Transcript 25 februari 2015 pagina 30

‹
www.rijnpost.nl
de Rijnpost · woensdag 25 februari 2015 · 30
REPORTAGE
‘Wat we tegenwoordig zien in brandhaarden als Aleppo en Homs, was dus toen ook in Rhenen en Wageningen!’
‘Foto’s tonen aan: in Rhenen en
Wageningen was het een warzone!’
Als een kind in een
snoepwinkel. Zo
enthousiast spreekt
uitgever Toine Maas
over het boek dat op
vrijdag 6 maart wordt
overhandigd aan de
burgemeesters van
Rhenen en Wageningen
en vanaf die dag ook te
koop is. De publicatie
handelt over de Slag om
de Grebbeberg met als
achtergrond de strijd in
Wageningen en Rhenen.
Het is een beeldverhaal
zoals nog nooit te zien is
geweest.
Door Martin Brink
RHENEN/WAGENINGEN/REGIO
- Maas voorziet dan ook lan-
delijke aandacht. Hij kent
natuurlijk de brandhaarden
van 1940 zoals Rotterdam,
Dordrecht en Kornwerderzand, maar: ‘’nergens
in Nederland is de strijd
zo nauwgezet in beeld gebracht als op de Grebbeberg
in Rhenen.’’ Maas werkt bij
Stichting Matrijs in Utrecht,
bekend van specifiek historische onderwerpen. Toevallig woont hij ook in Rhenen.
Via de historische vereniging in zijn woonplaats is hij
nauw betrokken bij publicaties over de stad. Een paar
jaar geleden ontdekte hij het
beeldverhaal van de slag om
de Grebbeberg in mei 1940.
‘’Via de site van De stichting
De Greb,’’ verduidelijkt hij,
’’krijg je duizenden foto’s
gepresenteerd van alles wat
met de Slag te maken heeft.
Het is een verzameling beelden waar de laatste jaren
ook foto’s van de strijd zelf
aan zijn toegevoegd. Dat is
mooi om te zien maar het is
geen kant en klaar beeldverhaal.’’
Maas onderzocht de mogelijkheid tot een gedegen
publicatie over de meistrijd.
Van de personen achter
stichting De Greb kreeg hij
volle medewerking. ‘’De
vraag was: hoe willen we
het boek maken? Hoe onderscheidend kun je nog zijn?
Voor mij gold: ik wilde alleen met het originele materiaal werken. Er zijn ongeveer 150 publicaties over
de Grebbeberg geweest. Vele
namen elkaars foto’s over en
in het begin werden sommige foto’s uit piëteit ook niet
gepubliceerd.’’
Het originele beeldmateriaal kreeg Maas in handen.
Hij scande ze in op hoge
resolutie. Sommige foto’s
konden op twee bladzijden
worden afgedrukt zodat een
indringend beeld ontstaat.
Het is een beeldreportage
die tien jaar geleden nog niet
gemaakt kon worden want
sinds er internet is worden
met regelmaat oorlogsfoto’s op veilingsites aange-
Infanteriesoldaten met hun uitrusting op station Rhenen. Hier kwam de grootste groep gemobiliseerde militairen binnen op 29 augustus 1939. (Coll. W. Sabel-Vermeer,
Amerongen). Onder: SS-ers vullen hun fotorolletjes aan in de Hoogstraat in Wageningen. Het is 11 mei 1940, een half uur voor de aanval...
(Coll. M. Brink. Veenendaal)
boden. Kiekjes gevonden
in oude albums van opa of
overgrootvader. Soms staat
er niet eens bij waar het is,
maar zijn ze slechts herkenbaar voor deskundigen. Op
die manier werd pas duide-
‘IK WILDE ALLEEN
WERKEN MET HET
ORIGINELE MATERIAAL,
DAT IS NU GELUKT’
lijk hoeveel materiaal er van
de Grebbeberg en omgeving
bestond. Het gegeven dat
één op de vijf Duitse militairen in 1940 een fototoestel
bij zich had, wordt opeens
zichtbaar. En het feit dat
wachtende SS-ers op zaterdagochtend 11 mei 1940 nog
even de fotozaak in de Wageningse Hoogstraat leeghalen, verklaart ook deze hoeveelheid. We zien dat terug
op twee kiekjes. Overigens
heeft de eigenaar er weinig
eer aan beleefd. Hij werd
later gesneuveld op de berg
teruggevonden met bij zich
een fototoestel waar op het
filmrolletje vijf opnamen
stonden. Een Wageningse
Rode Kruis-helper stak het
toestel in zijn zak. Het zijn
de eerste opnamen van de
allesverwoestende slag, een
half uur voor de bestorming
op de voorposten van de
Grebbeberg (onder meer aan
de Wageningse Afweg)…
Het boek vertelt het verhaal
chronologisch: mobilisatie,
meidagen en verwoestingen
in Rhenen en Wageningen.
Voor het laatste zocht hij
contact met de oudheidkundige verenigingen. Die
zorgden voor beeldmateriaal en teksten. Rhenenaar
Jan Maarten Doorman bood
aan om de mobilisatie te be-
schrijven. Ook daarin zit
niet eerder gepubliceerd
materiaal. Toine Maas: ‘’Jan
Maarten vond in het Artilleriemuseum twee fotoalbums
van de 8 R.A.-eenheden die
in Elst gelegerd waren en
onder leiding stonden van
de kapiteins Dudok van Heel
en H. Ballot. De een gelegerd
nabij restaurant 3Zussen en
de ander een stuk verder
richting Elst. Beide hoog
op de stuwwal. Dat waren
overigens de mannen die
later Wageningen in puin
schoten. De commandanten
lieten foto’s maken van alles
wat er gebeurde: aankomst
op het station Rhenen, oefenen op de schietbaan in het
Schupse Bos tussen 21 april
en 10 mei 1940, het maken
van loopgraven, commandowisseling, bevordering en
activiteiten om de soldaten
bezig te houden, zoals op 30
april 1940 een stoelendans
met paarden en fietsen met
hindernissen. Dat alles ter
ere van de verjaardag van
prinses Beatrix. We zien
ook: in die eerste maanden
was het leuk en gezellig,
maar na de winter wordt
het allemaal wat serieuzer .
We hebben ruim uit die albums kunnen putten.’’ Zo
kwam een boek met ruim
330 unieke foto’s tot stand.
Het werd geredigeerd en
deels geschreven door jonge
historici. Maas: ‘’We zijn
twee jaar bezig geweest. Nu
pas zie je goed wat hier allemaal heeft plaatsgevonden!
Wat we gedaan hebben is
de foto’s op volgorde gelegd.
Zo wordt het duidelijker. De
oorlogssfeer kun je niet in
literatuur beschrijven, maar
dankzij foto’s zie je het verhaal. Dat geeft meer impact.
Het laat zien: het was echt
een warzone. Wat we tegenwoordig zien in Alepppo of
Homs, gold dus ook in Rhenen en Wageningen.’’
De publicatie ‘Slag om de Grebbeberg. Strijd om Wageningen en Rhenen in mei 1940’ staat onder redactie van
Saskia Minjon, het telt 248 bladzijden, 22 x 28 cm groot
en is genaaid gebonden, ISBN 978 90 5345 4893. Straks
te koop in de boekhandel voor 29,95 euro of via:
Matrijs-uitgever Toine Maas is verrukt over de nieuwe uitgave waarvoor hij veel - ook landelijke
- aandacht verwacht. ‘’Pas nu zien we het complete beeldverhaal.’’ Foto: Martin Brink/WegenerMedia

www.matrijs.com, zie ook www.grebbeberg.nl