Transcript Alders - Het Interactieve Brein

Workshop:
Het Autonome Zenuwstelsel
verbinding tussen lichaam en geest
Onderdeel van het Symposium
‘Het interactieve brein’
22 oktober 2010
Paul Naarding & Judith Alders
Inhoud
•
•
•
•
•
•
Inleiding
ANS: anatomie & fysiologie
Psychopathologie
Interventies: de stand van zaken
HeartMath
Conclusie, Discussie en evaluatie
Het Autonome Zenuwstelsel:
Inleiding:
Autonome Zenuwstelsel (ANS)NS
• Homeostase & allostase
• Gedrag: doel gericht en
aanpassingsvermogen
• Parasympaticus: rust en herstel
• Sympaticus: actie bij gevaar
Het Autonome Zenuwstelsel:
Inleiding:
Autonome Zenuwstelsel (ANS)NS
Een gezond ANS:
-flexibel (met name door para)
-voorkomen van energieverlies
Dus:
(langdurig)
para ↓ + sympa ↑ = (psycho)pathologie
↑ ↑ para = gezondheid
Anatomie & fysiologie
•
•
•
•
Talrijke regelprocessen
Motorische en sensorische functie
Centrale feedback
Aansturing door para & sympa:
– Dualistisch
– Tegelijk actief
– Niet voor alle organen hetzelfde
ANS: ingewikkeld samenspel
• Centrale aansturing: verschillende
hersenstructuren, neurotransmitters,
hormonen
• Sensorische informatie uit de periferie
• Geconditioneerde processen
• Cognitieve processen
• Genetische aanleg
• Feedback vanuit de viscera
Central Autonomic Network (CAN)
• Hypothalamus (coördinator homeostase)
• Mediale prefrontale cortex (remming sympa)
•
•
•
•
•
•
•
Amygdala (geconditioneerde angst)
Hippocampus (geheugen)
Cingulate cortex
Insulaire cortex
Tractus Nucleus Solitarius (NTS)
Parabrachiale nucleus
Periaquaductale stof.
Hypothalamus
•
•
•
•
•
•
Coördinator homeostase/allostase
Paraventriculaire nuclei (‘master’)
Mediaal: homeostase, voortplant
Dorsomediaal: stress
Lateraal: gedrag en vagus
Zona incerta: arousal, beweging
Amygdala
• Oude structuur; meerdere reciproke
verbindingen
• Snelle reactie bij gevaar
• Angst (conditionering)
• Amygdala als cardiovasculair
centrum
• Relatie met mediale prefrontale
cortex punt van onderzoek
Mediale prefrontale cortex
•
•
•
•
Deel van de cortex (=nieuwer)
Remming van (o.a.) amygdala
Sociale factoren
Links-rechts verschillen
– Links: postieve gevoelens, ↑ para
– Rechts: negatieve gevoelens, ↑ sympa
Hippocampus
•
•
•
•
Belangrijk t.a.v. geheugen
Helpt bij focussen bij bv angst
Gevoelig voor schade
Belangrijk bij aanleren van alternatief
(emotioneel) gedrag
Anterior cingulate cortex
• Cognitieve en affectieve processen
• Directe projectie op amygdala, PAG,
hersenstam
• Speelt een rol bij affectieve deel van
emoties
Insula
• Affectieve kleuring aan sensorische info
• Verschillende efferente en afferente
verbindingen met verschillende ANS
spelers
• Activatie van insula: hogere RR en HR
Tractus nucleus solitarius (NTS)
• Dorsale deel van de medulla
• Ontvangt viscerale info
• Reflexen
Parabrachiale nucleus
• Dorsale deel van de medulla
• Ontvangt & zendt naar periferie en
output naar centraal
Periaquaductale
grijze stof (PAG)
• Betrokken bij pijn en RR/HR
Vb andere gebieden (niet in ‘CAN’, wel
ANS)
• Locus coeruleus
• cerebellum
Hart Ritme Variabiliteit (HRV)
Definitie:
De veranderlijkheid van het hartritme;
vertragingen en versnellingen, m.n.
aangestuurd door ANS
Polyvagale theorie -Porges
Polyvagale theorie
Depressie, angst en HRV
• Rottenberg et al:
onderzoeksresultaten vallen tegen.
• Geldt voor oud én jong
• Mogelijke oorzaken voor zwakke
effectsize en inconsistentie
–Slechte controle covariaten
–Gebruik van verschillende
parameters
Factoren van invloed op de HRV
•
•
•
•
•
•
•
Leeftijd
Geslacht HRV ↑ mannen (tot +/- 50 jaar).
Lichamelijke activiteit
Roken, alcohol, obesitas
Somatiek
Genetische verschillen
Medicijnen (antidepressiva!) (Licht et al)
Valt ANS te beïnvloeden?
Yoga en Mindfullness
• Richten van aandacht op sensorische
gewaarwordingen
• Acceptatie
• Netto: verbetering van remming op
arousal systeem(?)
Valt ANS te beïnvloeden?
Nervus Vagus Stimulatie (NVS)
• Toevalsbevinding bij behandeling van
epilepsie:↓depressie
• Veelbelovend, maar niet voldoende
bewezen effectief
Valt ANS te beïnvloeden?
Biofeedback: met de ‘freeze framer’
(heartmath)
Doel: bereiken van ‘hart coherentie’
Valt ANS te beïnvloeden?
Hoe bereik je hartcoherentie ??
Heart-Lock-In techniek
• 1. Zoek een rustige plek, sluit je ogen en probeer te
ontspannen;
• 2. Breng je aandacht van je denken in je hoofd naar het
hartgebied. Stel je voor dat je langzaam door je hart
ademt, voor 10 of 15 seconden.
• 3. Herinner je een liefdevol gevoel dat je hebt over jezelf
of iemand anders, of een gevoel van waardering of iets
positiefs in je leven. Probeer 5 tot 15 minuten bij dat
gevoel te blijven;
• 4. Stuur dat gevoel wat je ervaart van liefde, waardering
of positiviteit op een vriendelijke, zachtaardige wijze naar
jezelf of anderen;
• 5. Als het denken-in-je-hoofd hier tussendoor komt, breng
je focus dan terug naar het gebied in en rondom je hart.
Als de energie te intens voelt of geblokkeerd wordt,
probeer dan een zachtheid in en rond het hart te voelen
en ontspan;
• 6. Schrijf als je klaar bent, alle intuïtieve gevoelens of
gedachten op die in je opkomen, zodat deze behulpzaam
kunnen zijn om naar deze gevoelens te handelen.
Cut-Thru techniek
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Wees je ervan bewust hoe je je voelt ten aanzien van een
onderwerp dat aan de orde is op dit moment.
Focus op je hart en het gebied rondom je hart en je solar plexis.
Adem rustig 5 seconden in en 5 seconden uit door dit gebied en
doe dit met een intentie van liefde en waardering.
Ga hiermee door tot je het gevoel hebt dat je je op het
hartgebied kunt blijven focussen.
Kijk dan naar je probleem, alsof het om iemand anders gaat die
het probleem ervaart. Ervaar jezelf als een observator van jezelf.
Blijf in neutraliteit, in je rationele, volwassen hart.
Laat stukje bij beetje het probleem ontspannen in de compassie
van je hart. Elke keer wanneer de emotie het overneemt en
emotionele gedachten in je opkomen, ga je terug naar het gebied
van je hart en wacht tot je weer rustig door je hart heen ademt, 5
seconden in en 5 seconden uit, en de (boze, angstige of
verdrietige) gedachten verdwijnen. Ga dan weer door. Onthoud
dat het niet het probleem zelf is dat zoveel energie kost, maar het
belang dat je hecht aan het probleem. Na er zoveel mogelijk
belang uit weggehaald te hebben, vraag je vanuit het diepst van
je hart oprecht om adequate begeleiding en inzicht. Als je geen
antwoord krijgt, zoek dan naar iets wat je een poosje kunt
waarderen
Of “gewoon” ontspannen…..
Evaluatie & Discussie
Referenties
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
Andersson, S & Finset, F. (1998). Heart Rate and Skin Conductance Reactivity to brief Psychological Stress in Brain-injured patients. Journal of
Psychosomatic Research, Vol. 44, No. 6, pp. 645–656.
Beekwilder JP & Beems T (2010) Overview of the Clinical Applications of Vagus Nerve Stimulation. J Clin Neurophysiol;27: 130–138.
Benarroch EE. (1993). The central autonomic network: functional organisation, dysfunction, and perspective. Mayo clinic proceedings; 68(10); 9881001.
Berntson G.G., Norman, G.J. , Hawkly L.C.. & Cacioppo J.T. (2008). Cardiac autonomic balance versus cardiac regulatory capacity. Psychophysiology,
45 (2008), 643–652
Bob, P. Susta,M, Gregusova A. & Jasova, D. (2009) Dissociation, cognitive conflict and nonlinear patterns of heart rate dynamics in patients with
unipolar depression. Progress in Neuro-Psychopharmacology & Biological Psychiatry 33 ;141–145.
Critchley HD, Corfield DR et al (2000). Cerebral correlates of autonomic cardiovascular arousal: a functional neuroimaging investigation in humans.
Journal of Physiology : 523.1, 259—270
Cummings, J.L. (2007). Frontal-Subcortical Circuits and Human Behavior. Dialogues Clin Neurosci.;9(2):141-51. Review
Devinsky O, Morrell MJ, Vogt BA (1995). Contributions of anterior cingulate cortex to behaviour. Brain;118:279-306.
Jindal D.R., Vasko R.C., Jennings J.R. Fasiczka,A.L., Thase, M.E. & Reynolds C.F. (2008) Heart Rate Variability in Depressed Elderly. Am J Geriatr
Psychiatry 16:11, November 2008
Karavidas MK, Lehrer PM, Vaschillo E et al (2007). Preliminary Results of an Open Label Study of Heart Rate Variability Biofeedback for the Treatment
of Major Depression. Appl Psychophysiol Biofeedback 32:19–30
Kooy, K.G., Hout van H.P.J., Marwijk van H.W. J. Haan de M., Stehouwer C.D.H. and Beekman A.T.F. (2006) Differences in heart rate variability
between depressed and non-depressed elderly. Int J Geriatr Psychiatry ; 21: 147–150.
Levy, R. & Dubois, B. (2006). Apathy and the Functional Anatomy of the Prefrontal Cortex--Basal Ganglia Circuits. Cerebral Cortex;16:916--928
Meersman, de R.E. & Stein, P.K. (2006)Vagal Modulation and aging. Biological Psychology 2006 (74) 165-73.
Napadow V., Dhond R. et al (2008). Brain Correlates of Autonomic Modulation: Combining Heart Rate Variability with fMRI. Neuroimage 42(1): 169–
177.
Nelissen, M. (2008). De brein machine: de biologische wortels van emoties en gevoelens, een darwinistische kijk. Lannoo.
Licht, CMM, Geus, de EJC, Zitman, FG, Hoogendijk, WJG, Dyck, van R, Penninx, WJH (2008). Association between major depressive disorder and heart
rate variability in the netherlands study of depression and anxiety (NESDA). Archives of general psychiatry; 65(12); 1358-1367.
Pereira EA, Lu G, Wang S, Schweder PM, Hyam JA, Stein JF, Paterson DJ, Aziz TZ, Green AL (2010). Ventral periaqueductal grey stimulation alters
heart rate variability in humans with chronic . Exp Neurol; 223(2):574-81.
Porges, W.S. (2007) The polyvagal perspective. Biological Psychology 74;116–143
Robinson, R.J., Spalletta,G., Jorge, R.E., Bassi, A. Colivicchi, F., Ripa, A. & Caltagirone, C. (2008). Decreased Heart Rate Variability is Associated with
Poststroke Depression. Am J Geriatr Psychiatry; 16:11.
Rottenberg, J. (2007). Cardiac vagal control in depression: A critical analysis. Biological Psychology 74; 200–211.
Siepmann M, Aykac V et al (2008). Pilot Study on the Effects of Heart Rate Variability Biofeedback in Patients with Depression and in Healthy
Subjects. Appl Psychophysiol Biofeedback 33:195–201
Thayler, J.F. & Brosschot, J.F. (2005) Psychosomatics and Psychopathology: looking up and down from the brain. Psychoneuroendocrinology (30),
1050-1058
Thayer JF, Hansen AL, Saus-Rose E, Johnsen BH. (2009) Heart rate variability, prefrontal neural function, and cognitive performance: the
neurovisceral integration perspective on self-regulation, adaptation and health. Ann Behav Med;37(2):141-53.