Transcript brochure roofvogelwandelpad

de
Merode
prinsheerlijk platteland
Roofvogelwandelpad
Ramsel
VZW DE GRUUNE STEEN
ontdek wat de Merode te bieden heeft
de Merode
Ramsel,
een rustige geschiedenis
Ramsel is een dorp in de Belgische provincie Antwerpen en een
deelgemeente van Herselt.
De geschiedenis van Herselt begint in de Frankische periode,
rond 700 werd de streek gekerstend en een eeuw later krijgt
Herselt een eigen kerk. In de 12de eeuw komt het gebied
in erfpacht van de heren van Wesemaal. In de loop van de
15de eeuw gaat de erfpacht over op het huis de Merode.
De volgende eeuw wordt de streek overspoeld door allerlei
legers (Nederlandse, Spaanse, Franse, Lorreinse, Rijnlandse
en Oostenrijkse). Ook van de pest bleef Herselt niet gespaard. In die tijd telden de gehuchten Ramsel, Blauberg,
Bergom en Varenwinkel elk nog geen 20 huizen. Naar het
einde van de 18de eeuw toe groeit in Herselt het verzet
tegen de Franse overheersers. In 1798 luidt de stormklok in
Herselt en worden de Fransen uit het kasteel van Westerlo
gejaagd.
Waar de naam Ramsel vandaan komt is onzeker, maar sinds 1276
werd de naam Ramslo teruggevonden op de streekkaarten en
vanaf 1592 vinden we de naam Ramsel terug. In 1865 krijgt de
wijk Ramsel, dat voordien tot Herselt behoorde, haar onafhankelijkheid.
de Merode
In het begin van de 18de eeuw werden de steenbakkerijen opgericht. Deze nijverheid bracht tewerkstelling en welzijn in het dorp.
Vanaf 1740 nam de
industrie zo’n vlucht dat de
dorpelingen de spotnaam
“potjèrdabbers” kregen. In
de 20ste eeuw ging het
echter bergaf met deze
industrie en in 1980 werden
de laatste ovens stilgelegd.
In 1862 werd de spoorlijn
Leuven-Aarschot-Herentals
aangelegd, waarvan de
restanten (fietspad) ons
dorpje in tweeën splijt.
In de periode tussen beide wereldoorlogen ontstond ook de firma
HUGO, opgericht door August Vandenheuvel. Het torengebouw
geeft tot de dag van vandaag nog een bepalend zicht aan de Ramselse dorpskom.
Ramsel was een zelfstandige gemeente tot de grote fusie in 1977.
Ramsel heeft een oppervlakte van 11,81 km² en telt ongeveer
5.000 inwoners. Ramsel is een typevoorbeeld van een slapend,
Kempisch plattelandsdorpje, waar iedereen nog iedereen kent.
de Merode
Ramsel,
en de bezienswaardigheden
De Sint Hubertuskerk
Parochieheilige Sint-Hubertus was in de wijde omgeving gekend
als de beschermpatroon tegen hondsdolheid. Vele mensen kwamen relikwieën aanbidden. Al in 1541 werd in de analen gewag
gemaakt van een Sint-Hubertuskapel.
Ramsel moest echter wachten tot 1791 op een eigen
volwaardige kerk. Toen al
kreeg de Sint-Hubertuskerk
een fijne gevormde spits, die
spijtig genoeg verloren ging
bij de brand op kerstdag van
het jaar 1887. De kerk werd
terug opgebouwd en was
klaar in 1891 in de staat zoals
we ze nu kennen.
de Merode
De Strokapel
De O.L.V.-kapel aan de Houtvensesteenweg in Ramsel wordt
ook Strokapel genoemd. De kapel werd opgericht in 1644 en
vergroot in 1788. Het meubilair in de kapel is grotendeels 19deeeuws. In 1985 werd de kapel, met inbegrip van het interieur,
beschermd als monument.
Volgens de bewoners kon een bedevaart naar de O.-L.-Vrouw
van de strokapel mirakels verrichten. Zo zouden er, volgens
getuigen, in het verleden twee miraculeuze genezingen zijn
gebeurd.
de Merode
De Beschermde pastorie uit 1910
Deze vrijstaande pastorie met neo- vlaamse renaissance inslag
staat in de Stationstraat in Ramsel. De pastorie werd opgetrokken in 1910, getuige de gevelsteen in het gebouw.
Oorspronkelijk werd de pastorie omgeven door een muur met
een ijzeren poort, die verdween in 1960.
Het dubbelhuis is onderkelderd en heeft een bakstenen lijstgevel en een karakteristieke schoudergevel. Het gebouw wordt
gekenmerkt door het typisch gebruik van sierankers en natuursteen voor stijlen en muurbanden.
In 2002 werd de pastorie beschermd als monument.
de Merode
Ramsel
en zijn kapellekes
Kapel Kapelleweg
De rechthoekige,
bakstenen kapel dateert uit
het einde van de
19de eeuw. Het
frontveld met
bekronend ijzeren
kruis bevat een
witgeschilderd
rond boognisje
met het beeld van
Sint-Jozef. In 2002
werd de kapel
beschermd als
monument.
Kapel hoek Hooilaar Westmeerbeeksesteenweg
Deze kapel is toegewijd aan Onze Lieve
Vrouw en werd gebouwd in het derde
kwart van de 19de eeuw.
de Merode
Kapel Hooilaar
OLV-kapel, oorspronkelijk gebouwd in 1870 door de ouders
van Charel Van Eepoel, de
laatste ‘suisse’ in de kerk van
Ramsel, als dank omdat drie
gezinnen gespaard bleven van
de cholera-epidemie die eerder
had gewoed. De oorspronkelijke kapel werd wegens de
bouwvallige staat in de zomer
van 1983 afgebroken en terug
opgebouwd. De kapel werd in
2002 gerangschikt als monument.
Kapel hoek StationsstraatHoutvensesteenweg
Kapel toegewijd aan OLV. De
oorspronkelijke kapel stond in het
midden van het kruispunt van de
Stationsstraat/Begijnendijksesteenweg met de Houtvensesteenweg/Hoevenstraat. Ze werd bij de
aanleg van de huidige weg in het
midden van de 20ste eeuw afgebroken en nieuw opgebouwd naast
de Houtvensesteenweg.
Ze was van oudsher het eindpunt
van de processie op de feestdag
van OLV-Hemelvaart op 15 augustus. Op 11 april 1980 werden
de beelden, kandelaars e.d. uit de
kapel gestolen.
de Merode
en nog kapellekes ...
de Merode
Ramsel
en zijn patroonheilige
De heilige Hubertus werd geboren uit een vooraanstaand adellijk geslacht in 655 en huwde op jonge leeftijd. Zijn vrouw stierf
kort na hun huwelijk bij de geboorte van hun eerste kind. Omdat
hij met dit verlies niet overweg kon, trok Hubertus zich steeds
vaker in het bos terug en zocht in de jacht naar vergetelheid. Op
Goede Vrijdag van het jaar 683 ging hij op jacht, hoewel dat een
zeer oneerbiedige activiteit was op die dag. Hubertus bespeurde
een groot hert, en joeg er achteraan met zijn honden. Toen hij
het hert bijna te pakken had en het dier zich naar hem toekeerde
wilde hij het neerschieten. Op dat moment verscheen er een lichtend kruis tussen het gewei. Een stem zei hem naar Lambertus
van Maastricht te gaan.
Hubertus ging in de leer
bij de heilige Lambertus van Maastricht, op
dat moment de bisschop
van die stad. Uiteindelijk volgde hij deze op.
Maastricht en Tongeren
waren in die tijd onveilig,
daarom verplaatste hij
zowel de bisschoppelijke
zetel als het gebeente
van de heilige Lambertus
naar Luik (in 722). Hij
verkondigde het geloof in
Brabant en de Ardennen,
vandaar dat in het zuiden
van Nederland en in heel
België vele kerken naar
hem zijn vernoemd.
de Merode
Ramsel
en zijn roofvogels
BOSUIL Strix aluco
In de buitenrand rond Ramsel, hoort
men in de vroege valavond het typische uilengeluid van de bosuil. Het
is een algemene soort die men terugvindt in de her en der verspreide
bosjes rond Ramsel en de bomenaanplanten die Ramsel rijk is.
Opvallend aan de bosuil is de grote
ronde kop zonder oorpluimen en zijn
gedrongen lichaam. De ogen zijn
groot en donkerbruin. De vleugels
zijn breed en afgerond en lijken in
de vlucht korter dan ze in werkelijkheid zijn.
KERKUIL Tyto alba
Ramsel is één van de dorpen die
deel uitmaakt van de bakermat
van waaruit de heropstanding
van de kerkuil, eind vorige
eeuw, is begonnen.
De Kerkuil (Tyto alba) is ongeveer 34 cm groot en heeft een
vleugelspanwijdte van 95 cm.
De bovenzijde heeft een goudbruine tot leigrijze grondkleur
en is gespikkeld. De onderzijde
varieert van roestbruin tot wit.
Hij is zeer goed herkenbaar aan
de Merode
BUIZERD Buteo buteo
Hoog boven Ramsel ziet men dikwijls het silhouet van een buizerd
die de buurt afzoekt naar een kadaver als lunch.
Samen met de havik is de buizerd
met zijn lengte van 55 cm één van
de grootste Vlaamse roofvogels.
De Buizerd kent een grote continue
kleurvariatie.
TORENVALK Falco tinnunculus
Stil hangend als een helicopter of zoals specialisten het noemen, biddend,
hangt de torenvalk boven
de Ramselse velden op
zoek naar muizen.
De rug van de torenvalk
is roodbruin van kleur en
bedekt met een donkere
tekening. Het mannetje is
van het vrouwtje te onderscheiden door de grijze
kop en de grijze staart,
voorzien van een zwarte
eindband.
de Merode
Eten en drinken
STEENUIL Athene noctua
De Steenuil is de kleinste onder onze uilen (22 cm). De helder citroengele ogen met de donkere pupil en de afgeplatte
kop geven hem een fel en streng uiterlijk. Het verenkleed is
van boven bruin met op de kop enige witte vlekken.
De onderzijde is licht
gekleurd met donkere
vlekken. De staart
is bruin en heeft een
Aantal witte dwarsbanden.
De vleugelspanwijdte bedraagt
55-60 cm.
RANSUIL Asio otus
De Ransuil heeft lange,
vaak steil omhoog gerichte oorpluimen en oranjegele ogen.
De bovendelen van het
verenpak zijn roestgeel
met grijsbruine spikkels.
Aan de onderkant is de
uil iets lichter gekleurd en
heeft hij brede, donkere
lengtestrepen.
De staart is roestkleurig
en heeft 6 tot 8 donkere
dwarsbanden.
de Merode
SPERWER
In de hoop een mus te verschalken ziet men vaak in Ramsel de
sperwer langs hagen en bomen scheren.
De sperwers hebben korte, afgeronde vleugels en ze vliegen
met haastige vleugelslagen, die worden afgewisseld met glijpauzes.De vrouwtjes zijn aanzienlijk groter dan de mannetjes. Van
de Europese sperwer is het mannetje donker van boven en heeft
hij een fijn roodbruin met wit gestreepte onderzijde en een kin
die witachtig is. Het wijfje is op haar rug donkerder, maar aan
de onderzijde is ze lichter met een minder zware bruine bandering.Beide hebben een wit vlekje in de nek, een gebandeerde
staart en lange poten.
De sperwer verraadt zijn aanwezigheid door braakballen,
plukresten, veren en botjes van de prooi achter te laten, die ze
op vaste plaatsen opeten.
BOOMVALK
Volwassen vogels zijn van boven leikleurig met een witte keel.
Van dichtbij kunnen de kastanjebruine broek en onderstaart
worden waargenomen. Mannetje en vrouwtje zien er gelijk uit,
juvenielen zijn over het algemeen veel bruiner van kleur. Het is
een elegante roofvogel die er met zijn lang gepunte vleugels uit
ziet als een grote gierzwaluw. Zijn snelheid en vliegkunsten stellen hem in staat om zelfs zwaluwen te grijpen.
HAVIK
De bossen rondom Ramsel herbergen ook Haviken.
Een volwassen havik kan een lengte hebben tussen 49 en 66
cm. Een havik heeft korte, brede vleugels en een lange, bijna
vierkante staart. Een volwassen havik heeft een witte lijn boven
het oog, een zwarte kruin en donkere veren in de oorstreek. Het
verenkleed van een mannetje is bovenaan bruin en onderaan
vaalwit met dunne grijze strepen. Het vrouwtje is veel groter en
een bovenaan een leigrijs verenkleed en is onderaan grijs.
de Merode
Voor deze soorten werden her en der verspreid langs het
wandelparcours, nestkasten opgehangen
steenuil
bosuil
kerkuil
ransuil
torenvalk
de Merode
Overzichtskaart
Eten en drinken
de Merode
Ramsel een beeld van het
Roofvogelwandelpad
De startplaats van het Roofvogelwandelpad is gelegen op het
dorp met toekomstpleintje gelegen op de hoek van ‘Achter Kennis’ en het ‘Wasserijstraatje’. Het wandelpad is aangeduid met
ronde palen met groene afgeschuinde kop die de wandelrichting
aanduiden.
Als we het pleintje verlaten, gaan we links en steken het Wasserijstraatje over doorheen het rietveld. Over het bruggetje verandert het rietveld in een grasland en we steken dit over tot op het
fietspad. Hier gaan we rechtsaf.
We blijven dit fietspad volgen, steken de Visviijverstraat over, na
enkele honderden meter steken we de Harmoniestraat over, om
nog eens 200 meter verder(knooppunt 349) rechts de Vosdonkenstraat in te stappen.
Opgelet we bevinden ons midden in de jachtvelden van de kerkuil. Geluidloos gaat hij in de omgeving op zoek naar knaagdieren.
Op de zolder van enkele huizen in de buurt brengt hij zijn jongen
groot.
Landschap kerkuil
Het leefgebied van de Kerkuil bestaat uit half open cultuurlandschappen met allerlei kleinschalige elementen. De Kerkuil is
een specifieke jager van het open veld en hij komt het meest
voor in die kleinschalige gebieden, waar gras- en bouwland
worden begrensd door kruidenrijke akkerranden, houtwallen,
heggen of bosjes, maar ook ruig begroeide, slecht onderhouden graslandgebieden, ruige grasstroken en wegbermen worden als jachtterrein benut.
de Merode
Op de hoek fietspad - Vosdonkenstraat slaan we rechtsaf en volgen deze weg tot aan de Westmeerbeeksesteenweg, hier gaan we
linksaf. Ter hoogte van dakwerker De Peuter steken we de straat
over. We blijven deze weg volgen die overgaat in een zandpad.
Vanaf hier betreden we het biotoop van de bosuil.
Landschap bosuil
Loofbossen vormen de belangrijkste biotoop, maar bosuilen
zoeken ook regelmatig het landelijk gebied op, mits er voldoende bosjes met enkele oude bomen aanwezig zijn. Die
bomen worden gebruikt als uitkijkpost om naar potentiële
prooien te speuren, en om in te broeden. Het plaatsen van
nestkasten heeft ook bijgedragen aan een verdere verspreiding van de bosuil.
In naaldbossen komt de bosuil hoogstens aan de rand voor.
Middenin de donkere bossen is er zowel te weinig aanbod van
prooidieren, als van geschikte boomholten om een nest te
maken. Het lijkt erop dat een bosuil het liefst heeft dat er open
vlakten en water in zijn buurt zijn.
de Merode
We blijven het zandpadje volgen en slaan de 1ste weg rechts in.
Dit zandpadje gaat over in een asfaltbaan. We laten het biotoop
van de bosuil, maar ook van de buizerd en de havik achter ons en
blijven het pad volgen tot aan het Hooilaar. Hier gaan we linksaf.
We begeven ons nu in het leefgebied van de steenuil. Schrik niet
van zijn spookachtige roep (bij valavond).
Landschap steenuil
De steenuil houdt van kleinschalige agrarische cultuurlandschappen met oude bomen met nestholten om in te broeden,
afgewisseld met begraasde graslandjes en moestuinen waar
de steenuil zijn prooien makkelijk kan bejagen. In de ruigere
delen, hagen, houtstapels en in allerlei al of niet half vervallen
bouwsels vindt de steenuil prooidieren als insecten en muizen.
We blijven het Hooilaar lange tijd volgen, wandelen met de bocht
mee en komen zo in het doodlopende deel van het Hooilaar. We
gaan het eerste zandpadje (aan knotwilgenrij) links in, tot aan de
Ramselsesteenweg. Hier gaan we links om na 100 meter over te
steken en de Venusberg in te wandelen.
de Merode
We blijven in het typische landschap van de steenuil wandelen,
maar kunnen nu ook de torenvalk op kolibries wijze in de lucht
zien hangen.
Landschap torenvalk
De torenvalk komt voor in cultuurlandschappen met bosschages, aan bosranden, dorpen maar ook in steden.Vaak
wordt hij gezien in parken met weiden
en andere open vlaktes met korte vegetatie, deze laatste zijn zeer geschikt
voor de muizenjacht. Veelvuldig is hij te
zien langs snelwegen en in graslanden.
De torenvalk broedt soms midden in de
stad maar voornamelijk in bosranden,
houtwallen, vrijstaande bomen en hoogspanningsmasten op oude kraaien- of
eksternesten.
Rechttegenover het bosje (aan linkerkant) slaan we rechts een
veldwegeltje in tussen 2 weilanden. Net over de beek gaan we
rechts en blijven dit beekje volgen door het bos, een nieuw leefgebied van de bosuil. Misschien kunnen we in het dennebosje ook
al een ransuil zien slapen.
Net achter het bos gaan we links en blijven dit wegeltje volgen
tot aan de Oude Steenovenweg.
Op de oude Steenovenweg gaan we linksaf. Na enkele 10-tallen
meter gaan we rechts een kiezelweg in. Achter het volgende huis
gaan we links onder een takkenboog door.
de Merode
We blijven dit boswegje volgen, om na een gracht het boswegje
rechts in te gaan. Dit kronkelend wegje (paaltjes volgen) blijven
we volgen tot aan een brede kiezelweg. Hier slaan we rechtsaf.
Dit blijven we volgen tot aan de Gust Van den Heuvelstraat. Deze
steken we over, stappen naar rechts om enkele 10-tallen meter
verder links de helling van de Bergstraat op te wandelen. Door de
huizen door zien we links en rechts een vallei die door de torenvalk wordt gebruikt als jacht- en voortplantingsplaats. We blijven
de bergstraat volgen, om net voor de brug naar links te wandelen.
Dit asfaltbaantje gaat over in een zandwegje. Opgelet achter het
tweede bosje stappen we rechts een bospaadje in.
Stilte graag, we betreden nu het biotoop van de Ransuil.
de Merode
Producten uit de streek
Landschap ransuil
Het biotoop van de ransuil bestaat uit bosgebieden bij een open
landschap. Ze houden zich vooral op in naaldbossen met hier
en daar wat open terrein, houtwallen en loofbomen.In de winter zoeken ze een roestboom op waar ze met enkelen bij elkaar
overdag hun dutje doen.
Het boswegeltje houden we eerst links aan, op het einde rechts
om dat links uit het bos te stappen een zandwegeltje op dat parallel loopt met het fietspad. Hier gaan we rechtsaf.
Na een 100-tal meter steken we links het fietspad over, om direct
na het fietspad rechtsaf te slaan, bergop. We stappen de brug
over het fietspad op, om onmiddellijk linksaf te slaan, bergaf.
Na het voetbalveld gaan we links het fietspad op. Op het fietspad
gaan we rechts. We blijven het fietspad volgen, steken de Stationstraat over en stappen nog een 100-tal meter op het fietspad.
Dan gaan we rechts en steken opnieuw het grasveld over om zo
terug op het dorp met toekomstpleintje te arriveren.
de Merode
Eten en drinken
De wandeling zit erop, hopelijk heb je ervan genoten.
Opmerkingen suggesties zijn altijd welkom via www.degruunesteen.be.
Heb je trouwens een idee hoeveel steenuilkasten je bent
tegengekomen op het parcours?
de Merode
Ramsel
een deel van de Merode
In het najaar van 2000 bood de familie de Merode een deel van
haar eigendommen te koop aan, een domein van in totaal zowat
1.500 ha. Daarvan was ongeveer 1.250 ha bebost natuurgebied
en ongeveer 250 ha in landbouwgebruik. In het pakket zaten ook
zeven gebouwen die werden verkocht.
Ramsel
De bossen van de
Merode en hun ruime
omgeving kenmerken
zich door de rijke aanwezigheid van gaaf
gebleven, authentieke
landschappen. Door
hun ligging op de
overgang van de Zuiderkempen naar het
Hageland zit er ook
een grote verscheidenheid in.
Het gebied beschikt ook over heel wat opvallend cultuurhistorisch
erfgoed. Denk maar aan de abdijen van de norbertijnen - Witheren in Averbode en Tongerlo, de kastelen van de prinselijke
familie de Merode in Westerlo, het museum ‘Huize Ernest Claes’,
de kerkjes in typische demergotiek van Zichem en Testelt en de
historische kern van Scherpenheuvel met de basiliek en een typisch stedenbouwkundig patroon. In de nabijheid vinden we ook
de begijnhoven van Diest en Aarschot, die behoren tot het Unescowerelderfgoed.
de Merode
Colofon
Deze brochure is een uitgave van vzw De Gruune Steen. Vzw De
Gruune Steen, zo genoemd naar de vroegere ongebakken baksteen die groen van kleur was en dus een historische link vormt
naar de Ramselse kleiwinning van de 19de en begin 20ste eeuw,
werd in 2007 opgericht door enkele ondernemende Ramselse inwoners. We ontplooien activiteiten met als doel het behoud en de
verbetering van het leefmilieu en de sociale leefbaarheid in Ramsel. Daarnaast proberen we de toeristische aantrekkingskracht
van ons dorp te verhogen.
Tekst: Nico Verwimp, Marie Paul Bergen,
Leescomité: Jan Van Roy, Geert Dewit, Walther Peeters,
Marie-Paul Bergen, Tom Mergaerts, Erwin Raets, Jo Marien, Benny
VanRymenant
Vormgeving: Nico Verwimp, Erwin Raets
Kaart: Véronique Verbist
Foto’s: Dieter Plu, Nico Verwimp, Walther Peeters, Geert Dewit
en de kerkuilenwerkgroep
www.
degruunesteen
.be
www.
demerodeonline
.be