Transcript Brede School in Vlaanderen en Brussel

Brede School in
Vlaanderen en Brussel
De Europaschool
De Europaschool in Genk is een multiculturele school
die gelegen is in een kansarme buurt.  van de
kinderen op school is van Turkse of Marokkaanse
oorsprong. Ze groeien op in een thuisomgeving die
taalarm is, zowel voor het Nederlands als voor hun
eigen taal. Ze hebben vaak een beperkte belevingswereld. Veel ouders hebben zelf weinig schoolervaring. Ze hebben vaak onvoldoende zicht op zinvolle
vrijetijdsbesteding, zijn weinig vertrouwd met goed
educatief materiaal en komen soms moeizaam tot interactie met hun kinderen. Hun woningen zijn klein,
waardoor sommige kleuters elke dag uren stilzitten
en computerspelletjes spelen of naar televisie kijken.
Omwille van deze problematiek vinden we de ondersteuning van de ouders en de gelijkgerichtheid tussen
de ouders en de school enorm belangrijk voor de opvoeding, de totale ontwikkeling, de schoolloopbaan
en de integratie van de kinderen. We ervaren een
grote bezorgdheid van de ouders als het om hun kinderen gaat. Wanneer ze deelnemen aan programma’s
die door de school zijn georganiseerd, stellen we vast
dat hun betrokkenheid bij de school toeneemt.
Bindingen
Daarom spant de school zich maximaal in om de
ouders meer en beter te betrekken bij het onderwijs
en de opvoeding van hun kinderen. Dat
doen we uiteraard niet alleen. De
school gaat bindingen aan
met de wijk, met het ont-
wikkelingsgebeuren in de wijk en met buitenschoolse
partners. Zo maken we deel uit van de werkgroep
‘Koldertof’ waarin verschillende partners (de school,
de onderwijsondersteunende diensten van de stad
Genk, de dienst wijkontwikkeling, de jeugdwerking,
het CLB, het schoolopbouwwerk, de opvoedingswinkel,...) duurzaam samenwerken. Deze samenwerking werd opgestart omdat er gedeelde signalen en
zorgen waren over het opgroeien, de kansen en het
gedrag van kinderen, de relaties tussen kinderen
van verschillende leeftijdsgroepen en tussen ouders,
jonge volwassenen en senioren in de wijk. Sinds september  werken we met dit netwerk ook aan een
proefproject: ‘Brede School’.
Het ‘School-wij’-project
Sinds vorig schooljaar worden er op woensdagnamiddag activiteiten voor de kleuters en hun ouders georganiseerd. Dit project noemen we ‘School-wij’. Twee
kleuterjuffen voorzien twee keer per maand leuke
activiteiten. De ouders voeren samen met hun kleuters activiteiten uit in groepjes. Het aanbod varieert
telkens, zodat de ouders een duidelijk zicht krijgen
op educatieve materialen en activiteiten. Ouders en
kleuters ervaren en ontdekken zo samen heel wat
mogelijkheden. Er staat van alles op het programma,
onder meer vingerverven, spelen in water en zand,
gezelschapsspelen, spelen met klei, samen puzzelen,
een kleuterpoppenkast, knutselen, poppen wassen,
bewegingsspelletjes en dans.
Mama’s en papa’s krijgen via dit samenspel opvoedingsondersteuning van de kleuterleidster, de ouders
en het kind. Er worden ideeën aangereikt om ook
thuis op een zinvolle educatieve en interactieve manier met de kinderen om te gaan. De kleuters krijgen
door deze activiteiten meer en betere aandacht van
hun ouders. Via deze activiteiten bevorderen we niet
enkel de interactie tussen ouders en kinderen maar
er wordt ook gewerkt aan de eigen of de Nederlandse
taal, de sociaal-emotionele en de motorische ontwik-
Elena
“Ik ga een
prinses zijn en
een babypoesje
hebben.”
PROJECT: BREDE SCHOOL
Zeventien proefprojecten Brede School
Sinds het schooljaar - volgt het Steunpunt GOK
gedurende drie schooljaren zeventien proefprojecten Brede
School op. De bedoeling hiervan is om succesfactoren en
valkuilen voor de uitbouw van een Brede School in kaart te
brengen. Op basis van wat er in de proefprojecten gebeurt,
ontwikkelen we praktijkfiches rond thema’s, zoals de opstart
van een Brede School, de coördinatie van een Brede School,
samenwerking en netwerkvorming in een Brede School,....
Deze thema’s kun je raadplegen op onze website.
De ervaringen met de projecten inspireren ons ook om beleidsaanbevelingen te formuleren rond Brede School in Vlaanderen en Brussel.
19
Kleuters & ik Jrg. / – -
ol-activiteiten
o
h
c
S
e
d
e
r
B
e
d
n
“Door verschille rempel tussen de ouders
wordt de d
laagd.”
en de school ver
PROJECT: BREDE SCHOOL
Memory met juf Elke, Mohamed en zijn mama
Mohamed is tweeënhalf jaar oud. Hij zit met zijn mama aan
tafel met memorykaarten. Mohamed legt de kaartjes op een
rijtje. Mama vindt het vervelend dat Mohamed niet volgens de
spelregels speelt. Mama weet niet hoe ze haar zoon de spelregels moet aanleren.
Juf Elke geeft de mama van Mohamed een aantal tips, ze begeleidt de mama en Mohamed stap voor stap en verwoordt
daarbij wat ze doet. Ze geeft aan dat het belangrijk is om handelingen te verwoorden: “Ik neem een kaartje, nu neem jij een
kaartje. Waar denk je dat er eenzelfde kaartje ligt?” Na enkele
minuten speelt Mohamed het memoryspel fijn samen met zijn
mama. Hun betrokkenheid is hoog en mama verwoordt de
handelingen die worden uitgevoerd. Ze stelt vragen aan Mohamed en komt zo tot interactie met haar kind. De volgende dag
vraagt de mama aan juf Elke waar ze het memoryspel heeft
gekocht. Ze wil het thuis ook spelen, samen met haar zoontje.
Ali en zijn papa spelen met het mozaïekspel
Papa zit samen met Ali (drie jaar) aan tafel. Het mozaïekspel
dat ze spelen verloopt niet zo vlot. “Zoek dat kleurtje”, herhaalt papa steeds. Ali weet niet wat hij moet doen. Hij kijkt
zijn papa vragend aan. Juf Marina geeft het spel een stimulans.
Ze reikt de papa van Ali een aantal alternatieve opdrachten
aan: “Zoek dezelfde kleur” of “Zoek een rood, groen,... blokje”.
Je kunt ook vragen: “Waar is er nog een rood blokje”? Of je
kunt zeggen: “Neem nog een gele blok”.
Juf Marina zorgt ervoor dat Ali bij ieder klein stapje positief
bevestigd wordt. “Goed zo”, “Flink Ali”,... Ali ervaart succes en
is zo meer gemotiveerd en meer betrokken. Naarmate dat het
spel vordert, geeft juf Marina het woord aan de vader van Ali.
Hij stelt goede vragen en let erop dat hij goede opdrachten
geeft. Vader en zoon genieten samen van het spel, Ali glundert
omdat hij al de opdrachten kan uitvoeren en papa is fier op
zijn flinke zoon.
Sander
“Ik word later
fotograaf, zoals
mijn papa nu.”
keling. De sociale competenties van de kinderen vergroten
al spelend en de ouders leren elkaar
beter kennen. Ze wisselen hun ideeën en
ervaringen uit in verband met ‘kleuters opvoeden’.
We vergroten zo het contact tussen de verschillende
bewoners van de wijk. We merken dat de drempel
tussen ouders en school verlaagd wordt en dat ouders gemakkelijker over de problemen praten die ze
ervaren bij de opvoeding van hun kinderen.
Het project is geïnspireerd op ‘Speel-wij’, een project
van de opvoedingswinkel voor ouders en hun kinderen tot drie jaar. We wisselen geregeld ervaringen en
kennis uit met de opvoedingswinkel. Al naargelang
de weersomstandigheden gaan de activiteiten buiten of binnen door. Vorig schooljaar werd de kleuterspeelplaats in het kader van dit project volledig
vernieuwd. Er kwam een nieuwe zandbak, een prachtige trein, een brandweerwagen, een paar wippen en
een veilig tapijt van boomschors. Zo hebben we een
krachtige en veilige leeromgeving voor onze kleuters
gecreëerd. We merken nu duidelijk dat de betrokkenheid van onze kleuters tijdens de speeltijden is verbeterd. Er wordt vaak tussen de kleuters onderling
onderhandeld over wie aan de beurt is om de brandweerwagen of de trein te besturen en er zijn minder
conflicten. Als Brede School is het ook onze bedoeling om de speelplaats buiten de schooltijd ter beschikking te stellen van andere partners. Op woensdagnamiddag kunnen de kleuters er terecht tijdens
de ‘School-wij’-activiteiten. Tijdens vakantieperiodes
kan de kinderwerking onze speelplaats gebruiken.
Samen boeken lezen
Esin is een zelfstandige, taalvaardige kleuter. Hij is enorm geinteresseerd in boekjes.
Het prentenboek ‘We gaan op berenjacht’ werd uitvoerig besproken. Op een volgende activiteit van ‘School-wij’ maken juf
Elke en juf Marina een knus en rustig hoekje waar de ouders
samen met hun kind in kunnen vertellen en lezen.
Esin vertelt het verhaal volledig na in het Turks aan zijn
mama. Ze is enorm verrast. Ze zegt dat ze niet besefte dat
Esin zo veel van verhaaltjes houdt. Vanaf nu gaan ze samen
naar de bibliotheek.
20
Kleuters & ik Jrg. / – -
Het ‘Bibus’-project wordt in de Europaschool georganiseerd door de Cel Educatieve Projecten van de stad
Genk, in samenwerking met de bibliotheek. ‘Bibus’ is
een programma voor leesbevordering waaraan ouders samen met hun kleuters kunnen deelnemen. Via
dit project willen we alle kleuters uit Kolderbos een
leuk en educatief aanbod geven waarin de omgang
met prentenboeken centraal staat.
Net zoals bij het ‘School-wij’-project is de belangrijkste doelstelling om interactie tussen ouder en kind
te stimuleren. Daarnaast streven we met dit project
naar stimulering van taalvaardigheid, ontwikkeling
van sociaal-emotionele vaardigheden en bevordering
van leesgedrag. Tijdens de ‘Bibus’-activiteiten wordt
er via prentenboeken veel rond gevoelens gewerkt.
Ouders krijgen ideeën aangereikt om thuis met hun
kind bezig te zijn en om met een boek aan de slag
gaan. Er zijn praatmomenten om de ouders uitleg
te geven over ‘leescultuur in de thuissituatie’. Ouders krijgen onder meer voorleestips en tips om een
boek te kiezen op het niveau van hun kleuter. Om
de juiste sfeer te scheppen, wordt er met een poppenspel gestart. De hoofdfiguren Bibus en Biba, twee
boekenelfjes die in de bibliotruck wonen, komen
daarbij echt tevoorschijn. De ouders en de kleuters
worden daarna in groepen verdeeld en voeren leuke
en talige activiteiten uit in een doorschuifsysteem: er
is een vertel- en voorleesmoment, ze dramatiseren
een verhaal, ze maken een muzikaal verhaal en er zijn
creatieve en bewegingsactiviteiten. De ouders mogen
ook telkens samen met hun kleuter(s) vijf boekjes
uitkiezen in de bibliotruck, de rijdende bibliotheek
van de stad Genk. De kleuters bekijken het aanbod
samen met hun ouders. Tijdens deze activiteiten zijn
de ouders interactief bezig met hun eigen kind. De
jeugdwerking in de wijk organiseert activiteiten voor
kinderen van zes tot tien jaar op hetzelfde moment
als de ‘School-wij’- en de ‘Bibus’-activiteiten. De oudere broers en zussen van de kleuters kunnen daar
naartoe terwijl de ouders samen met hun
Nabil
kleuters aan de activiteiten
“Ik ga tandarts
deelnemen. Zo kunnen
worden want ik kijk
de ouders er ten volnu al naar de tanden
le van genieten.
als iemand pijn heeft
Per maand zijn
aan zijn tand.”
Het referentiekader
Er is heel wat aan de gang rond ‘Brede School’. Maar
wat houdt dat in? Het Steunpunt Gelijke Onderwijskansen (GOK) kreeg in het najaar van  de opdracht om een visie uit te werken voor de Brede School
in Vlaanderen en Brussel. Aangezien er in een Brede
School steeds samengewerkt wordt met partners uit
verschillende sectoren (onderwijs, maar bijvoorbeeld
ook jeugd, sport, welzijn,...) zijn deze sectoren ook betrokken bij de uitwerking van de visie. Het volgende
referentiekader is daarvan het resultaat:
Doel
Een Brede School is gericht op het creëren van maximale ontwikkelingskansen voor alle kinderen en jongeren.
Inhoud
Door het ondersteunen en/of creëren van een brede
leer- en leefomgeving waarbinnen kinderen en jongeren een brede waaier aan leer- en leefervaringen kunnen opdoen.
Organisatie
Om het doel te realiseren wordt er een breed samenwerkingsverband opgezet tussen organisaties en overheden uit de verschillende sectoren die samen het
leren/leven van kinderen en jongeren mee vormgeven
en ondersteunen.
Toetsstenen
Een Brede School kan alleen groeien en het verschil
maken wanneer er sprake is van diversiteit, verbindingen en participatie, zowel op het vlak van de ontwikkeling van kinderen en jongeren als in de leer- en leefomgeving en binnen het samenwerkingsverband.
Dit samenspel van componenten van de Brede School
geeft volgende visuele voorstelling:
PROJECT: BREDE SCHOOL
Het ‘Bibus’-project
21
Kleuters & ik Jrg. / – -
Lieselot
“Ik ga juff rouw en
moeder worden en ik
weet ook al hoeveel kinderen
ik krijg: één meisje en twee
jongens. Een mevrouw heeft
al eens mijn toekomst
voorspeld!”
er al drie woensdagnamiddagen waarop
er activiteiten worden georganiseerd voor
kleuters en ouders van Kolderbos. De idee groeit om
ook de vierde woensdagnamiddag van de maand in
te vullen... Misschien kunnen we dan poppenkast- en
theatervoorstellingen organiseren op een andere locatie in de wijk?
Tony Schildermans - directeur Europaschool Genk
Thea Pipeleers - zorgcoördinator kleuterafdeling
Europaschool Genk
Het referentiekader in de praktijk
Het ‘referentiekader Brede School’ geeft de krijtlijnen
aan van wat een Brede School precies is. Het is een leidraad die zowel gebruikt kan worden voor een Brede
School die nog opgestart moet worden als voor een
Brede School met jarenlange ervaring. We bekijken
de Brede School Koldertof vanuit het referentiekader.
PROJECT: BREDE SCHOOL
Doel
Het doel van Brede School Koldertof is meer kansen
creëren om de taalvaardigheid en de sociale competenties van de kinderen te stimuleren. De weg die
daarbij werd gekozen is verrijking van de vrijetijdsmogelijkheden van de kinderen in Kolderbos. De
partners overleggen daarbij bijvoorbeeld over hoe ze
deze doelstellingen binnen hun eigen werking waarmaken. Er wordt regelmatig nagegaan of de vrijetijdsactiviteiten effectief tegemoet komen aan de doelstellingen.
Samenwerkingsverband
De school kan dit niet alleen realiseren. De partners
uit de wijk deelden allemaal de zorg voor een bredere
ontwikkeling van de kinderen en jongeren uit de wijk.
Als gevolg daarvan werd de werkgroep ‘Koldertof’
opgericht, waarin de school, de Cel Educatieve Projecten van de stad Genk, de dienst wijkontwikkeling,
de jeugdwerking, het CLB, het schoolopbouwwerk,
de opvoedingswinkel,... participeren. De werkgroep
komt ongeveer twee keer per maand samen. Ook
tussendoor ontmoeten de partners elkaar om de activiteiten concreter te maken, verder uit te werken en
te evalueren.
Is Koldertof een Brede School?
Wanneer we de toetsstenen erbij nemen, wordt duidelijk hoe sterk dit Brede School-project is en waar er
nog groeimogelijkheden zijn. Niet elke samenwerking
is immers een Brede School. Een Brede School staat
sterker wanneer de toetsstenen meer verweven zijn,
zowel op het vlak van doelen, inhoud als organisatie.
Koldertof is hier aardig naar op weg!
Diversiteit
Een Brede School is sterker naarmate er meer diversiteit is in de doelen. In Koldertof streeft men er naar
om de taalvaardigheid en de sociale competenties van
de kinderen te versterken. In de vrijetijdsactiviteiten
heeft diversiteit een belangrijke plaats. ‘School-wij’
streeft naar een variëteit aan activiteiten: vingerver-
Inhoud
Deze Brede School wil een ruimer vrijetijdsaanbod
creëren voor de kinderen van de wijk. Zo stampte
men voor de kleuters met ‘School-wij’ en ‘Bibus’
een activiteitenaanbod op woensdagnamiddag uit
de grond. Voor de oudere kinderen maakt men het
bestaande aanbod bekend op een vrijetijdsmarkt in
de school. Men bespreekt ook met de ouders waar
de kinderen in hun vrije tijd terecht kunnen en hoe
de ouders zelf hun steentje kunnen bijdragen aan een
rijk vrijetijdsgebeuren.
22
Kleuters & ik Jrg. / – -
, wordt
n
e
m
e
n
ij
b
r
e
n
e
e toetssten
“Wanneer we dterk een Brede School-project is
duidelijk hoe s g groeimogelijkheden zijn.”
en waar er no
Verbindingen
Op zoek gaan naar verbindingen is een andere toetssteen . Op het vlak van doelen wordt het project sterker wanneer taalvaardigheid en sociale competentie
ook aan elkaar gelinkt kunnen worden. Kinderen
kunnen bijvoorbeeld beter met anderen omgaan
wanneer ze zich goed kunnen uitdrukken. In ‘Bibus’
wordt er veel gewerkt rond gevoelens met prentenboeken. Daarbij komen beide doelstellingen aan
bod. Wanneer er in de uitwerking van de activiteiten
bewust aandacht wordt besteed aan verbindingen
leggen, wordt er harder gewerkt aan de doelen. De
leer- en leefomgeving wordt krachtiger wanneer er
verbindingen ontstaan tussen activiteiten onderling.
Ouders krijgen tijdens de activiteiten van ‘Bibus’ en
‘School-wij’, bij de contacten met de school of in gesprekken met de wijkmanager steeds dezelfde signalen over hoe ze met hun kinderen aan de slag kunnen
in de vrije tijd. Daardoor staan ze sterker. De ouders
die ‘Speel-wij’ al kennen uit de opvoedingswinkel,
hebben er baat bij dat er in ‘School-wij’ op een gelijkaardige manier wordt gewerkt. Wanneer in de school
vanuit dezelfde visie aan de slag wordt gegaan met
boekjes zoals in ‘Bibus’, zullen de kinderen daar sterker van worden.
Daarnaast wil men ook verbindingen creëren tussen
partners in het samenwerkingsverband. Elkaar leren
kennen is daarbij een eerste stap. Zo houdt de coordinator telkens een voorstellingsronde wanneer er
een nieuwe medewerker of een stagiaire bijkomt. Er
worden ook momenten voorzien waarop gedachten
worden uitgewisseld over hoe iedereen binnen zijn ei-
gen werking rond
taal werkt. Op het
einde van elke Koldertofvergadering kondigen alle partners de activiteiten
aan waarop de andere partners zijn uitgenodigd. Dat
een feestje ertoe kan bijdragen dat er verbindingen
worden gelegd, hoeft geen betoog...
Participatie
Een laatste toetssteen is participatie. Het gaat om
participaties op drie niveaus. Eerst en vooral is er
participatie op het vlak van de doelen van het project. Werd het project door één partner ingediend
en moesten de anderen zich mee achter de doelen
scharen? Of werden de doelen samen bepaald? In
Koldertof werden de doelen vanuit een gezamenlijke
nood geformuleerd. De partners hadden inspraak.
De uitwerking van het project wordt daardoor door
iedereen mee gedragen. Hetzelfde geldt voor de invulling van de brede leer- en leefomgeving. Op de vrijetijdsmarkt bijvoorbeeld wordt er in de voormiddag
ruimte gemaakt voor gespreksgroepen met ouders
uit de wijk. Men luistert daar naar hun noden. Het resultaat daarvan wordt in het netwerk besproken. Is er
veel mogelijkheid tot participatie voor de partners in
het samenwerkingsverband? In het Koldertof-project
zorgt de coördinatie er door de keuze voor bepaalde
methodieken voor dat elke stem wordt gehoord.
Op de vergadering wordt bijvoorbeeld aan de hand
van een spel gepeild naar het enthousiasme van de
partners voor activiteiten of werkpunten die door de
ouders werden aangebracht. Daarna wordt er samen
beslist met welke activiteiten er wordt gestart.
Marjan Engels, CEGO-medewerker en medewerker
Steunpunt GOK
Meer weten of lezen?
Meer informatie over Brede School vind je op
www.vlaanderen.be/bredeschool. Je kunt er de
stand van zaken volgen van de proefprojecten
Brede School. Het referentiekader is omschreven
in de visietekst: Steunpunt Gelijke Onderwijskansen (GOK) (2006). Brede School in Vlaanderen
en Brussel. Visietekst. Vlaamse overheid, Brussel.
Je kunt deze ook downloaden op bovenstaande
website.
PROJECT: BREDE SCHOOL
ven, spelen in water en zand, gezelschapsspelletjes,...
‘Bibus’ richt zich dan weer op leesbevordering. Het
Brede School-project richt zich bovendien niet enkel
op kleuters, ook voor oudere kinderen is er een aanbod. Hoe diverser dit aanbod, hoe sterker de Brede
School. Ook in het samenwerkingsverband is er aandacht voor diversiteit: er zijn niet alleen partners uit
de onderwijssector betrokken, maar ook de wijkmanager en de opbouwwerkster denken actief mee over
nieuwe mogelijkheden. Omdat ze een andere kijk
hebben op de dingen, denken ze aan andere zaken.
De wijkmanager kijkt bijvoorbeeld toe op de duurzaamheid van de materialen die men wil gebruiken.
Renee
“Wat ik wil
worden? Maar dat
weet je toch... Prinses.
Maar wat moet ik
daar dan voor
doen?”
23
Kleuters & ik Jrg. / – -