Transcript Mare

11 februari 2016
39ste Jaargang • nr. 19
‘De reacties
zijn absurd’
Pagina 11
Fotograaf gaat op kamers,
van Cambridge tot Kenia.
‘Ze mogen niet opruimen’
‘Hora est’ voor Willem van
Beelen. Neerlands meest
markante pedel zwaait af
Vergeet One flew over
the cuckoo’s nest. Want
elektroshock werkt wel
Pagina 3
Pagina 6 en 7
Pagina 9
We doen krampachtig over seks
Angst en paniek over pedofilie en kinderporno is lang niet altijd terecht
Is een boze puber die naaktfoto’s van zijn
ex-vriendinnetje op internet zet schuldig aan
kinderporno? Rechterlijke macht, beleidsmakers en media reageren soms overdreven
heftig op zedenzaken, vindt criminoloog Juul
Gooren. ‘Daders worden gebrandmerkt als
de duivel zelve.’
DOOR VINCENT BONGERS Een meisje van vijftien
gaat stappen met twee jongens van zeventien.
Een van hen is haar vriendje, de ander is een
kennis. Aan het eind van de avond belanden
de drie thuis bij het vriendje. Die vraagt of het
meisje voor de twee wil strippen. Dat doet ze.
De opwinding neemt toe en beide jongens
hebben seks met haar. Het meisje doet aangifte tegen de kennis. Haar seksuele integriteit
is aangetast, vindt zij.
De rechter veroordeelt de jongen vanwege
ontucht: seks met een minderjarige. Maar de
veroordeelde claimt dat het meisje vrijwillig
met de twee naar bed is gegaan en zelfs het
initiatief nam. ‘Ze zei tegen ons: “Trek je kleren uit”, blijkt uit zijn getuigenis. Het vriendje
blijft buiten schot.
‘Ik ben het niet eens met die veroordeling’,
zegt criminoloog Juul Gooren. In de zaak uit
2010 komt zijn onderzoek zo’n beetje samen.
Gooren hoopt dinsdag te promoveren op de
vraag hoe maatschappij, media en de rechtspraak omgaan met seksuele misdragingen
onder jongeren. Voor zijn onderzoek interviewde hij onder andere zedenrechercheurs
en ploos rechtszaken uit die te maken hadden
met kinderporno, ontucht en pedofilie.
‘Ik geef soms af op het strafrecht’, zegt de
criminoloog. ‘Nederlandse rechters wegen
de omstandigheden wel mee in hun afweging, maar er zijn twee zaken die strafrechtelijk zwaar tellen: het leeftijdsverschil en de
zogeheten affectieve relatie – oftewel: is het
seksueel contact ingebed in een romantische
relatie? Zo ja, dan zal de rechter minder snel
meegaan bij een aanklacht van ontucht. In
deze zaak is er geen sprake van een affectieve
relatie met de veroordeelde. Maar een veroordeling vind ik toch lastig. Het is moraliserend.
De rechter zegt eigenlijk dat seks zonder liefde
per definitie fout is. Dat vind ik erg zwaar.’
Dat is niet het enige probleem, vindt Gooren. ‘Natuurlijk moet je jongeren beschermen.
De schade voor het meisje kan heel reëel zijn.
Fragment uit Toddlers & Tiaras, een reality soap over Amerikaanse schoonheidswedstrijden voor jonge meisjes. ‘Het is hypocriet om de pedopartij te verbieden en tegelijkertijd
kinderen op een hele jonge leeftijd te seksualiseren’, zegt criminoloog Juul Gooren. Foto NBC
Maar kun je achteraf nog vaststellen of de dader kon weten dat wat hij deed niet in de haak
was? De consequenties zijn groot: hij krijgt
een aantekening zedenmisdrijf, terwijl hij
dacht dat het meisje vrijwillig met hem naar
bed ging. Het strafrecht is nu een paardenmiddel, mediation was beter geweest.’
Gooren, die ook moral panics en hypes
rond seks onderzoekt, vindt dat er in de media overdreven veel aandacht is voor ontsporende jongeren. ‘Natuurlijk zijn er uitwassen,
zoals seks in een garagebox voor een Breezer.
Maar onderzoek toont aan dat heel veel jongeren op basis van liefde en relaties tot seksuele
ervaringen komen. Het is vergelijkbaar met
de berichtgeving over comazuipen: het lijkt
alsof het een recent fenomeen is en het ineens
helemaal misgaat. Maar drankmisbruik door
jongeren is van alle tijden.’
De grootste paniek ontstaat bij pedofilie en
kinderporno. ‘Zedenrechercheurs vertelden
me dat tieners heel veel “kinderporno” fabriceren. Dat roept associaties op met gruwelijke
praktijken met driejarigen en badmeesters die
stiekem foto’s maken van peuters. Maar wat
nu als een boze puber naaktfoto’s van zijn
vriendinnetje op internet zet nadat zij het
heeft uitgemaakt? Dat is kwalijk en optreden
is nodig, maar het label kinderporno vind ik
dan te heftig. Want dan ben je een seksueel
delinquent. Per zedenafdeling wordt hier ook
verschillend naar gekeken. Sommige rechercheurs kwalificeren het als “afpersing”. Ik pleit
voor een juridische tussenvorm: het zou beter
zijn om dit te kwalificeren als “tienerporno”.’
Zo zijn er meer nuances aan te brengen.
‘Neem nu pedofilie: Robert M. en Marc
Dutroux zijn overduidelijke gevallen. Maar
een man van 22 die naar bed gaat met een
meisje van 15, die kun je toch niet met hen over
één kam scheren? Toch zie je bij die berichtgeving ook de term “pedo” vallen. Dan ben je
al gebrandmerkt als de duivel zelve.’
Dat was ooit anders. ‘In de jaren zeventig
kon je in kiosken in Amsterdam blaadjes
kopen waarin ontblote kinderen stonden.
Geen zware kinderporno, maar onschuldige
poses.’ PvdA-senator Edward Brongersma
mocht in 1978 op televisie vertellen wat er
zo mooi was aan een erotische relatie tussen
kind en volwassene. In 1979 lag er zelfs een
wetsvoorstel om kinderporno vrij te geven.
> Verder lezen op pagina 8
‘Laat ov-kaart automatisch stoppen’
‘Nederlands is al
moeilijk genoeg’
Vrijspraak voor
Eritrea-expert
‘Meer samenwerken
met andere steden’
Dat wil minister Bussemaker. Ongeveer
de helft van de afgestudeerden gaat niet
op tijd naar het station om de kaart te
deactiveren. Met hoge boetes als gevolg.
De bètafaculteit wil een Engelstalige
bachelor. ‘Je zou studenten eens moeten
confronteren met hun onbegrijpelijke tentamen-antwoorden in het Engels.’
De Leidse hoogleraar Mirjam van Reisen
is woensdag vrijgesproken van smaad
en laster. Haar ‘uitlatingen over Eritrea
zijn niet onrechtmatig’, aldus de rechter.
De Leidse universiteit moet meer gaan
samenwerken met Den Haag en andere
academies, zei rector magnificus Carel
Stolker maandag tijdens de dies.
Pagina 4
Pagina 4
Pagina 5
Pagina 5
Bandirah Pagina 12
2 Mare · 11 februari 2016
Geen commentaar
Arbeidsmarkt be damned
Wat was het makkelijk grappen maken in 2013, toen de verplichte
studiebijsluiter er kwam. ‘Deze studie is in verband gebracht met een verhoogd risico
op hartproblemen, en een sterk verhoogd risico op leraarschap’, of: ‘Staak deze studie
bij stinkende, inktzwarte ontlasting.’
Na de uitzending van het televisieprogramma De Monitor, over de studiebijsluiters
van psychologie, is de lol er wel een beetje af. Wat je ook vindt van studiebijsluiters in
zijn algemeenheid, áls je er eentje hebt, moeten de cijfers die erin staan wel kloppen.
En dat doen ze niet: in plaats van 86 heeft slechts 55 procent van de aan de universiteit
afgestudeerde psychologen na anderhalf jaar een baan op universitair niveau. Nog
eens 16 procent werkt op hbo-niveau. Van de resterende 29 procent werkt ongeveer
de helft nog lager, en de andere helft helemaal niet.
Oepsie. Nederland zit toch niet zo hard op die duizenden psychologen te wachten, zo blijkt.
De vraag is of een studiekiezende zesdeklasser zich door dat gegeven laat weerhouden van een studie psychologie. Zouden er nu minder eerstejaars in het Pieter
de la Court rondlopen als hun studiebijsluiter de juiste cijfers had gemeld? Wie psycholoog wil worden, wil in de regel mensen helpen. Als de baankans dan tegenvalt,
switch je dan naar bio-informatica? Of zet je een tandje bij, doe je een extra stage
en leen je geld voor een werkervaringsplek, om te zorgen dat je bij die 71 procent
hoort die nog soort-van-op-niveau werkt? Alleen doen al je studiegenoten dat ook,
en zo storten de jonge psychologen zich massaal als lemmingen van de rots, elk
van hen zeker wetend dat er na de zwempartij vaste grond lonkt. Voor jou, althans.
Dat je eerlijk moet voorlichten, spreekt voor zich. De Monitor leek echter ook te
vinden dat universiteiten hun studenten in bescherming moeten nemen tegen hun
wensen. Opleiden voor werkeloosheid, masters of science die lager opgeleiden van
de arbeidsmarkt verdringen, en dat alles van onze belastingcenten. Er zou een
numerus fixus voor alle studies moeten komen, gebaseerd op de arbeidsmarkt,
zo was de suggestie.
De meeste universitaire studies zijn geen beroepsopleidingen. Je kan je hier
vrijelijk verdiepen in de wiskunde, en arbeidsmarkt be damned. Dat wiskundigen prima aan de bak komen, veelal buiten de wiskunde, is mooi meegenomen,
maar niet het doel van de studie. Bovendien laat de arbeidsmarkt zich maar
moeilijk voorspellen: een flinke crisis en zelfs de ingenieurs zitten thuis. Als
de economie van Oengaboenga over vijf jaar ineens omhoog schiet, is het
wat onhandig als we enthousiaste studenten weg hebben gehouden van de
studie naar dat land.
Een goede studie is geen tramrails, die je naar een vooraf bepaalde
plek brengt, maar een geestelijke wapenrusting. Vaak komt de afgestudeerde terecht in iets dat slechts zijdelings aan de studie raakt,
maar waar het aan de universiteit uitgereikte gereedschap wel van
pas komt. Joris Luyendijk is cultureel antropoloog, Mark Rutte
studeerde geschiedenis, net als Eva Jinek. Voor hen geen vacatures
als ‘Gezocht: Historicus M/V’ of ‘ABN Amro zoekt per direct 200
cultureel antropologen.’ Maar het zou toch verrekte zonde zijn geweest, als ze indertijd voor hun studies waren uitgeloot.
DOOR BART BRAUN
Colofon
Redactie-adres Reuvensplaats 3, 2311 BE Leiden
Postbus 9500 2300 RA Leiden
Telefoon 071–527 7272
Website mareonline.nl
E-mail [email protected]
De redactie is op vrijdag gesloten.
Oplage circa 15.000
Hoofdredactie
Frank Provoost [email protected]
Redactie
Vincent Bongers [email protected]
Bart Braun [email protected]
Petra Meijer [email protected]
Marleen van Wesel [email protected]
Monica Preller (stagiaire) [email protected]
Medewerkers
Laura Kervezee • Tim Meijer • Esha Metiary •
Marc van Oostendorp • Benjamin Sprecher
Fotografie Taco van der Eb • Marc de Haan
Illustraties Bas van der Schot • Bandirah • Silas.nl
Basisontwerp Roeland Segaar, Dokwerk Communicatie
Art direction en vormgeving Marcel van den Berg
Drukwerk Rodi Rotatiedruk, Broek op Langedijk
Advertenties Bureau van Vliet B.V.
Postbus 20 2040 AA Zandvoort
Telefoon 023 - 571 47 45
Redactieraad
Prof. dr. J.C. de Jong (voorzitter) • Prof. dr. F. Israel (vicevoorzitter) • Birgül Açiksöz • Joline Cramer •
drs. Bart Funnekotter • drs. Malou van Hintum •
mr. Folkert Jensma • Merian Kuipers • Josephine Say •
Prof. dr. Nico Schrijver • Marieke Vinkenoog •
Dr. Hans Vollaard • Christian van der Woude
Jaarabonnementen
Een jaarabonnement op Mare loopt van september t/m
juni. Belangstellenden kunnen Mare thuisgestuurd
krijgen door €35 over te maken op IBAN
NL68RABO0103257950 ten name van Universiteit Leiden
(o.v.v. Mare en SAP-nummer 6200092091) en
vervolgens een bevestigingsmail met daarin hun adres
te sturen naar [email protected]. Studenten
betalen €25.
Ter controle graag in de bevestigingsmail ook het
studentnummer vermelden.
Adreswijzigingen
Alleen schriftelijk met postwikkel.
Klachten en opmerkingen over de toezending
van Mare 071-5277272.
Mededelingen voor het op donderdag verschijnende
nummer moeten uiterlijk de voorafgaande donderdag
16.00 uur in het bezit van de redactie zijn.
ISSN 0166-3690
Column
Alleen het afgehakte
paardenhoofd ontbrak
Het dagblad Trouw heeft de afgelopen jaren een prachtige
serie artikelen gepubliceerd over de enorme frisdrankproducenten- en supermarktlobby, die poogt het statiegeldsysteem af te schaffen. Het is altijd leuk om te lezen hoe de
industrie de boel probeert te flessen. Maar vooral interessant is dat deze lobby een onderzoek bij de Wageningen
Universiteit had gefinancierd, waaruit zou blijken dat het
statiegeldsysteem duur en inefficiënt is.
Bij nader inzien blijkt die conclusie complete onzin te
zijn. Twee weken geleden bestempelde de Commissie Wetenschappelijke Integriteit van de Wageningen Universiteit
het bewuste onderzoek als ‘onvoldoende zorgvuldige wetenschapsbeoefening’. De conclusie dat de onderzoekers
zich door de industrie een oor hebben laten aannaaien ligt
voor de hand. Zeker ook omdat Wageningen, in de woorden van een hoogleraar bij mij op de gang, een ‘notoir
slechte reputatie heeft waar het gaat om de onafhankelijkheid van de industrie’.
Het Wageningse onderzoek was een levenscyclusanalyse (LCA). Dat heb ik ook gedaan. En ook mijn LCA onderzoek werd toentertijd grotendeels betaald door het
bedrijfsleven.
Maar mijn leven was een stuk interessanter geweest
als mijn sponsor net zo kwaadaardig was als die frisdranklobby. De complete saga past niet in een column,
maar een paar van de sappigere details zijn dat de lobby
het bedrijf Burson Marsteller (BM) heeft ingehuurd om de
Nederlandse publieke opinie te manipuleren. BM is kind
aan huis bij grote multinationals zonder scrupules. Was
het vroeger nog verantwoordelijk voor de tabaksindustrielobby, tegenwoordig houdt BM zich vooral bezig met het
ondermijnen van duurzame energie, in opdracht van de
kolenindustrie.
Voortvarend als ze is, heeft de lobby ook kleine bedrijven gechanteerd (als je het statiegeldsysteem steunt, kom
je in Nederland niet meer aan de bak) en grote bedrijven
omgekocht met, in de woorden van de lobby zelf, ‘compen-
satiegeld’. Het enige dat nog ontbreekt in het verhaal is een
afgehakt paardenhoofd in het bed van de staatssecretaris.
Zelfs kamerlid René Leegte (VVD) - die onder andere voorstelde het KNMI af te schaffen omdat hij geen zin had om
over klimaatverandering na te denken - maakt zijn opwachting met de stelling dat plastic recycling überhaupt onzin is.
Zijn oplossing: gewoon de hele handel in de fik te steken.
Niet geheel optimaal dus, zo’n LCA. Maar bij wie ligt de
fout?
De Wageningse onderzoekers kan ik weinig kwalijk nemen. Er is nu eenmaal schandalig weinig publiek geld beschikbaar voor onderzoek, waardoor je vaak niet anders
kan dan met het bedrijfsleven samenwerken. En uit ervaring kan ik zeggen dat iedere LCA-onderzoeker gegevens
uit het bedrijfsleven met beide handen zou aannemen.
Liever slechte data dan geen data. Ik kan me goed voorstellen dat iemand met zijn hoofd in de cijfers zit, en pas
veel te laat doorheeft hoe zijn resultaten van de onzekerheidsmarges worden gestript, en vervolgens ingezet voor
een politiek spelletje.
En ook die frisdranklobby doet gewoon haar werk. Bedrijven moeten winst maken voor hun aandeelhouders.
Het is vervolgens aan de staat om ervoor te zorgen dat het
publieke belang niet al te veel wordt geschaad.
Maar zoals Trouw uit de mond van kamerlid Remco Dijkstra (VVD) optekende: ‘De lobby vanuit de milieubeweging
is zo mogelijk nog sterker. Het is te makkelijk om nu alleen
te zeggen: wat de [frisdranklobby] doet deugt niet.’
Dat is inderdaad te makkelijk. Een lobby is immers alleen succesvol bij gratie van politieke partijen die daar willens en wetens aan meewerken. Onmiddellijk bij het oud
vuil dus, een politieke partij die uit deze episode durft te
concluderen dat milieubewegingen te veel macht hebben.
Hopelijk krijgen we nog wat statiegeld terug.
BENJAMIN SPRECHER is promovendus bij het Centrum voor
Milieuwetenschappen Leiden
11 februari 2016 · Mare 3
Mensen
071 -527 …
Onrust in Tunesië
Faïrouz ben Salah, onderzoeker en
programmamanager van onder
meer jongerenprojecten in Tunesië,
is een van de sprekers van het
LUCIS-panel over Tunesië, aanstaande vrijdag: Tunesia is the way.
Hoe is het nu in Tunesië?
‘Onrustig. De opstanden die twee weken geleden uitbraken zijn nog bezig,
al is het in delen van het land iets verminderd. Er is sindsdien een avondklok,
maar die is iets versoepeld. Ook politiek
gezien is het onrustig: de grootste regeringspartij is enkele weken geleden gesplitst. Daardoor is de islamitische partij
Ennahda de grootste geworden. President Essebsi heeft sinds zijn aantreden
een jaar geleden ook al de helft van zijn
ministers vervangen.’
Foto’s Henny Boogert
Het moet een crime scene zijn
De anatomie van studentenkamers
Henny Boogert fotografeert over de
wereld studenten op kamers. ‘Ik wil
graag de grote verschillen tussen
studenten laten zien, dus ook de
spoiled kids.’
DOOR MARLEEN VAN WESEl
‘Duitse studenten hebben nettere kamers dan
Nederlanders’, zegt fotograaf Henny
Boogert. Voor het project Images
Connect fotografeerde hij studenten in twaalf verschillende landen,
in hun studentenkamers. ‘Hoewel,
misschien hadden zij snel opgeruimd. Ik vraag wel altijd of studenten niks aan hun kamer willen
veranderen. Het moet een crime
scene zijn.’
Hij hangt een van zijn foto’s recht
en klimt van het keukentrapje, in het
Kamerlingh Onnes Gebouw. Daar is
vanaf deze week zijn tentoonstelling
Op Kamers te zien. ‘Alle foto’s moeten bij nader inzien wat hoger. In de
pauze leunen de studenten blijkbaar
tegen de muren.’ In mei verhuizen de
foto’s naar Sociale Wetenschappen.
‘Vorig jaar kon ik met een vriendin
mee naar Thailand, die haar vliegpunten moest opmaken. Ik ben er bij
een boeddhistisch klooster geweest,
met een universiteit om monnik te
worden.’ Een grote print van een
studerende monnik wil hij nog aan
de tentoonstelling toevoegen. ‘Voor
meer recentere afdrukken mis ik de
financiën.’ Hij zou graag nog naar
Cambridge gaan. ‘Ik wil graag de
grote verschillen tussen studenten
laten zien, dus ook de spoiled kids.’
Vluchtelingstudenten staan eveneens op zijn wensenlijstje. ‘Die hebben hun kamer verlaten en hun studie afgebroken om ‘m te peren. Ik
zou ze graag fotograferen waar ze
terechtgekomen zijn, bijvoorbeeld
in Leiden. Maar in mijn eentje red
ik dat niet, zonder mogelijkheden
en ingangen.’
In veel landen werkte hij met
fixers of bevriende fotografen.
‘Meestal werd er heel wat beloofd,
maar bleven er uiteindelijk twee
studenten over om te fotograferen.
Dan ging ik de straat op. Vaak was er
best wat wantrouwen tegenover een
westerling die mee naar huis wilde.’
Het fenomeen op kamers kwam
hij in alle landen tegen. ‘Op de Filipijnen en in Cuba wonen jongeren
wel langer thuis. De universiteit is
op de Filipijnen ook een iets ander
begrip, daar ga je op je zestiende al
naartoe.’ Hij wijst op een foto van
een Filipijnse studente, wél op kamers. ‘In een soort pension, met
tien meiden bij elkaar gepropt, hartstikke brandgevaarlijk.’ De kleinste
kamer uit zijn fotocollectie vond hij
in Manilla. ‘Er stond een stoel met
maar drie poten, en op het bed lag
de moeder van een kamergenote te
pitten. Voorzichtig, op de rand van
het bed, half in het donker, zat die
studente te studeren.’ Het contrast is
groot met de Delftse studentenkamer die verderop hangt. ‘In Delft en
Leiden vond ik de mooiste kamers.
Vaak wel van studenten die begon-
nen in een kast, en uiteindelijk
doorverhuisden.’
‘Aan de telefoons en computers zie
je dat sommige foto’s al een aantal
jaar oud zijn. Het uiterlijk van een
Nederlandse studentenkamer blijft
verder vrij traditioneel.’ Hij zou
graag nieuwe foto’s maken in Leidse
studentenhuizen. ‘Als het lukt met
de contacten en de financiën.’
Bij alle vrij kleurrijke kamers
steekt zijn favoriete foto donker
af: een Keniaanse studente onder
een golfplaten dak. Zij moest haar
studie in het laatste jaar afbreken,
nadat ze haar stiefvader verloor, die
betaalde. ‘Die foto is zo ruw. Inmiddels heeft ze gelukkig een baantje,
bij een voetbalclub. Dat weet ik via
Facebook. Ze zal nog steeds heel
arm zijn. Mensen schetsen online
graag een beetje een droomwereld.
Het zou pas echt interessant zijn, als
ik al mijn reizen over tien jaar nog
eens zou kunnen maken, om te fotograferen hoe die studenten terecht
zijn gekomen.’
Hoe is dat zo gekomen?
‘Het is gemakkelijk oordelen, de beste
stuurlui staan aan wal. Ik heb niet lang
in Tunesië gewoond, ben eigenlijk veel
meer Nederlands, maar een aantal zaken heeft hij volgens mij niet handig
heeft aangepakt. Bijvoorbeeld zijn voorstel voor de Reconciliation Law, onaardig
gezegd: om zakenmannen uit het oude
regime hun geld wit te laten wassen.
Ook is de implementatie van de nieuwe
grondwet, waarmee Tunesië een parlementaire democratie werd, in de lagere
wetgeving gestagneerd.
‘De economische situatie is slecht, er
waren aanslagen, het is onveilig in Tunesië, maar ook los daarvan is Essebsi’s
populariteit niet toegenomen, ook niet
binnen zijn eigen partij.’
Is die politieke onrust de grootste
uitdaging van Tunesië?
‘Nee, dat is wat mij betreft de maatschappelijke polarisatie, al vertaalt die
zich natuurlijk naar de politiek en vice
versa. Werkelijk overal bestaat controverse over.
‘Neem Ennahda, de islamitische partij, die tot de Jasmijnrevolutie vijf jaar
geleden verboden was. Voor een deel
van de Tunesiërs is dat nog steeds een
verzetspartij. Voor de conservatieven
heeft de partij juist haar geloofwaardigheid verspeeld met een aantal compromissen.
‘Voor anderen is de partij een wolf
in schaapskleren, die heult met extremisten en nog net niet zelf achter de
recente aanslagen zit.
‘Een andere kwestie is: hoe gaan we
om met de geschiedenis van president
Ben Ali, die het land na de Jasmijnrevolutie ontvluchtte. Is de oude politieke
elite uit zijn tijd nog ergens voor nodig,
of moeten ook zij met onmiddellijke ingang het land uit?’
Is Tunesia the way, eigenlijk?
‘Vijf jaar is te kort om daarover te oordelen. Bovendien spelen allerlei Tunesische vraagstukken eigenlijk ook in de
rest van de wereld: de positie van politieke partijen, nieuwe vormen van sociale actie, en verminderde legitimiteit van
instituties als vakbewegingen.
‘We zijn denk ik beland in een langere
periode van transitie. Niet alleen Tunesië, maar ook Egypte, en ook Nederland,
Engeland en Spanje. Aan de oppervlakte
zal die ontwikkeling er in de Arabische
regio anders uitzien, maar in essentie is
het gewoon een regio, net als alle andere op de wereld.
‘Tunesië staat op een kruispunt. De
lokale verkiezingen in 2017 zijn een testcase voor het kabinet, áls dat er dan nog
is. Want dat is de vraag. Je halve kabinet
vervangen en je partij zien verscheuren,
dat doorsta je niet elk jaar.
‘Aan de andere kant: er werd gezegd
dat het kabinet 2015 zo niet zou overleven, en dat is wel gelukt. Bovendien
is het ook de vraag of de oppositie al
volwassen genoeg is om een verschil te
maken. Het wordt een spannende tijd.’
MVW
Panel: Tunesia is the way
Vrijdag 12 februari, 15.15 – 17.00 uur
Lipsius, zaal 003
4 Mare · 11 februari 2016
Nieuws
Minister is niet bang
voor masterwedloop
Minister Bussemaker van Onderwijs
is er niet bang voor dat universiteiten
strenge eisen gaan stellen aan hun
masteropleidingen.
Dat blijkt uit antwoorden op Kamer­
vragen die Paul van Meenen (D66) had
gesteld. In januari stuurde het Inter­
stedelijk Studenten Overleg (ISO) een
brandbrief aan de minister: steeds meer
masters komen met kwalitatieve selec­
tie aan de poort. Er zijn masters die stu­
denten met een zes voor hun bachelor
niet toelaten. De zesjesstudent wordt
zo de verschoppeling die zijn heil maar
ergens anders moet zoeken. D66 wilde
van Bussemaker weten of er een wed­
loop is in verscherpte toegangseisen
tussen universiteiten.
Volgens de minister valt het allemaal
wel mee. ‘De eisen die masters stellen
sluiten nog altijd vaak aan op de ba­
chelor.’ Wel ontvangt ze signalen dat
universiteiten in toenemende mate ge­
bruik maken van strengere eisen. ‘Maar
het gaat maar om een klein deel van het
aanbod.’
Poeptransplantatiebank
Het Leids Universitair Medisch Cen­
trum heeft sinds deze maand de eerste
poeptransplantatiebank van Nederland.
Een poeptransplantatie is een behan­
deling voor bijvoorbeeld darminfecties
die zich lastig op een andere manier
laten behandelen. In plaats van slechte
bacteriën als Clostridium difficile kun­
nen dan de goede darmbacteriën van
de donor zich door de darmen van de
ontvanger verspreiden.
In tegenstelling tot wat u misschien
vreest wordt zo’n transplantatie toe­
gediend via een buisje in de neus. In
de toekomst moet de poepbank ook
onderzoek mogelijk maken naar zulke
transplantaties bij de ziekte van Crohn of
chronische dikkedarminfectie. Donaties
zijn van harte welkom. Mail even naar
[email protected] als je een bijdrage wil le­
veren.
Drie nieuwe kunstprofs
De vier hoogleraren van de Academie
der Kunsten van de Universiteit Leiden
krijgen er deze maand in een keer drie
collega’s bij.
NRC-kunstcriticus Janneke Wesseling
bekleedt de leerstoel Praktijk en Theo­
rie van het Onderzoek in de Beeldende
Kunsten; jazzmusicus en filosoof Marcel
Cobussen de leerstoel Auditieve Cultuur
en muziektheoreticus en filosoof Henk
Borgdorff is hoogleraar Theorie van het
Onderzoek in de Kunsten geworden. De
Academie hoort bij de faculteit Geestes­
wetenschappen en is gericht op promo­
tietrajecten voor kunstenaars.
Dyslexiefraude
Het is een fluitje van een cent voor om
een valse dyslexieverklaring aan te vra­
gen, stelt het VARA-televisieprogramma
Rambam. In de uitzending van deze
week werd redacteur Nesim Ahmadi
erop uitgestuurd om een valse ver­
klaring te bemachtigen. Drie bureaus
verklaarden hem onterecht dyslectisch.
DUO zegt in een interview met de
Volkskrant daarentegen nooit te heb­
ben gehoord van dyslexiefraude onder
studenten. Wel zegt het ‘benieuwd’ te
zijn naar dubieuze verklaringen.
Centre voor big-data
In het nieuwe interuniversitaire ‘Centre
for BOLD Cities’ van Universiteit Lei­
den, TU Delft en de Erasmusuniversiteit
wordt big-dataonderzoek ingezet om
stedelijke vraagstukken op te lossen.
Zo komen de verkeersstromen, kwali­
teit van onderwijs, energieverbruik en
luchtkwaliteit aan bod. Daarnaast zal
het centrum partner zijn voor overhe­
den, bedrijven en burgers. Ethiek van
dataverzameling blijft niet onderbelicht
‘Van Big Data naar Big Impact maar dan
zonder Big Brother, aldus Gideon Shim­
son, directeur van het Centre for Inno­
vation van de Universiteit Leiden.
Alle colleges in het Engels?
Discussie over nieuwe bachelor Wiskunde en Natuurwetenschappen
De bètafaculteit wil een Engels­
talige bachelor. Betekent dat ook
meer Engels voor de andere
studenten? ‘Ze hebben het al
moeilijk genoeg als de colleges
in het Nederlands zijn.’
DOOR BART BRAUN De faculteit der
Wiskunde en Natuurwetenschappen heeft plannen voor een brede en
internationale Bachelor of Scienceopleiding. Dat bleek maandag tijdens de faculteitsraadsvergadering.
Hoe de opleiding er gaat uitzien, is
nog onduidelijk: vicedecaan Han de
Winde hoopt later dit jaar een eerste schets te kunnen laten zien. De
faculteit streeft ernaar de studie op
1 september 2017 te laten beginnen.
Het idee is een volledig Engelstalige bachelor, die toegang moet bieden tot verschillende bèta-masters.
‘Er bestaan al brede bachelors met
een bèta-insteek, maar daarmee
mag je onze masteropleidingen niet
in’, verduidelijkte De Winde. Hoe de
eindtermen er precies uit moeten
zien om dat wel mogelijk te maken,
is hij nog aan het uitpuzzelen.
Over één ding is hij al wel zeker:
alles gaat in het Engels; mede omdat
de faculteit op de markt van internationale studenten mikt.
‘Als er bij bestaande studies geschikte propedeusevakken in het
Nederlands zijn, zullen we moeten
investeren om die in het Engels te
geven.’
‘Krijgen de Nederlandse studenten dan ook les in het Engels? Dat
zou kwalijk zijn’, meende faculteitsraadslid Marcellus Ubbink.
De Winde: ‘Ik wil persoonlijk dat
al ons onderwijs in het Engels gegeven wordt.’ Hij beseft wel dat dat niet
zomaar gaat: ‘In Groningen hebben
ze dat recent gedaan, en ze zijn zich
een hoedje geschrokken. We zien bij
onze eigen studenten grote niveauverschillen in het Engels, ook binnen één opleiding. Daar moeten we
wel iets mee.’
De studentgeleding zag dat wel
zitten: ‘Dan sluiten eindelijk de colleges aan op de boeken.’
De personeelsleden in de raad
keken zuiniger. Farmacoloog Erik
Danen: ‘Je zou studenten eens moeten confronteren met hun onbegrijpelijke tentamen-antwoorden in het
Engels.’
Chemicus Ubbink: ‘Ze hebben het
al moeilijk genoeg als de colleges
in het Nederlands zijn. Het niveau
waarop ze Nederlands beheersen is
overigens ook al heel verschillend.’
‘Ov-kaart automatisch stoppen’
Minister Bussemaker van Onderwijs is op zoek naar een methode
om de ov-kaart automatisch stop te
zetten na beëindiging van de studie.
Ongeveer de helft van de afgestudeerden gaat niet op tijd naar het
station om de kaart te deactiveren.
Met hoge boetes als gevolg.
Maar zolang automatisering nog niet
mogelijk is, moeten vergeetachtige
afgestudeerden gewoon de boetes
betalen. Dat zei Bussemaker na de
ministerraad vrijdag.
Uit cijfers van de Dienst Uitvoering
Onderwijs (DUO), opgevraagd door
de Volkskrant, blijkt dat alleen al in
2014-2015 circa 120.000 afgestudeerden een boete betaalden voor het niet
op tijd stopzetten van hun ov-kaart.
De bedragen die afgetikt moeten
worden lopen enorm op. Een halve
maand onterecht bezit van de kaart
kost 97 euro.
In de periode 2014-2015 werd ongeveer 56 miljoen euro aan boetes be-
taald door afgestudeerden. Dat blijkt
uit een brief van de minister aan de
Tweede Kamer. Maar dat bedrag valt
in totaal nog hoger uit. In 2014 werd
er 31 miljoen euro geïnd. Tot en met
oktober 2015 staat de teller op 25 miljoen euro. De maanden november
en december ontbreken dus nog. De
boete wordt geïnd door DUO en het
bedrag wordt doorgegeven aan de
ov-bedrijven als compensatie voor
misgelopen inkomsten.
Afgestudeerden moeten naar een
automaat op het station om hun kaart
te wijzigen. Dat moet vóór of op de
5e werkdag van de 1e maand waarin
de student geen recht meer de kaart
heeft. Er zijn studenten die gewoon
vergeten dat ze hun reisproduct moeten aanpassen. Maar een deel van het
probleem ontstaat ook door de procedure. Niet iedereen is in staat om
naar een station te gaan en de kaart
op te zeggen.
Afgestudeerden verblijven bijvoorbeeld in het buitenland voor
werk, stage of een nieuwe opleiding.
‘Het zou ook mijn voorkeur hebben als het stopzetten automatisch
zou gebeuren’, zei Bussemaker vrijdag. ‘Dan voorkomen we boetes.
Maar dat is mede door de grote
groep studenten op het moment niet
mogelijk.’
De minister blijft op zoek gaan
naar manieren om het probleem op
te lossen. Maar zolang dat nog niet
kan, moeten afgestudeerden niet zo
zeuren. ‘Het zijn gewoon burgers die
op een normale manier moeten betalen voor hun treinkaartje. Dan is
het onredelijk als zij gemakkelijk van
hun ov-kaart gebruik kunnen blijven
maken na hun afstuderen.’
Maar waarom koppelt DUO de
uitschrijving van een student niet
aan het schrappen van de kaart? Zo
eenvoudig is dat niet, aldus de dienst.
‘Wij zijn een radertje in het geheel’,
zegt DUO-voorlichter Tea Jonkman. ‘Het ministerie van Onderwijs
onderhandelt met de ov-bedrijven
over de kosten van de kaart. Zij zijn
dan ook bepalend in dit proces. DUO
geeft door aan de bedrijven dat de
studie is afgerond. Maar het is niet
mogelijk voor ons om dan de kaart
automatisch ook stop te zetten.’
Het scheelt ook al als de kaart online aangepast kan worden. Maar
volgens studentenorganisatie LSVb
willen de ov-aanbieders en Translink, het bedrijf achter de chipkaart,
dit niet omdat ze maar al te graag de
boetes incasseren.
Volgens Translink is het echter veel
te duur om het op afstand opzeggen
te faciliteren voor alle studenten.
Het komt overigens ook voor dat
afgestudeerden er bewust voor kiezen om hun reisproduct niet aan te
passen. Hun reiskosten zonder kaart
zijn dan hoger dan de boetes die ze
betalen
Bussemaker wil dit gesjoemel
voorkomen door de boete op te
krikken naar driehonderd euro per
maand. VB
Twijfels over IS-onderhandelaar
Oud-Augustinus-voorzitter en bestuurskundige Jeffrey Jonkers is
er door zijn voormalig werkgever
van beticht te liegen over de onderhandelingen die hij zou hebben gevoerd met IS in Syrië. Jonkers ontkent de aantijgingen en claimt dat
de ngo The Peaceful Change initiative (PCi) ‘een smaadcampagne’
tegen hem is begonnen.
Jonkers gaf in november aan de
Universiteit Leiden een lezing over
zijn werk als onderhandelaar met
IS. Mare en het Algemeen Dagblad
publiceerden stukken over de activiteiten van Jonkers in Syrië. Al snel
daarna verscheen hij ook in actua-
liteitenprogramma’s op televisie om
commentaar te geven op ontwikkelingen in het land.
PCi meldt op 6 februari op zijn site
dat de organisatie nooit medewerkers naar Syrië heeft afgevaardigd
en dat er ook nooit is onderhandeld
met IS. Het bericht is een directe
aanval op Jonkers. Hij is nooit voor
de ngo in Syrië geweest maar werkte
wel van augustus 2015 tot 6 januari
als freelancer voor PCi.
In een artikel van BNR zegt een
woordvoerder van PCi geschrokken
te zijn van Jonkers’ mediaoptredens.
Volgens BNR hebben de VN, het
Rode Kruis en de Stichting Vluchteling nog nooit van hem gehoord.
Jonkers zei in november in Mare
dat hij samenwerkte met ‘Syrische
activisten die naar Turkije zijn gevlucht’ die daar ‘een netwerk hebben opgezet om op lokaal niveau te
onderhandelen.’ Hij legde uit dat hij
werkte voor PCi maar zei niet expliciet dat hij deze onderhandelingen
in hun opdracht uitvoerde.
Bij ter perse gaan van deze Mare
was Jonkers niet bereikbaar voor
commentaar. Op zijn Facebookpagina heeft hij al wel een reactie
gepost. ‘Mijn voormalig werkgever
PCi is een smaadcampagne tegen
mij begonnen in Nederland’, schrijft
hij. Hij heeft al per 1 januari ontslag
genomen bij PCi ‘omdat een van de
directeuren me verbaal misbruikt
heeft en hardhandig is geweest tegen
me. Daar word ik nu voor gestraft:
PCi had helemaal geen probleem
met de extra dingen die ik ondernam, zoals Syrië ingaan en daar ter
plekke zelf onderhandelen. Ze hebben in november (toen het eerste
media-artikel verscheen) of daarna,
niets gezegd over de mediaberichtgeving. Nu brengen ze het op een
manier naar buiten die mij in een
kwaad daglicht stelt, terwijl ze weten
dat ik me nauwelijks kan verdedigen, omdat mijzelf verdedigen betekent dat ik namen van mensen die
al in levensgevaar zijn, zou moeten
geven: iets dat ik nooit zal doen.’ VB
11 februari 2016 · Mare 5
Nieuws
Rector: ‘Meer samenwerken’
Met Den Haag en andere universiteiten
De wereld staat voor grote vraag­
stukken, zoals de vluchtelingen­
stroom en het Zika-virus.
Samenwerken is het sleutelwoord,
zei rector magnificus Carel Stolker
tijdens de 441ste diesviering.
De Universiteit
Leiden wil in toenemende mate samenwerken met de gemeente Den
Haag, en met de universiteiten de
TU Delft en de Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR). Dat zei rector
magnificus Carel Stolker maandag
DOOR PETRA MEIJER
in zijn diestoespraak.
Volgens Stolker zoeken wetenschappers meer dan ooit samenwerking over de grenzen van hun instituten: intern, en met bedrijven op
het BioScience Park. Daarnaast zal
de universiteit buiten Leiden meer
samenwerken met het gemeentebestuur van Den Haag. Hoe dat er in
de praktijk gaat uitzien, blijft echter
onduidelijk: de plannen werden tijdens de universiteitsraad en de faculteitsraad achter gesloten deuren
besproken.
‘De komende maanden zullen we
laten zien wat we nog meer vermo-
gen in Den Haag en hoe belangrijk
het is dat we dat daar doen’, aldus de
rector in zijn diesrede.
Ook de samenwerking tussen de
drie Zuid-Hollandse universiteiten
groeit volgens de rector snel. Waar
mogelijk, stellen de universiteiten
minoren open voor elkaars studenten. Daarnaast worden er gezamenlijk nieuwe minoren en een bacheloropleiding ontwikkeld. Ook is er een
centrum voor educatieontwikkeling
opgezet.
‘Samenwerken is uiteindelijk een
kwestie van elkaar vertrouwen en
ook een beetje vriendjes worden.
En zeker, we leven in een zeer competitieve wereld waarin universiteiten, ook die drie universiteiten, met
elkaar strijden om de beste wetenschappers en om de meest gemotiveerde studenten, en om dat altijd
schaarse onderzoeksgeld. Maar uiteindelijk gaat het natuurlijk niet om
het winnen van die race. Het gaat
erom de wereld een beetje veiliger,
gezonder, duurzamer, welvarender
en rechtvaardiger te maken. En
daarvoor is die samenwerking nodig’, besloot Stolker zijn toespraak.
Hoogleraar Conservation Biology
en decaan van de bètafaculteit Geert
de Snoo sprak dit jaar de diesoratie uit. Hij vertelde hoe boeren bij
kunnen dragen aan natuurbehoud.
Jennifer Tour Chayes, directeur
onderzoek bij Microsoft, ontving
een Leids eredoctoraat voor haar
baanbrekende werk op het snijvlak van de wis- en natuurkunde.
Erepromotor professor Frank den
Hollander roemde haar combinatie van inzichten van verschillende
disciplines en haar vermogen om
jonge onderzoeksters te inspireren.
Tot slot werd er stilgestaan bij het
naderende afscheid van Willem van
Beelen als pedel.
Vrijspraak voor
Eritrea-expert
De Leidse hoogleraar Mirjam van
Reisen is vrijgesproken van smaad
en laster.
Foto Taco van der Eb
Minerva plaatst zonnepanelen
Dinsdag onthulde Minerva tijdens
de Groene Borrel 95 zonnepanelen
op het dak van de sociëteit. ‘We
willen laten zien dat Minerva niet
alleen om drinken draait.’
In de foyer van de sociëteit luistert
een zwartgekleed gezelschap van
corpsleden, reünisten en gemeenteambtenaren naar het praatje van
Minerva-voorzitter Max Grapperhaus. ‘Toen ik klein was hoorde ik
soms buurmannen opscheppen over
hun nieuwe V8. Nu hoor je ze over
hun Toyota Prius. Minerva moet met
haar tijd meegaan. We willen de vereniging duurzamer maken.’
Als rond zessen de deuren opengaan drommen de aanwezigen samen. Op de trap naar het dak knipt
wethouder Robert Strijk een lint
door. De 95 zonnepanelen liggen er,
maar veel gasten hebben meer oog
voor het uitzicht. Met mobiele telefoons worden snel een paar plaatjes
gemaakt. De kou drijft de aanwezigen
snel naar binnen voor de naborrel.
Robert Weijerman van commissie
Groen Minerva: ‘We zijn vorig jaar
begonnen. Ik heb een paar weken
geleden het stokje overgenomen als
voorzitter, dus de zonnepanelen waren eigenlijk het project van de oudcommissieleden. Maar er is nog meer
te doen aan duurzaamheid. We willen de voedsel- en papierverspilling
tegengaan. Ik weet dat Minerva niet
bekendstaat als duurzaam, maar dat
is een vals beeld. Met dit soort acties
willen we dat doorbreken’, vertelt hij.
Ook Grapperhaus is overtuigd
van de idealen. ‘De samenleving
wordt zich steeds bewuster van de
kostbaarheid van het milieu. Wij
willen de vereniging groener maken. We hebben een spanningsoptimalisator aangebracht in de tent
zodat we kunnen meten hoeveel
stroom we verbruiken. Duurzaamheid is ontzettend belangrijk.’
Weijerman geeft ook aan betrokken te zijn. ‘We willen ons aanpassen
aan de huidige tijd. Minerva draait
niet alleen om drinken.’ Bij de vraag
of Minerva ook al toe is aan meer
duurzaam gebruik van water trekt
de twijfel over zijn gezicht. ‘Misschien kunnen we ergens duurzaam
bier krijgen. Waar vandaan? Geen
idee. Ik ga ernaar kijken.’ MP
Nieuw trainingslab geopend
Maandag opende minister Kamp
de nieuwe Leidse Biotech Training
Facility. De faciliteit gaat laboratoriumtrainingen verzorgen, maar
had daar wel een extra opkontje
van de universiteit, gemeente en
Leids Universitair Medisch Centrum bij nodig.
Veel labmedewerkers hebben training nodig om hun vaardigheden up
to date en gecertificeerd te houden
of te krijgen. Als je een bedrijf bent,
wil je die training niet in je eigen lab
doen, want dan ligt je productie stil.
‘Er zijn veel plekken waar ze trai-
ningen in labvaardigheden verzorgen, maar wereldwijd is er maar
een handjevol faciliteiten met de
voorzieningen die wij hebben’, legt
Rebekah Bikker van de Leidse Biotech Training Facility uit. ‘Wij hebben speciale clean rooms, die aan
de hoogste productie-eisen van de
farmaceutische industrie voldoen.’
De universiteit wilde graag dat
er zo’n faciliteit kwam, onder meer
omdat studenten van studies als biofarmaceutische wetenschappen daar
een deel van hun opleiding kunnen
krijgen. Er kwam ook universitaire
steun: het gebouw staat op grond die
van de universiteit is. Begin dit jaar
werd duidelijk dat er nog een extra
opkontje nodig was: een Europese
subsidie was nog niet binnen, dus
de faciliteit heeft een lening van 1,2
miljoen nodig.
Universiteit, gemeente en het
Leids Universitair Medisch Centrum schieten elk vier ton voor, in
een rentedragende lening. ‘We geven geen geld’, benadrukt universiteitswoordvoerder Caroline van
Overbeeke: ‘Wij vinden het belangrijk dat deze voorziening er is. Zodra het Europese geld er is, lost de
faciliteit haar leningen weer af.’ BB
Een Eritreeër die in Nederland is
opgegroeid had een kort geding tegen haar aangespannen. Hij meende
dat ze hem ‘de spil van de Eritrese
inlichtingendienst’ had genoemd en
eiste rectificatie. Volgens de rechter
valt de opmerking echter binnen
de grenzen van de vrijheid van meningsuiting.
Van Reisen is Eritreadeskundige
en sinds januari hoogleraar computing for society bij het Leiden Centre of Data Science. Ze onderzoekt
sinds 2010 de mensenhandel in de
Sinaï, met name van Eritreeërs, en
publiceert vaak over het land. Ze
ondervindt daarbij regelmatig intimidatie en invloed van het Eritrese
regime, net als de Eritrese gemeenschap in Nederland. In een interview met BNR-Nieuwsradio sprak
ze over ‘de spil’ van de Eritrese inlichtingendienst, die de broer zou
zijn van twee IND-tolken. Voor
Meseret Bahlbi was het duidelijk dat
Van Reisen hem daarmee bedoelde.
Hij is opgegroeid in Nederland en
lid van de jongerentak van Eritrea’s
enige politieke partij, PFDJ. Hij beschuldigde haar van smaad en laster
en spande een kort geding aan.
Naast een rectificatie eiste Bahlbi
ook nog een schadevergoeding van
25.000 euro omdat hij reputatie- en
inkomensschade had geleden door
de opmerking. De rechter vond dat
Van Reisen binnen de grenzen van
de meningsuiting is gebleven en dat
haar belangen zwaarder wegen dan
die van Bahlbi. ‘De uitlatingen van
Van Reisen vinden voldoende steun
in het beschikbare feitenmateriaal
en zijn dan ook niet onrechtmatig.’
Bahlbi draait op voor de gerechtelijke kosten die door Van Reisen zijn
gemaakt. VB/MVW
Kamer: ‘Meer macht
medezeggenschap’
De Tweede Kamer stemde over
tientallen amendementen die de
medezeggenschap in het hoger onderwijs moeten versterken. Vooral opleidingscommissies krijgen
meer macht.
Volgende week wordt er gestemd
over een onderwijswet die de medezeggenschap van instellingen moet
versterken. Dinsdag stemde de Kamer al over tientallen amendementen. Slechts tien daarvan konden op
steun van een meerderheid van de
Tweede Kamer rekenen.
De Kamer ziet graag dat de macht
van opleidingscommissies wordt
vergroot. In plaats van adviesrecht,
krijgt de opleidingscommissie daarom instemmingsrecht op bepaalde
onderdelen van de zogeheten OER,
het examenreglement van een studie. De minister gaf vorige week
aan dat zij zich daarin kon vinden,
zolang studenten niet zelf beslissen
over de eisen waaraan zij moeten
voldoen. Instemmingsrecht op een
van de onderdelen van de OER
werd door haar dan ook afgeraden,
maar de initiatiefnemers hebben het
amendement niet gewijzigd.
Bij de benoeming van een nieuw
bestuurslid, wil de Kamer dat ten
minste een student en een personeelslid uit de medezeggenschap
deel uitmaken van de sollicitatiecommissie die een niet-bindende
voordracht doet.
Er is ook goed nieuws voor studenten die een bestuursfunctie
doen. Met de wetswijziging zouden
ze een jaar lang geen collegegeld
hoeven te betalen. Ze mogen geen
tentamens doen, maar houden de
mogelijkheid om geld te lenen. In
de wet zal ook de mogelijkheid worden opgenomen om op hogescholen
een studentassessor aan het college
van bestuur toe te voegen. Het initiatief daarvoor ligt bij de medezeggenschap. Die mag bovendien zelf
bepalen welke informatie zij nodig
heeft, in plaats van dat het college
van bestuur dat doet.
Tot slot wordt het minder makkelijk om tentamencijfers te laten
vervallen. Kennis moet aantoonbaar verouderd zijn en de instellingen moeten rekening houden met
de persoonlijke omstandigheden
van de student. Tot slot vervalt de
meldplicht van toezichthouders aan
de onderwijsinspectie, om te voorkomen dat toezichthouders hun
verantwoordelijkheden zo kunnen
afschuiven. PM
6
Mare · 11 februari 2016
Achtergrond
Een kwestie van
Een week op pad met pedel Willem van Beelen
Duizenden keren riep hij het verlossende hora est uit, maar nu is
het voor hém tijd. Na 27 jaar trouwe dienst neemt Willem van Beelen,
Neerlands meest markante pedel, afscheid van de Universiteit Leiden.
Mare liep een week met hem mee. ‘Ook Willem-Alexander was
zenuwachtig bij zijn afstuderen.’
DOOR PERTRA MEIJER
Donderdag
‘Zenuwachtig zijn ze allemaal. De een gaat er hooguit wat beter mee om dan
de ander’, zegt pedel Willem van Beelen, terwijl hij zijn zwarte toga aandoet
en de ambtsketen van de rector pakt. Hij is een man van weinig woorden,
maar toch de meest zichtbare persoon van de Universiteit Leiden. Hij was
administratief medewerker aan de Stationsweg, toen er een plek vrij kwam
op het bureau van de pedel. In 1981 werd hij assistent-pedel, en sinds
1989 zorgt hij als pedel dat academische plechtigheden juist verlopen. Volgende week wordt hij 64, en aan het eind van deze maand
gaat hij met vervroegd pensioen.
Zoals elke dinsdag, woensdag en donderdag zorgt hij er vandaag
voor dat de promotieplechtigheden goed verlopen. Goedbedoelde
opmerkingen als: ‘Denk eraan, geniet ervan, het is jóuw dag’ en
‘Ben je al zenuwachtig?’ werken in zijn ervaring juist averechts.
‘Ik probeer altijd rustig en zakelijk uit te leggen wat er staat te gebeuren.’ Hij heeft de promovendus net naar een aparte kamer in
het academiegebouw gebracht, samen met diens twee paranimfen.
‘Dat zijn een soort getuigen. Ze staan de promovendus bij door bijvoorbeeld dingen op te zoeken.’ In het kamertje wijdt Van Beelen de
promovendus in in de juist omgangsvormen en aanspreektitels. ‘U
spreekt de fungerend rector aan met “mijnheer de rector magnificus”,
óók als hij de plaatsvervangend rector is. Leden van de promotiecommissie spreekt u aan met “hooggeleerde opponens”, of in het geval dat
zij nog geen hoogleraar zijn met “zeergeleerde opponens”.’
De zenuwen worden er doorgaans niet minder op. ‘Natuurlijk gaat
het wel eens fout’, zegt Van Beelen. Hij herinnert zich een mevrouw die
zó ontzettend zenuwachtig was, dat de vragen die haar gesteld werden
eigenlijk niet aankwamen. ‘Totdat ze per ongeluk werd aangesproken
met “mijnheer de kandidaat”. Toen schrok ze wakker, en werd het toch
nog een vlammend betoog.’
Hij geeft de ambtsketen aan de plaatsvervangend rector, en gaat de
promotiecommissie voor naar de promotiekamer, waar zij de vragen
doornemen. Hij ontvangt de familieleden van de promovendus in de
senaatskamer, en leidt de promovendus en promotiecommissie binnen.
Precies drie kwartier lang wordt de promovendus stevig aan de tand
gevoeld over het proefschrift. Dan komt Van Beelen de zaal binnen, en
spreekt luid en duidelijk de woorden hora est, waarop de verdediging
onmiddellijk wordt afgebroken en de commissie in beraad gaat. Spoiler
alert: volgens Van Beelen loopt het altijd goed af.
Toch begrijpt hij de zenuwen wel. ‘Ze hebben er jaren naar toegewerkt. Vaak zijn ze de knapste van de hele familie. En misschien zit hun
toekomstige werkgever wel in de zaal.’ Maar er is eigenlijk geen reden
voor zenuwen. ‘Als er al controverse is, dan wordt dat voor de ceremonie
geregeld. Ik herinner me wel één promotie waarbij onenigheid ontstond
over het cum laude promoveren. Dat is wel een probleem, want dan moet
de bul opnieuw geschreven worden.’
Vrijdag
Van Beelen gaat schuil achter een enorme stapel bullen. Hij schrijft ze met
de hand. ‘Ik doe het altijd ’s ochtends, nooit ’s middags. ’s Ochtends ben je
nog geconcentreerd.’ Het lijkt erop dat de functie van pedel om een mooi
handschrift vraagt.
Maar Van Beelen opent een boekwerk uit de jaren ’80. ‘Dit was mijn
handschrift toen ik begon. Zoals je ziet komt het met de jaren.’ Zijn eerdere
handschrift was duidelijk leesbaar, maar toegegeven, de prachtige krullen
en halen uit de latere jaren ontbreken. ‘Het is ook een kwestie van durven.’
Bij een klein foutje moet de hele bul opnieuw. ‘Daar moet je gewoon niet over
nadenken.’ Hij klopt het af op tafel: ‘Dat is in al die jaren nog nooit gebeurd.’
’s Middags vindt er een oratie plaats. Een nieuw benoemd hoogleraar
houdt zijn of haar rede. Voor de plechtigheid begint, gaat Van Beelen snel
langs de Hoppezak. Hij haalt zijn rokkostuum op voor de viering van de
verjaardag van de universiteit, aanstaande maandag.
Zaterdag en zondag
In het weekend gaat Van Beelen meestal naar zijn huisje op de Veluwe. ‘Ik
werk in de tuin en hak hout voor de kachel.’ Als het mooi weer is gaat hij
fietsen.
Volgens rector magnificus Carel Stolker, is er slechts één eigenschap waar
het Van Beelen in vergelijking met andere pedellen aan ontbreekt: hij woont
niet in Leiden, maar in Katwijk. ‘Daar zeggen we: “Zes dagen zult gij werken
en alle arbeid verrichten. Maar de zevende dag doet gij dat niet.” Hij grijnst.
‘Zo doe ik dat ook bij mijn huisje op de Veluwe. “Het is zondag, dus vandaag
mag ik het gras niet maaien.”’
In Katwijk woont hij op 150 meter van het strand. ‘Na het werk ga ik
soms even uitwaaien, nog net voor het avondeten. Vroeger kwam ik dan de
koningin tegen, met haar paard.’ Hij was erbij toen ze in 2010 het eredoctoraat ontving. Ook Nelson Mandela, Ban Ki-moon, presidenten en premiers
zag hij komen en gaan. ‘Rutte, onze koning…’, somt hij op. ‘Ook Willem-
11 februari 2016 · Mare
durven
Alexander was zenuwachtig bij zijn afstuderen.’
Na de zomer gaat hij ‘garnalen trekken’, stapvoets, met een sleepnet. ‘In september of oktober, anders zitten ze vol kuit. En ik trek de
bolderkar. Kinderen eruit, garnalen erin. Pellen doe ik ook, maar dat
kunnen we beter door mijn broer laten doen. Die lust ze niet, dus dan
blijft er meer over.’ Gewoon vissen doet hij dan weer niet. ‘Dan moet
je veel te lang wachten.’ Ook het in Katwijk zo geliefde voetbal doet
hem weinig. ‘Ik praat er alleen over om een beetje te stoken onder de
liefhebbers. “Ze bakken er weer niks van, hè?”, zeg ik dan.’
Maandag
Maandagochtend. In de Pieterskerk op de Kloksteeg wordt druk gerepeteerd voor de 441ste verjaardag van de universiteit. Van Beelen checkt
buienradar.nl. Hij typt met zijn wijsvingers. Onder zijn computer ligt een
blaadje met daarop de geel- en roodgekleurde lipjes van tientallen pakken
krentenbollen. ‘Het waait hard, maar volgens buienradar blijft het droog.’
De Hokjesman komt langs. De programmamaker van de VPRO verdiept
zich in verschillende subculturen, en na de Tuindorpers, mariniers, Volendammers en Katholieken, is nu ook de universitaire gemeenschap aan de
beurt. Van Beelen: ‘Ik vind het altijd leuk als-ie langs komt, maar je moet
oppassen met wat je zegt. Soms is het een beetje negatief.’
Onder het toeziend oog van een cameraman druppelen hoogleraren de
togakamer in. Ze kleden zich om en nieuwe hoogleraren worden op de foto
gezet. Terwijl Van Beelen regelmatig een blik op zijn zakhorloge werpt, krijgt
het studentencortège het startsein om te gaan lopen.
Om drie minuten voor drie vertrekt ook het cortège van hoogleraren, met
Van Beelen met zijn staf voorop. Voor de foto wil hij hem best even poetsen,
maar eigenlijk doet hij dat maar twee keer per jaar. ‘Voor de opening van het
academisch jaar en voor de diesviering. Ik doe het een tijdje van tevoren.
Anders glimt hij zo erg. Dat vind ik niet mooi.’
Op de brug waait het zo hard, dat de hoogleraren stuk voor stuk naar hun
baretten grijpen. Buienradar krijgt gelijk. Het blijft droog. In de kerk zorgt
de pedel dat de dies in goede banen verloopt.
Dinsdag
’s Ochtends gaat Van Beelen op de foto met de nieuwe pedel: Erick van
Zuylen. Aan het eind van de maand neemt hij namelijk afscheid van de
Universiteit Leiden. Tijdens de diesviering, heeft hij daarom alvast het steelpannetje waarin hij jarenlang de universitaire zegels maakte, aan de rector
overhandigd.
Van Beelen haalt een boekje uit 1943 tevoorschijn, waarin een van zijn
voorgangers de taken van de pedel beschreef. “De pedel heeft het twijfelachtige genoegen het lakken der bullen thuis te mogen verrichten. Dus in zijn
vrije tijd. Hij betaalt dus het gas en krijgt voor dit lakken geen vergoeding.
Voor 2 lakken is één pijp lak nodig. De lak wordt gesmolten in een pannetje, voor het vervaardigen van 2 lakken is 40 minuten nodig. Men moet dit
eenige malen hebben gedaan voor men den slag te pakken heeft.”
Van Beelen: ‘Dit boekje is mijn redding geweest. Er staat ook: “De lak moet
gesmolten worden op een kachel of op een gasvuur. Met een elektrisch toestel gaat dit niet.” Maar ik heb alleen een elektrisch toestel, daarom gebruik
ik een straattegel om de warmte te geleiden.’
Hij maakt de rode zegels thuis op zolder, met de ramen open tegen de
walmen. ‘Je moet geconcentreerd zijn. Dat werkt hier niet. Stel je voor dat de
telefoon gaat... De zegellak mag niet overkoken. Ik maak zo’n twintig zegels
per keer, dan heb ik een voorraadje.’ Ook de cappa, de schoudermantel die
de eredoctoren dragen, strijkt en stijft Van Beelen thuis.
Hoe het precies verder moet met het maken van de zegels als Van Beelen
straks met pensioen gaat, is nog niet helemaal duidelijk. ‘Waarschijnlijk
zijn wij de sigaar’, zegt Frank Geerlings, medewerker van het bureau van
de pedel. ‘Maar je denkt toch niet dat wij hier met een pannetje rond gaan
lopen. Dat mag Arbo-technisch gezien niet eens.’ Er is een soort pistool
besteld, waarin de lak automatisch gesmolten wordt. ‘Dat moeten we volgende week maar eens testen.’
Woensdag
Foto’s Marc de Haan
Ook vandaag staat de agenda vol promoties. Het afgelopen jaar waren
het er 411. ‘Een record’, zegt Van Beelen. ‘Hoewel niemand daar aandacht aan besteed heeft. Toen ik in 1981 als assistent-pedel aan het werk
ging, waren het er 141.’
‘Soms lees ik er wel eens een’, zegt Van Beelen, terwijl alle proefschriften, bullen en protocollen weer worden klaargelegd. ‘Of de samenvatting. Daardoor weet ik van veel onderwerpen een beetje af. Vooral
geschiedenis en klassieke talen vind ik interessant.’
Het contact met de mensen gaat hij missen. ‘En het academiegebouw. Ik herinner me nog goed dat we eruit moesten voor de verbouwing. Het kantoor was op Rapenburg 32. Promoties waren in de
Lokhorstkerk. Oraties in het Poortgebouw. Toen we na de verbouwing terugkwamen was dat echt een verademing. Toen besefte ik hoe
fijn het hier is. Hier ben ik gegroeid.’
In de afgelopen jaren heeft hij alles wel eens gezien. ‘Soms komen
ze een dag te vroeg. Vorige week toevallig nog. En dan geloven ze je niet,
hè. Ik moest het proefschrift erbij pakken. Beter dan een dag te laat natuurlijk. We hadden er ook eens een van de verkeerde universiteit. Die
moest bij de Universiteit Utrecht zijn. Die man in paniek natuurlijk. Het
is verplicht om zeven mensen in de promotiecommissie te hebben. Wij
zeggen dan altijd: “Neem er acht”. Eenmaal was een promovendus voor
de promotieplechtigheid gestorven. Toen hebben we geregeld dat hij postuum zijn bul heeft gekregen.’
7
8 Mare · 11 februari 2016
Brief
Achtergrond
In deze rubriek kunnen lezers in maximaal 300 woorden reageren op artikelen in Mare. De redactie
behoudt zich het recht voor bijdragen in te korten of te weigeren. Over weigering wordt niet gecorrespondeerd. Mail naar [email protected]
Warme-truiendag
In ‘Knuffel des doods’ (Geen Commentaar, Mare
18, 4 februari) schrijft Bart Braun over warme-truiendag. Hij maakt in zijn column een paar goede
punten, zeer goede punten zelfs:
- De tijd van bewustwording van klimaatverandering
is voorbij, het is tijd voor aanpakken.
- Denk goed na over hoe je als universiteit écht impact kunt hebben op mondiale schaal.
- Laat het meedoen aan de warmetruiendag van de
universiteit geen zogeheten aflaat zijn.
Het zijn drie punten waar ik het volledig mee eens
ben, kudo’s voor Bart, maar toch ergerde ik mij rot.
Waarom raakte ik zo getergd? Kwam dit alleen door
het artikel of zat er meer achter?
Met name de toon van het stuk raakte bij mij de
gevoelige snaar. De schrijver claimt eventjes dat de
duurzaamheidscommissie GreenKeys ‘straal voorbij
loopt’ aan de verwaarloosbaarheid die één dagje
verwarming uitzetten heeft op de totale CO2-voetafdruk van de universiteit. De impactberekeningen
moeten nog komen, maar ik houd zelf rekening met
een besparing van 1 procent. Dat is grofweg 50.000
kuub gas, 90.000 kg CO2 en zo’n 10.000 euro. Dit zou
ik niet verwaarloosbvaar noemen, maar daar gaat
mijn ergernis niet over.
De schrijver zegt dat die naïeve studentjes van
GreenKeys er vast niet aan gedacht hebben dat de
échte duurzaamheidsuitdagingen van onze universiteit vele malen groter zijn dan een dagje een lelijke
trui aan. In deze redenatie zit enorm veel arrogantie
en disrespect. Sorry meneer Braun, maar de commissieleden van GreenKeys zijn echt niet op hun
achterhoofd gevallen. Ze zien de grote mondiale
uitdagingen en doen er op vrijwillige basis met het
budget voor een paar tosti’s alles aan om impact te
genereren en verantwoordelijkheid te nemen. Het is
ze gelukt om af te dwingen dat Leiden deel nam aan
de SustainaBul (duurzaamheidsranking van universiteiten) nadat het college van bestuur eerst nee had
gezegd, het is ze na een jarenlange lobby gelukt om
een GreenOffice in Leiden neer te zetten en ze hebben deel gehad in het feit dat ‘klimaateducatie’ vier
maal in het Parijs-akkoord is te vinden.
Meedoen aan de warme-truiendag is slechts één
van de vele dingen waarmee GreenKeys zichzelf laat
zien. Als u het ze even had gevraagd, dan had u dit
geweten. Helaas blijkt dat soms lastig. Dat is waar
de diepere kern van mijn ergernis vandaan komt. Ik
geniet al jaren van Mare als entertainment, maar in
mijn beleving is de kloof tussen de verhalen en de
werkelijk die ik ervaar groot. Misschien is mijn vooroordeel dat de Mare goedkoop wil scoren onterecht.
Met goedkoop scoren bedoel ik met name bestaande vooroordelen bevestigen en onnodig schofferen
van mensen, verenigingen of de universiteit. Hoewel
ik om dat laatste wel kan lachen, beetje hypocriet
van mij. Dit is misschien een pittige aantijging, maar
een goed medium staat ook open voor zelfreflectie.
De voorstellen van de heer Braun geven aan dat
hij uit goed hout gesneden is. Het is alleen jammer
dat je ten koste van anderen vaak makkelijk kunt
scoren. Daar maak ik mij op dit moment ook schuldig aan, sorry Bart, sorry Mare. Hopelijk kunnen wij
vriendjes blijven.
MART LUBBEN
Student industrial ecology
Maretjes
Tijdens een bezoek aan de wijk waar hij de veroordeelde pedoseksueel Benno L. heeft gehuisvest wordt
de Leidse burgemeester Henri Lenferink belaagd door protestanten, februari 2014. Foto Taco van der Eb
Van vrijheid-blijheid
naar stranger danger
Niet alle zaken gaan over gevaarlijke zonderlingen
De prijs voor een Maretje bedraagt €9,– per
30 woorden, opgegeven via redactie@mare.
leidenuniv.nl uiterlijk t/m maandag 16.00 uur.
Maretjes aangeboden voor commerciële doeleinden worden niet geplaatst, evenmin als Maretjes waarin zaken worden aangeboden die
de waarde van 4.500 euro te boven gaan.
Doe meer met je kennis! Vrijwilligers gezocht
voor één uur per week bijles en huiswerkbegeleiding op verschillende locaties of bij de leerling
thuis. Leiden-Noord, 31 leerlingen, basisonderwijs, groep 4 t/m 8, waarvan 2 met vergoeding
van €4 per les. *Spelling, rekenen, groep 7, €5-6
per les. *Rekenen, groep 8, €10,- per les. Voortgezet onderwijs: *Duits, 3gymnasium. *Nederlands,
Engels, brugklas vwo. *Duits, 2vmbo-tl. *Nederlands, Engels, brugklas havo-vwo. *Wiskunde,
Nederlands, 2vmbo-kader. *Rekenen, brugklas
havo-vwo, €5,- per les. * Nederlands, brugklas
havo. *Engels, Nederlands, 3havo. *Wis-, natuuren scheikunde, 3havo. *Wiskunde B, 4havo, €5-6
per les. *Economie, 5vwo. *Wiskunde, economie,
2havo. *Engels, 4vwo. *Nederlands, geschiedenis, 3havo. *Wiskunde, 4vmbo-tl. *Wiskunde,
3vwo. *Wis-, natuurkunde, 4havo. Leiden-Zuid,
17 leerlingen basisonderwijs groep 4 t/m 8.
Voortgezet onderwijs: *Twee leerlingen Engels,
brugklas vwo. *Wiskunde, Engels, geschiedenis,
4havo. *Biologie, Nederlands, wiskunde, brugklas mavo-havo. Onderwijswinkel, Driftstraat 77,
ma, wo en do 15-17u. Tel. 071-5214256. E-mail:
[email protected].
DUURZAAM BIJDRAGEN EN GOED BIJVER­
DIENEN? Vandebron is een duurzame start-up,
bezig met een revolutie op de energiemarkt.
Wij geloven dat mensen zelf kunnen bepalen hoe hun energie wordt opgewekt. Om dit
te bereiken zijn we nog op zoek naar mensen
die ons verhaal willen vertellen op straat, biomarkten en duurzame evenementen. Interesse?
Mail dan [email protected]
Stichting Move Leiden zoekt een projectcoördinator! Ben je ondernemend, hou je van
aanpakken en vind je het welzijn van je stad
belangrijk? Voor ons team in Leiden zoeken wij
een harde werker die enthousiast aan de slag gaat
met het opzetten van projecten waarin kinderen in Leiden samen met studenten ontdekken
hoe zij de wereld kunnen veranderen. Interesse?
Reageer! www.stichtingmove.com/vacature Maretjes-extra zijn bedoeld voor semi-commerciële instanties. De prijs voor een Maretjeextra is €23,– incl. BTW voor elke vijfendertig
woorden. U kunt deze advertenties uiterlijk
op de vrijdag vóór het verschijnen van Mare
opgeven bij Bureau van Vliet B.V., postbus 20,
2040 AA Zandvoort, telefoon 023-571 47 45.
E-mail: [email protected]
Academische Agenda
Prof.mr.dr. P.M. Schuyt zal op vrijdag 12 februari
een oratie houden bij de benoeming tot hoogleraar bij de faculteit Rechtsgeleerdheid met als
leeropdracht Sanctierecht en Straftoemeting.
Dhr. P.N. Kuiper hoopt op dinsdag 16 februari om
15.00 uur te promoveren tot doctor in de Geesteswetenschappen. De titel van het proefschrift is
‘The Early Dutch Sinologists’. Promotor is Prof.dr.
J.L. Blussé van Oud-Alblas.
Dhr. J.C.W. Gooren hoopt op dinsdag 16 februari om 16.15 uur te promoveren tot doctor in de
Rechtsgeleerdheid. De titel van het proefschrift
is ‘Een overheid op drift’. Promotoren zijn Prof.
dr.mr. L.M. Moerings en Prof.dr. R. Van Swaaningen (EUR).
Mw. D. van Embden hoopt op woensdag 17 februari om 16.15 uur te promoveren tot doctor in
de Geneeskunde. De titel van het proefschrift is
‘Facts and fiction in hip fracture treatment’. Promotor is Prof.dr. I.B. Schipper.
Dhr. K. Ma hoopt op donderdag 18 februari om
11.15 uur te promoveren tot doctor in de Sociale
Wetenschappen. De titel van het proefschrift is
‘Investigating self-representation with virtual
reality’. Promotor is Prof.dr. B. Hommel.
Mw. S.P.M. Welten hoopt op donderdag 18 februari om 13.45 uur te promoveren tot doctor in
de Geneeskunde. De titel van het proefschrift is
‘Tuning virus-specific T cell responses by costimulatory signals’. Promotoren zijn Prof.dr. C.J.M.
Melief en Prof.dr. F. Ossendorp.
Mw. M.L.C. Petrus hoopt op donderdag 18 februari om 15.00 uur te promoveren tot doctor in de
Wiskunde en Natuurwetenschappen. De titel van
het proefschrift is ‘Molecular characterization of
copper-dependent enzymes involved in Streptomyces morphology’. Promotor is Prof.dr. G.P. van
Wezel.
Dhr. W. van Gijn hoopt op donderdag 18 februari
om 16.15 uur te promoveren tot doctor in de Geneeskunde. De titel van het proefschrift is ‘Rectal
cancer: developments in multidisciplinary treatment, quality control and European collaboration’. Promotor is Prof.dr. C.J.H. van de Velde.
> Vervolg van de voorpagina
In een aflevering van het televisieprogramma Andere Tijden over de
seksuele moraal uit die tijd komt
pedofiel “Frans” aan het woord. Hij
werkte in de jaren zeventig op een
universiteit: ‘Ik zei gewoon dat ik
pedofiel was, dat gaf geen probleem.
Ik had foto’s van kinderen bij mijn
bureau hangen, niemand nam er
aanstoot aan. Dat moet je tegenwoordig denk ik niet meer doen.’
Gooren: ‘De maatschappij is
sindsdien enorm veranderd. Een
van de belangrijkste redenen is het
aantonen van vele misstanden. Seks
is vaak niet vrijheid-blijheid, werd
al snel duidelijk. Er kwamen extreme gevallen aan het licht, waarvan
Dutroux in de jaren negentig de bekendste was. Seks met een minderjarige werd gekoppeld aan het zijn
van een lustmoordenaar.’
De gruwelijke zaak rond Robert
M. deed de boosheid en de angst al
helemaal tot het kookpunt stijgen.
‘Ik vind echter dat de media een te
paniekerig beeld schetsen over de
gevaren van seksualiteit. Ouders
willen hun kinderen beschermen tegen de grote boze buitenwereld. Ze
slaan daarin soms door. De pedofiel
is een zondebok geworden en een
bliksemafleider voor allerlei kwalijke zaken. Het gaat ook vaak over
enge mannen die in de bosjes, of op
het internet, wachten op een slachtoffer: het stranger danger-idee.
‘Natuurlijk verdienen die zaken
aandacht. Maar heel veel criminologisch onderzoek toont aan dat
heel veel gevaar niet van buiten
komt, maar juist plaatsvindt binnen
gezinnen. In de media maar ook in
beleid gaat alle aandacht uit naar de
gevaarlijke seksuele zonderling. Zet
ook in op strategieën om kinderen
en jongeren seksueel weerbaarder
te maken.’
‘De pedofiel is een
zondebok geworden,
een bliksemafleider
voor kwalijke zaken’
Gooren ondertekende in 2014 een
open brief die in de Volkskrant werd
gepubliceerd waarin werd opgeroepen om ‘pedovereniging’ Martijn
niet te verbieden. ‘Ik ben het totaal
niet eens met hun doelstellingen.
Maar het verbieden van deze organisatie gaat in tegen de vrijheid van
meningsuiting. Het is heel frappant
dat een beweging die een andere
maatschappij voorstaat, wordt gedefinieerd als criminele organisatie.
In een open en gezonde democratie hebben mensen het recht om
bij elkaar te komen en ideeën uit te
wisselen. Verbieden is een zwaktebod, tenzij blijkt dat zo’n vereniging
kinderporno verspreidt, tips geeft
aan pedofielen of andere voorbereidingshandelingen verricht.’
Verder is het ook zo dat er sprake
van hypocrisie. ‘Kinderen worden
op een hele jonge leeftijd geseksualiseerd in onze westerse samenleving.
Dat wordt wel corporate pedofilia genoemd. Meisjes van dertien worden
in lolita-achtige poses afgebeeld in
reclames. We zijn allemaal medeplichtig aan het creëren van de tiener als seksueel begeerbaar ideaal.
Het meest schokkende voorbeeld
vind ik die beauty pageants voor
kleine kinderen in de Verenigde
Staten. Moeders die hun dochter
kleden alsof het jonge vrouwen
zijn, met make-up, hoge hakken en
sexy jurkjes. Die kinderen worden
op een heel oneigenlijke manier in
een seksuele pose gezet. Ze leren
verleidelijk in de camera te kijken.
Die ouders vinden dat vast schattig
en aandoenlijk, denk ik. Maar een
onschuldig meisje hoort zich niet op
een vampachtige manier te presenteren aan een jury. Ik vind het een
afzichtelijke praktijk.’
Maar dat is Amerika, zou je kunnen zeggen. Gooren: ‘Ik heb zelf
een dochter van vier. Als ik met
haar een speelgoedwinkel binnenloop, dan word je al gelijk geconfronteerd met make-upsets en dat
soort dingen. Je moet oppassen dat
je meisjes niet al heel jong een seksuele uitstraling geeft. Daar zijn ze
nog niet aan toe.’
DOOR VINCENT BONGERS
Moeite met d’s en t’s
Internet en sociale media hebben een nieuwe dimensie
aan zedenmisdrijven gegeven, zegt criminoloog Juul Gooren. ‘Het is soms net een rookgordijn. Het wordt justitie
niet makkelijk gemaakt.’
Dat blijkt vooral uit een zaak die Gooren optekent uit de mond
van een zedenrechercheur. Een man stuurt seksueel getinte
berichten naar scholieren. De politie komt op het spoor van het
adres van een van de slachtoffers.
Er blijkt inderdaad een minderjarig meisje te wonen. De
rechercheur gaat op bezoek en vraagt aan de vader van het
meisje hoe het met de taalvaardigheid van zijn dochter gesteld
is. Hij antwoordt dat ze moeite heeft met d’s en t’s.
Dat is een belangrijke aanwijzing, zegt de rechercheur, want
in de onderschepte chats staan juist géén taalfouten.
Op dat moment breekt de vader.
Hij geeft toe dat hij contact heeft met de verdachte. De reden: na zijn scheiding is hij al zijn sociaal contacten kwijtgeraakt. Hij zegt het opwindend te vinden om zich uit te geven
voor een jong meisje.
De rechercheur: ‘Dus: een 48-jarige boekhouder doet alsof
hij een meisje van een jaar of veertien is en zit te chatten met
een vijftigjarige man die zich uitgeeft voor een jongen van een
jaar of tweeëntwintig. Dat is internet.’
11 februari 2016 · Mare
9
Wetenschap
Geen idee hoe het werkt
Maar elektroshock helpt als medicijnen niet aanslaan
Katatonie-patiënten waarbij
medicijnen niet helpen, kunnen heel
veel baat hebben bij een behandeling met elektrische schokken.
‘Het is de enige psychiatrische
behandeling van voor de oorlog
die nu nog steeds gebruikt wordt.’
‘Van oudsher komt
katatonie vooral voor bij psychiatrische patiënten’, zegt Martijn van
Noorden, psychiater bij het Leids
Universitair Medisch Centrum: ‘Die
werden vroeger opgesloten in de
dolhuizen, de verre voorlopers van
onze psychiatrische ziekenhuizen.
Daar stonden ze vaak urenlang in
een oncomfortabele houding. Sinds
er medicijnen zijn, komt katatonie
minder voor en is het meestal subtieler van aard: repeterende bewegingen, napraten of iemands bewegingen spiegelen. Dat kan nog steeds
ernstig zijn: ik had laatst een patiënt
die met het bovenlijf vlak boven het
bed zweefde. Die deed dus urenlang
een buikspieroefening, omdat hij
niet kon ontspannen.
‘Katatonie is een syndroom; dat wil
zeggen dat we niet weten wat het veroorzaakt. Het is een verzameling van
neuropsychiatrische
symptomen.
Ernstige gevallen kunnen niet meer
bewegen, maar als je ze dan onderzoekt, is de functie van de spieren en
reflexen nog intact. Er zijn verschillende vormen, maar de ernstigste,
zogeheten maligne katatonie, is er
DOOR BART BRAUN
eentje waarbij je echt op moet letten. Die groep krijgt problemen met
spierverval, ademhaling, bloeddruk,
en moet behandeld worden op de intensive care.
‘Die behandeling bestaat in eerste
instantie uit benzodiazepinen, vooral Lorazepam. Dat zijn middelen
waar u en ik suf van worden, maar
katatonie-patiënten worden juist
alerter. Een normale dosering is een
halve milligram of één milligram,
maar deze mensen krijgen twee of
meer milligram, en dat elke twee uur.
Daar ga je normaal gesproken van in
coma, maar zij kunnen zo juist vrij
abrupt “ontwaken”: de ontregeling in
het brein is omkeerbaar.
‘Zo’n zeventig procent knapt op
die manier op. Voor de rest is elek-
troconvulsietherapie de volgende
behandelingsoptie. Ze worden dagelijks onder narcose gebracht om een
behandeling te krijgen. De toevallen
die je opwekt, beïnvloeden blijkbaar
de hersengebieden die betrokken
zijn bij de aanmaak van zenuwstofjes; de huishouding van die stoffen
is bij katatonie-patiënten verstoord.
Maar hoe het precies werkt, is on-
bekend. Bij het gebruik van elektroshockbehandelingen bij depressies
zijn we tien jaar verder en weten we
stukken meer, maar zelfs daar hebben we alleen hypotheses over het
werkingsmechanisme.
‘In een recent overzichtsartikel in
General Hospital Psychiatry zetten
we wat van onze casussen op een rijtje. Bijna iedereen wordt beter door
elektroconvulsietherapie, maar bij
één patiënt hebben we na 23 dagen
de behandeling gestaakt wegens onvoldoende effect. Als iemand katatonisch is, kan je niet de bijwerkingen
beoordelen. De behandeling veroorzaakt geheugenverlies, dus je kan er
niet eindeloos mee doorgaan.
‘De behandeling met elektrische
schokken heeft een slechte naam
gekregen, dankzij films als One flew
over the cuckoo’s nest. De toepassing
is echter altijd doorgegaan, omdat het
zo goed werkt. Het is de enige vooroorlogse behandeling die nog steeds
wordt gebruikt, zij het in aangepaste
vorm: met verdoving, spierverslappers en constante aandacht. Dat
we het nog steeds gebruiken, komt
doordat het een heel waardevolle
uitbreiding van het psychiatrisch arsenaal is. Niet alleen voor katatonie,
maar vooral ook voor depressies, al
dan niet in combinatie met psychoses. Vooral bij oudere patiënten die
veel verschillende klachten hebben,
is het vaak veiliger dan veel andere
behandelingen. Die mensen hebben
alle soorten pillen al gehad, zonder
dat ze opknappen. Bij deze aanpak
lukt dat ineens wel.’
Vierduizend dvd’s per minuut
Verstrengeld licht kan snel data overpompen, zonder luistervinken
Natuurkundige Wolfgang Löffler kan
viertallen met elkaar verstrengelde lichtdeeltjes maken. Dat maakt het mogelijk om
razendsnel geheime boodschappen uit te
wisselen met meer dan één persoon.
DOOR BART BRAUN Op de negende verdieping van
het Huygensgebouw werkt een kleine maar
toegewijde groep natuurkundigen, veelal in
het donker. Ze schroeven lasers vast op werkbanken, en proberen storingen uit hun detectoren of spatial light modulators te krijgen. Als
het een ècht goede dag is, als alle apparatuur
werkt en het rekenwerk dat ze eerder al deden
klopt, begrijpen ze ietsje beter hoe licht in elkaar zit, en hoe het werkt.
Als Mare langskomt, wijzen ze vriendelijk
de weg. ‘Ah ja, Wolfgangs paper in PRL. Mooi
werk!’ zeggen ze enthousiast. ‘Entanglement
op baanimpulsmoment van vier fotonen,
toch?’ De quantum-optici begrijpen prima
wat er gebeurt op hun afdeling. Dit artikel is
niet voor hen.
De rest van de universiteit heeft een iets
langere warming up nodig om hierover mee
te kunnen praten, en dus hakken we het probleem in kleine stukjes.
Wolfgang is de voornaam van dr. Wolfgang
Löffler, een Duitse onderzoeker die nu een
jaar of zeven in Nederland woont. PRL is kort
voor Physical Review Letters, de naam van het
wetenschappelijke vakblad waarin binnenkort
een artikel van Löffler verschijnt. Dat artikel
gaat over fotonen: lichtdeeltjes.
Lichtdeeltjes, andere elementaire deeltjes en
diverse héél erg kleine dingen laten zich zeer
goed beschrijven met een stelsel van wiskunde
vergelijkingen dat de quantummechanica heet.
Die quantummechanica doet allerlei voor-
spellingen
over de werkelijkheid die voor grote
mensen misschien wat raar
lijken, maar die keer op keer uitkomen. Eén van die voorspellingen is dat
deeltjes met elkaar verstrengeld kunnen zijn
– die entanglement, die Löfflers collega noemt.
Twee deeltjes kunnen, bijvoorbeeld als ze op
hetzelfde moment vrijkwamen, verbonden
zijn. De eigenschappen van de een en die van
de ander hangen dan samen met elkaar.
Het hoeven trouwens niet per se twee deeltjes te zijn. In het jaar 2000 verstrengelden
Amerikaanse onderzoekers vier deeltjes, en
inmiddels staat het record op veertien. Dus
waarom is dat viertal van Löffler dan nog het
vermelden waard?
Dat heeft te maken met een eigenschap die
licht kan hebben, die het baanimpulsmoment
heet. Impulsmoment is het natuurkundewoord voor de hoeveelheid draaiing die iets
heeft. Een biljartbal die om zijn as draait heeft
een impulsmoment, en eenzelfde bal die twee
keer zo snel om zijn as draait, heeft een twee
keer zo hoog impulsmoment. Stoot je een biljartbal met spineffect tegen een andere biljartbal, dan gaat die ook draaien. ‘Zo is het met het
baanimpulsmoment ook’, legt Löffler uit: ‘Al-
leen gaat het daarbij niet om een spin – draaien
om de as, net als de aarde. Maar om een orbit
– draaien in een baan, zoals de aarde om de
zon. Als je licht met een baanimpulsmoment
op heel kleine dingen laat vallen, gaan ze rondjes draaien.’
Licht is behalve een deeltje ook een golf, en
je kan het zogeheten golffront uittekenen. Als
je een steen in het water gooit, zien de golffronten eruit als cirkels rond je steen. Bij laserlicht, zonder baanimpulsmoment, ziet het
eruit als een rij vlakken, haaks op de richting
van de lichtstraal. Voor licht met een baanimpulsmoment zien de golffronten eruit als een
schroefdraad.
Meestal als natuurkundigen naar quantummechanische eigenschappen kijken, zijn
er maar twee opties. Een deeltje is wel of niet
vervallen, een spin is up of down, enzovoort.
Maar dat baanimpulsmoment heeft veel meer
opties: niet alleen kan de schroef linksom of
rechtsom draaien, maar ook met verschillende snelheden. De schroef kan ook meer of
minder richeltjes per centimeter hebben, net
als de schroeven in de bouwmarkt. Löffler:
‘Dit is de eerste keer dat een eigenschap van
een hogere dimensie verstrengeld is op meer
dan twee deeltjes.’
‘Dat betekent dat je met één foton veel meer
informatie kan verzenden’, legt Löffler uit. Licht gaat sowieso al met de
snelheid van het licht, maar door er
zo’n schroefslinger aan te geven, kan je
data nog sneller overpompen. In 2012 deden Californische onderzoekers dat met een
snelheid van 2.56 terabit per seconde. Dat
zijn zo’n vierduizend dvd’s per minuut - bijna
honderdduizend keer zo snel als een normale
wifi-verbinding.
Löffler maakte zijn vier verstrengelde fotonen door met een laser te schieten op een
bepaald kristal, kaliumtitanylfosfaat. Daarbij
ontstaan af en toe vier verstrengelde fotonen.
Hoe weet je nu of dat één viertal met elkaar
verstrengelde fotonen is, en niet twee paar?
‘Dat is de reden dat mijn Oostenrijkse collega
Beatrix Hiesmayr de eerste auteur is van ons
artikel, terwijl mijn collega Michiel de Dood
en ik al het labwerk hebben gedaan’, glimlacht
Löffler. ‘Haar theoretisch werk laat zien hoe
je het verschil kan bepalen.’ Die wiskunde is
meer iets voor Physical Review Letters dan voor
Mare. ‘Het is zo’, vat hij de conclusie samen.
Het verstrengelen van deeltjes is interessant
voor de zogeheten quantumcryptografie. Als
je een boodschap met verstrengelde deeltjes
verstuurt, kan je zien of er iemand stiekem
mee heeft geluisterd. Als je meer dan twee
deeltjes verstrengelt, kun je ineens met meer
dan één iemand anders tegelijk praten. Löffler: ‘Of controleren dat de andere twee niet
worden afgeluisterd.’
Zelf vindt hij het fotonenviertal vooral interessant omdat je het licht kan gebruiken om
metingen te doen aan allerlei quantumverschijnselen. ‘Als je met vier fotonen tegelijk
meet, gaat je resolutie met de vierde macht
omhoog. Er zijn heel veel van zulke processen
die nog nauwelijks bekend zijn, dus daar valt
nog veel te ontdekken.’
10 Mare · 11 februari 2016
English page
Screened by the regime
How undemocratic states influence academics
Yesterday, the court found
Eritrea-expert Mirjam van
Reisen not guilty of defamation
and slander. She is not the only
academic to be obstructed by the
regime she is researching. “I’m
supposedly planning a coupe.”
BY MARLEEN VAN WESEL “I received
dozens of organised, shocking accusations after every paper on human trafficking”, explains Mirjam
van Reisen, who was appointed
Professor of Computing for Society at the Leiden Centre of Data
Science (LCDS) this year. “I began
my research into human trafficking
in Sinai, particularly Eritreans, in
around 2010. At first, the reactions
were connected to our publications;
I only went to the police when the
messages were written in Tigrinya,
the language of Eritrea, and were no
longer accessible to me.”
“People in my network translated them for me: I was supposedly
planning a coupe. It wasn’t about my
research any more, but about loyalty
to the Eritrean regime”, Van Reisen
continues. But after making some
remarks about intimidation and
the influence of the regime through
supporters in the Netherlands, Van
Reisen found herself in court, defending herself in preliminary relief
proceedings against charges of defamation and slander.
“While a court case really takes it
out of you, it also reveals the dynamics of the long arm of Eritrea” –a long
arm extending to night-time chases
on the motorway and being called
“the murderer of Eritrea.” “Well, it
looks as if my research subject has
come to me. I feel challenged rather
than thwarted. Perhaps I could have
used more tact, but at least this case
is sparking an important political
debate.” Yesterday she was found
acquitted.
And she’s not the only professor to
feel an undemocratic state breathing
down her neck: university lecturer
Max Bader is a specialist on Russia
and Ukraine and often gives lectures,
particularly now, in the run-up to
the Ukraine referendum. “I notice
trolls in the audience, people who
work for the Russian embassy – often the same ones turn up. They disrupt the debate with their questions
and their attitude. It’s intimidating.
I don’t know if someone’s paying
them, but it’s a frequent occurrence.”
So far, he’s not been deterred. “I’m an
academic not a politician. I want to
help by sharing my knowledge, but
they give the impression that I represent the West.”
Erik-Jan Zürcher, a Professor of
Turkish Languages and Cultures, is
familiar with the phenomenon. “At a
talk on the Armenian genocide, the
guest speaker was asked questions
that had been distributed among
the audience on notes. It was clearly
pre-arranged.” They are online, too,
as Zürcher found out: “We were verbally abused on our department’s
Facebook page by people connected to the Turkish Nationalists. I
don’t have a Twitter account, but an
Erdoğan supporter has even created a fake account under my name
– luckily, he doesn’t have many followers.” Bader adds: “It’s been established that the Russian government
employs people to be active on the
forums and Facebook, but we’re
not sure which of them are paid.”
He doubts that the Russians follow
his academic work. “My research is
published in journals with a paywall
Propaganda art from North Korea: ‘I’ll never be able to visit while the current regime is in power.’
and is read by very few people – the
tragedy of science. But my name is
on a list, because sometimes I’m an
election observer in Russia.”
There’s no doubt that Professor
of Korea Studies Remco Breuker
is being watched by North Korea.
“I heard that a formal complaint
had been filed with the Ministry of
Foreign Affairs against me, with an
urgent request to put a stop to my
research.”
Breuker indicates around him in
the Arsenaal Building where Asian
Studies are concentrated in Leiden.
“I think everyone in this building
is under extreme pressure from all
sorts of nations, not just North Korea. But when it comes to violations
of human rights, I can’t look away
and hide behind my specialisation
in eleventh and twelfth century
Korea. That’s why I’m studying the
export of forced labourers. They are
hired out to companies in Poland
and other places in the EU as modern-day slaves. North Korea doesn’t
worry too much about academics,
but this research could affect the
regime’s income.”
East-Africa specialist Jan Abbink
at the Africa Studies Centre suspects
that he is being watched. “The Ministry of Foreign Affairs in Ethiopia
scans all academic research – but
I’m not a problem case.”
“We know we’re being watched
because we hear, on the grapevine,
what the Turkish embassy staff
say about us, but we haven’t been
confronted any direct government
intervention yet”, Zürcher says.
It’s a different story for academ-
ics working in Turkey. “More than
1,100 Turkish academics signed a
petition calling for an end to the
armed combat against the Kurds.
The reaction was harsh: a number of
people lost their jobs.” Hundreds of
researchers declared their support,
as did Zürcher. “We didn’t give an
opinion on the Kurdish issue, but
on freedom for academics and that
makes us vulnerable. We’ll find out
just how much trouble people are in
next year.”
“We know we are
being watched”
He’s more worried about Turkish
students who are graduating or doing a PhD at Leiden. “Two thirds of
our PhD students are Turkish and
to get a job at a Turkish university, they’ll need to have their Dutch
qualifications acknowledged by a
central agency. That wasn’t a problem until two years ago, when they
started ploughing through the dissertations and disqualifying people
without giving any reasons. They
have already refused to acknowledge
a Greek’s diploma – a man who did
his PhD here. He lost his job in Istanbul and had to leave the country
the next day. His dissertation was on
the Cyprus issue – that might have
had something to do with it: Turkey
does not acknowledge Cyprus.”
Petra Sijpesteijn, Professor of
Arabic Language and Culture, was
subject to government intervention
as a student. “In the mid-nineties, I
was doing research for my thesis in
Syria and shared a room on campus
with two Syrian girls. Once we had
become friends, one of them told me
she had been assigned to that room
to keep an eye on me and report on
me. Sometimes it was quite useful: if
you were on your way to a party for
international students and you’d forgotten the address, you could always
ask a man in black leather where the
foreign do was. And someone gave
me a tip: if you want to know who’s
watching you, drop your purse deliberately and someone would come
running after you.”
Nowadays, Sijpesteijn does not
face any intervention but she’s had
an Egyptian PhD student who
turned down a request to write an
article on the interaction between
Muslims and non-Muslims. “It’s not
a good topic if you want to get a job
at an Egyptian university later.”
“Once every so often, someone is
refused entrance to Russia and consequently you tend to avoid certain
subjects for your research. Some
countries are even no-go areas now:
Uzbekistan and Turkmenistan are
too dangerous to visit so we know
very little about them”, says Bader.
Van Reisen, who is also Professor
of International Social Responsibility at Tilburg, has never faced
as much obstruction as now. “In
Zimbabwe, which is also a difficult
country, I had plenty of freedom.”
Eritrea is refusing her entrance at
present. “They’re refusing it to the
UN, too. However, I’ve been before
and I still have contacts there, so I
know what’s going on.”
Researching a nation from the
outside provides a less complete
picture, says Abbink, who is still allowed into Ethiopia. “You have to be
cautious with explicitly censorious
research, but it’s three times as bad
in Eritrea or Rwanda. Nonetheless,
there are serious problems in Ethiopia and researchers should broach
them. I wouldn’t give up my research
because a country is too repressive;
I think you should keep the lines of
communication open.”
“I’m a negotiator by nature”, explains Remco Breuker. “But with
North Korea, it’s once bitten, twice
shy, so I’ve had to adjust my opinions.
People are still being sent to concentration camps and murdered in the
most horrific ways.” He invited the
poet Jang Jin-sung, a North-Korean
exile, to Leiden as a guest lecturer
last year. “He warned me that doing
so would mean I could never travel to North Korea again while that
regime was in power.” That did not
stop Breuker, however. In fact, he’s
never been to North Korea.
“Only to South Korea. They’d never let me into North Korea, particularly after that complaint.” Nonetheless, he’s been to considerably more
places than he ever thought possible
when he started his academic career.
“My dream was mainly to spend my
time in libraries. But whether we
want to or not, our findings mean
that we academics are also politically involved. I’ve never even seen the
ivory tower.”
11 februari 2016 · Mare
Cultuur
Agenda
Waarom doe je zoiets?
Cas Jansen speelt Edward Snowden
Acteur Cas Jansen wil de donkere kant van klokkenluider
Edward Snowden laten zien. ‘Hij was geen Mandela die
gevangen zat, maar hij had een huis, een baan, een
prima leven.’
het goed wat hij heeft gedaan. Maar hij heeft ook het leven
van andere mensen op het spel gezet. Ik vind de schending
van privacy niet shocking, je weet dat het gebeurt. En er
valt iets voor te zeggen dat bepaalde types in de gaten
worden gehouden. Maar ik heb er zelf niet echt een
mening over, we laten het aan het publiek over om
een mening te vormen over het onderwerp. We
houden het zo toegankelijk mogelijk.’
In Citizenfour is te zien hoe de klokkenluider
van Hongkong vlucht naar het duizenden kilometers verderop gelegen Moskou. Hoe los
je dit op in het theater? ‘We hebben een soort
digitaal decor. We gebruiken videobeelden
die achter ons op het toneel worden geprojecteerd. Tijdens de repetities keken we
YouTube-filmpjes van dingen waar Snowden mee te maken had. Ook de toespraak
die president Obama hield als reactie op
de onthullingen kwam voorbij. Obama
staat erom bekend dat hij altijd in control
is, maar nu was hij totaal de draad kwijt.
We besloten ter plekke het filmpje te verwerken in de voorstelling.’
Jansen vindt dat hij Snowden menselijk neerzet. ‘We tonen de persoon achter
hem, zo kan het publiek hem beter leren
kennen. Ik ga hem ook niet imiteren met
een snorretje en een brilletje ofzo. We weten natuurlijk al best veel van hem. Maar
waarom heeft hij het gedaan? Die vraag
blijft.’
DOOR MONICA PRELLER ‘Er is natuurlijk al een documentaire over Edward Snowden, maar die dient
vooral zijn ego. In onze theatervoorstelling laten wij ook zijn donkere kant zien’, zegt acteur
Cas Jansen. Het toneelstuk, dat vernoemd is
naar zijn hoofdpersoon, toont het leven van
Snowden tijdens het maken van Citizenfour,
de prijswinnende film van Laura Poitras.
Naast Myrthe Burger als Poitras en Simon
Heijmans als journalist Glenn Greenwald
speelt Jansen de hoofdrol. ‘Snowden is een
interessant figuur. Hij was geen Mandela
die gevangen zat, hij had een huis, een baan,
een prima leven. Hij was niet tevreden,
want hij werd steeds teleurgesteld, maar hij
had het ook niet slecht. Ik vraag me dan af:
waarom doet iemand zoiets?’
Film is niet hetzelfde als theater, legt de
acteur uit. ‘Een film is een verhaal zonder
emotie. Maar voor theatermakers is de emotionele kant juist heel belangrijk. Eén scène
waarin het echt hard tegen hard gaat, is die
waarin Snowden tegenover twee journalisten
staat. Ze vragen hem wat hem ertoe heeft gebracht om de geheime informatie van de NSA
naar buiten te brengen. Die scène laat heel goed
het conflict van zijn actie zien. Aan de ene kant
heeft hij aan iedereen laten zien wat geheime diensten allemaal doen met je gegevens, aan de andere
kant is door hem het leven van veel mensen in gevaar
gebracht.’
Zelf vindt Jansen Snowden geen held. ‘Enerzijds vind ik
Snowden (première) met Cas Jansen,
Myrthe Burger e.a
Leidse Schouwburg
Ma 15 feb, 20.15u, €11-31
Foto F.C. De Volle Bak
The good, the bad and the ugly
Documentaire over vluchtelingen in Calais
Een voorvertoning van de film
Calais - Welcome to the jungle is
maandag te zien bij Studium
Generale. Daarna willen de makers
‘de discussie aanwakkeren.’
‘Een Engelse
vrouw komt een paar keer per week
naar Calais, waar ze een bibliotheekje is begonnen in het vluchtelingenkamp’, vertelt videokunstenaar
Maaike Engels. ‘Super, want veel
vluchtelingen vervelen zich enorm.’
Het is te zien in de documentaire
Calais – Welcome to the Jungle, die
ze maakt met Teun Voeten, oorlogsfotograaf en promovendus aan
de Universiteit Leiden.
Bij Calais, in een illegaal tentendorp, bijgenaamd de Jungle, wachten nog altijd zo’n zesduizend vluchtelingen op een mogelijkheid om
Engeland te bereiken. Sinds september zijn ze er een keer of tien geweest
om te filmen, steeds drie dagen. ‘Het
aanbrengen van structuur en infrastructuur, zoals zo’n bibliotheekje of
het beter aansluiten van de continu
ontploffende gastankjes, helpt in elk
geval wel’, constateerde Engels. ‘Incidentele hulp niet, zoals met je autotje vol ingezamelde knuffels en truien daarheen rijden, zonder idee van
groepsdynamiek. Het lastige is dat
het aan de ene kant niet de bedoeling is dat zo’n verblijf een vaste vorm
krijgt, maar dat de situatie voor the
time being wel leefbaar moet zijn. En
dan zijn er ook nog hulpverleners die
vooral hun eigen doelen nastreven,
zoals een groep anarchisten, die de
DOOR MARLEEN VAN WESEL
11
vluchtelingen opjut tot geweld. De
vluchtelingen valse hoop bieden
vind ik ook heel kwalijk, hoewel
hulpverleners dat niet eens doorhebben. De grens tussen altruïsme
en egoïsme is heel dun.’
Behalve onder de hulpverleners,
toont de documentaire ook onder
de bewoners van Calais en de vluchtelingen in het kamp The good, the
bad and the ugly. Engels: ‘Er zijn Syriërs, de echte oorlogsvluchtelingen,
die daar liever helemaal niet zouden
zijn, maar ugly zijn bijvoorbeeld de
vluchtelingen die zonder enig plan
naar Engeland komen, zonder de
taal te spreken, maar die wel menen allerlei rechten te hebben. Die
fragmenten over zo’n sense of entitlement vielen slecht bij een eerdere voorvertoning in De Balie in
Amsterdam.’
Sindsdien is er meer materiaal
toegevoegd. Ook het filmpje van vorige maand, waarin Engels en Voeten werden aangevallen door een
groep vluchtelingen, en vervolgens
werden geholpen door een andere
groep vluchtelingen. Engels: ‘Daarover willen we in Leiden graag met
de zaal in gesprek. Het is absurd hoe
alle reacties uiteenliepen. Nieuwskoppen luidden bijvoorbeeld: “Immigranten helpen journalisten”,
maar ook: “Journalisten overvallen
door immigranten met groot mes.”’
‘We wakkeren graag een discussie aan met de zaal’, zegt Voeten. ‘In
september was je haast een zwijn
als je de foto van het verdronken
jongetje Aylan niet deelde. Na de
gebeurtenissen in Keulen is dat
helemaal omgeslagen. Het vluchte-
lingendebat is sterk gepolariseerd.’
In maart is er een screening in New
York. Dan moet de documentaire af
zijn. ‘We gaan nog naar Londen, iemand interviewen die erin geslaagd
is om de overtocht te maken’, vertelt
Engels. Voeten: ‘Een heel vriendelijke Syriër, die Engelse literatuur
wil studeren. Maaike hield contact,
ze zou de mogelijkheden voor een
studiebeurs uitzoeken. We hoorden
dat hij in Londen was aangekomen.’
Die kans wordt steeds kleiner.
Engels: ‘Vanaf december zagen
we sommige mensen de hoop een
beetje opgeven. De ingang rond
de Eurotunnel is onder water gezet. Vorige week zagen we groepjes
Franse overheidsmedewerkers door
het kamp lopen. Er vertrekken ook
steeds meer bussen naar de rest van
Frankrijk. Het is absurd: veel mensen hadden geen idee waarom ze zo
graag naar Engeland wilden, maar
het was wel een doel waaruit ze heel
veel kracht geput hebben. En dat
moeten ze nu loslaten.’
Studium Generale: Calais –
Welcome to the jungle
Voorvertoning & zaalgesprek, Kijkhuis, ma 15 februari, 19.00 uur, €7
FILM
TRIANON
The Revenant
dagelijks 14.30 + 18.00 + 21.30
Mannenharten 2
dagelijks 18.45
The Big Short
dagelijks 21.30
KIJKHUIS
The Danish Girl
do + za + ma + wo 15.45
do t/m zo, di + wo
Spotlight
vr + zo + di 16.00 do 18.15
vr za zo ma di wo 18.45 + 21.30
The Hateful Eight
dagelijks 21.00
Publieke werken
dagelijks 16.15
Welcome to the jungle
ma 19.00
Filmspecial: Japanese benshi
Kataoka Ichiro
do 21.00
LIDO
Deadpool
vr t/m wo 18.45 + 21.30
+ do (Men’s Night) 20.30
The 5th Wave
do + za + ma + wo 18.45 vr + zo + di 21.30
Fissa
vr + zo + di 18.45 do + za + ma + wo 21.30
Ride Along 2
do t/m ma + wo 21.30
Sneak Preview
di 21.30
The Choice
dagelijks 18.30
How to Be Single
dagelijks 18.30 + 21.30
LISFE Jan Švankmajer
za 13 februari 21.00 entree gratis
MUZIEK
BPLUSC
Lunchconcert piano
do 18 februari 12.45 €5
DE TWEE SPIEGHELS
Marina & Mikael
do 11 februari 21.00
Gijs Idema Quartet
vr 12 februari 21.00
Raul Santana Quartet
za 13 februari 16.00
Simon Rigter Quartet
zo 14 februari 16.00
Jamsessie o.l.v. Ewald Ebing
ma 15 februari 21.00
GEBR. DE NOBEL
Devon Allman
do 11 februari 20.00 €22,65
Six String Sessions
zo 14 februari 15.00 €13,50
Le1F
wo 17 februari 20.00 €12,50
PIETERSKERK
Scratch muziekdagen
11 t/m 14 februari 19.30 v.a. €13
HEATER
INS BLAU
Piano Etudes
do 11 februari 20.30 v.a. €16
In de wachtkamer van de liefde
za 13 februari 20.30 v.a. €13,50
Bastaard
ma 15 februari 20.30 v.a. €10
LEIDSE SCHOUWBURG
Snowden
zo 14 februari 20.15 v.a. €11
DIVERSEN
‘Veel mensen hadden geen idee waarom ze zo graag naar Engeland wilden, maar het was een doel waar ze kracht uit putten.’
Foto Teun Voeten
DIES
Signeersessie: De bekentenissen van
Petrus
za 13 februari v.a. 12.30, entree gratis
LWSK
Lezing: Water boven de aardatmosfeer
di 16 februari 20.00, entree gratis
KITLV
Seminar: Village head elections in Java
di 16 februari 15.30, entree gratis
MUSEUM VOLKENKUNDE
Tentoonstelling: De Boeddha –
Van levensverhaal tot inspiratiebron
t/m 14 augustus
SIEBOLDHUIS
Tentoonstelling: Fuji. Iconische berg
in beeld
t/m 6 maart
UNIVERSITEITSBIBLIOTHEEK
Tentoonstelling: Op reis met
Nieuwenkamp
t/m 17 mei
12
Mare · 11 februari 2016
Kamervragen
Column
Bukken
Foto Taco van der Eb
‘Kippen zijn heel knuffelbaar’
Hylke Brouwer (27, geschiedenis)
Huis: Oude Vest 167A
Grootte: 55 m2
Kost: €750 (min huursubsidie)
Is dat een goed idee, kippen op je
kamer?
‘Natuurlijk. Kippen zijn net zo gezellig als
een hond en heel knuffelbaar. Ik ben ermee opgegroeid. Mijn grootouders hadden altijd kippen op het erf, met tamme
kuikens. Ze bleven piepen tot ze mijn
gezicht zagen, superlief. Het zijn sociale
dieren. Ze maken gezellige geluidjes.’
Vinden je bovenburen dat ook?
‘Er zit nu geen volwassen haan bij. Als
ik die wel heb, wikkel ik hem voor het
slapen in een handdoek en leg ik hem
in de badkamer op de wasmachine. De
badkamer is een blinde ruimte, dus als
ik lekker ga slapen, doet de haan dat
ook. Ik houd bovendien Serama’s, het
Bandirah
kleinste kippenras ter wereld. Die kleine
haantjes maken een hoger geluid. Dat
draagt niet ver. Ik heb van de buren
nooit klachten gehad.’
Welke kip is de liefste?
‘Dat mag ik niet zeggen van mijn vriendin,
het fluctueert ook een beetje. Nou oké
dan: op dit moment Mopje. Ze is lekker fel,
maar je kunt haar wel corrigeren. Ze staat
open voor dominantie. Maar als ik dat zo
zeg, klink ik zeker als een gek typje.’
Ze hebben dus echt een eigen
karakter?
‘Ja. Mopje is een goede moederkip.
Frutje had bijvoorbeeld een keer eitjes
uitgebroed, maar had er opeens genoeg
van. Toen heeft Mopje ervoor gezorgd.
Ook Pia laat de eieren soms in de steek.
Ze is een beetje gehandicapt, bijziend
en ook psychisch niet helemaal in orde,
maar wel mooi en heel lief. Toch is ze
ook een beetje sneaky. Als andere kippen broeden, wil ze graag meedoen. Ze
jaagt de broedse kippen weg, maar laat
vervolgens de eieren doodgaan, omdat
ze bijvoorbeeld zo dom is om in het verkeerde broedhokje te gaan zitten.’
Hoe reageren mensen op je
kippenhobby?
‘Ik sta al snel bekend als “de jongen met
de kippen”, terwijl ik natuurlijk meer ben
dan dat. Maar kippen zijn gewoon heel
leuk. Elke week geven ze me tien kleine
eitjes. Die gebruik ik in de pannenkoeken. Ik bak ook mijn eigen brood. En ik
heb een volkstuin, daar ga ik dan op
mijn bakfietsje heen.’
Heeft je kamer ook nadelen?
‘Ik woon op het noorden en alleen aan de
voorkant zijn er ramen. Ik had een bon-
saicollectie, maar de boompjes zijn een
voor een gecrepeerd. Ik heb goed moeten
investeren in spiegels en lampen.’
Wat staat er nog meer in je kamer?
‘Ik verzamel bijzondere voorwerpen.
Deze sleutel komt uit het meest beruchte slavenfort van Ghana. Ik heb ook
baobab-vruchten en mahoniehout uit
Gambia, en zelf geoogste cacaobonen
uit Ghana. Daarnaast liggen gedroogde
mandarijntjes, dat vond ik er leuk uit zien.
In het bakje zit een grote spin. Die liep
hier rond en wordt nu gedoogd. Ik heb
ook een wijncollectie. Bij vlagen maak ik
het zelf. In de badkamer staat pompoenwijn te fermenteren. Ook bijzonder: een
tak waarmee ze in Afrika de kinderen
corrigerende tikken geven. Het samoeraizwaard kreeg ik van mijn vader.’
DOOR PETRA MEIJER
Voor studenten zonder kamer in
hun studentenstad, of voor degenen die graag nog zo vaak mogelijk
eten wat de pot bij mama en papa
schaft, is de studenten-ov een waar
godsgeschenk. Iedereen die buiten
zijn week- of weekend-ov heeft gereisd, weet dat een retourtje naar
een plaats buiten de Randstad dan
ineens een dure grap wordt.
Natuurlijk zijn we allemaal oud
en wijs genoeg om zelf in de gaten
te houden wat de houdbaarheidsdatum van het gratis reizen is, maar de
manier waarop de DUO onrechtmatig
gebruik wil terugdringen is wel erg
cru.
Stel dat je een half maandje niet
aan het opzeggen denkt, dan schuift
dat de DUO een kleine honderd euro.
Een half jaar kost je al snel de helft
van een jaartje collegegeld. Door de
ruim 120.000 studenten die in 2014
en 2015 zijn vergeten hun ov stop te
zetten, kan de overheid nu 56 miljoen euro binnenharken.
Deze heerlijk overdreven boetes
zijn ingesteld om vervoerders te compenseren voor de gemiste inkomsten.
Maar laten we eerlijk wezen, hoeveel
van die 120.000 studenten reisden er
nou zoveel dat vervoerders inderdaad per persoon per maand zo’n
tweehonderd euro misliepen?
Bovendien geschiedt het opzeggen, zoals eigenlijk alles dat ook
maar een beetje te maken heeft met
een ov-chipkaart, via een ontzettend
omslachtig idee. Je zou verwachten
dat zoiets met een simpele klik op
het wereldwijde web geregeld is,
maar nee! Pas na urenlang doorklikken in het DUO-doolhof kom je op de
juiste pagina uit. Vervolgens moet je
ook nog je pas in de gleuf van zo’n
geel kastje stoppen om te bevestigen
dat je echt niet meer gratis wil reizen.
Medelijden heeft minister Jet Bussemaker niet met de tienduizenden
studenten die te laat hun kaart stopzetten en daardoor honderden euro’s
aan boete moeten betalen.
Want: ‘Afgestudeerden zijn gewoon burgers, en die dienen gewoon
voor hun kaartje te betalen’, aldus
Jet. Uiteraard heeft ze gelijk, iemand
met een papiertje op zak behoort
niet meer tot de doelgroep. Maar met
deze straffe maatregelen moeten
niet de notoire zwartrijders voorover
bukken, maar de langstudeerders.
Ben je een langstudeerder die niet in
de stad van je studie woont? Dan ben
je dubbel genaaid.
En toch, nog steeds geen medelijden. Je mag van studenten namelijk
verwachten dat ze verantwoordelijk
genoeg zijn om zelf aan dit soort
dingen te denken, vindt Jet. Dat studenten er verantwoordelijk voor zijn
om aan hun eigen ontwikkeling te
werken, en derhalve doorstuderen,
daar denkt onze minister dan weer
niet aan.
DOOR ESHA METIARY