Transcript Green Deal Sport

‘GREEN DEAL SPORTVELDEN: KANS OF BEDREIGING?’
VERSLAG VAN DE REGIONALE BIJEENKOMSTEN
Juni 2014
De conclusie na de serie regionale bijeenkomsten in het kader van de Green Deal is duidelijk: de
golfbranche staat voor een enorme uitdaging en de urgentie is hoog. De inzet is dat de
afhankelijkheid van pesticiden op golfbanen de komende jaren tot nul wordt afgebouwd.
Het is niet te verwachten dat de tijdelijke uitzonderingspositie die de (golf)sport heeft gekregen op
het algemene verbod op niet-agrarisch gebruik van pesticiden, ook na 2020 van toepassing zal
blijven. Het streven van staatsecretaris Mansveld is duidelijk: geen chemische gewasbescherming
meer na 2020. Binnen een strikt kader van zelfregulering zal dit resultaat moeten worden bereikt
door lokale baanbeheerders.
De branche zal de komende jaren een transitie moeten tonen om de minimale speelkwaliteit die de
golfsport vraagt én de economische belangen van de branche te waarborgen.
De golfbranche, vertegenwoordigd door de NGA, NGF en NVG, werkt binnen de werkgroep
Green Deal Sport hard aan de toekomst van golfbaanbeheer en -onderhoud en zijn hierover
in overleg met diverse belanghebbende organisaties zoals het Ministerie Infrastructuur en
Milieu, VEWIN, Milieufederaties, NOC*NSF, BSNC en KNVB.
Vorig jaar werden we geconfronteerd met het voornemen van staatsecretaris Mansveld om
een totaalverbod voor pesticiden in te stellen voor niet-agrarisch gebruik per 2015. De
golfbranche heeft zich op het standpunt gesteld dat dit niet haalbaar is. Tevens is hierbij
gesteld dat het zinvoller is om in te zetten op zelfregulering binnen de sector om te komen
tot vermindering van gebruik. Dit standpunt heeft geleid tot overleg met de bovengenoemde organisaties over het aangaan van een samenwerkingsovereenkomst met de
overheid, een zogeheten Green Deal (link).
‘GREEN DEAL: KANS OF BEDREIGING?’
Pagina 1
In februari is door de genoemde organisaties de volgende intentieverklaring ondertekend:
‘’Vermindering van het gebruik van pesticiden op sportvelden, strevend naar het mogelijk
maken van een verbod in 2020 (eventueel met uitzonderingen),indien uit een evaluatie eind 2017
blijkt dat dit haalbaar en betaalbaar kan en aan een aantal criteria voldoet waaronder
sporttechnische eisen/bespeelbaarheid, kosten/omzetderving, hoeveelheid middelengebruik,
eventuele significante verschuiving naar andere milieuthema's handhaafbaarheid, gezondheid,
waterkwaliteit. De criteria worden getoetst aan praktijkvoorbeelden (sportvelden waar al chemievrij
wordt beheerd in binnen- en buitenland) en wetenschap (bijv. in te stellen hoogleraar Turfgrass
Ecology WUR). Deze (gezamenlijk vast te stellen) criteria maken we zo snel mogelijk meetbaar en
worden door een onafhankelijke instantie gemonitord. In de Green Deal worden best practices
gedeeld en gestimuleerd door alle partijen. De procesgang van een Green Deal zal onder neutrale
leiding plaatsvinden.”
Deze intentietekst zal in de maand Augustus worden uitgewerkt in een plan van aanpak Green Deal
Sportvelden. Hiervan zal onderdeel uitmaken een uitvoeringsprogramma GOLF, waarin concreet zal
worden benoemd voor welke resultaten de Green Deal partners verantwoordelijkheid zullen nemen.
De inzet van het ministerie bij deze Green Deal is dat de sportbranche de komende jaren het
pesticiden gebruik tot nul moet terugbrengen. In 2017 vindt een evaluatie plaats en zal beoordeeld
worden of een verbod per 2020 mogelijk is.
De tijdelijk uitzondering voor de (golf)sport met betrekking tot het verbod brengt een zware
taakstelling voor de sector met zich mee. De bewijslast ligt bij de branche. De branche zal in 2017
overtuigende resultaten moeten tonen van de reductie van pesticiden én zal de objectieve
onderbouwing moeten leveren voor de rechtvaardiging van een langer geldende uitzondering op het
verbod voor (bepaalde) middelen na 2020. Indien de sector hier niet in slaagt, dan zal onherroepelijk
een verbod gaan gelden per 2020.
Deze ontwikkeling zal grote gevolgen hebben voor de dagelijkse praktijk van golfbaanbeheer en onderhoud en vraagt aandacht op alle niveaus binnen de golfsector. Trefwoorden in deze
ontwikkeling zijn: zelfregulering, gewasbeschermingsplan, transparantie, controle en handhaving,
Integrated Pest Management (IPM), kennis- en innovatienetwerk, onderzoek en educatie.
Om de afspraken die de golfbranche binnen de Green Deal Sportvelden wil aangaan te toetsen en de
branche hierover te informeren, is eind juni door NGA, NVG en NGF een vierdaagse Roadshow
georganiseerd. Alle betrokkenen die belang hebben bij de discussie rond golfbaanbeheer en
pesticiden gebruik, zoals (hoofd)greenkeepers, adviseurs, bestuurders, baancommissie,
groencommissies, managers, en leveranciers waren uitgenodigd voor een aantal regionale
bijeenkomsten. De opkomst was goed (presentielijst).
Dank aan iedereen die aanwezig is geweest en heeft deelgenomen aan de discussie.
Hier treft u de presentatie Green Deal Kans of Bedreiging?
‘GREEN DEAL: KANS OF BEDREIGING?’
Pagina 2
Positie van de NGA
Het ochtenddeel van de sessies stond in het teken van de uitdaging die de Green Deal de golfbranche
biedt. Dit deel werd verzorgd door NGA, NVG en NGF.
Het middagdeel werd ingevuld door de NGA met een presentatie van de recente NGA-enquête en
een interactief deel waarin de aanwezigen hebben meegedacht over de beleidsrichting van de NGA
in de toekomst. Het verslag hiervan ontvangt u binnenkort via de NGA.
Doel van de Roadshow:
informeren m.b.t. de stand van zaken rond de Green Deal Sportvelden
afstemming van mogelijkheden met de praktijk van golfbaanbeheer
discussie over haalbare doelstellingen, registratie en certificering
vragen, ideeën en suggesties via interactieve groepssessies.
Planning voorlichting en afstemming tot en met juli 2014
Overleg aannemers golfbaanonderhoud
Bijeenkomst banen en clubs 1
Bijeenkomst banen en clubs 2
Bijeenkomst banen en clubs 3
Bijeenkomst banen en clubs 4
18 juni
19 juni
24 juni
25 juni
30 juni
NGF-bureau
Hooge Graven
Princenbosch
Dirkshorn
Amelisweerd
Tevens kregen de NGA, NVG en NGF de mogelijkheid de stand van zaken rond de Green Deal
toe te lichten tijdens de 26e Barenbrug golfdag op 5 juni.
Vervolg voorlichtingsprogramma m.b.t. Green Deal in 2014
Bijeenkomst Innovatienetwerk GOLF
(na aanmelding)
19 augustus (o.v.)
Wageningen
Bijeenkomst Green Deal en WUR Wetenschap
presentatie leerstoel Turfgrass Ecology
(op uitnodiging)
5 september (o.v.)
Wageningen
Internationaal symposium DTRF–STERF
tijdens KLM Open
(op uitnodiging; voor programma zie link)
11 September
Zandvoort
Bijeenkomst Advisory Board DTRF;
12 september
start ontwikkeling onderzoeksprogramma (op uitnodiging)
Zandvoort
‘GREEN DEAL: KANS OF BEDREIGING?’
Pagina 3
Jaarlijkse NGF-bijeenkomst Duurzaam!Golf/GEO
(op uitnodiging)
13 september
Zandvoort
Nationaal Groen/Golf Congres
o.a. presentatie onderzoeksprogramma DTRF
(deelname na aanmelding)
10 december
Driebergen
Stand van zaken Green Deal Sportvelden
Per 2015 wordt er een verbod op het gebruik van pesticiden ingesteld voor niet-agrarisch gebruik.
Uit onderzoek in opdracht van het ministerie I&M is gebleken dat dit verbod voor een aantal
branches nog niet haalbaar is. Deze sectoren hebben een tijdelijke uitzonderingspositie gekregen.
De staatssecretaris Mansveld heeft de Tweede Kamer heeft toegezegd dat zij met deze branches
onder de noemer Green Deal afspraken zal maken om uiteindelijk per 2020 tot een totaalverbod te
kunnen komen. Zij schrijft:
"Onderzoeksbureau Tauw concludeert dat niet-chemische bestrijding van ziekten en plagen
buiten de landbouw redelijkerwijs mogelijk is. Uitzondering vormt de bestrijding van plagen die in de
praktijk lastige situaties worden genoemd, zoals de eikenprocessierups of de Amerikaanse vogelkers.
… Daarnaast wordt een uitzondering nodig geacht voor bestrijding op recreatiebedrijven, sport- en
golfterreinen en in siertuinen, zoals een rosarium. Voor deze gebieden en situaties geldt dat innovatie
naar niet-chemische technieken technisch niet voor november 2017 kan zijn gerealiseerd. De
conclusies van dit rapport zijn besproken in een bijeenkomst met deskundigen en
belangenorganisaties, die deze hebben bevestigd…Ik zal met de maatschappelijke organisaties die
dergelijke terreinen beheren initiatieven ontwikkelen om binnen enkele jaren het aantal
uitzonderingen tot een absoluut minimum te reduceren. Dat zal gebeuren door het uitvoeren van een
Innovatieagenda, sluiten van Green Deals en het oprichten van een Kennisplatform. Meerdere
organisaties, onder meer op het gebied van de sport, hebben hun medewerking aangeboden. Op
korte termijn zal ik afspraken met hen maken.’’
Zie hier de gehele brief van Mansveld van 6 februari 2014
Zie hier het verslag van het overleg van de golfbranche met Onderzoeksbureau Tauw
Zie hier de link naar het definitieve rapport van Tauw, het advies van de landsadvocaat en het advies
van de CTGB.
Overwegingen
De Roadshow met vier bijeenkomsten was voor de NGA, NVG en NGF de gelegenheid om de
haalbaarheid van afspraken die in het kader van de Green Deal gemaakt gaan worden, af te stemmen
met de praktijk. Hier volgt een opsomming van zorgen, aandachtspunten, ideeën, suggesties,
inzichten en denkrichtingen die tijdens de ronde tafelgesprekken en presentaties tijdens de
bijeenkomsten aan de orde zijn geweest. De volgorde is willekeurig.
‘GREEN DEAL: KANS OF BEDREIGING?’
Pagina 4
Speelkwaliteit en pesticiden
Pesticiden blijken nog nodig om de gewenste speelkwaliteit die de golfsport vereist
structureel te waarborgen. De huidige praktijk van golfbaanbeheer kan over het algemeen
verantwoord worden genoemd. Er wordt bewust en terughoudend met pesticiden
omgegaan (zie verderop enquêteresultaten). Integrated Pest Management en duurzaam
beheer (GEO) vinden gestaag opgang als beheerstandaarden.
De branche beweegt zich daarmee in de juiste richting maar voor de totale transitie die nodig
is om binnen een aantal jaren het gebruik van pesticiden tot nul terug te brengen, moeten de
komende jaren grote stappen genomen worden.
Milieudruk
De vraag welke milieudruk wordt veroorzaakt door pesticiden gebruik op sportvelden en
golfbanen, doet volgens de politiek niet ter zake. Men wil van pesticiden af per 2020. Tijdelijk
is sprake van een beperkt aantal uitzonderingen op dit verbod, waaronder sportvelden en
golfbanen.
Het ministerie erkent dat de grootste uitdaging voor ons land is, het uitbannen van
chemische gewasbescherming binnen de agrarische sector. Zij geeft daarbij aan dit andere
sectoren niet ontslaat van hun verantwoordelijkheid.
Ook de vraag in hoeverre het beperken of verbieden van pesticiden een toename van
milieuvervuiling met zich meebrengt door intensiever onderhoud, is niet aan de orde.
De discussie beperkt zich tot pesticiden gebruik.
Samen Sterk
Van belang is dat de golfbranche deze uitdaging overtuigend én gezamenlijk oppakt.
De afgelopen maanden heeft veelvuldig overleg plaatsgehad met tussen NGA, NVG en NGF.
Waar de belangen van Golf overlappen met Sport, wordt samenwerking ontwikkeld met
NOC*NSF en KNVB. ‘Samen Sterk’, dit geldt ook op lokaal niveau. De uitdaging raakt alle
niveaus in de organisatie van een golfbaan, inclusief de eindgebruiker, de golfer.
Van nationale afspraak naar lokale uitdaging
De afspraken die met betrekking tot pesticiden gebruik binnen de Green Deal worden
gemaakt met het Ministerie, en gaan de praktijk van golfbaanbeheer ingrijpend raken. Het is
van belang dat lokale beheerders en uitvoerders zich bewust zijn van de urgentie om op
lokaal niveau tot actie over te gaan. De organisaties NGF, NVG en NGA ondersteunen waar
mogelijk.
Perceptie samenleving
In de besprekingen met o.a. milieuorganisaties blijkt regelmatig dat de perceptie en realiteit
rond de golfsport en rond het beheer van golfbanen, uiteen lopen. Het is van belang om op
lokaal niveau actief te werken aan de beeldvorming. Het actief geven van inzicht in de
huidige onderhoudspraktijk, de milieuzorg, het natuurlijke beheer en de toegankelijkheid van
golf dragen daaraan in belangrijke mate bij.
‘GREEN DEAL: KANS OF BEDREIGING?’
Pagina 5
Pesticiden gebruik op golfbanen vormt maar een beperkt aspect van het totale beheer. Met
het vertellen van het complete verhaal van de golfsport en golfbaanbeheer kan de
beeldvorming positief beïnvloed worden.
Perceptie speelkwaliteit
Spelers verwachten een speelkwaliteit die lang niet altijd haalbaar, betaalbaar of
verantwoord is. Het is nodig op elk niveau- maar vooral op clubniveau - de discussie over
speelkwaliteit in gang te zetten en zich hierbij af te vragen welke speelkwaliteit past bij de
golfbaan, de speelvaardigheid van de doelgroep én het budget.
Evidence-based, verduurzaming en transparantie
Het feitelijk onderbouwen van de claim van een beheerder dat de golfbaan duurzaam
beheerd wordt, moet de standaard worden. Structurele beheergegevens m.b.t. IPM,
werkmethoden, emissies, waterverbruik- en kwaliteit, toepassingen gewasbescherming,
beheerpraktijk, beheerdoelstellingen etc. zijn daarbij minimaal vereist om geloofwaardig
over te komen.
Duurzaamheid is met Committed to Green/GEO voor golfbaanbeheer concreet uitgewerkt
tot een overzichtelijk kwaliteitsbeheersysteem. Dit wordt de standaard van beheer in
Nederland. Hoewel dit traject onvermijdelijk een bepaalde administratieve last met zich
meebrengt, blijkt echter dat dit gaandeweg routine wordt. Het traject gericht op
verduurzaming geeft structuur en continuïteit in het baanbeheer, creëert kansen voor lokale
samenwerking met natuurorganisaties en geeft inzicht in kosten. Uiteindelijk levert het
beheersysteem besparingen op.
Een paragraaf over duurzaam beheer en de concrete doelen die in dat kader zijn gesteld en
gehaald in het jaarverslag van de organisatie die de golfbaan beheert zou standaard moeten
zijn.
Huidig gebruik in beeld
Om een actueel beeld te krijgen van de huidige praktijk met betrekking tot pesticiden gebruik
in de golfbranche is een enquête uitgezet onder banen, clubs, greenkeepers en aannemers.
De respons viel met 17% enigszins tegen. Het is belangrijk om een representatief beeld te
krijgen. Daarom zal de komende weken de enquête opnieuw uitgaan naar de banen, clubs,
greenkeepers en aannemers die nog niet gereageerd hebben. Het dringende verzoek is aan
de enquête mee te werken. De gegevens worden geanonimiseerd. Een overzicht van de
banen die hebben meegewerkt zal t.z.t. op de website van de NGF worden gepubliceerd.
Zie hier de voorlopige resultaten enquête pesticiden 2013.
Samenwerking met milieu-, natuur-, en waterorganisaties
De overtuiging bestaat dat golfbranche veel te winnen heeft door nauw samen te werken
met natuurorganisaties, provinciale milieufederaties en waterwinbedrijven. Deze
organisaties beschikken over uitgebreid en waardevol netwerk én relevante kennis. Er is een
duidelijk een gedeeld belang te vinden. Deze organisaties staan positief tegenover
samenwerking.
‘GREEN DEAL: KANS OF BEDREIGING?’
Pagina 6
Communicatie
Op elk niveau zal een plan van aanpak m.b.t. de transitie moeten ontwikkeld. In dit plan zal
aandacht besteed moeten worden aan de communicatie met belanghebbenden waaronder
golfers. Het verwachtingspatroon m.b.t. speelkwaliteit dient te worden genuanceerd. Met
golfers moet aanhoudend gecommuniceerd worden over het belang van duurzaam beheer.
Best Practice: IPM (Integrated Pest Management; geïntegreerde gewasbescherming)
Centraal in de aanpak van gewasbeschermingsmiddelen staat het uitgangspunt dat is
verwoord in de ‘Richtlijn duurzaam gebruik pesticiden’ betreffende geïntegreerde
gewasbescherming. Daarbij staan preventie en de inzet van niet-chemische middelen
voorop. Voorkomen is beter dan genezen. Wanneer inzet van chemische middelen alsnog
nodig is, moet goede toedieningsapparatuur worden gebruikt en moeten maatregelen
worden genomen om emissies te verminderen.
Geïntegreerde gewasbescherming is een open proces dat continue in ontwikkeling is.
Doordat werkwijzen in de praktijk steeds verbeteren en doordat nieuwe technieken en
middelen beschikbaar komen, kan in vele gevallen worden afgezien van de inzet van
chemische middelen.
Het beschikbaar hebben van werkwijzen, technieken en middelen is niet voldoende. Alle
betrokkenen moeten toegang hebben tot deze werkwijzen, technieken en middelen. Niet
voor niks stelt de genoemde Richtlijn op Europees niveau eisen aan lidstaten met betrekking
tot opleiding en bewustwording.
IPM zal door golfbaanbeheerders als centrale werkmethode moeten worden toegepast.
Registratieplicht hiervoor als voorwaarde voor gebruik, wordt onderzocht. Dit zal verder gaan
dat de huidige standaard in gewasbescherming plannen.
Impuls onafhankelijk onderzoek en innovatie
Innovatie en onderzoek zullen op landelijk niveau een impuls krijgen om de afhankelijkheid
van pesticiden in golfbaan- en sportveldbeheer verder af te bouwen en – indien mogelijk –
tot nul terug te brengen.
Veelbelovende innovatieve werkmethoden en producten dienen te worden geïnventariseerd
en moeten objectief getoetst worden op korte- en langetermijneffecten. Een
innovatienetwerk rond de golfsport zal moeten worden ontwikkeld.
Vraagstukken en knelpunten op het gebied van duurzaam beheer van natuurlijk sportgras
zullen door de Dutch Turfgrass Research Foundation vanuit de praktijk in kaart gebracht
worden en worden gebundeld, geselecteerd en vertaald worden naar een gericht
onderzoeksprogramma t.b.v. de leerstoel Turfgrass Ecology bij de WUR.
Het kennisportaal www.sportgrassen.nl is reeds operationeel en wordt frequent
geraadpleegd.
‘GREEN DEAL: KANS OF BEDREIGING?’
Pagina 7
Urgentie, verantwoordelijkheid en borging
Elk niveau binnen de organisatie van de golfbaan, heeft een verantwoordelijkheid ten
aanzien van de transitie. Het is van belang om deze verantwoordelijkheid binnen de
organisatie van de golfbaan te benoemen en de voortgang van de transitie te bewaken.
Dit geldt evenzeer in het geval het onderhoud van de golfbaan is uitbesteed.
Kennisniveau op locatie
Al eerder communiceerde de NGF over de zorg die bestaat met betrekking tot de
speelkwaliteit (zie link voor artikel). Terwijl de uitdagingen voor beheerders en uitvoerenden
alleen maar toenemen, daalt het aantal deelnemers voor de relevante opleidingen. Deze
zorg wordt breed in de branche gedeeld door de belanghebbende organisaties en
opleidingsinstituten. Recent is in dat kader de cursus baancommissaris/baanmanager geheel
vernieuwd en aangepast aan de eisen van de tijd.
Zie
De eis voor een minimaal opleidingsniveau per locatie wordt onderzocht evenals de
mogelijkheid voor eventueel verplichte structurele bijscholing.
Standaard speelkwaliteit
De golfsport is een van de weinige sporten waarbij geen internationale standaard bestaat
met betrekking tot de minimaal vereiste speelkwaliteit. Dit maakt de gesprekken met
organisaties, die onvoldoende zijn ingewijd in de golfsport, lastig. Er bestaat geen formele
ondergrens met betrekking tot de kwaliteitsnorm.
Momenteel wordt bekeken of het zinvol is om een werkgroep in te stellen om dit aspect te
bezien vanuit alle perspectieven en een hieromtrent een visie te ontwikkelen.
Uitwisseling kennis en best practices
In de eerste fase van de Green Deal zal veel aandacht besteed worden aan
kennisuitwisseling. Best Practices, onder de noemer IPM, zullen getoetst worden en
gecommuniceerd worden via landelijke en regionale voorlichtingsbijeenkomsten, workshops,
turfgrass field-days etc.
Instrumentarium kwaliteit duurzaam beheer en registratieplicht
De golfbranche kent een uitgebreid instrumentarium om golfbaanbeheerders te
ondersteunen in de verduurzaming het beheer. In dit kader kunnen bijvoorbeeld genoemd
worden: Committed to Green/GEO, NGFmilieuzorg.nl, GIS-platform. Zie hiervoor ook de
brochure Duurzaam! Golf
De komende weken vindt overleg plaats over de koppeling van deze programma’s en
applicaties en – indien nodig – de ontwikkeling van aanvullende instrumenten en
programma’s. Hierbij is bijvoorbeeld te denken aan verplichte registratie van IPMwerkmethoden. Hiervan zijn twee voorbeelden die reeds operationeel zijn:
‘GREEN DEAL: KANS OF BEDREIGING?’
Pagina 8
o
IPM Council Canada: een website waarop golfbanen, die pesticiden willen gebruiken,
hun IPM-beheer inzichtelijk moeten maken met rapportages en kaarten.
o
De Deense Methode (zie link voor afspraken), die erop neer komt dat
baanbeheerders binnen een kader een eigen afweging kunnen maken ten aanzien
van de pesticiden die ingezet worden. Variabelen in dit systeem zijn het aantal
vierkante meters waarop toepassing gebruikt wordt en de milieudruk van het
ingezette middel (artikel).
Eerlijk economisch speelveld en handhaving
De golfbranche heeft met de betrokken partijen in het overleg over de Green Deal ook
bespreekbaar gemaakt dat, indien overgegaan wordt voor een geheel of gedeeltelijk verbod,
het nodig is om te zorgen voor een verbod dat handhaafbaar is. Het mag niet zo zijn dat
golfbaanbeheerders die correct handelen economisch nadeel ondervinden van
golfbaanbeheerders die zich niet houden aan regelgeving. Onwettige praktijken tasten de
geloofwaardigheid van de gehele branche aan. Dit maakt de gehele branche kwetsbaar.
Positie NGA
De greenkeepers vormen een beslissende schakel om als branche te komen tot een helder én
overtuigend antwoord op de bovengenoemde uitdagingen. Van belang is dat er goede
afstemming is tussen beleidsmakers op de golfbaan en de werkvloer. Actieve betrokkenheid
van de greenkeepers is daarbij een voorwaarde. Een sterke Greenkeepers Associatie speelt in
dit transitieproces een belangrijke rol.
‘GREEN DEAL: KANS OF BEDREIGING?’
Pagina 9
QUOTES EN OPMERKINGEN NAAR AANLEIDING VAN ROADSHOW
‘’Van onbewust bekwaam (de klassieke greenkeeper) naar bewust bekwaam (de
gecertificeerde greenkeeper); stap voor stap naar een transparante, doelmatige en doeltreffende
greenkeeping; als je eenmaal de protocollen hebt opgesteld (dat is inderdaad even een klus), dan
vaart de organisatie er wel bij.’’
Nico de Bruine – baancommissaris Winterswijk
‘’Dank voor de leuke dag‘’
Johan Aalderink – Vos Capelle - Adviseur Openbaar Groen, Golfbanen en Sportvelden
‘’De kwaliteit van een golfbaan wordt niet bepaald door bestuur of beheerder maar door de
gebruiker.”
Ted van Keulen, NGF-Commissie Duurzaam!Golf
‘’In een krimpende golfmarkt sla je een slag door ruim te denken.’’
Martin Brummel, baanmanager Golfclub Zwolle
‘’Het was een interessante dag en ik was blij er ook bij geweest te zijn.’’
Flip Wirth
‘’Planmatig en duurzaam beheer, IPM en transparantie zijn…
…de tools die voortvloeien uit de inventarisatie om een doel te bereiken.’’
Johan Aalderink – Vos Capelle - Adviseur Openbaar Groen, Golfbanen en Sportvelden
…een hele mond vol, maar voor iedere golfbaan een must’’
Ted van Keulen, NGF-commissie Duurzaam!Golf
…noodzakelijk voor sportveldbeheer in de toekomst’’
Sander Hoogland, Hoofdgreenkeeper Oosterzij
…de manier van golfbaanonderhoud anno 2014’’
Arjen Bosschaart, Hoofdgreenkeeper Domburg
…noodzaak!’’
Peter Klausener, hoofdgreenkeeper Marine GC Nieuwediep’’
…de sleutel voor de toekomst; een breedgedragen en uitvoerbare visie op groenbeheer, IPM
en transparantie zijn noodzakelijk; IPM benadrukt de groei van gezonde gewassen, met zo
min mogelijk verstoring van ecosystemen en stimuleert de natuurlijke plaagbestrijding.’’
Ellen Kroes, Clubmanager Drentse Golfclub De Gelpenberg
…de sleutel tot acceptatie en succes!’’
Martin Brummel, baanmanager Golfclub Zwolle
…de standaard van de bijdetijds baanbeheer’’
Flip Wirth
‘GREEN DEAL: KANS OF BEDREIGING?’
Pagina 10
‘’Speelkwaliteit onder druk, de golfbranche staat voor een uitdaging.
De Green Deal is…
…mogelijk een eye opener om te komen tot succes voor de toekomst’’
Johan Aalderink – Vos Capelle - Adviseur Openbaar Groen, Golfbanen en Sportvelden
… een goede start.’’
Ted van Keulen, NGF-commissie Duurzaam!Golf
…de lat’’
Sander Hoogland Hoofdgreenkeeper Oosterzij
…een weg naar het maken van langetermijnafspraken voor het gebruik van
gewasbeschermingsmiddelen in de golf/groene sport branche’’
Arjen Bosschaart, Hoofdgreenkeeper Domburg
…verstandig’’
Peter Klausener, hoofdgreenkeeper Marine GC Nieuwediep
Green Deal staat voor groei die niet ten koste gaat van het milieu, maar rekening houdt met
de leefomgeving en behoeften van volgende generaties. ‘’
Ellen Kroes, Clubmanager Drentse Golfclub De Gelpenberg
… een tool om zo transparant mogelijk aan te tonen dat het inzetten van
gewasbeschermingsmiddelen alleen in uiterste gevallen onontkoombaar is om de
speelkwaliteit duurzaam op niveau te houden. ‘’
Martin Brummel, baanmanager Golfclub Zwolle
…de toekomst’’
Flip Wirth
‘’Greenkeepen doe je samen omdat…
…je alleen niks bereikt’’
Johan Aalderink – Vos Capelle - Adviseur Openbaar Groen, Golfbanen en Sportvelden
…het resultaat meer wordt dan de som der delen.’’
Ted van Keulen, NGF-Commissie Duurzaam!Golf
…het alleen zo een klus is’’
Arjen Bosschaart Hoofdgreenkeeper Domburg
…het kikken is’’
Peter Klausener, hoofdgreenkeeper Marine GC Nieuwediep
…omdat niet alleen de greenkeepers, maar ook de baancommissie en alle leden
verantwoordelijk zijn voor het behoud van onze natuurwaarden en het milieu bij ons op de
‘GREEN DEAL: KANS OF BEDREIGING?’
Pagina 11
baan.’’
Ellen Kroes, Clubmanager Drentse Golfclub De Gelpenberg
…het een gezamenlijk belang heeft, kwaliteitsverbetering’’
Martin Brummel, baanmanager Golfclub Zwolle
…het werk er leuker door wordt’’
Flip Wirth
‘’Kennis opdoen en delen…
…is plezier geven in het werk wat je mag doen. Het managen van kwaliteit ‘’
Johan Aalderink – Vos Capelle - Adviseur Openbaar Groen, Golfbanen en Sportvelden
…doe je door eerst kennis te maken.’’
Ted van Keulen, NGF-Commissie Duurzaam!Golf
…maakt het verschil voor velen’’
Sander Hoogland Hoofdgreenkeper Oosterzij
…daar word je allebei rijker van’’
Arjen Bosschaart Hoofdgreenkeeper Domburg
…wordt iedereen beter van’’
Peter Klausener, hoofdgreenkeeper Marine GC Nieuwediep
Het is bewezen dat wanneer er kennis gedeeld wordt, de kans op kennis opdoen dan ook
veel groter is. Kennis is macht maar kennis delen is kracht.’’
Ellen Kroes, Clubmanager Drentse Golfclub De Gelpenberg
…zorgt voor meer know-how & efficiëntie zodat de golfers uiteindelijk plezieriger gaan
spelen’’
Martin Brummel, baanmanager Golfclub Zwolle
…maakt greenkeeping professioneler ‘’
Flip Wirth
‘GREEN DEAL: KANS OF BEDREIGING?’
Pagina 12
ENKELE BEELDIMPRESSIES ROADSHOW
‘GREEN DEAL: KANS OF BEDREIGING?’
Pagina 13