis en
controlled circulation.
Uitgever
Jos Raaphorst, FenceWorks BV
T: 06 34 73 54 24, E: [email protected]
redactioneel .03
When IoT
meets IIoT
Robbert Hoeffnagel, FenceWorks BV
SolidWorkWorlds was weer als vanouds. Al-
klaar recepten en ingrediëntenpakketten van
T: 06 51 28 20 40, E: [email protected]
thans, voor wat betreft de schat aan informatie
de beroemdste bieren, kan je ook met eigen re-
die je er vandaan haalt over alles wat met 3D te
ceptuur aan de slag. De van origine Ierse Brew-
Redactie
maken heeft. Dit jaar, hoe kon het ook anders,
bot is overigens vooral bedoeld voor de horeca
Liam van Koert, The Text Factory T: 06 17 58 82 65
veel aandacht voor het fenomeen het Internet
en speelt in op de trend van een explosieve
Ab Muilwijk, FenceWorks
of Things en de tools die nodig zijn om het te
groei in microbrouwerijen.
E: [email protected]
maken. SolidWorks heeft nu bijvoorbeeld een
versie PCB, wat moet helpen om SolidWorks
Wat dit hele verhaal met Vision & Robotics van
Redactieraad
ontwerpen hun ‘elektronische brein’ te geven.
doen heeft? Gaat Brewbots de brouwerijen
Pieter Jonker, TU Eindhoven en TU Delft,
Veel leuke ontwerpen passeren de revue. De
overbodig maken? Natuurlijk niet. IoT voor de
Jaap van de Loosdrecht, Computer Vision Lab, NHL
Sureflap bijvoorbeeld. Dit is een kattenluik
consument tapt uit een heel ander vaatje dan
Martin van der Have, RAB en ABB, Hans Lenos,
met RFID, dat registreert of een kat (of niet
I(ndustrial)IoT voor de industrie. Voor wat be-
lenosonline.info, Wim Hoeks, NTS groep
al te grote hond) naar binnen of buiten gaat.
treft bedrijfszekerheid, cybersecurity en snel-
Het luik laat alleen eigen dieren door, dus de
heid geldt een hele andere orde van grootte.
Vormgeving
kat van de buren maakt geen schijn van kans.
Dit met eigen standaarden en verdienmodel-
Laura Willemsen, Grafisch ontwerp
Het aan het internet hangen van de Sureflap,
len. Toch moet de industrie blijvend oog heb-
brengt diverse nieuwe mogelijkheden. Zo is
ben voor de IoT vorderingen in het consumen-
Druk
het niet alleen mogelijk via een app te zien of
tendomein. Deze gaan razendsnel en kunnen
De 11e druk | NCS Repro
een huisdier binnen of buiten is (en hoe lang),
behoorlijk disruptief zijn. Uiteindelijk blijft de
maar kan het luik ook op slot. Handig voor als
consumentenwens - direct of in direct - de
Postadres redactie
het hard gaat regenen bijvoorbeeld - wat met
vader van menige productiegedachte.
Beatrixstraat 2, 2712 CK Zoetermeer
buienradar als input ook prima te automatise-
E: [email protected]
ren valt. Helemaal interessant wordt het als
het bijbehorende IoT-voedersysteem aan het
Abonnementen
IoT-platform wordt toegevoegd. Veranderingen
[email protected]
in gedrag en voedingspatroon worden veel
T: 079 - 500 05 59
eerder gesignaleerd, wat de gezondheid ten
goede komt.
Advertentie-exploitatie
Mike de Jong T: 06 - 10 82 59 93
Een tweede voorbeeld sprak nog wat meer tot
E: [email protected]
de verbeelding. Een robot voor het brouwen
van bier. Je gooit de ingrediënten in het ‘black
box’ brouwsysteem en de internetkundige
Brewbot doet de rest. Uiteraard kan je alles via
je app volgen en instellen. Want naast kant en
LIAM VAN KOERT
04. in dit nummer
OVER ROBOTSELECTIE, VOORSPELLEND SORTEREN EN PHENOTYPING
PLANTEN
BEGRIJPEN
DOOR IDENTIFICATIE
06.
TEAM REMBRANDTS: VEEL
MEER DAN EEN ROBOTTEAM
TECH UNITED WINT ROBOCUP
EUROPEAN OPEN 2016
10
14.
vision
Robotics
inhoud .05
april 2016
16.
Dossier
Food &
Agro
23.
ROBOTS VERPAKKEN WAFELS
BROODJES BAKKEN MET 3D
VAN GRAS NAAR GLAS
15.
en verder
ROBOTS GROTE WINNAARS OP TECHNISHOW 2016
26
EERSTE EDITIE MOTION & DRIVES GOED ONTVANGEN
30
EEN PRAKTISCHE KIJK OP AUTOMATISERING 38
Rubrieken
REDACTIONEEL03
COLOFON03
NIEUWS12
DOSSIER FOOD & AGRO
15
(UN)SAFE34
BRANCHENIEUWS36
PRODUCTNIEUWs40
26.
06. Vision
Door Liam van Koert
Over robotselectie, voorspellend sorteren en phenotyping
Planten begrijpen
door identificatie
Aris is een echte visionexpert, is ruim 25 jaar actief in
de agrifood en automatiseerde er menig fabriek en kas.
In de loop der jaren heeft het bedrijf uit Eindhoven
enkele spraakmakende producten op de markt
gebracht, met Phalaenopsis 3.0 als meest recente
hoogstandje. De rode draad in de Aris-methode? Heel
goed kijken, identificeren en dan begrijpen. Alleen zo
krijg je de juiste informatie op de juiste plek.
Directeur Hans Izeboud neemt ons mee op een
indrukwekkende ontdekkingstocht door het Westland
en legt uit wat hij bedoelt.
Vision .07
“Kijk, deze machine is echt wat bijzonders”,
De Lange geeft aan dat deze kortere kweek-
zegt Izeboud als we ons in de kas van kweke-
cyclus mede te danken is aan selectie en dat
rij Nolina in Woubrugge begeven. We worden
ook de Rombomatic hier een onverwachte rol
vergezeld door mede-eigenaar Marcel de Lange
speelde. “Jaarlijks kiezen we de varianten die
die beamend knikt. “We hebben deze stekma-
we willen gaan kweken. We selecteren op kleur,
chine nu al 10 jaar in gebruik en hij is nog steeds
grootte, geur, groei, maar ook op stekhoutkwa-
uniek in zijn soort. Sterker nog, we zijn één van
liteit. Het is namelijk belangrijk dat de robots de
de weinige potrozenkwekers die gerobotiseerd
stekjes goed kunnen knippen, willen we zonder
produceert. De meeste kiezen nog steeds voor
al te veel afval draaien. Er bleek zich een bij-
handwerk. Dat kan enkele voordelen hebben.
zonder, maar achteraf logisch fenomeen voor te
Maar die wegen - als je het eenmaal in de vin-
doen: ‘natuurlijke’ selectie. Van de takken die
gers hebt - wat ons betreft niet op tegen die van
de robots krijgen aangeboden, geven alleen de
volautomatisch kweken met de Rombomatic.”
goed te knippen takken hun genetisch materiaal door. Na een aantal generaties gaan de ro-
‘Natuurlijke’ selectie
bots steeds gemakkelijker knippen. Niet omdat
Nolina kweekt potrozen en is een speler van
ze beter met de soort kunnen omgaan, maar
formaat. Vanaf haar 20 hectare (bijna de helft
omdat de soort zich aan de Rombomatic heeft
hiervan bevindt zich onder glas) levert het we-
aangepast.”
Marcel de Lange
genoeg vertakkingen zijn voor 4 stekjes. Het is
het visionsysteem van Aris dat de takken echt
kelijks zo’n 270.000 stuks aan de veiling, maar
zit het ook steeds vaker aan de tafel met re-
Hogere knipkunst
goed bekijkt en zegt waar en hoe de robot het
tailers. Hoe je een goede potroos kweekt? De
Tijd om deze Darwinistische knip- en steklijn
beste kan knippen. Izeboud: ”We laten de hou-
Lange:”We hebben hier in Woubrugge een min
eens wat nauwkeuriger onder de loep te ne-
der met tak eerst 360 graden voor een camera
of meer gesloten systeem. Dat betekent dat de
men. Want hoe krijgt Rombomatic het voor el-
draaien en detecteren waar er een vertakking
rozen die we kweken ook de bron zijn van de
kaar ‘haar wil’ aan de potroos op te leggen? Om
(een ‘v-tje’) zit. Is deze niet goed te zien, dan
stekjes voor een volgende generatie. Deze ste-
te beginnen zien we 4 stations met 4 robots die
draaien we nog een aantal graden, of een heel
ken we per vier, uiteraard inclusief stekpoeder,
onafhankelijk van elkaar hetzelfde werk doen.
rondje extra. Is het na 3 keer nog niet gelukt,
in de pot. Vervolgens gaan ze de kas in. Hier
Vanuit één centrale aanvoerlijn krijgen ze rozen-
dan wordt de tak afgekeurd. In de meeste ge-
groeien ze in verschillende stadia uit tot het ge-
takken aangeboden die door mensenhanden in
vallen hebben we het v-tje, of de oksel zo je
wenste eindproduct. De gemiddelde kweekcy-
speciale houders zijn gehangen. Eerlijk is eerlijk.
wilt, na één rondje wel gevonden. Als ook de
clus hebben we weten terug te brengen van 14
Ook de mens speelt haar rol in het selectiepro-
steklengte in orde is, knipt de robot het stekje
weken naar zo’n 10 a 11 weken.”
ces. Maar de werknemers kijken alleen of er
loodrecht af, dipt het in de stekpoeder en steekt
08. vision
doorgedrongen. Dat heeft grote gevolgen voor
de prijs, maar ook voor de modegrillen vanuit
de markt. Van der Maarel: “Het aantal kleuren
is heel erg toegenomen. En wil men varianten
met één tak, twee takken of drie takken? Maar
wanneer men wat wil? Dat is een uitdaging. Wil
je voor Pasen extra geel hebben? Dan moet je
dat wel 3 jaar van te voren bedacht hebben. Nu
hebben we hier wel het nodige staan. Sterker
nog, we kweken hier 100.000 planten, zo’n 80
soorten, per week.”
Voorspellend sorteren
De meest succesvolle kwekers zijn diegenen
900 rozen per uur per robot, 15 uur per dag, 5
die dit logistieke puzzelen het beste in de vin-
er 4 stekjes geplaatst zijn, waarbij alle blaad-
dagen in de week. Ook bleken sommige robot­
gers hebben. En het kunnen beschikken over
jes in dezelfde richting worden geplaatst voor
assen te warm te worden. De robots bepalen
de juiste plantgegevens op de juiste plek en op
een betere bewatering, lichtinval en groei. Het
namelijk zelf hun baan op basis van de door
het juiste moment is dan cruciaal. Voor Van der
visionsysteem kijkt dus ook naar de hoek van
Aris aangeboden visioninformatie. Maar hoe-
Maarel is hier een sleutelrol voor vision weg-
de steel, de afstand tussen vertakkingen en de
wel meerdere wegen naar Rome leiden, bleken
gelegd. Izeboud: “Om grip te hebben op kleur,
oriëntatie van het blad. Het ‘natuurlijke selec-
sommige assen onevenredig veel vaker belast
bloempatronen, aantal knoppen, open of dicht
tieproces’ zorgt er vervolgens voor dat ook het
dan andere. Dit is opgelost door ook een tem-
of aantal takken, moet je niet alleen weten wat
visionsysteem hier na enkele generaties steeds
peratuurfeedback aan de baanplanning toe te
je hebt, maar ook in welke groeifase de orchi-
beter mee overweg kan.” Overigens was heel
voegen.”
dee zich bevindt. Met parameters als tempe-
het in de pot. Dit proces wordt herhaald totdat
goed kijken niet de enige uitdaging bij de bouw
ratuur kan je vervolgens het bloeiproces nog
van de Rombomatic. Ook het ontwikkelen van
Vraag en aanbod afstemmen
iets sturen. En uiteindelijk moet je precies die
de schaar en de baanplanning van de robot ble-
We rijden naar orchideeënkweker Maarel
sortering bij de uitgifte hebben staan waar de
ken lastig. Izeboud: “Rozenknippen bleek best
Orchids in Maasdijk. Wederom heel veel kassen,
markt op dat moment om vraagt. Voorspellend
een plakkerig werkje. Helemaal met gemiddeld
wederom voor de sierteelt. Maar al snel wordt
sorteren dus. Met vision kijken we daarom heel
duidelijk dat de vergelijking hier ophoudt. En
goed naar alle verschillende kenmerken van de
hoewel het exotische voorkomen van de orchi-
orchidee. We pluizen hem helemaal uit elkaar
dee voor vision hele eigen uitdagingen brengt,
en rangschikken al deze kenmerken overzichte-
is het vooral de levenscyclus van dit plantje dat
lijk in een database. Ook het ID van de RFID-tag
het een heel andere productie maakt. Directeur
van de drager waarin de pot staat is gekoppeld,
Arno van der Maarel legt uit waarom. “Wanneer
zodat we op plantniveau weten wat er in huis
wij de phalaenopsis van de veredelaar krijgen,
is. Vervolgens wordt deze informatie opgehaald
is het plantje, dat in een laboratoriumomgeving
door een bovenliggend systeem, dat ook de 30
is opgekweekt, al 2,5 jaar oud. Vervolgens kwe-
sorteerbanden achter ons visionsysteem aan-
ken wij ze in 46 tot 54 weken op tot het plantje
stuurt.”
dat je vanuit de winkels kent.” Van der Maarel
Arno van Maarel
geeft aan dat de phalaenopsis de afgelopen
Phalaenopsis 3.0
jaren een enorme vlucht heeft genomen. Ooit
Ook het kijken naar orchideeën bij Maarel
nog zeer exotisch, is het van origine uit Indo-
Orchids doet Aris al 10 jaar. Maar de manier
nesië afkomstige plantje nu tot de mainstream
van kijken? Die gaat met een nieuw systeem,
Vision .09
Phalaenopsis 3.0, toch enigszins op de schop.
Zij passen de methode van Ursus Wehrli - een
Izeboud: “We hebben de afgelopen jaren heel
kunstenaar die alles uit elkaar haalt en opruimt
hard gewerkt aan het verbeteren van zowel
– ook toe op de botanica. Wat zijn de precieze
onze hardware als onze software. Zo gebrui-
uiterlijke kenmerken en hoe kunnen we daar op
ken we veel krachtigere PC’s, betere camera’s
sturen? Deze digitalisering van de genetische en
en een zelfontwikkeld LED-verlichtingspaneel,
fenotypische informatie geeft een enorme im-
dat door met een frequentie van 70 Hz aan te
puls om betere en duurzamere rassen en teelt-
lichten, veel zuiniger is dan gangbare systemen,
methoden te creëren.”
terwijl er toch veel meer lichtopbrengst is. Maar
de grootste ontwikkeling zit in de software.
Vroeger waren planten eenvoudig, zeg maar
1-takkers met een kleur en een aantal bloemen.
Maar met Phalaenopsis 3.0 brengen we echt alles in kaart. We tellen veel nauwkeuriger, veel
meer kenmerken. Een absolute voorwaarde
voor het omgaan met een steeds grotere variatie en het preciezer afstemmen op de vraag
van de consument. Maar we zien bijvoorbeeld
ook hoe lang de takken zijn en hoeveel knoppen die heeft, welke kleur en zelfs of bloemen
gevlekt, gestippeld of gestreept zijn. Met deze
informatie kan op den duur de productie nog
nauwkeuriger worden aangestuurd.”
Wehrli Botanica
Twee kasbezoeken verder hebben we nog één
laatste interview voor het grote plaatje. En wel
met Bas van Eerdt van Phenokey, een bedrijf dat
zich als phenotypingspecialist wat meer aan de
veredelingskant van de kweek-keten bevindt.
“Phenotyping is het beoordelen en vastleggen
van kenmerken van planten. Momenteel worden er vanuit de genetica enorme sprongen
gemaakt waardoor genetische informatie van
planten sneller / beter en goedkoper in kaart
is te brengen. Teneinde deze nieuwe informa-
Aris inside
tie vloedgolf optimaal te kunnen analyseren
Aris is een kampioen in het bekijken en snappen van ‘levende’ producten. In de ruim 25 jaar dat
en benutten dient fenotypische informatie te
het actief is in de agrifoodsector heeft het wereldwijd al meer dan 800 camerasystemen gele-
worden toegevoegd. Hiertoe moeten de uiter-
verd. Dit zijn zelden ‘of the shelve’ producten maar echte maatoplossingen in een groter geheel.
lijke kenmerken nauwkeurig en digitaal worden
Je ziet daarom nooit een Aris-sticker op een camera geplakt Toch is Aris het visuele geweten in
vastgelegd. Vision is natuurlijk de technologie
heel wat machines. Denk aan IRIS, het visionsysteem in de kippenslachtlijnen van Marel. Maar
bij uitstek om dit te doen. We zijn dan ook blij
ook in de Rombomatic en in Phalaenopsis 3.0 schuilt de identificatiekracht van het Eindhovense
een partij als Aris aan boord te hebben die plan-
bedrijf. In al deze gevallen had in ieder geval een ‘Aris Inside’ sticker niet misstaan. Aris is op
ten door een geheel eigen digitale bril bekijkt.
zoek naar creatieve machine vision software programmeurs, kijk op: www.arisbv.nl
10. Robotica
Door Liam van Koert
Foto’s: Thomas Vugs
Team Rembrandts:
veel meer dan een
robotteam
Al enkele jaren op rij doet team 4481 mee aan de FIRST Robotics Competition. Dit jaar eindigde de
Amerikaanse droom bij de regionals in New York. Maar er is veel meer te winnen dan een plek in de
finale: een doorlopend technische leerlijn bijvoorbeeld. Wat dat betreft zijn we volgens Max Bogers,
docent mechatronica bij Fontys gelukkig weer wat verder dan een jaar geleden.
Bijna was hij landelijk docent van het jaar 2015
rialen, reizen, het kost allemaal geld. Of nieuwe
FIRST things FIRST
geworden. Hij baalt er stiekem nog steeds een
teams opstarten en de doorlopende leerlijn be-
De filosofie achter FIRST is niet alleen dat tech-
beetje van. Ook Max Bogers wil graag winnen.
werkstelligen.
neuten weer helden moeten worden, maar ook
Nog niet eens zo zeer voor eer en ego. Nee,
‘jong geleerd is oud gedaan’. Het is niet voor
meer om de zak met 50.000 euro die hij bij
Wat dat betreft is het een beetje een kip en ei
niets dat FIRST in de categorieën Lego League,
winst mee ‘naar huis’ had mogen nemen. Daar
verhaal. Want als je het kan vormgeven, dan
Tech Challenge en Robotics Competition is on-
kon hij genoeg nuttige dingen voor bedenken.
kan je laten zien dat doorstroom werkt. En zien
derverdeeld. Bogers: “Je wilt de kinderen al
Samen met zijn studenten verder bouwen aan
mensen dat het werkt, dan is ook het geld ge-
op jongere leeftijd met techniek in aanraking
het robotteam bijvoorbeeld. Inschrijven, mate-
makkelijker te vinden.
brengen en vooral vervolgens hun aandacht
vasthouden. Als je echter kijkt hoe FIRST wereldwijd functioneert dan zijn het toch vooral
losse eilandjes. In Amerika is dat misschien niet
zo vreemd. De overheid houdt zich afzijdiger en
het initiatief ligt meer bij de burgers. Hoewel
groot en populair, draait FIRST er dus vooral op
vrijwilligers. Die zijn zeer belangrijk! Stopt de
vrijwilliger, dan stopt de doorstroom. Ook de
grote afstanden in Amerika zijn debet aan de
eilandcultuur.”
Volgens Bogers heeft Nederland een prima uitgangspositie om juist die doorstroom veel beter
te verankeren. “Er zijn hier tal van partijen be-
Robotica 11.
zig om de scholieren weer een beta-opleiding
te laten kiezen en deze goed op elkaar te laten
aansluiten. FIRST kan hier een mooie rol in vervullen. Hoe ik dat voor me zie? Sommige basisscholen en middelbare scholen doen mee met
de FIRST Lego League. Ook doen enkele middelbare scholen mee met de FIRST Tech Challenge.
Er is echter geen continuïteit. Het zou daarom
beter zijn als meer middelbare scholen in de
onderbouw in jaar 1 en 2 met de FIRST Lego
League aan de slag gaan. In de twee daaropvolgende jaren met de FIRST Tech Challenge en
in de bovenbouw met de FIRST Robotics Competition. Stromen ze dan door naar het hoger
onderwijs dan is ook hier de doorstroom gegarandeerd. Ze blijven gewoon in hun oude robotteam – Team Rembrandts bijvoorbeeld – zij het
in een wat meer gevorderde rol.“ Bogers pleit
ook voor mentorschap vanuit een bovenliggende league, zoals dat momenteel ook gebeurt in
de samenwerking tussen Fontys en het Zwijsencollege in Veghel. Dat is niet alleen goed voor
de kennisoverdracht, maar ook voor het vasthouden van talent.
Sponsoring
Wat Bogers betreft stopt het daar overigens
niet. Want naast samenwerking tussen scho-
met betrekking tot nieuwe materialen en pro-
met de FIRST-aanpak weten te borgen, dan blij-
len, heeft ook het bedrijfsleven een verant-
ductiemethoden. Zo adviseerde Refitech over
ven we morgen verzekerd van een mechatroni-
woordelijkheid om de jeugd – hun toekomstige
het gebruik van carbon en Adruu anodiseerde
sche koppositie. En wie weet worden dan ook
werknemers – mee op technisch sleeptouw te
de aluminium onderdelen van de robot. En de
onze FRC-teams, net als onze robotvoetballers,
nemen. Gelukkig zijn er in het geval van Team
support van AAE en MTA niet te vergeten. Zij
‘zomaar ineens’ wereldkampioen.“
Rembrandts voldoende bedrijven die hen met
zijn zelfs meegereisd om het team flink aan te
raad, daad en middelen hebben bijgestaan.
moedigen en hebben met eigen ogen kunnen
New York Regionals 2016
Bogers: “Bij Dutch Aero (KMWE) hebben de stu-
aanschouwen wat de impact is van FIRST op
Er waren twee regionals in de regio New York
denten het hele speelveld voor de opdracht van
onze studenten.”
waar Team Rembrandts aan mee deed. Op-
dit jaar na mogen bouwen. Dat hielp enorm bij
dracht dit jaar is ‘Stronghold’, waarbij twee
de ontwikkeling. Er kon daardoor flink geoefend
Last but not least
robotallianties in een veld vol obstakels de to-
worden. Het team heeft voor een scrimmage
De ambities van Team Rembrandts liegen er
ren van de tegenstander moeten veroveren. Ze
ook teams uit Duitsland, Frankrijk, Denemarken
niet om: in 2018 wil het een eigen FRC regio-
doen dit onder andere door ‘rotsblokken’ (ver-
en het andere Nederlandse team uit Groningen
nal organiseren. Om hier voor te oefenen orga-
vormbare ballen) in de juiste doelen te gooien.
uitgenodigd. Ook konden we met een tweede
niseert het team in 2017 eerst een off season
Dit jaar plaatste Team Rembrandts zich helaas
robot doorontwikkelen, terwijl een eerste al op
event. Maar het uiteindelijke doel is nog groter.
niet voor de wereldfinales in St. Louis. Wel won
het vliegtuig naar New York was. In dit opzicht
Er staat zoals gezegd meer op het spel dan een
het tijdens de eerste regional de Creativity
overigens ook dank aan Gooskens, die het hele
toernooi en prijzen. Bogers: “Als wij de techni-
Award en tijdens de tweede regional de Ima-
speelveld leverde. Ook leren de studenten veel
sche doorstroom stap voor stap, regio voor regio
gery Award.
12. kort nieuws
Robot Spencer met
succes getest
op Schiphol
Na ruim drie jaar bouwen en programmeren, zijn
onlangs op Schiphol diverse tests met robot Spencer uitgevoerd. De testfase is afgesloten en Spencer
heeft voor het eerst passagiers van KLM op Schiphol
naar hun gate van vertrek begeleid.
De naam ‘Spencer’ staat voor ‘Social situation-aware
PErceptioN and action for CognitivE Robots’. De
robot is bedoeld om passagiers op de luchthaven
Schiphol te begeleiden en hen onder andere te hel-
pen op tijd bij de juiste gate te komen. Het project wordt door de Europese Commissie vanuit het 7e Kader Programma medegefinancierd.
Verder zijn naast KLM, SME Bluebotics, diverse universiteiten, zoals de Universiteit van Freiburg, München, Twente en Orebo, de Hogeschool
Aachen, het Centre National de la Recherche Scientifique (CNRS) en Schiphol aan het project verbonden.
Spencer scant de boarding passes van passagiers, waardoor de robot weet wanneer de groep compleet is en kan achterhalen naar welke gate
de passagiers begeleid moeten worden. Spencer vertrekt vervolgens automatisch en de passagiers volgen de robot. De robot past zijn snelheid aan de groep aan, wijkt uit voor obstakels die op zijn pad komen en informeert de passagiers over de resterende afstand tot de vertrek
gate via het scherm. Daar aangekomen geeft hij aan dat de bestemming is bereikt.
kort nieuws 13.
Industriële robot voor
recyclen van iPhones
Miljoenen iPhones gaan ieder jaar over de toonbank. Een groot aantal
smartphones van Apple wordt daarnaast ieder jaar afgedankt. Om de recycling van deze iPhones in goede banen te leiden heeft Apple een speciale
industriële robot ontwikkeld: Liam.
Dit heeft Apple op 21 maart bekend gemaakt op een event. Apple noemt
het van belang bij de ontwikkeling van een smartphone rekening te houden met iedere fase in de levenscyclus van het apparaat. Dit betekent dat
Apple ook nadenkt over de plek waar een iPhone terecht komt nadat deze
door zijn eigenaar is afgedankt. Recycling is hierbij van groot belang om te
specifiek is bedoeld om oude iPhones uit elkaar te halen en te scheiden
voorkomen dat schadelijke onderdelen in het milieu terecht komen.
in componenten. Dit maakt het mogelijk herbruikbare componenten te
Apple heeft hiervoor Liam ontwikkeld. Liam is een industriële robot die
recyclen en andere materialen op een verantwoorde wijze af te voeren.
Ga op date
met een robot
Goed nieuws voor wie altijd al eens op date heeft gewild met een robot.
Groupon biedt vanaf deze zomer dates met een robot aan in Michelin-
Robot opereert
vanuit het menselijk
lichaam
restaurant Niven.
Een nieuwe operatierobot voert operaties uit vanuit de buik van een pa-
Behalve de groeiende rol van robots in de werkomgeving is volgens we-
tiënt. De robot is onlangs voor het eerst getest tijdens een operatie op een
tenschappers ook robotseks in de toekomst heel normaal. Groupon wil een
menselijke patiënt. De robot is ontwikkeld door Virtual Incision, een spin-
voorloper zijn op relationeel vlak en speelt hier nu op in. Op een speci-
off van de Amerikaanse Universiteit van Nebraska.
ale pagina kunnen Nederlanders zich vanaf nu aanmelden voor de eerste
Operatierobots zijn niet nieuw. Al langer is de Da Vinci operatierobot van
officiële proef. Uit de inzendingen worden twee individuen gekozen die
Intuitive Surgical beschikbaar op de markt. Deze robot wordt in Nederland
op date mogen met de hyperintelligente robots Victor (‘man’) en Vicky
onder andere ingezet voor ope-
(‘vrouw’).
raties aan de prostaat, de slokdarm, dikke darm, endeldarm
en voor minimaal invasieve chirurgie (kijkoperaties). Dit bedrijf
krijgt nu dus concurrentie van
Virtual Incision.
14. Robotica
Tech United wint
RoboCup European Open
2016 twee keer
Twee teams van Tech United van de TU Eindhoven hebben gewonnen in twee takken van sport op de RoboCup European
Open 2016. Het jaarlijkse robotspektakel vond van 30 maart tot en met 3 april plaats in het Eindhovense Evoluon.
een team van de TU/e versloeg met de zorgrobot AMIGO tijdens de @Home League de regerend wereldkampioen ‘Homer’.
Ook wonnen de voetbalrobots van de TU/e in de finale met 2-0 van de Portugese tegenstander CAMBADA.
Het doel van de RoboCup-toernooien is de ontwikkeling van betaalbare
lefeld. Het Eindhovense team werd in 2015 nog vierde. “Het is een heel
en betrouwbare autonome robotica te versnellen. Denk bijvoorbeeld aan
goed teken dat we hiervan kunnen winnen”, reageert teamcaptain Janno
robots als hulp in huis, die er aan kunnen bijdragen dat senioren langer
Lunenburg. “Dit is een goede basis om eind juni naar Leipzig te gaan, naar
zelfstandig thuis kunnen blijven wonen. Doordat de regels steeds stren-
het WK van 2016.” AMIGO pakte vooral een voorsprong met de open op-
ger worden én doordat de teams na de toernooien al hun kennis delen,
dracht. Lunenburg: “Onze robot kan heel snel een onbekende omgeving
gaat de technologie snel vooruit. Het evenement trok zo’n 15.000 be-
leren en ingewikkelde opdrachten uitvoeren. Dat is wat je straks wilt als je
zoekers. De finale van het robotvoetbal werd bekeken door een kleine
een robot koopt: dat je hem uit de doos haalt en meteen aan de slag kan,
2000 toeschouwers. Robot AMIGO, van de TU/e, won met afstand de @
zonder dat je hem moet programmeren.”
Home-League, een competitie van robots die als hulpje-in-huis functioneren. De wedstrijden bestaan uit challenges, zoals het opnemen van be-
Voetbalrobots
stellingen voor drankjes en deze vervolgens op de juiste plaats serveren.
De voetbalrobots van de TU/e wonnen de Middle Size League, de offici-
Het Eindhovense team versloeg de nummers 1 en 3 van het WK in 2015,
euze koningsklasse van RoboCup. Hierin spelen circa tachtig centimeter
Homer van de universiteit van Koblenz, en ToBI van de universiteit van Bie-
hoge, rijdende robots wedstrijden met een echte voetbal. Elke robotspeler in deze categorie denkt en speelt zelfstandig. Er komen dus geen joysticks aan te pas. In de voorrondes ondervond het Eindhovense team naar
eigen zeggen alleen echte tegenstand van het Portugese CAMBADA. De
teams stonden uiteindelijk in de finale tegenover elkaar. De eerste helft
van de finale bleef het spannend, doordat de doelpunten uitbleven. In de
tweede helft had het Eindhovense team duidelijk de overhand en wist
twee keer te scoren. De TU/e won de wedstrijd uiteindelijk met 2-0. “Na
de pauze zijn we eerder op goal gaan schieten, waardoor kansen en vrije
trappen ontstonden”, vertelt teamcoach Lotte de Koning van de TU/e over
de wedstrijd. “De sfeer was enorm goed in het stadion, iedereen was aan
het juichen. Het komt maar zelden voor dat je voor zoveel publiek speelt,
ik kreeg er echt kippenvel van.”
vision
Robotics
Dossier
Food &
Agro
ROBOTS VERPAKKEN WAFELS
BROODJES BAKKEN MET 3D
VAN GRAS NAAR GLAS
16. Dossier FOOD & AGRO
Door Annelies Vander Hulst
Zes M-2iA’s helpen
huismerkwafels
supermarkten verpakken
Biscuiterie Thijs in Herentals produceert de wafels voor de huismerken van supermarktketens zoals Aldi, Lidl,
Carrefour, Albert Heijn en Jumbo. In 2013 besloot de wafelbakker om ook de verpakkingslijn van een van zijn
productielijnen te automatiseren. Het Nederlandse Greymans Paktech rustte het deel tussen de toevoerlijn en de
eigenlijke verpakkingsmachine uit met zes FANUC M-2iA delta-robots in rij.
Geert Smolders, assistant manager van Biscui-
een gekartelde rand. Daardoor haken ze snel in
terie Thijs: “We kozen voor robots omdat je het
elkaar en blijven ze gemakkelijk op elkaar liggen
beste zo weinig mogelijk mensen in contact laat
wanneer ze uit de koeleenheid komen. De ar-
komen met de wafels. Het is beter voor de hygi-
beiders moesten te veel ingrijpen, waardoor de
ëne. En het maakt de lijn rendabeler. We kregen
randjes van die wafels ook snel afbraken.”
meer en meer bestellingen voor dat type wafel
en moesten ook altijd maar grotere runs draaien.”
M-2iA: gemaakt voor wafels
Johan Greymans, eigenaar van Greymans Pak-
Productiestijging van 50 procent
tech: “Toen de M-2iA van FANUC op de markt
“Eerst wilden we meer mensen inschakelen,
kwam, stelde ik meteen voor om de oude ver-
maar die vonden we gewoonweg niet op de
pakkingslijn te vervangen en het pick & place-
arbeidsmarkt. Weinig mensen willen dit werk
proces door robots te laten uitvoeren in plaats
doen. Velen kúnnen het ook niet omdat je heel
van werkkrachten. De M-2iA is perfect om de
snelle handbewegingen moet uitvoeren en een
wafels op te pikken en ze op de toevoerketting
groot coördinatievermogen nodig hebt. Een ro-
te positioneren.”
botlijn is gewoon veel sneller. Waar we vroeger
“De M-2iA-robots werken met de R-30iB-control-
300 wafels per minuut verpakten, zijn dat er nu
ler en integreren functies zoals iRVision, visual
450. Een stijging van 50 procent dus.”
line tracking, load balancing, collision guard en
“Ook de kwaliteit van de wafels verbeterde be-
ethernet encoder. De wafels liggen willekeurig
duidend. We hebben minder afval omdat de
op de transportband. Met die functies pakken de
kantjes veel minder snel afbreken. De wafels die
robots ze zonder problemen van de band om ze
we op die lijn produceren, zijn rond en hebben
op de ketting te leggen. En zo krijgt elk van de
Dossier FOOD & AGRO 17.
zes robots ook een even hoog percentage van
Afstemming robot- en kettingsnelheid
bestaat, zijn er automatisch veel minder storin-
de aanvoercapaciteit toegewezen. Een van de
“We kregen met een extra uitdaging te maken
gen. De arbeiders maken de lijn ook drie keer
grote voordelen van FANUC? Je kunt elke aparte
omdat de aanvoerketting met de flow mee
sneller schoon dan vroeger. Het zorgt er alle-
beweging van de robot tunen tot één vloeiende
moest draaien. De laatste robot in de rij heeft zo
maal voor dat er minder stilstanden zijn. En dat
beweging.”
minder dan een meter om de wafels op te pak-
betekent meer productie.”
ken en op de ketting te leggen vooraleer die in
iRVision: wafels scannen
de flowpacker verdwijnt. Maar door de FANUC-
“De transportband bestaat uit twee sporen wa-
software achter de controllers en iRVision kon-
fels. Op elk spoor liggen vier wafels naast elkaar
den we de pick & place-snelheid volledig op de
omdat we ze per twee verpakken. Een spreid-
snelheidsregeling van de ketting afstemmen.”
band trekt de wafels wat verder uit elkaar. Zo
“Over FANUC ben ik meer dan tevreden. De soft-
kunnen de camera’s van het iRVision-systeem
ware achter de controllers bestond al voor 70
de contouren van de wafel beter zien. Boven elk
procent uit wat we nodig hadden. De overige
spoor hangt een camera. Die scant de wafels.
30 procent hebben we samen met mensen van
Om de accuraatheid nog te verhogen, verlichten
FANUC geprogrammeerd. Het hele pick & place-
we de transportband van onder uit. Zo ziet de
proces van de verpakkingslijn ontwikkelden we
camera de wafels perfect liggen.”
trouwens samen. De ondersteuning die we kre-
“De camera’s zijn verbonden met de controllers
gen, is van onschatbare waarde.”
van de robots. Ze geven door hoeveel wafels op
de band liggen en op welke positie ze zich be-
Technologie boven mechanica
vinden. Tegelijk verdelen ze de wafels over de
“Technisch gezien staat de verpakkingslijn op
robots. We schreven zelf software om de robots
een heel hoog niveau. De enige bedienings-
te doen communiceren met de aanvoerketting.
technieken waarmee je rekening moet houden,
Elke robot zuigt twee wafels op en legt ze op
zijn de twee camera’s. De andere verpakkings-
de ketting. Door voor duopick te kiezen, winnen
lijnen zitten vol met fotocellen. En omdat de
we tijd en het verhoogt de doorvoersnelheid.”
nieuwe lijn uit veel minder mechanische delen
Waar we vroeger 300
wafels per minuut
verpakten, zijn dat er
nu 450
18. Dossier FOOD & AGRO
Mikrocentrum lanceert
AgriFoodTech 2016
Op 14 en 15 december huisvesten de Brabanthallen in Den Bosch een
splinternieuw evenement voor de hele AgriFood-keten. In nauwe
samenwerking met ZLTO, GMV, Wageningen UR en FME mikt organisator
Mikrocentrum op 150 exposanten en een heel stevig congresprogramma.
“Toen we onze High Tech Platform achterban
den te voeden, geen gemakkelijke opgave. Het
vroegen waar zij nog behoefte aan hadden, was
klimaat verandert snel, landbouwgrond verarmt
dat al snel een uitgemaakte zaak”, zegt Timo
en de verstedelijking zet door. Nederland kan
van Leent. “Een evenement dat de hele Agri-
als een van de koplopers in hightech voedsel-
Food-keten bij elkaar brengt.” Volgens de beurs-
productie helpen honger te bestrijden en tege-
manager van Mikrocentrum die zeer recentelijk
lijkertijd duurzamer te produceren. Fenotyping
nog Materials 2016 onder zijn hoede had, was
met vision, precisielandbouw met drones, ro-
dit niet verbazingwekkend. “Meer dan de helft
bots in voedselproductie, nieuwe materialen
Keywords
van onze 600 leden levert aan deze sector. En
voor verpakkingen, nieuwe conserveringstech-
AgriFoodTech 2016 vindt plaats op 14 en 15
omdat we voor deze leden normaliter afzon-
nieken, ketenoptimalisatie met big data, het
december in Congrescentrum Brabanthallen in
derlijke, technologiegebaseerde evenementen
zijn zo maar wat voorbeelden waar technolo-
Den Bosch. Het presenteert alle technologische
organiseren - denk aan Vision, Robotics & Me-
gie en een betere wereld hand in hand kunnen
ontwikkelingen in de AgriFood-keten, van engi-
chatronics - vind ik het juist zo leuk dat we nu al
gaan. Om dit een nadrukkelijke plek te geven
neer tot gebruiker. Bezoekers zijn professionals
deze technologieën van een hele keten onder
organiseren we naast een goedgevulde beurs-
uit de (hightech) maakindustrie; zaadverede-
één dak brengen.”
vloer ook het inhoudelijk stevige congres ‘Van
ling & productie; land- & tuinbouw, veeteelt en
maatschappelijke dialogen naar technologi-
sierteelt; voedingsmiddelen- en verpakkings-
Greater good
sche oplossingen’. Zo verbinden we niet alleen
industrie; retail & horeca; onderwijs & weten-
De agrarische en voedselverwerkende industrie
marktpartijen en kennispartners, maar ook de
schap; overheid en zakelijke dienstverlening. Er
zijn belangrijk voor de Nederland. Ze dragen
technologie met de mens.”
zijn themapleinen, live-demo’s en een expositie
momenteel 17 miljard euro bij aan de economie, met een kans op verdubbeling. Maar
naast klinkende munten is er ook een groot
maatschappelijk belang dat Van Leent wil benadrukken. “Het klink misschien wat wollig, maar
waardecreatie gaat verder dan geld verdienen.
We hebben voor 2050 zo’n negen miljard mon-
met naar verwachting 150 specialistische be-
Waardecreatie gaat
verder dan geld
verdienen
drijven en kennisinstellingen. Het exposantenprofiel is zeer breed met o.a. 3D-printen, slimme materialen, robotica, sensortechnologie,
machine- & apparatenbouw, vision, software,
big data, informatietechnologie, precisielandbouw en verpakkingstechnologie.
FOOD en PACKAGING robots
Palletizing
Packaging
Pick & Place
Verhoog de productiviteit en efficiëntie
Voor de voedings- en verpakkingsindustrie beschikt FANUC over specifieke robots voor de meest diverse
toepassingen. Bovendien biedt FANUC eenvoudige en slimme oplossingen om de productiviteit te verhogen.
Deze zorgen voor een verbeterende kwaliteit en snellere picking- en verwerkingstijden ongeacht de grootte
van uw bedrijf. Bovendien zal u in staat zijn flexibel te reageren op de dynamiek van de concurrerende markt
en de steeds veranderende klanteisen.
FANUC robots geven uw productieproces de snelheid en flexibiliteit die het nodig heeft.
FANUC Benelux BVBA
Generaal De Wittelaan 15, B-2800 Mechelen | +32 15 78 88 10
WWW.FANUC.BE
20. Dossier FOOD & AGRO
Liam van Koert
Visionsysteem verbetert OEE met dubbele cijfers
Broodjes bakken
met 3D
Voor een grote Duitse bakkerij ontwikkelde Van den Akker Engineering
een 3D-visionsysteem om aanzienlijk meer grip te krijgen op de
productie. Realtime volumetrische gegevens worden nu gebruikt om
continu de receptuur bij te sturen. Ook kunnen de verschillende
machines in de lijn vanuit het Line Management Systeem beter op
elkaar worden afgestemd. Alles bij elkaar scheelt dat een flinke
portie misbaksels.
“Brood is een levend product”, zegt directeur
worden. Ook het onlangs opgeleverde sterke
geduid kunnen worden - krachtige analyses
Arno van den Akker. “Verschillende typen deeg
staaltje bakkerijautomatisering - een wereld
gedaan worden en nog betere keuzes worden
uniform verwerken is daarom niet zo eenvou-
waarin Van den Akker Engineering haar sporen
gemaakt.
dig als het lijkt. Even voor de beeldvorming: de
ruimschoots heeft verdiend - valt in dit illustere
lengte van een chiabatta broodje kan door gis-
rijtje. “Het optimaliseren van bakkerijen is een
1500 broodjes per minuut bekijken
ting op een kort stukje productielijn gemakkelijk
van onze specialiteiten. We werken veel samen
Michael Ruijs is met zo’n 20 jaar ervaring een
een centimeter afwijken. Met ons visionsysteem
met machinebouwers. Zij ontwikkelen de hard-
van de visionroutiniers bij Van den Akker En-
brengen wij dit terug naar 4 millimeter. Voor bak-
ware en bouwen de machines, wij verzorgen
gineering. Gevraagd waarom de Duitse bakker
kersbegrippen is dat heel behoorlijk. Er is dan
de integratie. Ook ontwikkelen we onze eigen
wel brood zag in 3D-visiontoevoegingen aan
ook heel veel interesse vanuit de markt.”
software. Voor OEE (red. Overall Equiptment Ef-
hun productielijnen, schetst hij een voor de
ficency) bijvoorbeeld. Hiermee geven we onze
bakkerswereld herkenbaar verhaal. “Brood is
Bakkerijautomatisering
klanten inzicht in de prestaties van hun machi-
zoals gezegd een natuurproduct, met alle va-
De industriële automatiseerder uit Rosmalen
nepark op basis van gegevens die we uit senso-
riabele gevolgen van dien. Maar bij grote bak-
is een expert op het gebied van logistiek en
ren en PLC trekken. Vervolgens biedt onze uitge-
kerijen staan er ook heel veel verschillende
productieoptimalisatie in tal van sectoren. En
breide OEE-toolbox handvatten om de productie
soorten machines van verschillende makelij in
hoewel misschien minder bekend bij het grote
te optimaliseren.”
eenzelfde lijn. Gezamenlijk zijn ze verantwoor-
publiek, heeft het bedrijf een indrukwekkend
Volgens Van den Akker is vision eigenlijk een
delijk voor een eindproduct van goede kwali-
lijstje met innovatieve projecten op hun naam
logisch vervolg op deze ontwikkeling. Door re-
teit. Gaat het fout, dan wordt er in de zoektocht
staan. De allereerste PROFINet installatie in
altime gegevens over producten met die van
naar de oorzaak vaak ongefundeerd naar elkaar
Nederland bijvoorbeeld, bij een zeer bekende
de productiemiddelen te combineren, kunnen
gewezen. Meestal ligt de schuld echter niet bij
retailer, waarvan de naam niet genoemd mag
- mits het proces gesnapt en dus gegevens
één onderdeel, maar speelt een optelsom van
factoren. Om die boven water te krijgen moet
de rotatie om het zwaartepunt van het product.
je meten. Dit heeft de klant eerst steekproefs-
Al deze gegevens zetten we in een database
gewijs handmatig met een mal geprobeerd.
waar we vervolgens allerlei realtime grafieken
Maar met 1500 broodjes per minuut bleek dit
uit laten rollen die op een groot touch screen bij
al snel onbegonnen werk. Omdat wij met de
de lijn worden getoond. In het geval van deze
installatie van onze OEE-oplossing al de nodige
Duitse bakkerij middelen we de gegevens eerst
ervaring met de lijnen hadden opgedaan, zijn
over 50 of 100 producten. De klant kan deze
we gevraagd om ook inline productmetingen te
waarden zelf kiezen. Natuurlijk weten we nog
verzorgen.”
steeds op productniveau of deze bijvoorbeeld
niet te hoog is voor invoer in een machine en
Universele 3D-oplossing
er moet worden ingegrepen, maar de klant kan
De keuze voor 3D-vision kwam niet zomaar uit
ook trends bekijken. Is alles in orde, dan staan
de lucht vallen. Michael: “We wilden al een aan-
de groene duimpjes achter de grafieken om-
tal jaren een eigen kwaliteiscontrolesysteem op
hoog. Lopen de gemiddelden buiten een eerste
basis van 3D-vision als aanvulling op onze OEE
ingestelde grenswaarde, dan gaan de duimen
software. We hadden al de nodige software
omlaag. De klant weet nu dat waakzaamheid is
geschreven en experimenten gedaan. Dat deze
geboden. Ook gebruikt hij deze gegevens over
Duitse bakkerij nu met deze vraag kwam, was
een langere periode gemeten om te kijken of
dus een perfecte kans om die ambitie waar te
het misschien telkens de ochtendploeg is die
maken. In dit geval hebben we voor het vision-
minder presteert, of dat er misschien een be-
deel lasertriangulatie met een IVC 3D camera
paald ingrediënt voor afwijkingen zorgt. Wordt
van Sick gedaan. Maar de zelf in C geschreven
een tweede grens overschreden, dan kleurt het
software kan ook prima met andere cameraty-
geheel rood en volgt er afkeur. Het wordt dan
pen of meetmethoden als stereovision uit de
zaak voor de operator om in te grijpen.”
voeten. Ook daar hebben we de nodige testen
mee gedraaid. Belangrijkste is dat we een pun-
Virtuele RFID-tag
tenwolk hebben. Uit de volumetrische gegevens
Hoewel een grote aanwinst voor de bakkerswe-
voor het controleren van de kwaliteit, maar ook
bepalen we het zwaartepunt. Uit de bounding
reld ziet Van den Akker Engineering veel meer
voor de procesbesturing. Een robot voorzien
box – de uiterste omkadering van het product
mogelijkheden voor het systeem. Michael: “Ei-
van 3D-informatie is een voor de hand liggende
– destilleren we hoogte, lengte en breedte. De
genlijk kan bijna elke productielijn wel profite-
keuze. Maar de echte kracht van ons systeem zit
combinatie levert ons vervolgens de positie en
ren van realtime, inline 3D-vision. Niet alleen
hem denk ik in de snelheid en de robuustheid.
Hierdoor kunnen we data heel goed synchroniseren en precies zien waar een product zich
op welk moment in een productielijn bevindt.
Op productniveau dus. Je hebt nu feitelijk een
‘virtuele RFID-tag’ ter beschikking. Een virtuele
informatiebox waarin telkens nieuwe productspecifieke procesdata kan worden gestopt. De
machineparameters van een bewerkingsstap
bijvoorbeeld. Maar ook extra meetwaarden zoals kleurinformatie vanuit een andere camera of
de gegevens vanuit een weegsysteem.”
Kalibratie
Waarom het 3D-systeem van Van den Akker
Engineering zo robuust en snel is? Dat is met
name te danken aan de software en aan de
kalibratie. Michael: “Hoewel universeel, is elk
22.
systeem ook maatwerk. We bouwen het voor
Toekomstplannen
van de afkoelinstallaties kunnen vertellen hoe-
een specifieke applicatie en testen uitvoerig.
Naast de ambitie het nieuwe 3D-systeem op
veel afkeur hun machine oplevert. Door ook
Een belangrijk onderdeel hiervan is de kalibra-
verschillende fabrieksvloeren neer te zetten,
een 3D-camera direct na de koelinstallatie te
tie van de camera’s. Want al is je camera nog zo
blijft er ook in Duitsland voldoende werk aan de
plaatsen - deze kan op dezelfde CPU draaien als
duur, onze ervaring is dat er geen twee dezelfde
winkel. Michael: “De klant is zo enthousiast dat
het reeds geïnstalleerde systeem - kunnen we
zijn. Ook niet wanneer je het zelfde type bij de-
we momenteel hard aan uitbreidingen werken.
de productstromen over elkaar heen leggen.
zelfde fabrikant koopt. Om de grote spreiding
De koppeling met het LMS- en ERP-systeem is
We zien het verschil tussen de ingaande en de
die we zien te ondervangen hebben we samen
gelegd en op basis van onze meetwaarden di-
uitgaande productstroom en dat is precies waar
met de TU Eindhoven een algoritme ontwikkeld
rect na de afbaklijn - hier is het deeg het meest
de grote winst van 3D-vision zit. Niet alleen
dat voor harde afwijkingen in hoek en positie
stabiel - wordt de receptuur inmiddels aange-
kijken naar gegevens vanuit de machine, maar
corrigeert. Dit algoritme is onderdeel van onze
past. Tijd voor meer metingen op andere plek-
naar hetgeen de producten zelf je vertellen. Dat
visionsoftware en is zodanig opgebouwd dat
ken. Met name het tellen van de afkeur in het
werkt heel verhelderend. En mits je processen
we ook bij helemaal nieuwe type camera’s, snel
afkoelproces is een issue. Tellen in 2D is lastig
snapt, je lijnen kent en daarmee de juiste cor-
afwijkingspatronen herkennen en hiervoor kun-
omdat je niet goed ziet of er producten op el-
relaties weet te leggen, zou dit je zomaar eens
nen compenseren.”
kaar liggen. Toch wil onze klant de leverancier
dubbele cijfers OEE-winst kunnen opleveren.”
Dossier Food & Agro 23.
Een kijkje in de keten
van gras naar glas
Onlangs gaf Lely aan een select groepje nieuwsgierigen een kijkje in hun productieketen. Naast een uitgebreide
rondleiding door de fabriek, deed het ook uit de doeken wat het van haar toeleveranciers verwacht. Prijs, kwaliteit en
levertijd worden steeds belangrijker om de concurrentie het hoofd te kunnen bieden. Lely gaat dan ook met diverse
toeleveranciers om de tafel om het bestaande productportfolio met dit in het achterhoofd nog eens goed tegen het
licht te houden.
24. Dossier Food & Agro
Liam van Koert
Lely is een bijzonder familiebedrijf. En volgens Michel de Lepper, de nieuwe Director Manufacturing (nieuw, want voorheen was de functie er niet),
heeft dat voor- en nadelen. “Ik zit hier nu tweeënhalf jaar en heb het echt
ontzettend naar mijn zin. Schitterende producten, fijne collega’s en veel
mooie ontwikkelingen zoals een hyperduurzaam gebouw dat je alleen als
familiebedrijf kan neerzetten. Maar sommige dingen zijn ook lastig. Ketendenken bijvoorbeeld. Eerlijk gezegd ben ik al blij als ik de ketens in de
eigen organisatie goed op elkaar afgestemd krijg. Want, ja het is een cliché,
de keten is zo sterk als de zwakste schakel. En daar gaat uiteindelijk het
geld verloren.”
Minder technologie
De Lepper steekt meteen de hand in eigen boezem. Want waar wordt dat
geld verspeeld? “Waarschijnlijk bij mij, operations dus.” Er volgt een voorbeeld. “Op een productielocatie hadden we maar liefst zestig wijzigingen
per week in bestaande producten. En dat zonder een directe koppeling
met het financiële eindplaatje. Nu heeft de hoge technologische drive
Lely veel opgeleverd, maar dat moest echt anders. We zijn er flink mee in
de weer, maar gemakkelijk is het niet. Bedenk dat we in vijf jaar tijd van
duizend medewerkers naar tweeduizend medewerkers zijn gegaan en
dat we nog steeds mensen tekort komen. Allemaal nieuwe schakeltjes in
de interne keten die moeten worden afgestemd. Als je vervolgens optelt
hoeveel geld we met zijn allen tussen elk schakeltje laten liggen, dan is
dat schrikbarend veel.” Volgens Michel de Lepper is dit tevens aanleiding
om al in een vroeg stadium met toeleveranciers om de tafel te gaan zitten. Dit keer niet om nog mooiere technologische hoogstandjes te verzinnen, maar om alle processen in beeld te krijgen en te kijken hoe dingen
efficiënter tegen lagere kosten kunnen. Wat dat betreft is de boodschap
van de agrofoodsector glashelder: morgen moet het beter en goedkoper
dan vandaag. Het liefst veel goedkoper.
Michel de Lepper
Dossier Food & Agro 25.
Een bewuste keten
Wil Duivenvoorden is agrofood-expert van het wereldwijd opererende ingenieursbureau van Royal HaskoningDHV. Als een van de
aanwezigen tijdens het Lely-bezoek deelt hij de ins en outs van de
hedendaagse voedselproductie met de andere genodigden.
Volgens Duivenvoorden is Nederland een absolute agrofood-kampioen. “We staan als klein kikkerlandje nummer twee in het lijstje
van grootste voedselexporteurs”, meldt hij. “Sta er maar eens even
bij stil. Alleen Amerika exporteert meer voedsel. De teller staat op
2,7 miljard euro per jaar en loopt alleen maar verder op. Hoe we
dat voor elkaar hebben gekregen? Eigenlijk is het dichtbevolkte
Westland waar we ons nu bevinden een perfect voorbeeld. Doordat we zo met zijn allen op een kluitje zitten, hebben we moeten
leren de vierkante meters te doen gelden. We hebben geleerd samen te werken, onze logistiek tot in de puntjes op orde te hebben
en het ook nog eens duurzaam te doen. Eerst op lokaal gebied en
daarna naar wereldschaal uitgerold, met instandhouding van de
lokale infrastructuren. Glocal noemen we dat. Maar we zijn er nog
niet. Het kan nog beter, en daarom zijn we ook hier. Voor verdere
optimalisatie van ketens moeten we ons eerst bewust worden van
die ketens. Er zijn er talloze en ze hebben allemaal invloed op elkaar. Massa-, energie- en informatiestromen kunnen nog veel beter
circulair op elkaar worden afgestemd. ‘Cradle to cradle’ dus. En ja,
al dat duurzame denken inclusief de bijbehorende regeltjes is soms
vervelend, lastig en duur. Maar ze hebben ons ook heel veel gebracht. Want ook op het gebied van duurzaam produceren zijn we
een koploper. En geloof me, duurzaamheid is geen hype. Energie
en water gaan een hele grote rol spelen. Voor onze concurrentiepositie moeten we die koppositie dus ook op dat gebied handhaven. Wat andere trends in agrofood? Big Data en The Internet of
Things. Ook de agrofood ontkomt daar niet aan. En wat verder de
Wil Duivenvoorden
belangrijkste opdracht is aan u als toeleveranciers? Permanente
beschikbaarheid en dus een hoge leverbetrouwbaarheid van kritische onderdelen. Want stilstand is achteruitgang en dat is in de
Lely onder de loep
agrofood uit den boze.”
Goed beschouwd is Lely een keten op zich. Toen het bedrijf uit Maassluis
in 1992 de melkrobot lanceerde, ging het roer radicaal om. De koe kwam
centraal te staan en daaromheen alles wat de boer nodig heeft om zo
efficiënt mogelijk zijn koeien te houden. Lely’s beroemdste product is de
Astronaut Melkrobot, die niet alleen de koe ‘zichzelf’ laat melken, maar
tevens de gezondheid van de koe in de gaten houdt. Ook maakt Lely tal
van systemen voor het schoonhouden van de stallen en het automatisch
voeren en is het zelfs in de windmolens gestapt om ook de energiemix
biogas en elektriciteit aan de ‘koeketen’ te kunnen toevoegen. De meest
recente ontwikkelingen betreffen beheersoftware waarmee de boer
realtime inzicht krijgt in alle facetten van zijn bedrijf en suggesties
worden gegeven op basis van weersvoorspellingen, marktprijzen en alle
andere parameters waarop hij zijn activiteiten stuurt.
26. TechniShow
Liam van Koert
Robots grote winnaars
op TechniShow 2016
“Eindelijk weer eens een beurs waar je handen en voeten te kort komt.” Deze, of woorden van gelijke
strekking klonken bijna unaniem vanaf elke stand waar we ons begaven. En gelukkig maar. Want de
robotleveranciers en de verschillende integratoren uit de metaal hadden groots uitgepakt. Ook op
innovatievlak deden de robots het heel erg goed. Het leeuwendeel van de Awards had wel iets met
robotica van doen. Een overzicht.
TechniShow 27.
Winnaar Platina TechniShow Innovatie Award 2016
Romias B.V. - Romias-MI
Met de robotbesturing Romias-MI zet Romias een volgende stap om het gebruikersgemak met het werken met robots te verbeteren. Het spreekt de jury aan dat er een oplossing aangeboden wordt voor het oplossen van simpele
storingen bij complexe robotcellen. Dit zal de effectiviteit
van het robotsysteem verbeteren. Ook het zelflerend vermogen en de ingebouwde intelligentie is opmerkelijk. Dit
zal de taak van operators vereenvoudigen.
Winnaar Goud TechniShow Innovatie Award 2016
Tuwi Nederland B.V. - Schröder Powerbend
Met de Schröder Powerbend laat Tuwi zien dat het zwenkbuigen een interessant alternatief
kan zijn voor afkanten als productietechniek voor het buigen van plaatdelen. Opvallend bij
deze zwenkbuigmachine zijn de zuigtafel voor de positionering van de plaat en de optionele
draaibare bovenbalk waarmee meer gereedschappen beschikbaar komen bij het buigen van
complexe plaatdelen. Zwenkbuigen is een techniek die naar de mening van de jury meer
aandacht zou moeten krijgen van de metaalbranche.
Winnaar Made in Holland Award 2016
Exner Ingenieurstechniek B.V. - Automatisch robotprogrammeersysteem
Het automatische robotprogrammeersysteem van Exner is volgens de jury onderscheidend
en bovendien goed inzetbaar voor de automatisering van enkelstuksfabricage. Zeker in de
staalbouw is automatisering een stevige opgave. Het systeem biedt hiervoor oplossingen:
de combinatie van scannen met een lasercamera en vervolgens het genereren van een
programma voor de robot is vernieuwend.
Winnaar Publieksprijs TechniShow Innovatie Award 2016
FANUC Benelux BVBA - CR-35iA
De robot CR-35iA van FANUC is een opmerkelijke robot: inzetbaar als een industriële, collaboratieve robot
én toch in staat om een massa van 35 kg verreikend te
hanteren. Opvallend is de aanraakgevoelige cover die de
veiligheid van de operator garandeert. FANUC sluit met
de robot goed aan op de behoefte in de metaalproductietechniek aan robots die met én naast mensen kunnen
werken.
28. TechniShow
TechniShow 2016:
de getallen
TechniShow 2016 is een groot succes geworden. Meer bezoekers, hogere waardering van exposanten en
hogere waarderingscijfers van bezoekers. Brand Manager Gert Jan Braam van Jaarbeurs constateert
dat vanaf dag één sprake is geweest van een positieve sfeer. TechniShow 2016 trok 42.396 bezoekers,
vijf procent meer dan twee jaar geleden.
De uitspraken zijn in lijn met het onderzoek van
Ineke Dezentjé Hamming-Bluemink, voorzitter
Jaarbeurs naar de herkomst van het bezoek.
FME en Fried Kaanen, voorzitter Koninklijke Me-
Hieruit blijkt dat bijna de helft van het bezoek
taalunie. Op de vorige pagina zijn de vier win-
verantwoordelijk is voor het nemen van inves-
naars belicht.
teringsbeslissingen. Een derde van het bezoek is
lid van de directie. Bezoekers gaven de beurs een
Thema's uitgewerkt
7.6 als waardering. 82 procent gaf aan met name
De beurs kende twee in het oog springende
zeer tevreden te zijn over de compleetheid van
thema's: Smart Industry en 3D-printing. Rond
het expositieaanbod. In totaal telde TechniShow
deze thema's werden verschillende activiteiten
420 exposanten, 5 procent meer dan de vorige
ontwikkeld. Smart Industry werd tijdens de of-
editie.
ficiële opening belicht door Egbert-Jan Sol, Chief
Technology Officer van TNO. Daarnaast waren er
De interesse van bezoekers ging met name uit
druk bezochte ontbijtseminars Smart Industry
naar verspanende techniek (50%), op een ge-
op TechniShow en dagelijkse lunch & learnses-
deelde tweede plaats met ieder 23% niet-ver-
sies Smart Industry op ESEF.
spanende techniek, machinegereedschappen
en 3D-Printing, gevolgd door robotica en pro-
Veel exposanten besteedden aandacht aan 3D-
ductieautomatisering (22%).
printing. Op de vrijdag was er bovendien een
druk bezocht congres '3D-Printing: de praktijk
TechniShow Innovatie Awards 2016
in de keten'. Hier werden alle aspecten van 3D-
Aan de vooravond van de beurs werden onder
Printing belicht, variërend van de techniek en
grote belangstelling de TechniShow Innovatie
engineering tot de juridische aspecten en nieu-
Awards en ESEF Awards 2016 uitgereikt door
we businessmodellen.
new
new INDUSTRIES
POWERING
v
KENNISPARTNER
VAN NEW INDUSTRIES:
smart
industry
INDUSTRIES
FIT FOR THE
FUTURE!
6, 7 EN 8 DECEMBER 2016
EVENEMENTENHAL GORINCHEM
10.00 - 18.00 uur
NA EEN SUCCESVOLLE 1E EDITIE, VERWELKOMEN WE U
OOK DIT JAAR TIJDENS DRIE INSPIRERENDE DAGEN:
• Een vakbeurs met de focus op kennis en inhoud: u wordt bijgepraat over de
laatste ontwikkelingen, kansen en impact op het gebied van Smart Industry
• Een podium waar industriële automatisering, aandrijf- en besturingstechniek
en engineering centraal staan
• Onderwerpen als 3D-printing, robotica, Internet of Things, cybersecurity, keten-,
proces- en productoptimalisatie komen aan bod
• Euroforum organiseert een Smart Industry-congres gelijktijdig met deze vakbeurs
• Een bruisend kennistheater met interactieve sessies en een innovatieplein met
demonstraties en noviteiten
IN COMBINATIE MET VAKBEURS:
WILT U DEELNEMEN
AAN DEZE VAKBEURS?
EVENEMENTENHAL.NL/NEWINDUSTRIES
Graag tot ziens in Gorinchem!
ENGINEERING
materials
ENGINEERING
materials
TAKING YOUR TECHNOLOGY TO THE NEXT STEP!
30. MECHATRONICA
Door Liam van Koert
Eerste editie
Motion & Drives
goed ontvangen
Het was even spannend hoe het allemaal zou lopen. Maar de reacties op de eerste editie van Motion
& Drives - een evenement van FEDA en Mikrocentrum - zijn voornamelijk positief. Ja, de
positionering kon beter. Maar de inhoud stond stevig, de locatie was schitterend en de
netwerkvloer bruiste met ruim 160 ongezouten meningen. Een verslag van de meest in het oog
springende bijdragen.
MECHATRONICA 31.
“We hebben de evaluatieformulieren net verstuurd, maar ik heb al heel veel mensen om
hun mening gevraagd”, zegt een opgeluchte
Karin Mous. Als themadag manager was zij namens Mikrocentrum verantwoordelijk voor de
inhoudelijke invulling, de vorm en de logistiek.
Een aardig bordje vol. Er vanuit gaande dat het
papier een vergelijkbaar resultaat laat zien is ze
voorzichtig positief. “Het is met een nieuw evenement altijd even zoeken. Maar ik denk dat we
met Motion & Drives een juiste snaar hebben geraakt. Ja, we hadden graag wat meer eindgebruikers over de vloer gehad. Misschien heeft verwarring rondom de naam hier aan bijgedragen.
De dag ging niet zo zeer om de motion controller, maar om motion als toepassing. Het automatiseren van beweging dus. En aan die veelzijdige
interpretatie van motion is ruimschoots recht
gedaan.”
Leerboek elektromotoren
Ook zegt ze toe het met haar achterban te zullen
als energie, kennisontwikkeling en de vraag of
delen, dus wie weet is het in de toekomst ook in
toekomstbestendige automatisering centraal
diverse leslokalen terug te vinden.
of decentraal is. Enkele plaagstootjes richting
pneumatiek en hydrauliek daargelaten, lijken
Een van de eersten die het podium mag betreden is FEDA-voorzitter Rob Hommersen. Na-
Forumdiscussie 4.0
de heren het grotendeels met elkaar eens. Wie
mens de branche brengt hij een nieuw leerboek
Dan is het tijd voor de hoofdact van het affiche.
nu nog over energie moet gaan nadenken? Die
over elektromotoren onder de aandacht. “Zon-
Als een ware quizmaster springt Mat Josquin
is rijkelijk laat. Hetzelfde geldt in mindere mate
der elektromotoren zou de wereld letterlijk tot
over de tribune. De nieuwe Manager Marke-
voor bedrijven die nu pas beginnen met na-
stilstand komen”, onderstreept hij het belang
ting & Communicatie van Mikrocentrum heeft
denken over skillsets. Hoe is de match tussen
van het ongelofelijk veel toegepaste motion-
duidelijk vaker met dit bijltje gehakt. Na een
activiteiten en aanwezige competenties van-
onderdeel. “Snappen wat voor verschillende
korte individuele introductie van de directiele-
daag? En hoe hangt deze kennisvlag er morgen
soorten motoren er zijn, wat hun karakteristie-
den van Festo (Dennis van Beers), Bosch Rex-
bij? Meest interessante en concrete deel is de
ken zijn, wanneer je welk type toepast, hoe je
roth (Ron van den Oetelaar) en Lenze (Eric van
discussie over decentralisatie. Moeiteloos werd
ze aanstuurt, in bedrijf neemt en onderhoud, is
den Broek), gaat de forumdiscussie over motion
er geschakeld tussen de voors en tegens van
een vak apart. Door deze kennis op te tekenen
4.0 van start. Aan bod komen onderwerpen
intelligente I/O in het veld en alomvattende in-
en in een Technische Leergang elektromotoren
formatiesystemen als ERP vanuit waar de hele
te bundelen hopen we de aandrijfbranche, die
bedrijfsvoering centraal wordt aangestuurd.
om goed geïnformeerde techneuten staat te
Zelfs een voorgaand thema als kennis wordt
springen, een belangrijke dienst te bewijzen.”
in dit verband meegenomen. Want je kan alle
Het eerste exemplaar is voor Beatrice Boots, die
big data wel centraliseren, maar wie heeft alle
als Vice-Director Platform Bèta Techniek verant-
kennis om die juist te interpreteren en op de
woordelijk is voor Technologiepact. Zij is zich
juiste plek en manier toe te passen? Inderdaad.
vanuit haar rol binnen het Deltaplan Techniek
Niemand. Open samenwerking is een voorwaar-
- dat als ambitie heeft 40% van alle potentiële
de voor succesvolle motion 4.0. Dat gaat veel
afstudeerders voor een betastudie te laten kie-
verder dan open standaarden en heeft alles te
zen - maar al te goed bewust van het nijpende
maken met een open bedrijfscultuur waarin ken-
tekort aan goed geschoolde mensen. Volgens
nis delen centraal staat.
Boots zijn we op de goede weg, maar zijn we er
nog niet. Een nieuw boek in de Technische Leer-
Theaterpraktijk
gang reeks van FEDA - waarvan ze het bestaan
Gelukkig zat het met dat kennis delen wel goed.
overigens niet kende - juicht ze van harte toe.
Ook in de ‘grote zaal’ van de Hilvaria Studio’s,
32. MECHATRONICA
waar Phil Collins de eerste noten van ‘In the
aangedreven. Zouden alle motoren gelijktijdig
harnas bevestigde kabels aantrekken of laten
air tonight’ zou hebben gecomponeerd. Een
op vollast draaien, dan implodeert het gebouw.
vieren. Dit alles moet - inclusief decorstukken,
toepasselijk praktijkverhaal werd verteld door
Onder dit aandrijfgeweld lopen de acteurs en
licht en muziek, synchroon. Het liefst zonder
Control Technics en theaterautomatiseerder
actrices. Nou ja, lopen. Vliegen komt ook steeds
vierendelen. Control Technics leverde de rege-
Trek­werk. Groot geworden in de tijd dat de Arbo
vaker voor. Hiertoe worden extra assen tus-
laars en bemoeide zich onder andere met de
het verbood om nog langer met de hand de
sen de decorstukken geplaatst die de aan een
energiehuishouding. Trekwerk ontwikkelde de
decorstukken te hijsen, ontwikkelde Trekwerk
software die als een volleerd dirigent alle de-
een besturing, The New Machine, die zelfs de
corstukken hun plaats wijst. Geen gemakkelijke
meest bewegelijke voorstelling veilig in goede
vooraf uitgemaakte zaak verzekert directeur
banen leidt. Even voor de beeldvorming: een
Reind Brackman. Ja, je kan bepaalde delen van
beetje theater is 24 meter hoog. Het publiek
de voorstelling als sequenties voorprogramme-
ziet nog niet de helft van het werkelijke podium, waarboven zo’n dertig decorstukken achter
elkaar kunnen worden opgehangen. Deze stukken hangen aan roedes met een draagcapaciteit van een ton en worden met 2.5 meter per
seconde aan weerzijde door een 15 kW motor
Wie nu nog over energie
moet gaan nadenken?
Die is rijkelijk laat.
ren. Maar geen voorstelling is dezelfde en er
moeten altijd live aanpassingen gedaan kunnen
worden. Uiteraard soepel, zonder dat het publiek doorheeft dat er van het oorspronkelijke
programma wordt afgeweken. We schijnen er in
Nederland behoorlijk in voorop te lopen. High-
MECHATRONICA 33.
end theatertechniek is een onbekende, maar
tekracht (f=mg) tegengesteld is aan de veer-
ben het dan bijvoorbeeld over inbedrijfname en
zeer beminde exportparel. Weer wat geleerd.
kracht (f=cu). Door wat delen, worteltrekken
later ook onderhoud, dan mag het abstractieni-
en vermenigvuldigen kan je met deze simpele
veau weer omhoog en neemt de complexiteit
Model Based Engineering - Hardware
voorstelling snel een uitspraak doen over de
van gebruikte modellen weer af.
Er volgen twee verhalen over model based en-
trillingstijd. Maar in werkelijkheid is er natuur-
gineering. Dat van Sven Holt van ASML over ver-
lijk niet zoiets als een ideaal massaveersysteem
Model Based Engineering – Software
schillende mechatronische simulatiemodellen
maar is er demping. Sterker nog, de werkelijk-
Met een kleine huivering worden de oren ge-
en hun plek in het V-model. Hoewel de details
heid is een optelsom van massaveersystemen
spitst voor een tweede college over Model
menig toehoorder net iets boven de spreek-
die allemaal van belang worden naarmate je
Based Engineering. Dit keer in relatie tot soft-
woordelijke pet ging (op zich niets om je voor
preciezer bij de werkelijkheid terecht wilt ko-
ware. Gelukkig is Jan Friso Groote niet van plan
te schamen als Laplace en Fourier een beetje
men. Hier komen gereedschappen als eindige
in code te praten. In plaats daarvan begint hij
zijn weggezakt ) was de strekking helder. Hoe
elementen methoden om de hoek zetten. En
met een eenvoudig voorbeeld: een brug. Is
meer vooraan in het ontwikkelingsproces, des
komen we in de onderste meest gedetailleerde
deze niet sterk genoeg dan kan je er supports
te eenvoudiger zijn de geoorloofde modellen
punt van het V-model - de feitelijke realisatie
aan toevoegen om hem sterker te maken. En
waarop we onze keuzes mogen funderen. Een
van een systeem - dan worden ook realtime
omdat onze brugmodellen redelijk kloppen,
massaveersysteem kan je bijvoorbeeld eenvou-
meetwaarden aan de mix toegevoegd. Gaat
kunnen we zelfs ongeveer zeggen hoeveel
dig beschrijven als een systeem waar de zwaar-
men in het V-model weer naar boven - we heb-
supports we moeten toevoegen om hem bijvoorbeeld 2 keer sterker te maken. Met software gaat die vlieger niet op. Er is geen model voor goedwerkende software. In het beste
geval misschien een functionele specificatie.
En gooien we er voor de veiligheid wat extra
code tegenaan, dan groeit meestal het aantal
bugs. Toch hoeft dit niet het geval te zijn. Want
met een wiskundig gemodelleerde, waarvan hij
ons de details bespaart, blijkt je wel degelijk
‘bugvrije’ software te kunnen maken. Ja, het
vereist lastig wiskundig inzicht en doortastendheid. Maar het werkt, getuige onder andere de
nieuwe programmeerstandaard bij Cern, nadat
hij en zijn team de bugs uit de Large Hadron
Collider software haalden. Wat Groote betreft is
het hoog tijd dat ook de industrie met model
driven software engineering aan de slag gaat.
Vele onontdekte bugs houden zich schuil in
Neerlands machineparken, tunnels en bruggen.
De meeste onschuldig. Wat is de kans dat een
operator drie rondjes naar rechts draait, tegelijk
op de rode en blauwe knop drukt terwijl net het
licht uitgaat? Niet zo groot. Helemaal wanneer
hij goed geïnstrueerd is aan welke knoppen wel
te draaien. Maar de gevolgen wanneer het onwaarschijnlijke toch gebeurt, kunnen groot zijn.
Bovendien kost ook debuggen veel tijd en geld.
Voorkomen is beter dan genezen. En dat geldt
nu dus ook voor softwareontwikkeling.
34. (UN)SAFE
Door Bert Stap
WERKEN
OP HOOGTE
Vorig jaar vroeg een klant van ons bureau, Hans, of de mensen die tijdens Sail Amsterdam in het want van een
driemaster klimmen ook voorzien moeten zijn van een veiligheidsharnas. Want volgens hem was er dan sprake van
werken op hoogte. Dat is zeker het geval omdat ook hier geldt dat iemand die hoog staat, diep kan vallen.
Op zich was het dus een hele legitieme vraag
aangegeven dat het bij het ongeval ging over
derrichtlijn veiligheid 89/391/EG. Dus alleen de
want de mensen die op zo’n schip werken staan,
een rope swing en niet over bungeejumpen) om
schepen die onder een vlag van een land buiten
ook als het vrijwilligers zouden zijn, onder het
het leven kwam. Hoe is daarbij omgegaan met
de Europese Unie varen zouden dan niet onder
gezag van de kapitein. Onze Arbowetgeving
de veiligheidsvoorschriften? Hoe zit het dan met
de wetgeving vallen.
geeft aan dat deze van toepassing is als er sprake
allerlei andere waaghalzerij, waar ook valgevaar
is van een gezag relatie. Bij het in het want van
bij optreedt? Wordt daar wel strikt op de regels
Maar waarom past men dan op de schepen van
een schip klimmen, komt men ver over de toe-
gelet of letten we alleen in het bedrijfsleven op
Sail niet de regels toe? Nu klopt dit niet helemaal
gestane hoogte en is er dus sprake van werken
de voorschriften bij werken op hoogte en zien
omdat ik bij het bekijken van de TV beelden toch
op hoogte (vanaf 2,5 meter) en moet men voor-
we daar dan nauwlettend op toe?
een schip zag waar men wel met een veiligheids-
zieningen of veiligheidsmaatregelen treffen. Nu
harnas naar boven ging. Dus de vraagstelling
heb ik ook maar eens naar de beelden van Sail
Dus het gevolg was dat mijn hoofd maar bleef
moet zijn waarom dan niet op alle schepen? Bij
Amsterdam gekeken en ik moet zeggen dat ik
draaien en dat er steeds meer vragen naar boven
mijn zoektocht op internet kwam ik andere eve-
niemand met of in een veiligheidsharnas naar
kwamen borrelen. Ik moest mezelf dan ook een
nementen tegen waar men wel eiste dat voor ie-
boven heb zien klimmen.
stop toeroepen. Een casus moet zo concreet mo-
dere opvarende een reddingsvest en een veilig-
gelijk aangepakt worden. Uitdaging om daar een
heidsharnas beschikbaar was. Waarom dan niet
Het was dus een zeer goede vraag van Hans waar
goed antwoord op te geven. Dus eerst maar eens
bij Sail? Hier heb ik uiteindelijk geen antwoord
ik niet één, twee, drie een antwoord op had. Jam-
kijken of de wetgeving uitkomst biedt? Artikel 2
op kunnen vinden. Wel blijf ik van mening dat er
mer, vooral als je al zo lang als consultant in de
lid c van de Arbowetgeving zegt dat de wetge-
zeker ook op deze oude schepen sprake is van
veiligheid bezig bent zoals ik, dat je zo’n vraag
ving van toepassing is als er sprake is van: ‘arbeid
werken op hoogte waar dan ook de vereiste vei-
dan niet direct kunt beantwoorden. Eergevoel
die geheel of ten dele buiten Nederland wordt
ligheidsmaatregelen getroffen hadden moeten
van een oudere consultant begint dan mee te
verricht door personen, werkzaam aan boord
worden. Misschien dat men daar de volgende
spelen. Dus blijft de vraag je bezighouden en er
van zeeschepen die op grond van Nederlandse
keer bij Sail op zou kunnen letten?
moet natuurlijk ook een goed antwoord op ko-
rechtsregels gerechtigd zijn de Nederlandse
men. Tijdens het nadenken over zo’n vraag lees je
vlag te voeren’. Hiermee zou dus gesteld kun-
Toch zou dit geen column zijn voor een robot-
dan in de krant ook nog over het tragische onge-
nen worden dat schepen onder de Nederlandse
magazine als we niet een alternatief zouden
val in Spanje van een 17-jarig Nederlands meisje
vlag onder onze Arbowetgeving zouden vallen.
bedenken. Misschien kunnen er in de toekomst
die bij het bungeejumpen (bungeejumpdeskun-
Maar dan geldt dit ook voor schepen uit andere
bij dit soort evenementen robots ingezet gaan
digen hebben trouwens direct na het ongeval
Europese landen op grond van de Europese ka-
worden. Omdat ik begrijp dat de plaatjes natuur-
(UN)SAFE 35.
lijk ook mooi moeten zijn moeten het natuurlijk
rope is dan natuurlijk wel de grootste fout die ge-
evenementen als Sail. Ik vind dat iedereen een
geen industriële robots zijn maar prachtige goed
maakt kan worden. Men veronderstelt dat er bij
bepaalde vrijheid moet hebben om zich ook aan
ogende mensgelijkende robotmatrozen. Robots
het ongeval in Spanje sprake was van miscom-
dit soort uitdagingen over te geven. We weten
die in het want kunnen klimmen omdat ze uit-
municatie waardoor het meisje begreep dat zij
dat een ongeval over het algemeen in een klein
gevoerd zijn met speciale klauwen en los op het
kon gaan springen. Maar wat ook de uiteindelijke
hoekje zit. Denkt u maar even aan de man die in
ra kunnen staan omdat hun voeten zich als een
verklaring zal zijn, het doet niets af aan het per-
de buurt van Assen begin dit jaar overleed om-
klauw om het ra klemmen. Dus een aapachtige
soonlijke drama voor de ouders.
dat hij uitgleed door de gladheid.
uitvoering met mensgelijkenis. Dit brengt me
Als je verder zoekt op het internet over de vei-
Nu besef ik dat er de minste kans op een onge-
gelijk op een ander idee om in de wetgeving op
ligheid bij bungeejumpen, dan kom je tegen dat
val is, als ik in de rookstoel naast de houtkachel
te nemen dat alle werkzaamheden op hoogte in
in Nederland alle locaties onder toezicht staan
rustig mijn columns voor dit blad blijf schrijven.
het vervolg door robots uitgevoerd moeten wor-
van de Nederlandse Bungeejump Federatie.
Maar ja, ook als consultant moet je uiteindelijk
den. Wel zullen die robots met standaard veilig-
Leuk om te weten, maar dat wil nog steeds niet
de weg op. Dus elke dag word ook ik, net als vele
heidsvoorzieningen uitgevoerd moeten worden.
zeggen dat daarmee de sprong ook veilig uitge-
anderen, geconfronteerd met mogelijke poten-
Dus moeten we dan denken aan de dakdekkers-
voerd kan worden of dat iemand niet een foutje
tieel gevaarlijke situaties. Op de weg en tijdens
robot, de klimaatinstallatieservicerobot, de dak-
zou kunnen maken. Men geeft op een site voor
mijn werk. Gevaren die niets te maken hebben
platenlegrobot, et cetera.
bungeejumpen aan dat er bijna geen ongevallen
met extreme of avontuurlijke sporten. Gewoon
gebeuren en dat er bij een fietsritje meer kans
de veiligheid van elke dag. Misschien toch weer
Maar dan terug naar bungeejumpen. Hoe zit het
op een ongeval is. Ook hier is opvallend dat er
eens een goed voornemen voor 2016 om veiliger
daar met de veiligheid? Bungeejumpen moet
nergens (of ik heb het niet kunnen vinden) aan-
te gaan werken of meer te gaan fietsen (ondanks
volgens deskundigen gezien worden als een ex-
gegeven wordt wat er dan voor veiligheidsmaat-
het feit dat de Nederlandse Bungeejump Federa-
treme sport. We weten natuurlijk dat er makke-
regelen genomen moeten worden.
tie dit gevaarlijker vindt)?
lijk menselijke fouten gemaakt kunnen worden.
Nu wil ik niet pleiten voor een afschaffing van
Het niet aanlijnen van iemand aan het elastiek of
dit soort avontuurlijke sporten en grootschalige
36. branchenieuws
NEDERLANDSE MACHINEBOUW PRESTEERT
RELATIEF GOED
De machinebouw krijgt wereldwijd rake klappen. Dit jaar dalen de inkomsten mondiaal met 5%, voorspelt de
researchafdeling van kredietverzekeraar Euler Hermes. Nederland doet het echter relatief goed. In ons land is geen
sprake van krimp, maar van een pas op de plaats. Dit blijkt onder meer uit de economische barometer van de
Koninklijke Metaalunie.
Onzekerheid over olie- en andere grondstoffen-
in de productieketen te koppelen. Daar zijn we
voedsel- en energievoorziening, zorg of mobi-
prijzen, rente en vooral het divergerend karakter
goed in. Kijk naar Brainport rond Eindhoven en
liteit bieden de hoogtechnologische machine-
van het monetair beleid en het laagste Chinese
de hightech-maakindustrie in Twente. Naarmate
bouw in Nederland volop perspectief. “Dat kan
exportcijfer sinds 2009 beheersen de wereld-
robotisering en tal van hoogwaardige techno-
heel goed in de sfeer van co-productie. Met
economie. Investeringen worden uitgesteld, iets
logieën (zoals sensor- en nanotechnologie) ver-
onze proceskennis, duurzame productiemetho-
waarvan de kapitaalintensieve machinebouw
der oprukken, is de Nederlandse machinebouw
den en onze ervaring met ketensamenwerking
last heeft. Een uitzondering vormen bedrijven
goed gepositioneerd.” Geeroms stelt dat hoog-
zijn we voor andere landen een gewilde part-
die zich op onderhoud (services) richten. In Ne-
waardige, complexe machines bij uitstek pro-
ner. Met de gezondheid van de Nederlandse
derland valt op dat woningbouw-gerelateerde
ducten zijn waarmee Nederlandse bedrijven op
machinebouw is niks mis; het wachten is op een
machines het goed blijven doen en dat geldt ook
de wereldmarkt kunnen concurreren.
fitte wereldeconomie.”
voor machines gericht op landbouw en foodprocessing. Alleen Duitsland en Italië exporteren
Nederlandse agro & food-sector
wereldwijd meer foodmachines. Volgens Johan
Een goed voorbeeld is de agro & food-machi-
Geeroms, Senior Risk Manager bij Euler Hermes
nebouw. “De Nederlandse agro & food-sector
Nederland zijn vooruitzichten op de langere ter-
hoort tot de top van de wereld. Binnen de keten
mijn gunstig voor de machinebouw. “Zeker in
delen we volop data en werken we intensief
Nederland. Als het gaat om de ontwikkeling van
samen. Zo breiden we onze kennisvoorsprong
hightechsystemen lopen we voorop. Processen
uit en zijn we toonaangevend bij de ontwikke-
worden steeds ‘slimmer’ waarbij ICT het tech-
ling van Smart Industry op het gebied van agro
nisch bindmiddel is om verschillende machines
& food.” Tal van mondiale vraagstukken zoals
branchenieuws 37.
Markt voor industriële robots
79,58 miljard dollar waard in 2020
De markt voor industriële robots maakt tussen
Naar verwachting groeit dit segment tussen 2016
2016 en 2022 een samengestelde jaarlijkse groei
en 2022.
van 11,92% door. Naar verwachting is de markt
in 2020 ongeveer 79,58 miljard dollar waard.
Als we kijken naar de belangrijkste spelers op
Dit voorspelt onderzoeksbureau Marketsand-
de markt voor industriële robots noemt Mar-
Markets. Articulated robots hadden in 2015 het
ketsandMarkets ABB, KUKA, Fanuc, Yaskawa en
grootste marktaandeel op de markt voor indu-
Kawasaki Heavy Industries. Azië-Pacific laat naar
striële robots in handen. Dankzij de structuur en
verwachting tussen 2016 en 2012 de grootste
operationele mogelijkheden die gearticuleerde
groei zien van alle markten. Deze groei is vooral
robotarmen bieden, worden zij op brede schaal
te danken aan de groeiende vraag naar collabora-
ingezet voor industriële toepassingen in onder
tieve robots vanuit het MKB in China, Japan, Zuid-
andere de automotive en elektronica industrie.
Korea en India.
Investeringen in
roboticabedrijven
nemen toe
Ontwikkeling smart
manufacturing
oplossingen
Investeerders steken steeds vaker
2014 ging het om 45 deals, terwijl
Huawei en KUKA gaan gezamenlijke
rol binnen deze systemen, en hel-
geld in roboticabedrijven. De totale
de teller eind 2015 op 85 stond.
smart manufacturing oplossingen
pen bedrijven flexibel te blijven en
investering in dergelijke bedrijven
Ook de omvang van investeringen
ontwikkelen voor industriële mark-
groei te realiseren.Als onderdeel
is in 2015 bijna verdubbeld. Dit jaar
wordt steeds groter. De omvang
ten in zowel Europa als China. Hier-
van de MOU gaan Huawei en KUKA
hebben roboticabedrijven al zo’n
nam in 2015 ten opzichte van 2014
voor hebben de twee bedrijven op
samenwerken op het gebied van
89 miljoen dollar weten op te halen
met 115% toe, terwijl deze stijging
CeBIT 2016 een memorandum of
cloud computing, big data, mobiele
bij investeerders. Dit blijkt uit een
in dezelfde periode een jaar eerder
understanding (MOU) ondertekend.
technologie en industriële robots.
analyse van CB Insights. De cijfers
nog 55% bedroeg.
Smart manufacturing oplossingen
Samen willen de bedrijven klanten
van het bedrijf hebben betrekking
helpen te profiteren van ‘slimme’
helpen smart manufacturing te
op allerlei segmenten binnen de ro-
Al langer nemen de investeringen
technologieën in productieomge-
omarmen en hun productieproces
boticamarkt, waaronder industriële
in roboticabedrijven toe. CB In-
vingen. Smart manufacturing is een
te transformeren. Binnen de samen-
robots, operatierobots en sociale
sights stelt dat het aantal investe-
trend die zich volgens de bedrijven
werking staat research & develop-
robots.
ringen sinds 2011 nagenoeg ieder
snel ontwikkelt. De nieuwe vorm
ment (R&D) centraal. Hierbij richten
jaar is verdubbeld. Alleen 2013 is
van produceren verandert de wijze
de partijen zich onder andere op het
Het aantal deals waarbij investeer-
hierop een uitzondering, toen het
waarop organisaties robots inzetten
gebruik van het Internet of Things,
ders geld staken in roboticabedrij-
aantal deals gelijk bleef met 2012.
in hun productiesystemen. Robots
draadloze netwerken en 5G-netwer-
spelen een steeds belangrijkere
ken.
ven is in 2015 bijna verdubbeld. In
38. beurzen
Jubileumedities Vision, Robotics & Mechatronics en Photonics 2016
EEN PRAKTISCHE KIJK
OP AUTOMATISERING
Op 1 en 2 juni vinden de 15e editie van Vision, Robotics & Mechatronics en de 10e editie van Photonics plaats. Moniek
GROOT EN MICHIEL BEERENS zijn de twee nieuwe gezichten die de karren van beide Mikrocentrum evenementen trekken.
Hun kernboodschap? Ja, de in Veldhoven getoonde technologieën hebben een hoog futuristisch gehalte. Maar ze zijn
helemaal klaar voor de serieuze praktijk.
Het is al weer 5 jaar geleden dat een robot jubileumtaarten naar bezoe-
voudig maakt. Deze, en ook de nieuwste innovatieve oplossingen van
kers gooide. En hoewel 2016 iets minder glibberig zal verlopen is het dub-
gerenommeerde merken als Staubli, Panasonic en Mitsubishi zijn alle-
bel feest. Vision, Robotics & Mechatronics bestaat 15 jaar en er is sinds het
maal van de partij.”
vorige jubileum veel veranderd. Was de veiligheid van de taartgooirobot
verzekerd door het toen hypermoderne SafeMove systeem waarmee een
Photonics praktijk
soort in zones opgedeeld elektronisch ‘hekwerk’ om de robot werd ge-
Ook op de jubileumeditie van Photonics – de 10e al weer – is het de hoog-
legd, inmiddels zijn we beland in het jaar van de inherent veilige corobot.
ste tijd voor de praktijk. Volgens de nieuwe branchemanager Michiel
Beerens, die overigens een achtergrond in innovatiemanagement heeft,
Een nieuw tijdperk
staat fotonica wat dat betreft echt op doorbreken. “Photonics heeft een
Volgens Moniek Groot, de kersverse beursmanager voor Vision, Robotics
beetje de naam nog erg wetenschappelijk en experimenteel te zijn. Maar
& Mechatronics, laat het voorbeeld zien hoe razendsnel ontwikkelingen
ik kan je verzekeren, niets is minder waar. Neem een vakgebied als in-
zich momenteel opvolgen. Maar ook hoe serieus en productierijp de ap-
tegrated photonics – een technologie waarbij chips van licht gebruik ma-
plicaties zijn die met nieuwe technologie kunnen worden gerealiseerd.
ken. In de glasvezelnetwerken is het een bewezen technologie met veel
Groot: “Het speelkwartier van de corobot is echt voorbij. Ook de grote
voordelen. En ook steeds meer sensoren voor bijvoorbeeld het heel pre-
spelers hebben de nieuwe fase zichtbaar omarmd, getuige beroemde
cies meten van een temperatuur, druk of belasting maken gebruik van in-
voorbeelden als de LBR iiwa van Kuka, de YuMi van ABB en recentelijk
tegrated photonics. Super relevant voor machinebouwers en wij hebben
de CR 35ia van Fanuc. Deze robotbouwers bouwen dit soort robots na-
de producenten als Technobis gewoon op de vloer. Bovendien realiseren
tuurlijk niet zo maar. Ze ontwikkelen deze in nauwe samenwerking met
te weinig mensen zich dat Eindhoven één van de weinige plekken op de
de industrie en moeten daarom naast veilig ook super robuust en ge-
wereld is waar deze chips gemaakt kunnen worden. Onder de naam Pho-
bruikersvriendelijk zijn. Overigens zijn er ook op dit laatste punt grote
ton Delta timmert de regio stevig aan de weg. Zo is er op Photonics 2016
stappen gezet in de afgelopen 5 jaar. Een mooi voorbeeld hiervan is de
ook het European Photonics Venture Forum, een Europese bijeenkomst
PLC controlled robot van Yaskawa die robotprogrammeren kinderlijk een-
van vooruitstrevende ondernemers en investeerders. Naast de ‘Meet your
beurzen 39.
match’ van de Kamer van Koophandel, die overigens ook voor Vision,
Robotics & Mechatronics bezoekers georganiseerd wordt, zijn er dus volop
Programma: Robotconferentie dag 1
kansen voor bedrijven die futuristische, maar uitontwikkelde en robuuste
Photonica conferentie dag 2 (Engels)
technologie in de praktijk willen brengen. Ik zou zeggen, grijp die kans!”
Parallel komen elke dag ook alle andere
onderwerpen aan bod!
Highlights:
Drone area live demonstraties
Praktisch rijtje
Wat?
Vision, Robotics & Mechatronics en Photonics Event
AgriFood i.s.m. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij
Wanneer?
1 en 2 juni 2016
Meet your match i.s.m. met de Enterprise Europe Network
Waar?
Koningshof Veldhoven
Jubileumverrassing
Toegang gratis
Alpha Robotica is specialist in het programmeren en
integreren van diverse PLC-, Robotica- en Vision
systemen. Met meer dan 20 jaar ervaring in robotica
en machinebesturingen zijn wij voor zowel
gebruikers als systeemintegrators de perfecte partner
om u van A tot Z te ondersteunen bij uw projecten.
Software en support
voor industriële automatisering
Robotica
Vision
PLC
+31 (0)172 41 95 53
[email protected]
www.alpha-robotica.nl
40. Productnieuws
Goldeye SWIR camera’s
met Camera Link interface
Allied Vision breidt zijn Goldeye korte golf infra-
nieuwe modellen hoeven bedrijven de camera
dellen. Deze behuizing is met afmetingen van
rood (SWIR) camerareeks uit met drie nieuwe
interface niet langer aan te passen om de SWIR
55 mm bij 55 mm bij 78 mm compact te noe-
modellen. Waar de SWIR camera’s van het be-
camera’s te kunnen inzetten. De camera’s zijn
men. De camera’s zijn voorzien van de InGaAs
drijf voorheen alleen beschikbaar waren met de
voorzien van een Camera Link Base interface
sensortechnologie, die hen fijngevoelig maakt
GigE Vision interface, zijn de drie nieuwe model-
en kunnen worden aangesloten met een SDR
in het korte golf infraroodspectrum van 900 tot
len leverbaar met de Camera Link interface. De
connector. De camera’s zijn volledig compatibel
1,700 nm. Alle Goldeye camera’s zijn voorzien
Goldeye G-008, Goldeye G-032 en de Goldeye
met de standaard Camera Link frame grabbers,
van actieve thermo-elektrische koeling om ge-
G-033 zijn leverbaar met GigE Vision of Camera
inclusief de laatste generatie frame grabbers
luidsproductie terug te dringen en langere be-
Link interface. Hiermee komt Allied Vision tege-
die het GenICam Control Protocol (GenCP) on-
lichtingstijd mogelijk te maken.
moet aan de behoefte van klanten die de SWIR
dersteunen. Hiermee zijn de camera’s voorbe-
camera’s willen toepassen in bestaande pro-
reid op de Camera Link 3.0 interface.
ductiefaciliteiten, waar vaak gebruik wordt ge-
De Goldeye Camera Link camera’s zijn uitgerust
maakt van de Camera Link interface. Dankzij de
met dezelfde behuizing als de GigE Vision mo-
NIEUW!
1e editie
Gratis toegang
Alle technologische ontwikkelingen
onder één dak
Zorg dat u er bij bent!
• (High Tech) oplossingen voor kwaliteit- & procesoptimalisatie in de
AgriFood sector
• U ontmoet de gehele AgriFoodketen van engineer tot gebruiker
• Expositie van 150 specialistische bedrijven en kennisinstellingen
• Ruim 40 innoverende en inspirerende lezingen
• Themapleinen & live-demo’s
• Gratis entree voor bezoekers
• Complete exposantenpakketten
AgriFoodTech Platform
INCLUSIEF
Congres
Vakbeurs & Congres
Woensdag 14 en donderdag 15 december 2016
Brabanthallen ‘s-Hertogenbosch
Van maatschappelijke
dialogen naar
technologische
oplossingen
Meer weten & exposeren?
www.agrifoodtech.nl
O
L
E
R S
H R
A
A
J E
Y
R
T
kleiner als wendbaarder dan zijn grote
al de OTTO 1500, een zelfrijdende robot
broer en kan maximaal 100 kg tillen.
gericht op magazijnen die maximaal
De robot kan objecten met een snel-
1.500 kg kan tillen. Lang niet iedere
heid van maximaal 6,4 kilometer per
gebruiker heeft echter behoefte aan
uur naar een werknemer rijden. Om
een robot met een dergelijk draag-
de robot in een magazijn zijn weg te
vermogen. Voor deze groep klanten
laten vinden is geen extra infrastruc-
brengt Clearpath nu de kleinere broer
tuur nodig. De robot vindt zelf zijn weg
van de OTTO 1500 op de markt: de OTTO
door het magazijn en kan daarnaast
100. De OTTO robots zijn bedoeld om
autonoom inspelen op veranderingen
medewerkers van magazijnen en dis-
in zijn omgeving, zoals de komst van
tributiecentra te ontlasten. De robots
nieuwe obstakels.
kunnen zware objecten voor hen tillen
den. Werknemers hoeven deze objecwat het risico op werk gerelateerde
veel op de OTTO 1500, maar is zowel
Miniatuur
infraroodcamera
Raptor Photonics introduceert de OWL
ciency van >85% en een 14-bit Camera
640 Mini. Deze kleine infraroodcamera
Link output formaat. De camera kan
is bedoeld voor integratie in onder an-
snelheden aan tot 120 kHz. De camera
dere kleine machine vision platformen.
is voorzien van een C-Mount optische
De afmetingen van OWL 640 Mini be-
interface. Het energieverbruik van de
dragen 42 bij 42 bij 67 mm. De camera
camera bedraagt minder dan 2,5 Watt.
maakt van 0,4 μm tot 1,7 μm. De OWL
640 Mini heeft een piek quantum effi-
Internationale vakbeurs
voor kwaliteitszekering
Meettechniek
Opto-elektronica
blessures verkleind. De OTTO 100 lijkt
pitch, wat VIS-SWIR imaging mogelijk
30e Control
Analyse-apparatuur
ten hierdoor niet meer zelf te tillen,
infrared detector met een 15 µm pixel
Kwaliteitsbewaking op wereldniveau
Materiaaltesttechniek
en deze naar een gewenste locatie rij-
is voorzien van een 640 x 512 InGaAs
O
N
Vorig jaar lanceerde Clearpath Robotics
C
Kleine broer voor
zelfrijdende magazijnrobot OTTO 1500
Toekomstgerichte
technologieën en innovaties
Systemen en diensten
voor kwaliteitszekering
26 T/M 29
APRIL 2016
ST UT TGA RT
www.control-messe.de
42. Productnieuws
EZ-Screen LS veiligheidslichtgordijnen
Turck breidt zijn reeks veiligheidslichtgordij-
nen zijn leverbaar met een maximale lengte van
ring van het systeem te garanderen. Ook zijn de
nen uit met de EZ-Screen LS reeks van Banner
12 meter. Het bereik van de sensoren varieert
gordijnen gecertificeerd als Type 4 volgens IEC
Engineering. Deze gordijnen zijn bedoeld om
van 280 mm tot 1.820 mm, met tussenstappen
61496, Category 4 PLe volgens EN ISO 13849-1,
machines te beveiligen en zijn ontworpen voor
van 70 mm. Het is mogelijk de systemen ge-
SIL3 volgens IEC 61508 en SIL CL3 volgens IEC
gebruik in veeleisende omgevingen zoals pro-
schakeld te plaatsen, waardoor maximaal vier
62061. De units zijn voorzien van een IP67-ge-
ductie- en verpakkingsomgevingen.
systemen zijn te combineren. Dit ongeacht de
certificeerde behuizing.
De EZ-Screen LS van Banner Engineering is een
lengte, het bereik of het aantal sensoren op de
end-to-end systeem dat gaten in de detectie
veiligheidslichtgordijnen. De gordijnen maken
voorkomt. Het gordijn is voorzien van goed
gebruik van een dubbele scantechnologie. Dit
zichtbare en intuïtieve meerkleurige indicatoren
maakt het systeem volgens Turck immuun voor
die helpen het gordijn te installeren, te confi-
Elektromagnetische Interferentie (EMI), Radio-
gureren en eventuele problemen op te lossen.
Frequency Interference (RFI), omgevingslicht,
Software, DIP switches of andere apparaten zijn
licht van laswerkzaamheden of stroboscoop-
niet nodig om de gordijnen te kunnen confi-
licht. De gordijnen voldoen aan veiligheidsstan-
gureren. De EZ-Screen LS is beschikbaar in drie
daarden. Zo is een Failure Mode Effects Analysis
breedtes: 14 mm, 23 mm en 40 mm. De gordij-
(FMEA) uitgevoerd om een betrouwbare bestu-
Automatisch Beeldsensor
terugtrekken voor in de auto
... razendsnel monteren
ON wil met de AR0135 global shut-
bij barcodescanning waar extreem
ter CMOS-beeldsensor camerafa-
hoge snelheden nodig zijn: de
brikanten de mogelijkheid bieden
sensor kan zeer snel bewegende
camera's aan te bieden die het
objecten toch als statisch beeld
auto rijden veiliger en prettiger
vastleggen. De sensor is bruikbaar
kunnen maken. Als toepassing van
in zowel goed verlichte als minder
de beeldsensor denkt ON bijvoor-
goed verlichte omgevingen.
beeld aan het volgen van de ogen
van een autobestuurder om zo zijn
Slank terugtreksysteem triflex RSE ... voor robots
Lichte, plaatsbesparende en voordelige oplossing voor
dichte en openklapbare triflex robot kabalerupsen in de
afmetingen 60 tot 125 Ø. Montagetijd met 50% reduceren.
igus.nl/triflexRSE
®
®
IFFA, Frankfurt - Hal 11 Stand C37
alertheid na te gaan. Maar ook
hand- en armgebaren moet de
sensor kunnen volgen op basis van
een resolutie van 1280 x 960 en
een snelheid van 50 beeldjes per
seconde. Door handgebaren te gebruiken kan de bediening van bij-
igus B.V.
Tel. 0346-35 39 32
[email protected]
®
voorbeeld een navigatie- of audiosysteem makkelijker en daardoor
plastics for longer life
®
NL-1060-triflex RSE 90x125M.indd 1
24.03.16 18:39
veiliger verlopen. De geavanceerde beeldsensor is ook inzetbaar
Connecting Global Competence
■ PROFESSIONAL SERVICE ROBOTICS
■ INDUSTRIAL ROBOTICS
■ INTEGRATED ASSEMBLY SOLUTIONS
■ MACHINE VISION
■ NEW: IT2Industry—Exhibition for Industry 4.0
■ Drive technology ■ Positioning systems ■ Control systems technology
■ Sensor technology ■ Supply technology ■ Safety technology
PROFESSIONAL SERVICE ROBOTICS
7th International Trade Fair for Automation and Mechatronics
June 21–24, 2016, Messe München
Information:
Van Ekeris Expo Service B.V., Haarlem
Tel. +31 23 525 8500, [email protected]
www.automatica-munich.com
YuMi® - Creating an automated future together
You and
me
®
YuMi
- Creating
an automated future together
®
YuMi
- Creating
an automated future together
You and
me
You and me
ABB levert standaard robotoplossingen voor de industrie. Deze zijn eenvoudig, snel,
kostenbesparend en flexibel in bestaande of nieuwe productielijnen te integreren. ABB
Robots zijn zeer gebruiksvriendelijk, betrouwbaar, efficiënt, onderhoudsarm, accuraat
en werken 24/24/7 op topsnelheid. Kiest u een ABB Robot dan weet u wat u kiest!
ABB
levert
standaard
robotoplossingen voor de industrie. Deze zijn eenvoudig, snel,
Bezoek
ons
op www.abb.com/robotics
kostenbesparend en flexibel in bestaande of nieuwe productielijnen te integreren. ABB
Robots zijn zeer gebruiksvriendelijk, betrouwbaar, efficiënt, onderhoudsarm, accuraat
ABB
levert 24/24/7
standaard
de ABB
industrie.
eenvoudig,
snel,
en
werken
oprobotoplossingen
topsnelheid. Kiestvoor
u een
RobotDeze
dan zijn
weet
u wat u kiest!
kostenbesparend
en flexibel in bestaande of nieuwe productielijnen te integreren. ABB
Bezoek ons op www.abb.com/robotics
Robots zijn zeer gebruiksvriendelijk, betrouwbaar, efficiënt, onderhoudsarm, accuraat
en werken 24/24/7 op topsnelheid. Kiest u een ABB Robot dan weet u wat u kiest!
Bezoek ons op www.abb.com/robotics
052