Transcript het hele artikel

Door drs. Tera Voorwinden-Hofman
In gesprek met conservator Tanja Kootte
“PROTESTANTISME
PROMINENT IN
CATHARIJNECONVENT”
“Het is uniek in de wereld:
een museum voor christelijke
kunst en cultuur waar
kunst wordt verzameld uit
alle christelijke tradities.”
Aan het woord is drs. T.G.
(Tanja) Kootte, J.G. van Oord
Jzn.-conservator voor het
Nederlands Protestantisme van
museum Catharijneconvent
in Utrecht.
Kootte zet zich in om de protestant-
Na zijn vroegtijdige overlijden in
se geschiedenis van Nederland pro-
2012 besloot zijn familie dit speciale
minent in beeld te brengen in het
conservatorschap voort te zetten.
museum. Zo is ze onder meer bezig
Met deze ‘bijzondere leerstoel’ heeft
met de voorbereidingen voor een
het Catharijneconvent in Nederland
tentoonstelling over 500 jaar Refor-
een primeur.”
matie in Nederland die in het najaar
kunst is geen evangelisatie-instituut
om met haar in gesprek te gaan over
en ook Kootte werkt er niet om te
haar werk op één van de mooiste
evangeliseren. “Je kunt echter wel
locaties van Utrecht.
laten zien wat kunstenaars inspi-
Al ruim 25 jaar beijvert Kootte
weer inspireren. Daarbij resoneren
Catharijneconvent het protestantse
de eigen traditie en de eigen voor-
erfgoed van de Lage Landen voor het
keuren altijd mee. Zo heb ik de pro-
voetlicht te brengen. Per 1 april 2011
testantse objecten een prominen-
doet ze dat als J.G. van Oord Jzn.-con-
tere plaats gegeven in het museum.
servator voor het Nederlands Protes-
Voordat de nieuwe Catharinazaal in
tantisme. Kootte: “Een ruimhartige
het najaar van 2014 werd ingericht,
schenking van de heer J.G. van Oord
kregen de bezoekers deze voorwer-
maakte het mogelijk om een conser-
pen pas te zien aan het einde van
vator vrij te maken die zich volledig
de route door het museum, als ze
richtte op het protestantse erfgoed
eigenlijk aan kofie toe waren.”
Van Oord vond dat het protes-
4
PROTESTANTS NEDERLAND
reerde en daarmee de kijker ook
zich om als conservator van het
binnen de collectie.
Tanja Kootte
Een museum voor christelijke
2017 van start gaat. Reden genoeg
“Nu is er al een deel van de protestantse collectie te zien in de
tantse gezicht van het museum nog
eerste ruimte die de bezoeker na
wat meer uit de verf mocht komen.
de ontvangstruimte betreedt. Deze
want het is in dit museum echt een
pré als je thuis bent in de Bijbel.”
Het Catharijneconvent heeft weliswaar lange tijd een rooms imago
gehad, maar een uitsluitend roomse
santenkraam is het nooit geweest,
benadrukt Kootte: “In de jaren zeventig werden de bezittingen van
drie kerkelijke musea (Aartsbisschoppelijk Museum, Bisschoppelijk
Museum Haarlem en het Oud-Katholiek Museum) ondergebracht
bij de nieuw opgerichte Stichting
Het Catharijneconvent. Onder deze
Stichting vielen ook de collectie van
de Stichting Protestantse Kerkelijke
Kunst en de collectie Rijksmuseum
Het Catharijneconvent, waarin de
kunstwerken die eigendom waren
van het Rijk waren ondergebracht.”
De brede en de smalle weg.
ruimte is terughoudend ingericht en
zien en in 2014 was ze verantwoor-
Ongedeelde geschiedenis
heeft als thema ‘Tweeduizend jaar
delijk voor de expositie ‘Thuis in de
“Deze verzamelingen, met elk een
christendom.’ Een beeld van ‘Chris-
Bijbel. Oude meesters, grote verha-
eigen inventaris, werden onderge-
tus op de koude steen’ is blikvanger,
len’. Voor komend najaar staat er
bracht in het nieuwe Rijksmuseum
de navolging van Christus in kerk,
een tentoonstelling op stapel met
Het Catharijneconvent (sinds 1995
klooster en privé staat er centraal.”
als thema ‘de Heilige Schrift’. “We
verzelfstandigd onder de naam Mu-
belichten dit onderwerp dan vanuit
seum Catharijneconvent), dat op 9
onder meer de twee stenen tafelen
de joodse, christelijke en islamiti-
juni 1979 zijn deuren opende. Muse-
(‘Terug naar het Woord’) trekt de
sche tradities. Deze godsdiensten
um Catharijneconvent heeft dus een
aandacht, evenals een schilderij van
zijn immers alle drie tradities van
uitgebreide verzameling bijzondere
Laurence Neter (1600-1639) dat ‘de
het boek. In samenwerking met het
(kunst)historische objecten waarin
brede en de smalle weg’ verbeeldt.
Joods Historisch Museum in Am-
vanaf het begin ook protestants erf-
Kootte: “Het aardige van dit schilde-
sterdam en het Wereldmuseum in
goed een plek heeft. Dat was zelfs
rij is dat je bij de afgebeelde paren
Rotterdam gaan we op zoek naar
een voorwaarde voor het verkrijgen
steeds ziet dat de vrouw de man
mooie objecten.”
van subsidie.”
Ook een anoniem schilderij met
Kootte hoopt dat steeds meer
De (vaste) collectie geeft een
wandelen. Op de smalle weg lopen
protestanten de weg naar het mu-
beeld van de christelijke kunst- en
de mannen voorop, op de brede de
seum aan de Lange Nieuwstraat 38
cultuurgeschiedenis van Nederland
vrouwen.”
weten te vinden. “De belangstelling
vanaf de vroege middeleeuwen
voor kunst en cultuur bij jongeren
tot de 21 eeuw. Rijk geïllustreerde
uit orthodox-gereformeerde kring
handschriften, boekbanden versierd
neemt in ieder geval toe. Ook komt
met edelstenen, rijk bewerkte beel-
Vorig jaar richtte de conservator
het steeds vaker voor dat een stagi-
den, bijzondere schilderijen, altaar-
twee gangen in met schilderijen
air uit die kring zich meldt. Ik geef
stukken, kerkelijke kleding en aller-
waarop Bijbelse taferelen zijn te
zo’n stagiair dan graag een plek,
hande voorwerpen in goud en zilver
verleidt om de brede weg te be-
Heilige Schrift
No.1 | Januari 2016
5
zijn er te bewonderen. Kootte: “We
rollen de inhouden van de christelijke tradities in het museum breed
uit. Wat betreft de middeleeuwse
objecten is de christelijke geschiedenis ongedeeld, die zijn daarmee
ook onderdeel van de protestantse
geschiedenis.”
Trots is Kootte op de nieuwste
protestantse aanwinst, een prachtig
portret van de bekende negentiende-eeuwse predikant Hermann
Friedrich Kohlbrugge (1803-1875),
afkomstig uit het bezit van de nazaten van de Kohlbruggefamilie De
Liagre Böhl. Kootte: “Kohlbrugge liet
het maken ter gelegenheid van zijn
vijftigste verjaardag. Ik heb mijn
best gedaan om het hier te krijgen,
want ik vind dat het hier hoort.”
“De familie Kohlbrugge woonde
Jezus en de overspelige vrouw (Joh.8)
in de onmiddellijke nabijheid van
het Catharijneconvent (Zuilenstraat). Kohlbrugge is hier in goed
vertaling verspreidden zich snel in
matiseerd met taferelen van de ge-
gezelschap: vroede voorvaderen
de Lage Landen. Het is daarbij ver-
schiedenis van Jezus en de overspe-
als Gisbertus Voetius (1589 -1676),
bazingwekkend hoeveel portretten
lige vrouw uit Joh. 8. Een Antwerps
die wel preekte in de naastgelegen
er van Luther in omloop waren.”
schilderij met dit tafereel uit 1565
Catharijnekathedraal, en Johannes
“Luther was een echte media-
Uytenbogaart (1557-1644), die in dit
priester, hij wist hoe hij de moderne
ook in de Lage Landen bekend werd.
pand rondliep en er vergaderingen
media moest bespelen en als geen
Ook de paus als antichrist kom je
voorzat ‘hangen’ eveneens in dit
ander besefte hij de kracht van het
vaak tegen. Spot was en is een doel-
museum. Potestantse voormannen
gedrukte woord en van het beeld. Zo
treffend middel om een boodschap
lieten zich overigens ook veelvuldig
is er een pamlet dat hem toont als
over te dragen.”
portretteren.”
de tweede Elia. Met de tentoonstel-
“Ook als de gereformeerde tradi-
ling wil ik laten zien in wat voor een
tie zich nestelt in Nederland blijft
wereld Luther leefde, wat er in zijn
Luther in ieder geval in de kunst
tijd aan de hand was en hoe zijn
zeker meedoen. Op veel beeldmate-
De tentoonstelling ‘500 jaar Re-
ideeën door de boekdrukkunst wer-
riaal staat hij er vaak bij als de man
formatie in Nederland’ vult nu al
den verspreid.”
met wie het allemaal begon.”
Icoon
een groot deel van de agenda van
6
laat zien hoe zo’n luthers thema
Niet alleen in gedrukte werken,
Kootte: ”Op deze tentoonstelling
maar ook in de schilderkunst in
wil ik Luther neerzetten als icoon
de Lage Landen zie je volgens de
van de Reformatie in ons land. In de
Utrechtse conservator veel van
Nederlanden heeft weliswaar het
Luthers ideeën terug. “Neem bij-
calvinisme wortel geschoten, maar
voorbeeld het thema ‘genade’. Dat
ook Luther had hier veel invloed.
werd in de tijd van de Reformatie
Zijn preken, pamletten en Bijbel-
door schilders regelmatig gethe-
PROTESTANTS NEDERLAND