Transcript Leidinggeven - Werk & Studie

Master SEN: Specialisatie Leidinggeven
Algemeen
Als leidinggevende in de schoolorganisatie bent u een belangrijke functionaris die niet alleen leiding geeft aan de
school en het schoolteam, maar tevens een schakelplek bezet in de samenwerking met bestuur,
samenwerkingsverband, jeugdzorg en buurt. Een schaker op vele borden. U houdt zich bezig met beheer en
planning, met veranderingen en geeft leiding aan een lerende organisatie, waarbij u de teamleden, de
schoolbevolking en andere betrokkenen laat zien vanuit welke principes en overtuigingen u werkt aan het bereiken
van de schooldoelen. U bent een communicator met een stevige achtergrond en ambities en een duidelijke mening
over het omgaan met leerlingen met specifieke ondersteuningsbehoeften in school, samenwerkingsverband en
onderwijs.
Voor wie
De specialisatie Leidinggeven is bestemd voor iedereen die een leidinggevende rol in de school wil vervullen.
Vanaf 2017 is registratie voor leidinggevenden in het onderwijs bij het schoolleidersregister (SLR) verplicht.
Het Seminarium voor Orthopedagogiek vraagt in het cursusjaar 2015-2016 accreditatie aan om te worden
toegelaten tot het Schoolleidersregister. Zodra die toelating een feit is, komt u bij het SLR met vijftien studiepunten
die u in specifieke op schoolleiders gerichte modules behaalt, in aanmerking voor de registratie Basisbekwaam.
Met dertig studiepunten geldt de registratie Vakbekwaam. U volgt binnen de opleiding zes specifieke modules
gericht op schoolleiderstaken. Als u ook uw Praktijkgericht Onderzoek (15 EC) louter richt op schoolleiderstaken
komt u in aanmerking voor het diploma Master SEN, specialisatie leidinggeven.
De opbouw*
De opleiding is opgebouwd rond een Praktijkgericht Onderzoek (15 EC), een Kritische reflectie (5 EC) en acht
verschillende inhoudelijke modules (5 EC) met de modules Educational Needs en Communicatie als vertrekpunt.
Onderstaande modules zijn specifiek gericht op Leidinggeven:
Onderwijseenheden
Studiepunten
(European credits)
Leren van innoveren
5
Organisatie en beheer
5
Leidinggeven aan samenwerkende teams
5
De lerende organisatie
5
Persoonlijk leiderschap
5
Omgaan met eisen van de omgeving
5
*De volgorde van deze modules kan binnen het rooster gewijzigd worden.
Versie januari 2016
Beschrijving van de onderwijseenheden
Praktijkgericht Onderzoek
U verricht een praktijkgericht onderzoek naar een onderwijskundig of pedagogisch aspect van de wijze waarop in
uw eigen praktijk wordt omgegaan met verschillen in gedrag. Uw onderzoek levert zo een wezenlijke bijdrage aan
de kwaliteit van opvoeding en onderwijs binnen uw eigen school.
Educational needs
Deze module vormt de start van de opleiding. Deze module is bedoeld om u een theoretisch en praktisch kader te
bieden voor het traject dat voor u ligt. De aandacht voor hulp aan leerlingen waarbij leren en ontwikkelen niet
vanzelf gaat is voortdurend aan verandering onderhevig. Zo kunt u als professional in het reguliere onderwijs niet
meer om passend onderwijs heen en hebt u, meer dan tot nu toe, te maken met leerlingen die extra aandacht
vragen. Tegelijkertijd zien uw collega's in het speciaal onderwijs, het speciaal voortgezet onderwijs en mbo zich
gesteld voor nieuwe uitdagingen bij hun werk met leerlingen met vaak zeer complexe ondersteuningsvragen.
Voor alle professionals geldt dat zij, ieder vanuit de eigen discipline, op talloze momenten keuzen moeten maken
ten behoeve van het welzijn van deze leerlingen.
Het is van belang dat dit gebeurt vanuit een grondige doordenking van de plaats en de positie van deze leerlingen,
nu en in de toekomst. Orthopedagogiek is bij uitstek de wetenschap die professionals hierbij kan helpen.
Het is de wetenschap die zich richt op leerlingen in problematische onderwijs-, leer- en opvoedingssituaties.
U bestudeert wat de betekenis is van de orthopedagogiek en welke verschillende stromingen en opvattingen
daarover van de afgelopen eeuw een rol speelden. Orthopedagogiek is een handelingswetenschap, die opvoeders
en leraren perspectief biedt om hun handelingsverlegenheid op te heffen en weer perspectief te bieden aan de
betrokkenen. U bestudeert de meest recente publicaties op het gebied van handelingsgericht werken en passend
onderwijs en u gaat na hoe handelingsgericht u werkt in uw onderwijssetting. U bestudeert theorie en
praktijktoepassingen over de oplossingsgerichte benadering (Cauffman & van Dijk, 2009) in het onderwijs en gaat in
gesprek met leerlingen en collega’s. In deze module wordt u uitgedaagd uw impliciete ideeën over orthopedagogisch
denken en handelen te expliciteren.
Communicatie
In uw beroep komt u in contact met vele en diverse gesprekspartners: leerlingen, collega’s en ouders. U verhoudt
zich tot deze gesprekspartners in verschillende systemen of groepen: de leerling, de klassengroep, het team en de
dynamische driehoek tussen leerling, ouder en leraar. Het kennen en kunnen hanteren van gespreksstructuren en
-technieken en het kiezen van de juiste interactiestijl zijn daarbij van belang. In deze module wordt daarom aandacht
besteed aan uw persoonlijke communicatiestijl en op welke wijze u die effectief kunt inzetten in contact met de
ander.
Leren van innoveren
In deze module verdiept u zich in de onderwerpen: Schoolcultuur en schoolstructuur, veranderingsprocessen, het
omgaan met weerstanden en kiezen en toepassen van interventies.
In de onderwijs-werkomgeving zijn zowel bestuur als leidinggevende en leerkracht betrokken in een continu proces
van innoveren. Innovaties, groot en klein, volgen elkaar snel op, de tijds- en werkdruk lijkt alleen maar toe te nemen,
vaak spelen er verschillende innovatietrajecten tegelijkertijd. Taken van schoolleiders en leerkrachten veranderen
bovendien sneller door nieuwe inzichten (gepersonaliseerd onderwijs), beleidswijzigingen (passend onderwijs) en
technologische ontwikkelingen (gebruik tablets en smartphones).
Versie januari 2016
De onderwerpen in deze module zijn divers. Zo wordt er wordt aandacht besteed aan de schoolstructuur, maar ook
aan de schoolcultuur met haar ‘eigen aardigheden’. Een belangrijk onderdeel is het leren omgaan met weerstanden
tijdens veranderingsprocessen. U verwerft kennis van veranderingsprocessen en het toepassen en uitvoeren ervan.
Veranderingsprocessen kenmerken zich enerzijds doordat een lineair proces wordt doorlopen en anderzijds doordat
het een cyclisch proces is (zoals bijvoorbeeld in de PDCA-cirkel). Onderwijsinnovaties kunnen vastlopen wanneer het
de leidinggevenden ontbreekt aan kennis van veranderingsprocessen en transformaties, gewenste interventies en
het inschatten van de weerstand of mate van betrokkenheid van de teamleden. Aansluitend bij de aanbevolen
veranderliteratuur wordt u uitgedaagd om de relevante verandertheorie op te nemen in de voorgenomen
veranderingen en geschikt te maken voor implementatie in de eigen schoolpraktijk.
Organisatie en beheer
In deze module verdiept u zich in de onderwerpen: Strategisch beleidsplan, Governance, goed bestuur en goed
onderwijs, Kwaliteitsbeleid en kwaliteitszorg en Integraal personeelsbeleid en Financieel beleid.
Deze vier onderwerpen, die nauw met elkaar verbonden zijn, worden nader belicht vanuit het actuele
begrippenkader en de gangbare, theoretische constructen.
Bij de aansturing gaat het erom dat:
 geïntegreerd gestuurd wordt op output, en dat duidelijk is wat de gewenste onderwijsopbrengsten en de
maatschappelijke effecten zijn;
 de middelen op het gebied van personeel, organisatie, informatie en financiën op een samenhangende
manier ingezet worden om de doelen van de organisatie te realiseren;
 medewerkers zodanig gemotiveerd worden, dat ze optimaal bijdragen aan de doelrealisatie van de
organisatie;
 taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden zo gedelegeerd worden dat er laag in de organisatie
voldoende regelmogelijkheden zijn voor medewerkers om resultaatgericht te kunnen werken;
 een gedeelde verantwoordelijkheid gerealiseerd wordt, als het gaat om het nakomen van afspraken rond
de uitvoering van de strategische doelen van de organisatie.
Leidinggeven aan samenwerkende teams
In deze module verdiept u zich in de onderwerpen Systeemdenken, Groepsdynamische processen en
Kennismanagement.
Werken binnen een schoolorganisatie vraagt om samenwerking tussen mensen. Het is van belang om in die
samenwerking patronen te herkennen. Deze bestaan vaak onafhankelijk van de inhoud van veranderingen. In de
module wordt aandacht besteed aan: systeemdenken, groepsdynamische processen en teamcoaching, en
kennismanagement.
Kenmerkend voor het systeemdenken is dat we bij veranderingsprocessen proberen om de verschijnselen in
samenhang met elkaar te zien. We koppelen het systeemdenken specifiek aan groepsdynamische processen binnen
het team.
Teamcoaching is bewustwording van collectieve patronen in gedrag en denken, teamcoaching draagt daar aan bij
door de groep ‘in beweging’ te brengen. Teamcoaching is er op gericht om een ieder zicht te geven op hoe en wat er
gebeurt in de communicatie, en daarbij:
 een ieder verantwoordelijk te houden voor zijn/haar inbreng in de hier-en-nu-situatie;
 de onderliggende denkpatronen te ontdekken en in beweging te zetten;
 gezamenlijke nieuwe, gewenste ervaringen op te doen;
 een groep in een volgende fase op een hoger ontwikkelingsniveau te krijgen;
 te zorgen dat de groepsleden afstemming en openheid gaan waarderen als iets waar ze beter van worden.
Versie januari 2016
Kennismanagement is een derde onderwerp in de module ‘Leidinggeven aan samenwerkende teams’. Passend
onderwijs stelt hoge eisen op het gebied van kennisdeling en samenwerking rond leerlingen met specifieke
hulpvragen. Aan de orde komen vormen van samenwerking en kennisdeling die mensen in staat stellen om van hun
werkplek een leerplek te maken.
De lerende organisatie
In deze module wordt nader ingegaan op de theorie over professionele ruimte, professionele leergemeenschappen
en leernetwerken.
Binnen een lerende organisatie vormen de leraren een gemeenschap in het leren. Georganiseerd communiceren
over zowel individueel als collectief leren faciliteert het vormen van deze professionele leergemeenschappen.
Samen leren vormt daarmee een onderdeel van de cultuur van de organisatie. Bij professionele
leergemeenschappen speelt de schoolleider in op het eigen verbeteringsstreven van lerende groepen in de
schoolorganisatie. De verantwoordelijkheid voor professionele verbetering komt bij de professional in de klas, in zijn
eigen professionele ruimte. De schoolleider creëert het klimaat waarin deze ruimte zo optimaal mogelijk geboden
wordt. Op deze wijze kunnen de professionals tot duurzaam leren komen en heeft de schoolleider een cruciale
positie in het leren van zijn medewerkers. De module wordt afgesloten met het maken van een
professionaliseringsplan voor de eigen organisatie.
Persoonlijk leiderschap
De complexe, dynamische en snel veranderende omgeving vraagt om onderwijsprofessionals die zich kunnen
aanpassen en tegelijkertijd hun eigen antwoorden kunnen vinden voor verschillende situaties en dilemma’s. Mensen
die zelf richting geven aan de invulling van hun leven en hun werk. Investeren in persoonlijk leiderschap is daarin een
‘must’. Maar waar gaat het dan om?
In deze module verdiept u zich in de onderwerpen:
1. de persoon achter de schoolleider (wie ben ik?);
2. mijn visie en ambitie (wat wil ik?);
3. mijn leiderschapsvaardigheden (wat wil ik en hoe realiseer ik dat?).
De kern van persoonlijk leiderschap is verantwoordelijkheid nemen, bewustwording en proactief zijn. Dit betekent
dat onderwijsprofessionals in staat zijn om de eigen doelen te realiseren samen met de omgeving, inzetten op daaden denkkracht en het optimale halen uit de eigen talenten en passies.
We omschrijven persoonlijk leiderschap als de toestand waarin de onderwijsprofessional directe invloed heeft op
het werk, zijn werk als zinvol ervaart; een onvoorwaardelijk geloof heeft in eigen kunnen; en zichzelf volledig
verantwoordelijk houdt voor het resultaat van het zijn werk. Het gaat om zingeving, inspiratie en zelfactualisatie.
Omgaan met de eisen van de omgeving
In deze module komen de volgende onderwerpen aan de orde: Druk van buiten en invloed op anderen uitgedrukt in
een krachtenveldanalyse, een belanghebbenden-inventarisatiekaart, (inter)-nationale ontwikkelingen en trends, met
name op maatschappelijk en onderwijs-wetgevend gebied.
Doel van deze module is het inzicht krijgen in twee componenten die van invloed zijn op de rolneming van de
leidinggevende, namelijk “druk” en “invloed”. Om inzicht te krijgen in de diverse belangen wordt gebruik gemaakt
van een krachtenveld-analyse en een belanghebbenden- inventarisatiekaart. Binnen het onderwijs spelen
wederzijdse beïnvloeding tussen scholen aan de ene kant en de overheid, gemeenten, samenwerkingsverbanden,
inspectie, ouders en diverse organisaties aan de andere kant een grote rol. Die beïnvloeding kan sterk zijn of juist
wat meer op de achtergrond. Feit is dat er een voortdurende wisselwerking plaatsvindt die haar weerslag heeft op
Versie januari 2016
de dagelijkse praktijk in en van de school c.q. de onderwijsgevenden en de leerlingen. De invloeden van
veranderingen in de (inter-)nationale samenleving, politiek en economie zijn een punt van beschouwing.
Kritische reflectie
De kritische reflectie levert een overall beeld op van hetgeen tijdens de opleiding voor uw competentieontwikkeling
van belang is geweest. De belangrijkste toetsstenen zijn de eindkwalificaties. U reflecteert kritisch op het 'waarom'
van de keuzes die u maakte en het effect van die keuzes op uw onderwijspraktijk en op uw persoonlijke groei als
professional.
Eindkwalificaties
Alle specialisaties die leiden tot het diploma 'Master Special Educational Needs', richten zich op drie domeinen van
eindkwalificaties:
A. Eindkwalificaties die betrekking hebben op het werken met en voor leerlingen, met aandacht voor:
Leer- en leefomgeving, begeleiding van leerlingen, de leraar als persoon.
B. Eindkwalificaties die betrekking hebben op het werken in en voor de organisatie, met aandacht voor:
schoolontwikkeling, begeleiding van collega’s, kenniscirculatie, de leraar als participant in de verandering.
C. Eindkwalificaties die betrekking hebben op het professioneel handelen en beroepsontwikkeling, met aandacht
voor: Onderzoekende houding, maatschappelijk besef, reflectie en ontwikkeling.
Beoordeling van uw prestatie
Van toekomstige hbo-masters verwachten we enerzijds een hoog niveau in de omgang met probleemgerichte
theorieën, en anderzijds diepgaande reflectie op eigen vaardigheden, overtuigingen, waarden en kernkwaliteiten.
Het leerteam is hierbij een belangrijke sparringpartner. Bij elk module laat u aan de hand van producten zien op
welke wijze de inhouden verwerkt zijn. We beoordelen uw prestaties aan de hand van criteria die bij elke module
vermeld staan. De inhouden van de beoordeling staan in directe relatie tot de hierboven beschreven
eindkwalificaties. Medestudenten en personen uit het werkveld kunnen betrokken worden bij de beoordeling.
Vooraf zijn hierover met u afspraken gemaakt.
Digitaal portfolio U werkt vanaf het begin van de opleiding met een digitaal, ontwikkelingsgericht portfolio. Dit is een
digitale map waarin u gedurende uw opleiding uw studiemateriaal verzamelt en zo uw ontwikkeling tot Master
Special Educational Needs beschrijft en verantwoordt.
Bronnen
De kennisbank van deze opleiding bevat een veelheid aan actuele bronnen: de literatuurlijst die gekoppeld is aan de
verschillende onderwerpen met daarnaast veel digitale data en verwijzingen. Per onderwerp wordt aangegeven
welke eindkwalificaties en welke onderliggende competenties van belang zijn. U laat zien dat u kennis gebruikt als
gereedschap bij het oplossen van praktijkproblemen.
Sleutelwoorden
Leidinggevende, planning, innoveren, lerende organisatie, onderwijsbehoeften in school, samenwerkingsverband,
persoonlijk leiderschap, lerende organisatie.
Meer info
Bezoek onze informatiebijeenkomsten of neem contact op met de regiokantoren. Kijk voor meer informatie op
www.seminarium.hu.nl
Versie januari 2016