Transcript Leefstijl •Dagbesteding •Alternatieve hulpverlening

Goede GGZ
HET
GGZTotaal - April 2016
AK
ES
VA
N
R
Alternatieve hulpverlening
N
A DJ
Dagbesteding
DE
Leefstijl
V
Inhoudsopgave April
2016
DE RANDJES VAN HET VAK
18
Van hulpverlening naar
hoopverlening
José Hoekstra geeft haar
impressies van het congres
‘Een Nieuwe GGZ’
Naar artikel
De randjes van het vak
De GGZTotaal van april
Naar artikel
Werken aan leefstijl: winst voor
de GGZ?!
3
29
21
4
dr. Damiaan Denys. We willen hem in de nabije toekomst graag eens interviewen over welke maatschappelijke issues hij precies bedoelt, wij herkennen een dergelijk fenomeen in ieder geval wel bij de samen-
E-health in de GGZ: Verwachtingen,
praktijk en toekomst
Neem leefstijl: hoort dat nog bij de GGZ? Sonja van Hamersveld vindt van wel. Ze zegt: ‘Er is op het
Column van dr. Matthijs Blankers
en prof. dr. Jack JM Dekker
handeling.’ Terwijl onderzoek juist uitwijst dat veel mensen met ernstige psychische aandoeningen een
Naar artikel
op een gezonde leefstijl.
gebied van somatiek en leefstijl bij patiënten met een ernstige psychische aandoening grote onderbeongezonde leefstijl hebben. Hamersveld schets de perspectieven en geeft praktische tips bij het focussen
En dagbesteding? Is dat nog een GGZT-thema? Willem Gotink bezocht twee zorgboerderijen en concludeerde dat het voor veel mensen met een psychiatrische achtergrond een uitkomst is. Zoals één van de
22
10
Dictatuur van het geluk, onder
het juk van psychologische
correctheid
deelnemers in de kop van het artikel al zegt: ‘Ik ben misschien niet zo productief, maar ik kom er wel mijn
Boekrecensie Johan Atsma
Zéker op de rand van het vak en immer een punt van heftige discussies is de alternatieve hulpverlening.
Naar artikel
bed voor uit’. En dat is pure winst, als je het vergelijkt met doelloos rondhangen in de huiskamer.
José Hoekstra interviewt Emma Bragdon, die zich verdiept heeft in de spirituele crisis. Dat dit onderwerp
tot de alternatieve hulpverlening is gaan behoren, is grotendeels te danken aan de GGZ zelf, waar
zingeving nog altijd een hiaat is. In dit geval zingeving van de crisis, de psychose, waarbij veel mensen na
een dergelijke episode blijven zitten met vragen over wat hen nu eigenlijk is overkomen. Of waarbij ze
Willem Gotink over een opkomend
fenomeen: Zorgboerderijen.
Naar artikel
24
14
moeten dealen met een onverwerkt trauma door wat ze tijdens een psychose hebben meegemaakt.
‘Thuiskomen’
Gedicht van Gisele Vranckx
Wél zonder discussie tot de GGZ behorend, is de toekomst van diezelfde GGZ. De beweging ‘een nieuwe
Naar artikel
slagen waren, geeft Jose Hoekstra vanwege het belang van deze nieuwe beweging toch een impressie
GGZ’ gaf een aftrap op het congres ‘Een Goede GGZ’. En hoewel wij tot nu toe niet zo van de congresvervan het congres.
José Hoekstra Interviewt
Emma Bragdon.
Naar artikel
Dat zijn woorden van de kersverse voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP), prof.
‘het randje van het vak.’
Naar artikel
Spiritual Emergency:
een blinde vlek in de GGZ
randjes’ van het vak zijn opgezocht.”
stelling van GGZTotaal. Wat is nog GGZ, wat is dat niet meer? De GGZTotaal zit deze maand driemaal op
Sonja van Hamersveld schetst
achtergrond en praktijk
“Ik ben misschien niet zo
productief, maar ik sta er wel
voor op”
“Teveel maatschappelijke issues zijn de laatste jaren tot het domein van de psychiater gerekend (…) ‘de
Verder vindt u, als gebruikelijk, onze vaste rubrieken: Johan Atsma recenseert ‘de dictatuur van het geluk’;
25
De maandelijkse column is van Dr. Matthijs Blankers en Prof. Dr. Jack JM Dekker, over de verwachtingen,
praktijk en toekomst van E-health in de GGZ; Een gedicht van Gisele Vrankx, ‘Thuiskomen’.
Oude kranten:
Het congres “Te gek om los te
lopen” in 1970
Voor de oplettende lezertjes: Niki Stoker mist even de inspiratie, zodra die weer terug is, is ook haar
column er weer!
Naar artikel
pagina 3
l
www.ggztotaal.nl
Reageer
Werken aan leefstijl: winst voor de GGZ?!
-Sonja van Hamersveld
Ontwikkelingen ter verbetering van de
somatische zorg in de GGZ
Zorg voor een gezonde leefstijl is een actueel thema
bij aan een ongezonde leefstijl en/of belemmeren
in onze samenleving. Onderzoek laat de samenhang
initiatieven tot gezonder gedrag. Daarnaast zijn
zien tussen een ongezonde leefstijl en een reeks
hulpverleners nogal pessimistisch over het effect
van ziekten en aandoeningen. Ongezonde voeding,
van inspanningen die gericht zijn op leefstijlbevor-
Inspectie van de gezondheidszorg
inactiviteit, roken, alcohol en stress - vooral in hun
dering. In hun begeleiding en behandeling gaan zij
De inspectie van de gezondheidszorg toetst vanaf 2014
onderlinge combinatie - dragen daar in hoge mate
het gesprek over leefstijl niet structureel aan. Er is
alle GGZ instellingen op de volgende bouwstenen:
aan bij. Als we uitgaan van de rol van leefstijl bij
op het gebied van somatiek en leefstijl bij patiën-
beleid, somatische screening, voorlichting, leefstijlcoa-
het beïnvloeden van onze gezondheid, is 50 procent
ten met een ernstige psychische aandoening grote
ching, dossiervorming en scholing (Tietema 2012).
van de ziektelast vermijdbaar en toe te schrij-
onderbehandeling.
ven aan bekende gedrags- en omgevingsfactoren
Richtlijn Somatische Screening en Leefstijl (Meeuwissen
Patiëntenperspectief
2015)
Het Landelijk Platform GGZ verrichtte er onderzoek
Dit voorjaar verschenen er twee nieuwe richtlijnen: de
Hoe ver is de Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ) bij
naar. Ten aanzien van lichamelijke gezondheid en
Multidisciplinaire richtlijn Somatische screening bij
het makkelijker, leuker en toegankelijker maken van
leefstijl laat dit onderzoek schokkende uitkomsten
patiënten met een ernstige psychische aandoening en
gezond gedrag? Welke ontwikkelingen zie je en wat
zien: 72 procent van de patiënten heeft nooit advies
de Multidisciplinaire richtlijn Leefstijl bij patiënten met
zijn oplossingsrichtingen?
of behandeling gekregen voor gezond leven of
een ernstige psychische aandoening.
(Mackenbach 2010).
lichamelijke gezondheid. 55 tot 75 procent van de
Onderzoek wijst uit dat veel mensen met ernstige
cliënten geeft aan dat er geen tot (veel) te weinig
In de richtlijn Somatische screening wordt aanbevo-
psychische aandoeningen een ongezonde leefstijl
aandacht voor afzonderlijke leefstijlthema’s is
len dat er periodiek een somatische screening wordt
hebben. Dit gaat vooral om een ongezonde voeding,
(Landelijk platform GGz 2014).
uitgevoerd. Daarnaast wordt een leefstijlanamnese
inactiviteit en roken. Zij hebben naast hun psychi-
afgenomen. Hierin dienen de volgende aspecten naar
atrische aandoening ook vaak één of meerdere
De literatuur wijst uit dat er nog maar weinig
voren te komen: Voeding en eetpatroon, Bewegen en
lichamelijke ziekten. Patiënten met ernstige psychi-
wetenschappelijke evidentie is voor werkzame
sport, Welbevinden en ontspanning (de balans tussen
sche stoornissen overlijden 15 tot 20 jaar eerder dan
leefstijlinterventies in de GGZ. Er zijn aanwijzingen
belasting en belastbaarheid), Middelengebruik (tabak,
gezonde mensen. Hierbij is doodsoorzaak nummer
dat afzonderlijke leefstijlinterventies minder effectief
alcohol, koffie, medicatie zonder recept, drugs), Slapen
één hart- en vaatziekten. Diabetes komt twee tot vier
zijn dan een integrale leefstijlaanpak met aandacht
(dag- en nachtritme, opstaan), Seksueel gedrag en
keer meer voor. Het metabool syndroom komt bij
voor verschillende leefstijlaspecten (Wiegers 2012).
SOA-preventie, Hygiëne (waaronder mondhygiëne).
psychiatrische patiënten 50 procent vaker voor dan
Medewerkers in de GGZ
bij mensen zonder ernstige psychische stoornis.
Ook medewerkers in de GGZ zijn gemiddeld ook
Somatische onderbehandeling in de GGZ
zwaarder en roken meer dan gemiddeld. Hun verzuim
Langdurig medicatiegebruik is een belangrijke factor
bedraagt 4,9 procent. Het landelijk verzuim ligt op
bij het ontstaan van gezondheidsproblemen. Deze
3,7 procent (CBS 2014).
gezondheidsproblemen dragen op hun beurt weer
pagina 4
l
www.ggztotaal.nl
pagina 5
l
www.ggztotaal.nl
Werken aan leefstijl: winst voor de GGZ?!
Met meer structurele aandacht voor leefstijl in de GGZ willen we:
• Mensen ondersteunen naar een gezondere leefstijl ter bevordering van herstel en
bescherming van co-morbiditeit.
2. Het uitvoeren van een gestructureerde
len de gezondheid van de patiënt door hun ‘eigen
leefstijlanamnese
bril’ en schatten het leefstijlgedrag van de patiënt
Naast motiverende gespreksvoering zijn de volgen-
daarmee gunstiger in dan reëel is (Mesters 2010).
• Betere resultaten van de psychiatrische behandeling.
de elementen belangrijk bij het ontlokken van een
• Vergroten eigen aandeel in behandeling en begeleiding.
duurzame gezonde gedragsverandering (Mesters
Literatuur laat zien dat voorlichting geven het
• Verlaging zorgkosten.
2010).
beste werkt wanneer de informatie goed is
• Kennis en inzicht
afgestemd op de kenmerken en de situatie van de
• Kleine stappen, haalbare SMART- doelen en
patiënt. We noemen dat ook wel ‘tailoring’. Mensen
Wat zijn essentiële oplossingsrichtingen?
Structurele aandacht in begeleiding en behandeling is nodig om de gezonde keuze
zijn meer geneigd om informatie goed tot zich te
eigen regie
makkelijker, toegankelijker en leuker te maken. Daarvoor zijn de hoofdingrediënten:
• Meten, monitoring, opvolgen en herhalen
nemen wanneer de boodschap goed aansluit bij
1. Motiverende gespreksvoering
• Leefstijlanamnese en E-Health
overwegingen die voor hem of haar relevant zijn.
Kennis en inzicht
Kleine haalbare stappen en eigen regie
Over het algemeen zijn mensen geneigd de
Patiënten en hulpverleners zijn vaak geneigd veel
1. Motiverende gespreksvoering (MI)
hoeveelheid dagelijkse beweging en de gezond-
te hoge doelen te stellen. De kans van slagen
Motiverende gespreksvoering is een waardevolle gespreksstijl om de eigen motivatie van
heid van eten te overschatten. Veel mensen weten
is daardoor klein en houdt ook een volgende
mensen en de bereidheid tot veranderen te versterken. Het heeft mede tot doel de intrin-
niet hoeveel ze zouden moeten bewegen. De
gedragsverandering tegen. Bij leefstijlcoaching in
sieke motivatie bij mensen te vergroten.
aanbeveling om dagelijks minimaal 30 minuten
de GGZ is het essentieel dat de hulpverlener samen
matig-intensief te bewegen is niet zo helder als
met de patiënt de doelen klein en haalbaar houdt,
Motiverende gespreksvoering is bewezen effectief bij onder meer de diabeteszorg en
ze lijkt. Laat staan bij een ‘BMI > 25’, dan geldt een
ook wel Kaizen genoemd.
diëtetiek. Ook in de GGZ en de verslavingszorg zijn studies verricht naar motiverende
bewegingshoeveelheid van 2 x 30 minuten per dag.
Het is van groot belang dat de patiënt de leiding
2. Uitvoering van een gestructureerde leefstijlanamnese
3. Beïnvloeden van omgevingsfactoren
hierin heeft en daarbij zelf aangeeft wat hij of zij
gespreksvoering. Zo laat bijvoorbeeld een experimentele studie zien dat rokende cliënten
met schizofrenie (N=78), benaderd volgens motiverende gespreksvoering, vaker deelne-
Ook wordt gezondheidsgedrag onjuist ingeschat
als eerste wil aanpakken, met welke doelen en op
men aan ‘stoppen met roken’-programma’s dan de patiënten uit de controlegroep die deze
door de manier waarop we onszelf met anderen
welke wijze.
benadering niet ontvingen (Steinberg 2004).
vergelijken. Degenen die hun hoeveelheid
beweging overschatten, vergelijken zichzelf vaak
Meten en monitoren
Motiverende gespreksvoering bestaat uit: stellen van open vragen, reflecteren, samenvat-
met anderen die net zo weinig of zelfs nog minder
Meetbaar maken van veranderingen en ontwikke-
ten en bevestigen. Deze vaardigheden vormen de basis voor het ontlokken van een
bewegen dan zijzelf. De realisten daarentegen
lingen helpt. Als mensen zien dat er vooruitgang
veranderwens.
vergelijken zich juist vooral met mensen die meer
wordt geboekt met hun aangepaste leefstijlgedrag,
Daarnaast zijn ‘nooit oordelen’ en ‘niet oplossen’ (geen ongevraagde adviezen en tips
bewegen dan zijzelf.
verhoogt dit de motivatie om door te gaan. Het
geven) onlosmakelijk verbonden met het succes in de coaching.
Mensen onderschatten daarmee vaak de
biedt inzicht in het eigen gedrag en de gevolgen
gezondheidsrisico’s die met hun leefstijlgedrag
hiervan.
Een ezelsbruggetje voor motiverende gespreksvoering is de ONONO-regel: Open vragen-
samenhangen.
Nooit Oordelen-Niet Oplossen. Om deze vaardigheden goed te beheersen en te onderhou-
Daarentegen lijken hulpverleners de kennis van
den, is continue training in motiverende gespreksvoering bij hulpverleners vereist.
hun patiënten juist te overschatten. Ze beoorde-
pagina 6
l
www.ggztotaal.nl
pagina 7
l
www.ggztotaal.nl
Werken aan leefstijl: winst voor de GGZ?!
Literatuurlijst:
Leefstijlinterview/ Ehealth
Tips voor de praktijk:
•
Mackenbach, J.P. (2010). Ziekte in Nederland:
Om bovenstaande aspecten in behandelingen te
• Hulpverleners overschatten hun eigen basisge-
gezondheid tussen politiek en biologie Amsterdam:
kunnen integreren, wordt het leefstijlinterview
spreksvaardigheden. Vooral het stellen van open
ervaringsdeskundigheid hier in kan vervullen.
Elsevier gezondheidszorg.
aanbevolen. Een voorbeeld daarvan is Leefstijlinbeeld.
vragen in combinatie met reflecties worden flink
• Waar ligt nog voor jou een wens rondom je eigen
Meeuwissen, JAC, et al. Multidisciplinaire richtlijn
nl. Deze leefstijlmethodiek wordt momenteel op
overschat. Het bekwaam worden en blijven in
vitaliteit? Wat kun je doen om het zelf ook vol- en
Leefstijl bij mensen met een ernstige psychische
verschillende plekken in Nederland geïmplemen-
gespreksvaardigheden is een doorlopend proces.
leuk te houden?
aandoening. Utrecht: V&VN. 2015
teerd. Zowel binnen en buiten de GGZ, waarbij ook
Wiegers, T.A, Schoonmade L.J., Verhaak, P.F.M.
onderzoek naar de bruikbaarheid en de effectiviteit
patiënt te oordelen en op te lossen. Geef de
wordt de kans groter dat de patiënt het ook
Effecten van lifestyle interventies in de GGZ, Nivel
van het instrument plaatsvindt.
patiënt eens zelf een kans. Stilte mag er zijn. De
belangrijker gaat vinden.
2012.
Een dergelijke methodiek geeft de patiënt en
wensen van de patiënt verschilt niet met die van
Tietema, W, et al. Leefstijlcoaching en somatische
hulpverlener houvast bij het doelgericht werken aan
andere mensen; iedereen wil dat er rekening
Afsluitend
screening bij psychiatrisch patiënten. Tijdschrift
leefstijlverandering. Het instrument laat de patiënt
wordt gehouden met zijn menselijke behoefte aan
Het wordt steeds zichtbaarder en duidelijker wat de
voor verpleegkundigen 2012- nr. 6.
zelf zijn eigen doelen kiezen. Aan deze doelen wordt
waardigheid en autonomie.
invloed is van bepaalde leefstijlgedragingen bij het
Landelijk platform GGz 2014 meldactie: bezuinigin-
vervolgens systematisch gewerkt en wordt informatie
gen in de GGz meer pillen, minder kwaliteit.
opmaat gegeven. Via monitoring van de voortgang
jezelf na hoe hard je hebt gewerkt? Hoe hard heb
ziekten en aandoeningen.
Cliëntenbelang Amsterdam en Zorgbelang
worden resultaten zichtbaar gemaakt.
je je cliënt daarmee zelf aan het werk gezet (en
Deze bewustwording biedt een uitgelezen kans voor
zijn eigen regie ontnomen)?
de GGZ om mensen vanuit eigen regie en herstel
•
•
•
•
•
Noord-Holland. Resultaten van een onderzoek door
•
Omgevingsfactoren:
zoals leefstijlbuddy’s. Check welke rol een
• Als jij een gezonde leefstijl belangrijker maakt,
• Hulpverleners zijn te snel geneigd om voor de
vóórkomen, instant houden of uitlokken van bepaalde
• Als je moe uit een gesprek komt, ga dan eens bij
het regionaal expertteam (RET) 2014.
3
Steinberg ML, Ziedonis DM, Krejci JA, Brandon TH
Onze omgeving is van zeer grote invloed op onze
Een Health Terrorist is iemand die zijn gezond-
gezondheidsbevorderaar: pak je kans, het ligt voor het
(2004) Motivational interviewing with personali-
(bewuste en onbewuste) keuzes en daarmee leefstijl-
heidsideeën aan anderen oplegt. Dat is niet
oprapen!
zed feedback: a brief intervention for motivating
gedrag. Ons gedrag wordt daarmee voor een belang-
effectief. Laat mensen in hun waarde en probeer
smokers with schizophrenia to seek treatment for
rijk deel bepaald door onze omgeving. We zijn ons
ze uit te dagen in plaats van ze aan te spreken,
Auteur:
tobacco dependence.consult clinical psychology
lang niet altijd bewust van deze beïnvloeding.
of te zeggen wat ze anders zouden moeten doen.
Sonja van Hamersveld is verpleegkundig specialist en
Probeer daarbij altijd te denken hoe dat voor jezelf
oprichter van Charly Green, een organisatie die zich
zou zijn.
richt op advies en begeleiding naar meer gezondheid
72(4):723-8.
•
• Ervaringsdeskundigheid op dit gebied is groot,
Mesters I et al. (2010) standaard web-based
Wat kun je doen in de omgeving om mensen makkelij-
leefstijlinterventies
ker een gezondere keuze te laten maken? Denk
• Pas op voor het veroordelen van ongezond gedrag.
in instellingen en organisaties. 
• Blijf up-to-date. Volg bijvoorbeeld E-learning:
daarbij aan vragen als: wat is het beleid op roken? In
somatische screening en leefstijl (dit wordt
Websites:
hoeverre kun je als patiënt gezonde keuzes maken
aangeboden via de Ecademy) en motiverende
•
http://www.venvn-spv.nl/nieuwsbrief/nieuws-
omtrent voeding? Hoe zijn de beweegprikkels? Wat
gespreksvoering.
brief23-richtlijn-leefstijl-patienten-ernstig-psy-aan-
is het beleid op de voorbeeldrol van hulpverleners?
doening.pdf
Hoe beweeg je zelf? Wordt er samen met patiënten
met elkaar waar er voor jullie al winst te halen zou
•
www.charlygreen.nl
gerookt? In hoeverre ben je als hulpverlener bewust
zijn. Betrek waar mogelijk cliënten.
•
www.CBS.nl
van je eigen gedrag?
pagina 8
l
www.ggztotaal.nl
meer te coachen. Verpleegkundigen in de GGZ, de
• Ga met je team alvast aan de slag: inventariseer
pagina 9
l
www.ggztotaal.nl
Reageer
“IK BEN MISSCHIEN NIET ZO
In 1998 waren er 75 zorgboerderijen in
Op de boerderij van zorgboerin Marijke zijn op het
Voor de meeste deelnemers geldt dat zij hier zullen
Nederland. Inmiddels is het aantal gegroeid
moment van mijn bezoek acht deelnemers aan het
blijven zolang ze dat willen, mits hun gedrag of
PRODUCTIEF, MAAR IK STA ER
tot rond de 1000 en het aantal mensen dat er
werk. Een jonge vrouw geeft de geiten hooi, iemand
zorgbehoefte geen onoverkomelijke problemen
een dagbesteding vindt ligt boven de 15.000.
voert de konijnen en verschoont de hokken, bij de
oplevert. Maar er zijn ook successtory’s. Marijke: “We
De deelnemers hebben gedragsproblemen, een
koeien wordt mest geruimd, verderop wordt in de tuin
hadden hier een meisje, helemaal aan de grond,
psychiatrische achtergrond, Alzheimer, of een
gewerkt. In de keuken staat Oscar. “Gaan jullie hier
verslaafd en zelfmoordneigingen. Die is in de loop
lichamelijke of een verstandelijk beperking. De
praten? Oh, dan ga ik wel in de schuur werken.” Hij
van twee jaar helemaal opgeklauterd en heeft nu een
leeftijd varieert van 16 tot boven de zeventig.
komt hier bijna vier jaar en heeft het naar zijn zin. Uit
goede baan. En nu is er ook iemand die is doorgescho-
Maar wat is een zorgboerderij? Die vraag is niet
het kopje in zijn hand morst koffie. “Ja, vervelend. Ik
ven naar de administratie van een ander bedrijf, om te
eenvoudig te beantwoorden. Dé zorgboerderij
heb niet zo’n vaste hand.”
kijken of ze langzaam naar gewoon werk kan groeien.
WEL VOOR OP.’’
bestaat namelijk niet. De meeste zorgboerde-
Maar voor de meesten is dat niet weggelegd”.
rijen ontstaan uit een agrarisch bedrijf dat zich
Een snelle rondgang levert een zeer diverse veesta-
ontwikkelt tot zorgboerderij. Maar er zijn ook
pel op: ongeveer vijftien koeien (“dikbillen, voor de
Deelnemers worden geplaatst via Landzijde, een
zorgboerderijen die beginnen als tuinproject op
slacht”), een stuk of acht geiten met pas geboren
stichting die als doel heeft mensen een prettige
een zorginstelling. Een aantal zorgboerderijen
lammeren, tien schapen die binnenkort lammeren,
leerzame dagbesteding c.q. zorgarrangement aan
is uitgegroeid tot zorginstelling met een eigen
twee hangbuikzwijntjes, cavia’s, kippen, een ezel, een
te bieden op de boerderij. Momenteel hebben zich
AWBZ-erkenning. Ook in grootte zijn er forse
paard, konijnen. En een uitgebreide groentetuin.
105 Noord-Hollandse zorgboeren bij de stichting
verschillen: op sommige boerderijen werken er
Tussen de opengeslagen deuren van de schuur treffen
aangesloten, die daarvoor een flink aantal eisen
twee dagen in de week twee deelnemers met
we opnieuw Oscar, die zittend op een stoel, sigaar in
stelt ten aanzien van opleiding, administratie en
de boer mee, op andere zorgboerderijen vinden
de mond, appels in stukken snijdt voor de koeien. Met
bedrijfsvoering.
veertig deelnemers per dag een geschik-
een tevreden blik: “Weet u, als het regent, met een
“Maar de tijd dat er elk jaar een nieuw kwaliteits-
te dagbesteding. (Bron: Ir. Marjolein Elings,
sigaar, dan zit je hier goed.”
keurmerk moest komen, hebben we gelukkig
Effecten van Zorglandbouw).
- Willem Gotink
achter ons”, zegt Pieter de Wit, Sociaal Psychiatrisch
“Veel mensen blijven hier jaren”, zegt Marijke van
Verpleegkundige en zorgondernemer. “Maar een
Zorgboerderij Kerkzicht in Nes aan de Amstel, “het zijn
BHV-diploma en deelname aan de nascholing is wel
allemaal mensen met een uitgebreid psychiatrisch
verplicht. Vaak zie je dat de man de echte boer is en
verleden. We doen niet aan behandeling, ze vinden
zijn echtgenote een opleiding heeft in de zorg. Maar
hier een dagbesteding, structuur, ze zijn buiten en
een dergelijke opleiding is dus geen verplichting.”
hebben een taak.” Dat beaamt ook André, die ik even
Namens Landzijde onderhoudt hij contact met de
later tegenkom. Hij is onlangs verhuisd naar een
zorgboeren in Amstelland, maakt kennis met de
beschermde woonvorm en komt sinds vier maanden
aspirant deelnemers, zoekt een geschikte boerderij
op de zorgboerderij. Hij heeft zich “flink moeten
voor hen en evalueert na drie maanden met zorgboer
settelen” in zijn nieuwe omgeving, maar hij wil dit
en deelnemer het verloop. “Vaak denk ik: wat een
nooit meer kwijt. “Het is m’n dagbesteding en m’n
mooie omgeving. Daar zou ik zelf wel willen werken.
structuur”.
pagina 10
l
www.ggztotaal.nl
pagina 11
l
www.ggztotaal.nl
Casper
Met verontrustend gemak somt Casper wat diagnoses op die hij de afgelopen jaren opgeplakt
heeft gekregen: manisch-depressief, autistisch, borderline, antisociale persoonlijkheid, een
narcistische inslag en “eh… nog een paar. Het waren er zeven…” Hij heeft in de gevangenis
gezeten wegens geweld, gebruikte cocaïne. “Op mijn 38-ste crashte het, toen ging ik basen,
binnen drie maanden was ik hook.” Het overlijden van zijn moeder, waar hij op zijn 45-ste weer
woonde, maakte het erger. “Op mijn 45-ste was mijn leven over. Dat had te maken met vrienden,
meisjes. Ik heb die stap naar volwassenheid waarschijnlijk nooit kunnen maken. Nu gaat het
beter, met antidepressiva en antipsychotica. En de structuur van het werk hier.” Via de Jellinek
kwam hij bij de zorgboerderij terecht, waar hij vier dagdelen werkt. Hier is hij uit de gejaagdheid, uit de productie. Een andere baan zou hij niet meer willen. “Dan loopt het weer helemaal
mis. Maar als dit er niet was, dan weet ik het niet. Waarschijnlijk zou ik gaan thuiszitten,
piekeren, TV-kijken en drinken. Nu drink ik ook nog wel ‘s, maar niet als ik de volgende dag moet
werken. En niet meer zoveel als vroeger. Ik ben misschien niet zo productief, maar ik sta er wel
voor op, ik denk toch: ‘ja, ik ga!’ Ik heb nu gewoon een dagritme. Straks thuis een wasje draaien,
boodschappen doen en dan voetballen kijken. Want dat moet ik ook leren, gewoon thuis zitten”.
Sinds de invoering van de WMO heeft de gemeente
De opleiding Mens, Natuur en Gezondheid
een zorgplicht voor haar inwoners. Dat geldt ook voor
wordt onder andere verzorgd door het
de dagbesteding voor wie daar een indicatie voor
Wellant College in Dordrecht. De opleiding
heeft. De begeleiding op zorgboerderijen wordt dan
wordt gegeven op niveau 3 (werkbegeleider
ook, als vorm van dagbesteding, gefinancierd vanuit
zorgbedrijf) of niveau 4 (ondernemer zorgbe-
de gemeentes. De onderhandelingen met de gemeen-
drijf) en is toegankelijk voor mensen met een
tes over de inkoop van die plaatsen is een taak die
Vmbo-opleiding Kader. Leerlingen worden
centraal door Landzijde wordt gedaan.
opgeleid in het vakgebied dier en/of planten-
Maar er zijn ook andere mogelijkheden voor financie-
teelt. De opleiding kent stages bij erkende
ring: via de Wet op de Langdurige Zorg (WLZ) kunnen
zorgbedrijven.
mensen zorg in natura krijgen, ook in de vorm van
Mensen met deze opleiding kiezen voor het
plaatsing op een zorgboerderij. Het PGB is een derde
werken op een zorgbedrijf, zoals een zorgboer-
mogelijkheid.
derij, een kinderboerderij of een manege met
Een enkele keer gebeurt het dat mensen de zorg
zorgvragers. Sommige leerlingen starten na
zelf betalen. Het gaat dan vooral om dementerende
hun opleiding een eigen bedrijf.
ouderen.
Dat is precies wat de mensen die hier komen ook
wordt eigenlijk alleen nog gebruikt voor de spullen
van Marijke voornamelijk mensen met een psychi-
het voordeel van een organisatie als Landzicht. Er is
hebben: een rustige omgeving, structuur, samen een
van mijn huidige partner. Die maakt meubels van
atrische achtergrond aan de slag zijn. De boerderij
altijd wel een geschikte boerderij aangesloten.
klus klaren.”
boomstammen.”
is een belangrijke trekpleister in de Amsterdamse
Naast haar staat Rachel, zorgboer in opleiding (zie
Bijlmer.
kader). Ze komt zelf niet van een boerderij, maar
Onder ‘zijn’ boerderijen bevinden zich niet alleen
landbouw- en veeteeltboerderijen, maar ook een
Is het dan nu meer boerderij, of toch meer een
Bij de koeien krijg ik een uitgebreide uitleg over
leerde het boerenbedrijf kennen via haar vriend, die
wijngaard en een kinderboerderij. Veel boerderijen
zorginstelling?
kuilgras van Henk, 65+, die hier vijf dagen per week
een oom met een boerderij heeft. Ellen: “persoonlijk
hebben daarnaast ook nog inkomsten uit ‘kamperen
Marijke twijfelt. “Een beetje half-half, denk ik. Of
de lakenvelders verzorgt. Eén keer in de maand
neem ik liever een dierenverzorger in dienst die iets
bij de boer’ of een kampeerwinkel.
misschien toch iets meer zorginstelling. Vroeger
draait hij een weekenddienst. “Maar met Pasen ben
met mensen wil dan een hulpverlener. Er komen
waren er 50 melkkoeien, nu nog maar 18 dikbillen,
ik vrij, hoor!”
ook wel mensen vanuit een zorgopleiding, maar die
Hoe en waarom wordt iemand zorgboer?
voor de slacht. De begeleiding vraagt ook best veel
Coördinatrice Ellen: “We proberen mensen zo lang
draven soms een beetje door met therapeut zijn. Dan
Marijke: “Dit is van oorsprong een melkbedrijf, dat
tijd. Mensen bellen vaak met problemen op andere
mogelijk hier te laten blijven. Als ze achteruit gaan
laat je mensen niet in hun waarde.”
ik samen met mijn man runde. Toen hij tien jaar
dan hun werkdagen, of ze komen zo onverzorgd
zijn er meestal wel taken te verzinnen die ze kunnen
geleden overleed, heb ik nog zes jaar zelf gemolken,
binnen dat ik daar toch even bij help.”
blijven doen. In principe is incidentele zorg ook
nog wel te doen. Maar als mensen echt voortdu-
met een baan buitenshuis. Acht jaar geleden ben ik
ook begonnen als zorgboer, mijn buurvrouw deed
Met Pieter bezoek ik nog een tweede zorgboerderij,
rend moeten worden geholpen met de Algemene
dat al. Ik begon met één deelnemer, dat breidde
van een geheel ander type: deels kinderboerderij,
Dagelijkse Levensverrichtingen, of ze zijn agressief
zich langzamerhand uit. Nu zijn er in totaal 19
deels natuurbeheer. De boerderij is van Cordaan,
of erg in de war, dan houdt het ergens op. Maar dat
deelnemers, die allemaal twee tot vijf dagdelen
de deelnemers zijn hoofdzakelijk mensen met een
doe je niet graag. Soms is er dan nog een plek te
werken. Ik had ook een boerderijwinketje, maar
verstandelijke beperking, terwijl op de boerderij
vinden op een andere zorgboerderij. Dat is natuurlijk
Reageer
pagina 12
l
www.ggztotaal.nl
pagina 13
l
www.ggztotaal.nl
Spiritual Emergency:
een blinde vlek in de
GGZ
- José Hoekstra
Het tij is aan het keren wat betreft spiritualiteit binnen de geestelijke gezondheidszorg. Er is meer positieve waardering, veel meer dan een paar decennia terug.
Toch is er nog steeds meer te leren rondom het begrip Spiritual Emergency, in het
Nederlands vertaald als spirituele crisis of nood.
In de late jaren ‘70 beschreef psychiater Stanislav Grof een nieuwe categorie van
ervaring onder de naam Spiritual Emergency, ook wel psycho-spirituele crisis
genoemd. Deze categorie erkent de desoriëntatie die op kan treden bij ervaringen
zoals een psychische opening, een Bijna Dood Ervaring, of andere ervaringen die
niet binnen de categorieën van de psychopathologie kunnen worden verklaard.
Grof voor ogen had bedoelt iets anders: ervaringen die enorm desoriënterend en
verwarrend kunnen zijn, maar die in principe kunnen leiden tot positieve transformatie van het bewustzijn zelf.”
Volgens Bragdon worden op dit moment 12 categorieën van Spiritual Emergency
erkend:
1. Een herevaluatie van religie of spirituele geloofsovertuiging
2. De “Dark night of the soul”, zielsziekte
3. Evolutionaire crisis
4. Psychische opening, channeling, spirituele gidsen
5. Psychologische vernieuwing
6. De Sjamanistische reis
7. Ontmoeting met buitenaardsen
8. Mystieke staten
9. Het naar boven komen van een karmisch patroon
10. Kundalini ontwaken
11. Staten van bezetenheid
12. Bijna Dood Ervaring
Emma Bragdon PhD psychologe in de Verenigde Staten, doet al haar hele leven
In zekere zin belicht de DSM deze ervaringen wel correct, door ze te benoemen als
onderzoek naar de verschillende vormen van Spiritual Emergency. Ze wil het
cultuurgebonden en niet als psychopathologie. Dat doet echter geen recht aan het
werkveld verder definiëren, en onderzoeken hoe we mensen in een spirituele crisis
feit dat dergelijke ervaringen iemands leven compleet overhoop kunnen halen. Bij
het beste kunnen ondersteunen. Door haar grote ervaring met mediteren en als
sommige mensen kan een plotselinge psychische opening heel veel onverwerkte
student Sjamanisme kon ze dit terrein beter begrijpen door haar eigen ervarin-
emotionele zaken naar boven brengen, die vragen om een diepe verwerking en
gen. Tussen 2001-2012 deed zij uitvoerig onderzoek hoe in Brazilië met Spritual
zelfreflectie.
Emergency wordt omgegaan. Op dit moment reist Emma Bragdon de hele wereld
over om lezingen te geven en mensen op te leiden tot begeleider bij spirituele crisis.
Zijn spirituele ervaringen een aanwijzing voor psychopathologie?
Bragdon: “Voor mij zijn belangrijke vragen: Wat is Spiritual Emergency? Hoe
Bragdon: “Ervaringen van Spiritual Emergency zijn er letterlijk al duizen-
kunnen we zorgen voor iemand die door zo’n fase heengaat? En hoe kun je voor
den jaren. Stanislav Grof heeft echter een enorme bijdrage geleverd aan
jezelf zorgen wanneer je door zo’n fase heengaat?
de psychologie en psychiatrie door deze ervaringen te gaan benoemen als
Een paar decennia geleden dacht men nog dat iemand die sterk religieus was
Spiritual Emergency. Op deze manier wordt het mogelijk dit onderwerp beter
eigenlijk geestesziek was. Tegenwoordig wordt daar anders over gedacht. We
te onderzoeken. We zullen in de psychologie en de psychiatrie dan ook meer
weten nu dat mensen die een betekenisvolle band hebben met een religieuze
aandacht moeten gaan besteden binnen aan dergelijke menselijke ervaringen,
of spirituele groep stabielere personen zijn en dat zij meer geluk in het leven
omdat deze, mits goed geïntegreerd, kunnen leiden naar een hoger niveau van
ervaren. Veel mensen denken echter nog steeds dat wie sterk religieus of spiritu-
functioneren.
eel ingesteld is een of ander psychologisch probleem heeft. We hebben wat dat
In de vroege jaren ‘90 werd er een categorie opgenomen binnen de DSM, om
betreft echt nog veel meer begrip nodig op deze gebieden.
spirituele en religieuze problemen te erkennen. Deze categorie dekt echter
Tegelijk is onze cultuur nog steeds erg geworteld in een materialistische kijk, een
niet de lading die Grof met Spiritual Emergency bedoelde. Deze categorie
fysica die inmiddels achterhaald is. Velen van ons groeien nog op in de overtui-
erkent dat mensen door een herevaluatie kunnen gaan van hun religie, twijfels
ging dat alleen de fysieke werkelijkheid echt is. We hebben de nieuwste inzichten
kunnen hebben over hun religie. Maar de categorie van Spiritual Emergency die
van de kwantumfysica die Einstein introduceerde nog niet geïntegreerd.”
pagina 14
l
www.ggztotaal.nl
pagina 15
l
www.ggztotaal.nl
Vooral hoogsensitieve personen kunnen erg intuïtief zijn, stelt Bragdon, doordat
Dissociatie en trauma als een deur naar een andere werkelijkheid
ze vibraties oppikken en subtiele energieën die andere mensen niet waarnemen,
“Eén van de dingen die me sterk bezighouden is het verband tussen dissociatie
eenvoudigweg doordat zij meer sensitief zijn. Hoogsensitieve mensen hebben het
en trauma”, zegt Bragdon. “Trauma kan de ervaring van een Spiritual Emergency
vaak moeilijker tijdens het opgroeien, omdat datgene wat zij waarnemen vaak
uitlokken. Een kind kan, wanneer hij fysiek, seksueel of emotioneel misbruik
niet gewaardeerd wordt of zelfs helemaal niet serieus genomen wordt. Kinderen
ervaart, dissociëren om zichzelf van de intensiteit van het trauma te verwijderen.
leren dan om dergelijke ervaringen te onderdrukken, omdat dat veiliger is voor
Die dissociatie kan ertoe bijdragen dat er een verbinding ontstaat met de spiri-
hen in een cultuur die het bestaan van dergelijke
tuele wereld.
subtiele energieën ontkent.
Ik sprak eens met een vrouw die seksueel misbruikt was door haar vader. Zij had
“...mensen reageren erg goed
op de gezamenlijke inzet van
conventionele psychiaters en
spiritistische healers.”
Bragdon: “Braziliaanse Spiritistische ziekenhuizen erkennen ‘onderdrukt mediumschap’ als een
‘buitengewone gevoeligheid die onderdrukt is
geweest’. Zij erkennen dat onderdrukte sensitiviteit tot allerlei problemen kan leiden, inclusief het
ervaren van psychosen en extrem
een verbinding gevormd met een spirituele gids in de tijd dat ze misbruikt werd.
De gids hielp haar om de ondragelijke situatie met haar vader te doorstaan.
Later in haar leven zocht ze de hulp van een psychotherapeut om de lading van
het trauma te verminderen, en ook toen kreeg ze nog steeds de hulp van deze
gids. Op dit moment leidt ze een vervuld leven, dankzij de psychotherapie en
dankzij de spirituele hulp die ze ontving.”
e stemmingswisselingen. De Braziliaanse zieken-
Een geïntegreerde benadering
huizen merken dat mensen erg goed reageren op de gezamenlijke inzet van
“In 2012 heb ik de organisatie Integrative Mental Health for You gestart (IMHU).
conventionele psychiaters en spiritistische healers. Deze spiritistische werkers
IMHU organiseert cursussen online en op allerlei plaatsen ter wereld. Steeds
ontvangen geen vergoeding voor hun werk, zij zijn vrijwilligers.”
meer mensen beseffen de noodzaak om meer te begrijpen van spirituele crisis
en hoe men anderen kan helpen daarbij. Een geïntegreerde benadering is
Bragdon schreef meerdere boeken over dit onderwerp, waaronder “Kardec’s
belangrijk in de geestelijke gezondheidszorg. Voor zowel lichaam, emotioneel
Spiritism” en “Spiritism and Mental Health”, een boek met vele referenties, waaron-
leven als spiritueel leven van een mens moet plaats zijn. Artsen hebben niet
der hoofdstukken geschreven door Braziliaanse psychiaters en psychologen over
altijd de tijd om al die aspecten ruimte te geven, en er is veel invloed van de
diagnose en behandeling in Spiritistische psychiatrische ziekenhuizen.
farmaceutische industrie. Ik hoop mensen in ieder geval andere informatie mee
te geven die kan bijdragen aan een meer geïntegreerde benadering van welzijn.”
Het gevaar van een spirituele bypass
“Er kleven een aantal gevaren aan het leiden van een sterk spiritueel leven. Een
voorbeeld is natuurlijk de spirituele leiders die hun leerlingen seksueel of anders-
Emma Bragdon
zins misbruiken. We kennen inmiddels de vele gevallen van seksueel misbruik
Emma Bragdon heeft een PhD in psychologie. Ze groeide op als een erg
sensitief kind in een wetenschappelijk georiënteerde familie. Als kind
binnen de katholieke kerk.
Een ander gevaar is het omzeilen van authentieke sociale connecties en intimi-
had ze het er moeilijk mee om haar eigen emoties te kunnen onder-
teit, door bijvoorbeeld te kiezen voor een celibatair leven, door te denken dat een
scheiden van die van de mensen om haar heen. Op haar 18e begon ze
celibatair leven ons spiritueler maakt.
met mediteren en koos Suzuki Roshi als haar spirituele leraar van 1967
tot aan zijn dood in 1971. Ze ervoer allerlei hogere bewustzijnsstaten
Om werkelijk spirituele vooruitgang te maken zullen we de angsten onder ogen
moeten zien die we hebben. We kunnen onze angsten niet omzeilen in meditatie
of spirituele oefening. Om groei mogelijk te maken moeten we psychologische
problemen onder ogen zien en de ontwikkelingsthema’s die er zijn.”
pagina 16
l
www.ggztotaal.nl
in meditatie en deed daarnaast Neo Reichiaanse therapie om psychologische blokkades op te lossen uit haar jeugd. In het lesgeven over
Spiritual Emergency kan ze haar spirituele, psychologische en intellectuele
interesses combineren.
pagina 17
l
www.ggztotaal.nl
Reageer
Eindelijk was daar dan de lancering van het nieuwe boek “Goede GGZ” en de initiatieven die Jim van Os en
Wilma Boevink op de agenda hebben gezet. Samen met Philip Delespaul, Michael Milo en Frank Schalken
Van hulpverlening naar hoopverlening
Congres Nieuwe GGZ toont een
hoopvol toekomstperspectief
José Hoekstra
schreven zij een boek waarin een blauwdruk wordt gegeven voor een geheel vernieuwd model voor de GGZ.
Op het congres van Sympopna in Utrecht werd het boek en hun revolutionaire en toch realistische visie
gepresenteerd. Een korte impressie van een gewenste, en mogelijke toekomst.
De taal van de ziekte versus de taal van de mogelijkheden
Jim van Os, inmiddels behorend tot de wereldtop in
zijn vakgebied, legt ons uit waarom een andere manier
van denken ons veel verder kan gaan helpen. Er is
tegenwoordig twee keer zoveel zorg in Nederland als
een paar jaar geleden, maar gezonder zijn we er niet
op geworden. In de oude GGZ overheerst de taal van de
beperking, van de ziekte, en dat leidt niet tot gezondere
mensen en minder kosten. We moeten toegroeien naar
een model dat veel meer de taal van de mogelijkheden
spreekt.
Uit onderzoek blijkt dat “guided self-help”, goed begeleide zelfhulp, net zo effectief is als cognitieve gedragstherapie, aldus van Os. Het allerbelangrijkste voor goed werkende hulp is de relatie tussen behandelaar en
cliënt. Eleanor Longden maakte een helder model wat direct duidelijk maakt wat goed werkt en wat niet. Een
behandeling waarbij de nadruk ligt op de ziekte, en de persoon hieraan ondergeschikt is, is niet erg effectief.
In de GGZ is deze benadering doorgeschoten door het behandelen gericht op symptoombestrijding en vanuit
richtlijnen. Wanneer de behandeling zich vooral richt op de hele persoon, blijkt het effect van de behandeling
veel groter.
In het verleden heeft men in Italië geprobeerd om verandering door te voeren door direct alle instellingen te
sluiten en over te schakelen op lokale zorg. Dat was volgens de initiatiefnemers van de nieuwe GGZ geen goed
idee, het is beter om in te zetten op “disruptieve” verandering.
“We gaan pilots starten aan een aantal instellingen met bevlogen hulpverleners. Vanuit multideskundigheid
starten we naast het oude systeem, zodat je de twee talen als het ware naast elkaar spreekt. Bovendien gaan
we investeren in e-communities. Ook daar is inmiddels een pilot waarin cliënten zelf hun weg kunnen zoeken
naar goede hulp op het internet.”
pagina 19
l
www.ggztotaal.nl
“Een goede GGZ
laat mensen groeien”
E-health in de GGZ:
Verwachtingen, praktijk en toekomst
Verwachtingen rond de invoering van e-health
Tot op heden ging het dan ook vooral om
en internet interventies binnen de GGZ zijn
een proces van e-assimilatie, waarbij de
Hulpverleners bevrijden uit hun ketenen
ervaringen en ontwikkelen zich via ervaringskennis
hooggespannen. Afgaand op onder meer de
geboden zorg grosso modo hetzelfde
Phillipe Delespaul wil hulpverleners bevrijden uit
tot ervaringsdeskundigheid – inmiddels een erkend
laatste editie van de e-health monitor van
bleef maar het aanbiedingsmedium
de ketenen die hen nu binden. Alle hulpverleners
beroep. Ervaringsdeskundigen zijn geen verlengstuk
Nictiz verwachten bestuurders van instellingen
veranderde van papier naar scherm. Een
willen en kunnen hun werk goed doen, maar zijn
van de hulpverlener, en moeten ook niet de “kleur
dat de betrokkenheid van de patiënt zal
mooie vervolgstap zou echter een
met handen en voeten gebonden door het huidige
aannemen” van de omgeving. Openheid en verwon-
toenemen. Zeven op de tien zorggebruikers
proces van e-accommodatie zijn,
systeem. Hun professionaliteit kan anders ingezet
dering en eigen openheid over ervaringen blijft
(70%) ziet mogelijke voordelen van e-health
waarbij in verregaande mate de
worden.
belangrijk. Zij zijn vooral hoopverleners.
toepassingen in de zorg. Een vergelijkbaar
geboden zorg wordt aangepast
percentage van de mantelzorgers voorziet
aan de nieuwe mogelijkheden.
Psychische gezondheid is echt een maatschappelijk probleem. Als je meerekent wie er meelijdt
Sociologe Christien Brinkgreve wijst ons er op hoe
mogelijke voordelen van digitalisering bij
Wij denken hierbij bijvoorbeeld
door de problemen van anderen – dan is het een
belangrijk verhalen zijn. Ieder mens heeft zijn eigen
het vervullen van hun mantelzorgtaken.
aan behandelingen die serious
probleem van ons allemaal. Daarom is er ook echt
universum met zijn eigen verhaal. Onze visie op
Ook psychologen en psychiaters zetten in
gaming, virtual/augmented
een maatschappelijk plan nodig. Er is een kanteling
gezondheid moet echt gaan veranderen. Niet langer
toenemende mate internetbehandelingen
reality, of kunstmatige
naar de wijk nodig, we moeten toe naar een partici-
moeten we gericht zijn op het bestrijden van alle
in, al dan niet in combinatie met face-to-
intelligentie inzetten om
patiesamenleving. Dat betekent niet dat je de
symptomen. Ons vermogen ons aan te passen en
face contacten. Zorgverzekeraars verwachten
therapietrouw te verbeteren, nieuwe
zorg gewoon maar over de schutting gooit naar
onze mogelijkheid tot zelfregie zullen veel belang-
middels internet interventies de kosten te
vaardigheden aan te leren, of zorg meer
de gemeente toe, wat op dit moment gebeurt. Dat
rijker gaan worden. Gezondheid is dan een middel,
kunnen drukken en stimuleren aanbieders
te personaliseren en doelmatiger te
moet veel meer begeleid gebeuren.
maar geen doel en zingeving komt dan veel meer
online hulp aan te bieden middels
maken. Maar ook in de organisatie van zorg
Het streven is om 5 jaar lang budgetneutraal te
centraal te staan. Ook zij refereert aan de twee
contractafspraken. En het ministerie van
zou e-health een katalysator kunnen zijn,
werken en daarna naar een shared savings model
talen, van beperking en ziekte, en van mogelijk-
VWS stimuleert de inzet van e-health, in het
zoals bijvoorbeeld verwoord in het recente
toe te werken. Geen verlies van professionaliteit –
heden. Een goede hulpverlener zou beide talen
bijzonder in de Basis GGZ.
Pamflet De Nieuwe GGZ.
maar een bevrijding ervan, waarbij samenwerking
moeten kunnen spreken.
Maar hoe vernieuwend is eigenlijk het aanbod
Momenteel is de Airbnb, Blendle, Uber
rondom de cliënt de basis moet zijn. Dat betekent
ook dat de sterke compartimentering tussen
Tenslotte krijgen we nog een presentatie van de
aan internet interventies in vergelijking met
of Bunq van de GGZ er naar het zich
stoornissen die er nu is, diffuser moet worden. Dat
hoopvolle veranderingen die in Eindhoven al zijn
de ‘oude’ voorheen gebruikelijke zorg in de
laat aanzien nog niet. Om echter de
is nu nog niet mogelijk.
doorgevoerd. Op het gebied van e-communicatie
GGZ? In veel gevallen valt deze vernieuwing
verwachtingen rond e-health in de GGZ
is hier al het E-Lab ontwikkeld voor cliënten en
best een beetje tegen. Niet zelden worden
meer waar te maken is een dergelijke
Biedt een menselijk perspectief
de cliënt is inmiddels veel centraler gesteld in de
de oorspronkelijke behandelprotocollen die
innovatieslag echter wel hard nodig, en ook
Wilma Boevink benadrukt dat het bieden van een
hulp. Marileen Bouts vertelt: “Als je een cliënt laat
op papier staan netjes gedigitaliseerd, en als
wenselijk. Laten de creatieve geesten in onze
menselijk perspectief aan de cliënt zoveel belang-
vertellen wat werkt en wat niet werkt, dan stijgt het
innovatieve internet interventie aangeboden.
gelederen opstaan om de GGZ het nieuwe
rijker is dan het bieden van een medisch perspec-
gevoel van zelfregie. Daarom werken zij graag met
Op zich helemaal niets mis mee en netjes
tijdperk in te leiden.
tief. “Niets over ons zonder ons” is een uitspraak
sociogrammen, om aan te duiden wat er allemaal
volgens de richtlijnen, maar maximaal
die uit de herstelbeweging in de Verenigde Staten
belangrijk is bij de behandeling van de cliënt.
innovatief?
komt. Het geeft wel aan hoe belangrijk het is samen
Want een Goede GGZ laat mensen groeien.”
te werken met de cliënt. Cliënten hebben hun eigen
Reageer
Dr. Matthijs Blankers
Prof. Dr. Jack JM Dekker
Contact: [email protected]
pagina 21
l
www.ggztotaal.nl
Reageer

Dictatuur van het geluk,
onder het juk van
psychologische correctheid
Maandelijks bespreekt GGZTotaal een recent uitgegeven
boek, dat betrekking heeft op
de GGZ.
Onderstaande recensie is van
Johan Atsma, docent/coach
MBO verpleegkunde.
“Zo is de psychologische hulpverlening langzaam
Een opening van één van de hoofdstukken waarin
Wijnberg gaat daar in ieder geval niet in mee, hij
veranderd in een geluksdictatuur, waardoor mensen
Wijnberg telkens een aspect van het moderne
provoceert, een mooi voorbeeld is:
geen vrijheid meer hebben om te kiezen voor hun
bestaan belicht dat volgens hem nodeloos wordt
- “......ik begrijp gewoon niet waarom ik zo angstig reageer.
eigen levensstijl.” Aldus Jeffrey Wijnberg in zijn
geproblematiseerd. Zo passeren ondermeer negatieve
Het moet toch mogelijk zijn dat ik constructief leer ruzie
inleiding. Deze provocerende toon kenmerkt het
emoties, dilemma’s, vermijdingsgedrag, twijfelen en
maken?
boek. Niet vreemd want Wijnberg gebruikt ook in zijn
verplicht genieten de revue. En inderdaad, Wijnberg
-Ruziemaken en constructief lijken mij termen die
eigen psychotherapeutische praktijk een provocatieve
signaleert een neiging bij de reguliere psychotherapie
nogal onverenigbaar zijn maar goed, wie weet heb jij
stijl . Hij hanteert het uitgangspunt dat hij in zijn
tot hospitaliseren van de cliënt die vanwege ervaren
een nieuwe relatietechniek ontdekt. En ik ben heel
benadering wil onderzoeken hoe mensen echt zijn, in
problemen om psychotherapie vraagt. De klacht
benieuwd hoe je je dat voorstelt. ...”.
plaats van te kijken hoe de mens zou moeten zijn. Dat
van de client wordt direct geproblematiseerd om
Of:
lijkt makkelijker gezegd dan gedaan, want wanneer
vervolgens te werken aan een oplossing. Dat is de
“-ik voel me vaak schuldig; alsof ik niet goed genoeg ben.
ben je dan ‘echt’? Dat geeft hij aan in een aantal
zogenoemde geluksdictatuur: dilemma’s dienen
-zou best kunnen toch?
relativeert hij de waarde van zijn interventies als
praktijkdialogen. Wijnberg laat regelmatig zien dat de
opgelost, er moet genoten in een actieve modus,
-Wat?
volgt: “Overigens, van deze interventies kan de
problemen die zijn cliënten aan hem voorschotelen
vermijden is slecht en twijfelen is een probleem.
-Dat je tekort schiet?”
effectiviteit ook betwijfeld worden. Echter, het is voor
de hulpverlener zelf veel plezieriger om de advocaat
ook gezien kunnen worden als logisch gedrag, gezien
de omstandigheden waarin dat gedrag zich voordoet.
Die houding van psychologische correctheid - welke
En zo zijn er veel meer voorbeelden in het boek te
van de duivel te spelen: de reactiemogelijkheden
Waarom zou je er dan aan gaan sleutelen? Dilemma’s
behandeling heeft mijn client nodig om het psychisch
vinden van de betrokken nuchterheid die Wijnberg
zijn oneindig veel groter terwijl het tegelijkertijd de
zijn per definitie niet op te lossen, negatieve emoties
leed te verhelpen - zorgt er bovendien voor dat
etaleert. Soms creatief, soms wat makkelijk, meestal
perfecte manier is om de motivatie van de client te
hoef je niet altijd om te buigen naar iets positiefs,
diezelfde client nog meer achterover kan leunen
ontregelend stelt Wijnberg de hedendaagse logica
peilen.”
vermijden kan een effectieve manier zijn om met je
dan hij al deed, in afwachting van wat komen gaat.
rondom psychologisch welbevinden ter discussie en
En daar kan ik me geheel in vinden. Wil je je als
probleem om te gaan.
“Vervolgens hoeft de client alleen nog maar alles af
laat zien dat het verfrissend kan zijn om te accepteren
hulpverlener eens op een ander been laten zetten, is
te wijzen wat de hulpverlener aandraagt. De conclusie
dat het is zoals het is. “Mensen verdienen ook de
socratisch motiveren iets te passief voor je? Verdiep
“De mens dient gelukkig te zijn. En het leger aan
van de hulpverlener is zelden dat de motivatie van
geestelijke vrijheid om ongelukkig te zijn.” Wijnberg
je dan in wat Jeffrey Wijnberg te melden heeft. Het
psychologische hulpverleners staat klaar om daarvoor
de client bedenkelijk is. De hulpverlener zal eerder de
zet bij zijn cliënten de zaak provocatief op scherp.
brengt je in ieder geval eens op een ander spoor.
zorg te dragen.”
gaskraan van oplossingen nog verder opendraaien om
Toch bekruipt me het gevoel dat Wijnberg niet veel
Jeffrey Wijnberg, Dictatuur van het geluk, onder het
anders doet dan de gelukstherapeuten waar hij zich
juk van psychologische correctheid
tegen af zet. Ook hij hanteert een therapeutisch
134 pagina’s; prijs: 16,95; Uitgeverij scriptum; ISBN
concept om zijn cliënten verder te helpen. Gelukkig
978 90 5594 956 4
de client dan eindelijk in beweging te krijgen.”
pagina 22
l
www.ggztotaal.nl
pagina 23
l
www.ggztotaal.nl
Reageer
Oude kranten: het congres “Te gek om los te lopen”
Thuiskomen
van onze redactie
ontwaak uit de stilte van je hart
en voel hoe de kalmte
zich een weg baant
in het verlangen naar vrede
blijf wakker in je droom
geef richting aan
je innerlijk kompas
stippel jouw geluk in lijnen
Elke maand neemt de redactie de stapel oude kranten
lijkt niet haalbaar.” Om even later te verhalen hoe
op haar bureau door, op zoek naar aanknopingspunten
iemand uitgebreid vertelt dat zijn vrouw in een
in het verleden die iets zeggen over verschijnselen van
inrichting zit en dat hij haar niet meer mag zien.
vandaag. Zijn er verschillen? Zijn er overeenkomsten?
Anderen in de zaal eisen vervolgens dat het probleem
Breek- of startpunten? Deze maand een bloemlezing uit
van de man opgelost wordt, vóór dat het congres
het eerste Maandblad Geestelijke Volksgezondheid (MGV)
verder gaat, hier en nu. Omdat dit een voorbeeld
van 1971.
is hoe de psychiatrie er aan toe is. De zaal gaat in
discussie over de vraag of de man in zo’n volle zaal te
Alsof de stapel op ons bureau nog niet groot genoeg
helpen is. Verwarring alom. Petri beschrijft een Poolse
is, stuurde Guus de Beer ons deze maand de eerste
landdag, met veel amateuristische en ondoordachte
MGV uit 1971, geheel gewijd aan het kongres (jawel,
ideeën, en discussies die nog nét niet ontaarden in
met een ‘k’) “te gek om los te lopen”. De Beer werkt
handgemeen.
aan een boek over de geschiedenis van de jeugdzorg
onderstreep jezelf
alsof jij de enige bent
en toch nooit alleen
maar een met jezelf
van 1970 tot 2012 (zie www.40jaarjeugdzorg.nl) en bij
Is het tekenend voor de tijd, en daarmee minder
het opruimen van zijn archief schonk hij dit collectors-
verwijtbaar, zo’n chaos? Misschien, maar niet voor
item aan de redactie van GGZTotaal. Die op haar beurt
iedereen. De MGV liet, geheel volgens de tijdgeest, ook
twee avonden heeft zitten smullen, zich verwonderen
de criticasters voluit aan het woord. En die waren niet
en, eerlijk is eerlijk, zich een kriek heeft zitten lachen.
mals. Zo schrijft een fysiotherapeut: “…ik heb toch al
© Gisele Vranckx
Het congres werd gehouden omdat, aldus het
dit… wat een afgang, wat een ontzettend fiasco. (…) De
Nederlands Dagblad, “men tot de conclusie is
geestelijke gezondheidszorg zit nog in de kinderstoel
gekomen dat na 25 jaar Geestelijke Gezondheidszorg
- wat zeg ik, in de luiers! Als mensen zó onvolwassen
de situatie ernstiger lijkt dan ooit. Een kwart van de
reageren… ja, dan is het ook geen wonder dat ze zo in
Nederlanders zou te kampen hebben met min of meer
de puree zitten. (…) Het is toch de waanzin ten top om
ernstige psychische en emotionele moeilijkheden, die
met 1500 man te willen gaan discussiëren… dat kán
voor een belangrijk deel te wijten zouden zijn aan de
toch helemaal niet.”
heel wat congressen meegemaakt (…) maar zoiets als
maatschappij zoals die is.”
Iets positiever is een sociaal-psychologe: “…. vond ik
Zie daar het begin van de jaren ’70.
dat het veel elan had, aan de andere kant (….) Je wordt
MGV wijdt vrijwel het hele januari nummer aan een
op zo’n congres steeds geconfronteerd met mensen
evaluatie van het congres. Een proces-evaluatie wel
die wel progressief denken, maar het niet kunnen zijn;
te verstaan, de inhoud vond de redactie blijkbaar
met mensen ook die geen kritiek op hun eigen beroep
minder interessant. En inderdaad, met de wijsheid van
kunnen verdragen….. vooral artsen hebben dat.”
achteraf is de proces-evaluatie zeer interessant.
Terzijde, de doelstelling van “Te gek om los te lopen”
Reageer
pagina 24
l
www.ggztotaal.nl
Zo schrijft Meta Petri: “Het samenzijn wordt verwarder,
lijkt in ieder geval erg op die van het congres “Een
onbevredigender: met 1500 mensen discussiëren over
nieuwe GGZ”, waarover elders in dit magazine een
een nieuwe, grootse gedachte, het welzijnsparlement,
verslag. 
pagina 25
l
www.ggztotaal.nl
Reageer