Transcript Oude straatboom als kameel in de woestijn

De boom en waterhuishouding: nieuwe inzichten en consequenties vooÍ de
praktijk
Oude straatboom
Hoewel experts menen dat de waterhuishouding van
bomen voldoende onderzocht is, is nog veel onduidelijk
op het gebied van waterbalans en waterverdeling in de
boom. Sinds enkele jaren is de waterhuishouding bij
bomen één van de zwaartepunten in het onderzoek van
de afdeling bosbotanie in Tharandt (bij Dresden in
Duitsland). Tot nu toe heeft dat de volgende belangrijke
resu ltaten opgeleverd.
Desondanks waren de bomen na drie jaar nog in leven. Weliswaar
vertoonden ze naaldverlies van de oudste naaldjaargangen, een dui-
delijk afnemende scheutlengte en een extreme dennenappelontwikkeling op de vegetatieve scheuten, maar ze bleven in leven.
Uit dit onderzoek is ook gebleken, dat het watertransport door het
xyleem, na een lange periode van droogtestress, een sterk dagafhankelijk verloop vertoont. ln de voormiddag vindt dan veel transport
plaats, waarna 's middags een tijdsvertraging en sapstroomafname
optreedt vanuit het midden van de kroon naar de stambasis. ln deze
fase wordt het stamreservoir steeds meer leeggehaald. Na het sluiten van de stomata vroeg op de dag, wordt dit reservoir in de loop
van de nacht slechts gedeeltelijk aangevuld. De sapstroom neemt
Jaanntrucrn IN TAKKEN BEpERKEN wATERTRANspoRT
Dejaargrenzen in de takken (jaarringen) vormen barrières en beperken hierdoor het watertransport door de takken. Als voorbeeld worden beuken beschreven, die lijden aan droogtestress. Als gevolg hiervan maakt de boom veel jonge scheuten aan, die echter door de bar-
daarbij van dag tot dag af.
rière vormende jaarringen vrij snel weer verdorren. Het vreemde is
dat de boom zichzelf op deze wijze in een (negatieve) vicieuze cirkel
ma noeuvreert.
Re
mrt
ou t or lt.l rE'vAsrE' R E1ATI E wo RTE L- K RooN D E E L
Om de relatie tussen wortel en kroondeel te onderzoeken is een
proefgedaan bijjonge essen en eiken tot 5 m hoogte, waarvan 3o tot
5oT" van de wortels is weggehaald. Een vervolgtest werd gedaan
door een afgezaagde wortel een kleuroplossing te laten opzuigen.
Hierbij werd bij haast alle bomen vastgesteld dat de kleuroplossing
zich over het algemeen niet precies vanuit de behandelde wortel
door het (theoretisch hieraan gerelateerde) kroondeel verspreidde
(zie fig.r). Enkel bij ringporige bladverliezende boomsoorten bestaat
(wellicht) een directe relatie tussen één enkele hoofdwortel en een
kroondeel. Bij verspreidporige bomen en naaldbomen is de relatie
met één specifiek kroondeel niet zo duidelijk.
Oru
e wATE RG E tE I DE N D oppE RVTAK-B LADoppE RVLAK
Tussen de hoeveelheid spinthout op de doorsnede van de stam en de
bladoppervlakte (biomassa) bestaat een sterke, soort-afhankelijke
relatie.
Sram als WATERRESERVot R, H ET'KAMEET-EFFEcr'
Voor verspreidporige bladverliezende loofbomen en coniferen func-
tioneert de stam, naarmate de boom ouder wordt, steeds meer als
waterreservoir. Dit kan in droge periodes van levensbelang zijn.
lndien noodzakelijk kan door radiaal transport het water uit het
binnenste deel van het spinthout naar het buitenste, actieve deel
Fig.r. Het verloop van een veríoplossing in een eik na infiltratie van een
hoofdwortel. (De stamdoorsnede is in acht sectoren verdeeld, elk groen
getransporteerd worden. Hierdoor
r
balkje
betekent ro% verkleuring van de sector).
komt het beschikbaar voor de boom.
Boonn
grÍ{ur
2
DAUW EN REGEN vrA
BTADEREN
Bladeren zijn in staat direct door hun
bladoppervlakte water op te nemen.
Dit betreft in het bijzonder naalden en
bladeren van bladverliezende bomen.
Zo kunnen zij gebruik maken van dauw
en korte regenbuien in droge periodes.
Dit fenomeen is onder andere bekend
geworden door jarenlange proeven
tttttltut
llttt
I ttttltatrt
ttltt
ltlltttttt
lraat
tttttatatl
ttrrtaftrr
ttttt
tttttrtttt
ttltlttttt
ltltt
ttttt
tttttttttt
ttt!atlttt
tltttatrra
atttatrlfr
tatrr
I ltttttttlt
!
met ca. 4o-jarige fijnsparren, die in of
op de bodem geen wáter ter beschikking kregen. Al het regenwater werd
met plastic zeilen afgevangen voordat
het de bodem bereikte en de wortels
i
werden afgeschermd van de grondwa-
I
tersta nd*.
,1
-f
tttlt
)
I
{
pagina
Q, t1utntl1(r
t7
llLtlnttt :AAl
kn,urtnulblad L,oor-ri,' 1(r-lrrg Przrllrst'rrtrr.lt BoLtrnr'.r-:o]gr'r-s
als kameel in de woestijn
Grvolcrn vooR DE PRAKTTJK
Bomen hebben diverse mogelijkheden om droogtestress te overleven. Bij toenemende ouderdom van een boom wordt onder meer de
functie van de stam als waterreservoir van steeds groter belang.
Tevens maakt de nauwe soortspecifíeke relatie tussen de hoeveelBron:
heid spinthout en bladmassa (bladoppervlakte) duidelijk dat iedere
verandering in één van deze parameters onvermijdelijk een uitwerking heeft op de andere.
Roloff, A., M. Rothe et al. (zooo). Der Baum-Wasserhaushalt- neue
Erkerntnisse und Konsequenzeh Íiir die Praxis, in:
Jahrbuch der Baumpflege zooo, 55-65.
Nu duidelijk is, dat bomen direct door hun blad of naalden water
- Om het watertransport en -verbruik in een boom te meten
kunnen opnemen, kan in droogtestressperioden een bewatering van
de kroon zinvoller zijn dan een bewatering van de bewortelde ruimte,
-
vooral bij een (deels) afgedekte boomspiegel. Bij een kroonbesproeiing is ook relatief minder water nodig. Om effectief te zijn
moet de bewatering overigens 's avonds of zeer vroeg in de morgen
-
plaatsvi nden.
Veroníca van Amerongen
is gebruik
gemaakt van verschillende soorten apparatuur:
De waterstroom in de stam is met Cranier-sensoren gemeten. Hierbij
wordt uit het verschil in temperatuur tussen twee op verschillende plaatsen in de boom aangebrachte sensoren (waarvan er één verhit wordt) de
sa pstroomsnelheid vastgesteld.
De spinthoutoppervlakte is met de computer-tomograaf berekend.
De CO: en HzO-gasuitwisseling is met het minicuvetten'systeem gemeten.
Het lvaterpotentieel is met de Scholander-drukkamer gemeten.
Het osmotische potentieel is met osmometers in het laboratorium
gerreter.
-
tax o7z 5o6 Sq75
,.
De
turgor is uit het waterpotentieel en osmotische potentieel berekend.
advertentíe
Regio Dealersr
Rienties Tuin & Park
vid Avert Handelsonderneming
Baarlo
Buitenhof & Vervaet B.V.
Biervliet
Van
Bergen op Zoom
wijk & Co.
's-Graveland
Hardegarijp
Hooghiemstra BV.
B. v/d Meij de Bie & Zn.
Ian Breider
Hoofddorp
Hoorn
Houtem.
Frissen Tuin & Park B.V.
I{EIVERffi
Voor meer Comfort,
I(waliteit & Bewegingsvrijheid
kverbaar in de maten
S,
M, L en EL
Dubbel uitgevoerd,
vrii bewegend ophangpunt
kn'itrttrtlltlatl
.
Harnasvolgens EN 8r3 & EN 358
.
ExÍa breed leren rugpand gevuld
met schuimkunststof
r,octr dt: )<rírtg Prakl.is(rd1d(: BL\onltlr,r':(rlgcrs
Gebr. Bonenkamp B.V.
K. Vos & Zn.
Takman B.V.
Ilsselstein
M. Daemen handelsonderneming
Gebr. Períors BV.
Posterholt
Van Breda Tuingereedschap Centrum
Reeuwijk
Wassingmaat B.V.
G.A. v/d Waal B.V.
Renkum
v/d Avert Handelsonderneming
Roosendaal
Brandsma V.O.F.
Spanga
)oh. Vos Capelle B.V.
Mangnus & v/d Heijden
Sprang Capelle
Marechal Groentechniek B.V.
Gebr. Perfors B.V.
Tiel
Voorhout
Gebr. Stoop B.V.
Lecoba T.H.O.
Waarland
I(laaswaal
Ommen
Purmerend
fudderkerk
Steenbergen
Wintelre
ntttnnttr
t6
zomer 2oo.1
pagina
!