Transcript Eifel-verslag KNNV juni 2014

KNNV-weekend Eifel juli 2014
Opnieuw uitstapje in de Eifel
Ruud Knol
13 juni 2014
Het is zo langzamerhand een traditie om op excursie te gaan in de Eifel. Zo ook nu, te weten op 13,
14 en 15 juni 2014, toen een select gezelschap van 11 deelnemers zich voorbereidde op ongetwijfeld
een hernieuwde kennismaking met het Eifeler landschap. We zijn zoals vanouds ondergebracht in het
hotel Brückenschenke van Vincent Knol. Maar voordat 't zover is, "pauzeren" we in de buurt van Bad
Münstereifel om precies te zijn op de Hundsrück/Gillesbachtal, een kalkgrasland tussen Marmagen en
Wahlen. We boften met het weer: ideaal, niet te warm of te koud, af en toe een zonnetje.
Het natuurreservaat is beroemd om zijn vele (kalkgrasland-)plantensoorten, en vooral om zijn
voorkomen van Pulsatilla vulgaris/Wildemanskruid. De populatie wordt geschat op circa 60.000 ex.!
Ruud was er in april 2014, en maakte daar 'n paar foto's, toen de hellingen nog vrijwel geen groen
vertoonden, bespikkeld met het paars van Wildemanskruid...
2
Wat een weelde aan planten, zoveel soorten, en vaak in grote aantallen. Om er een paar te noemen:
herfsttijloos (nu met zijn kenmerkende drie bladeren, met in de oksel grote zaaddozen van zo’n 5 cm),
bijenorchis (we waren getuige van de zelfbestuiving!), vliegenorchis,
bleek bosvogeltje, bergnachtorchis, bolrapunzel, zeer talrijk grote muggenorchis, grote keverorchis,
pijlbrem, bevertjes (één rose gloed), kluwenklokje en veldsalie Een hoogopgaande grootbloemige
composiet trok onze aandacht en vereiste enig speurwerk in de determinatie, uiteindelijk kwamen we
achter de naam: gevlekt biggenkruid, die in de Eifel de westgrens van zijn verspreidingsgebied
bereikt. In mei vind je in het Gillesbachtal veel mannetjesorchis. Helaas rukt opslaand struikgewas
steeds verder op (van o.a. sleedoorn en gele kornoelje) en de grassoort Brachypodium pinnatum
(gevinde kortsteel). Gelukkig worden steeds vaker schapen ingezet die de vele kalkgraslanden in de
Eifel doortrekken en begrazen. Wij trokken ook door, na zo’n 3 uur rondgewandeld te hebben op het
kalkgrasland van het Gillesbachtal, richting Fuchshofen, waar we genoten van het uitgebreide
dinerbuffet. Meer informatie over het Gillesbachtal (en van vele andere natuurgebieden in de Eifel)
geeft de zeer aantrekkelijke Nederlandstalige website:
http://www.eifelnatur.de/Niederl%E4ndisch/Seiten/NSG%20Gillesbachtal.html
14 juni 214
Deze dag staat in het teken van, alweer, een kalkgrasland. We vertrekken om 09:00 u, dit keer een
half uurtje rijden in noordelijke richting, naar Alendorf. Dit dorpje is prachtig gelegen aan de rand van
het natuurreservaat Lampersbachtal, het is omgeven door uitgestrekte jeneverbesstruwelen, die veel
soorten orchideeën en andere kalkliefhebbers herbergen. Jammer, het is een bewolkte wat kille dag,
met nogal wat wind, dus of het vlinderen wordt, is afwachten. Vanaf de parkeerplaats bij de kerk lopen
we omhoog, via het bekende kruiswegpad , richting hoogste top, bij het kruis, gelegen op 524 m, de
Kalvarienberg. Op de Kalvarienberg staan ook enkele exemplaren van de orchidee soldaatje en van
de poppenorchis. Heel bijzonder: hier vind je met geluk de kruising tussen de 2 soorten, tussen deze 2
geslachten, die we een intergenerische hybride noemen, het is xOrchiaceras spurium. Vanaf de top
heb je een fenomenaal uitzicht op een deel van de zuidelijke Eifel, tot aan de Nürburg/Hohe Acht.
3
We ontmoeten veel plantensoorten van gisteren, een opvallende nieuwkomer zijn de grootbloemige
brunel en de berggamander.
We dalen de berg af en komen uit in het beekdal van de Lampertsbach, in de zomen vind je o.a.
kruisbladwalstro en welriekende agrimonie. We bekijken uitgebreid een bijzondere plant aan de rand
van het beukenbos, op een opengevallen plek staan een paar exemplaren van de wolfskers/Atropa
belladonna. Streepwantsen, meikever, dwergblauwtje
Dwergblauwtje, foto Marian Schut
en sleutelbloemvlinder vergezellen ons. Bij een infobord slaan we linksaf, een klein pad omhoog, dat
uiteindelijk ter hoogte van een weide de mogelijkheid geeft om linksaf te slaan, licht stijgend, retour
parkeerplaats. Aan de rand van het beukenbos vallen de vele exemplaren van gevlekte orchis op en
hier en daar ook knikkend nagelkruid. Na een korte pauze bij de parkeerplaats bezoeken we de
Höneberg, richting Dollendorf, 5 minuten rijden ten zuidoosten van Alendorf. Daar ligt een voormalige
steengroeve, nu een kleine parkeer- en pauzeplaats, waar 'n route omhoog gaat, richting plateau, een
bloemrijk grasland. Het wildemanskruid staat inmiddels in het zaad. Bovenaan gekomen is het
genieten van de vele al dan niet bijzondere planten, zoals een veld vol knolspirea. Wat een prachtige
kleurencombinatie: het rose van de grote muggenorchis en het felgeel van gevlekt biggenkruid, ze
staan er met honderden ex.
4
Het determineren van een anjer kost ons hoofdbrekens, het blijkt uiteindelijk een mantelanjer te zijn. In
het grasland op het plateau vinden we opnieuw enkele exemplaren van de bijenorchis en de
kalkvleugeltjesbloem. Aan de zuidkant van de Höneberg, vlakbij de parkeerplaats stond rijkelijk de
bloedooievaarsbek te bloeien. Marian presenteert ons de weegbreevlinder, en Wilco maakt
halsbrekende toeren als hij de steile helling met veel Geröll beklimt op zoek naar een of ander fossiel
(zoals het infopaneel ons weet te vertellen).
15 juni 2014
We nemen 's ochtends afscheid van Vincent en van zijn familie, en rijden tegen 09:00 u terug naar
Apeldoorn, richting Blankenheim. Maar we gebruiken elke minuut, dus eerst nog een excursie, die
uiteindelijk zo’n 4 uur in beslag nam (en amper 2 kilometer…). Dit keer in de buurt van Blankenheim,
daar brengen we een bezoek aan het Seidebachtal, een Naturschutzgebiet rond de Froschberg, met
een hoogte van 560 m. Een fameus kalkgrasland, hier en daar een stukje beukenbos, dat zich naar
het zuiden uitstrekt, tot de vochtige hooilanden van Nonnenbach. We vertrekken in nevel, en ook als
we de Froschberg naderen, is het zeer mistig. Gelukkig breekt binnen een uur de zon uitbundig door.
Rond de Froschberg liggen uitgestrekte hooilanden, een prachtige plant die zich daar thuis voelt, is de
grote pimpernel. We zien nu ook zeer talrijk de kleine ratelaar en hier en daar uitgebloeide
exemplaren van rozenkransje. We staan te kraaien bij het zien van het eerste exemplaar van de
centauriebremraap,
in volle bloei, maar later niet meer, want de soort wordt gemeengoed, misschien stonden er wel meer
dan 100.
5
Hier en daar staat ook walstrobremraap, met zijn heerlijk geurende bloemen (hoewel sommigen ‘m
vinden stinken), ruikt naar anjer en/of kruidnagel. De bolrapunzels zijn niet te tellen, wat een
kleurenpalet, zo tussen bevertjes en grote muggenorchis. Een Duitser, een kenner van het gebied,
leidt ons nog even naar een solitaire treurbeuk, middenin het grasland, om ons
.
de aangebrande orchis te tonen.
Het groot geaderd witje hangt mooi te wezen met zijn bedauwde vleugels aan een grasspriet. Heel
opvallend is ook is de albinovorm van de grote muggenorchis.
Na de lunch steken we de weg over, naar het westen, langs een bosrand van beuken. Als klap op de
vuurpijl bewonderen we Turkse lelie, volop in bloei.
De soort bereikt hier de westgrens van zijn verspreidingsgebied. In de buurt staat ook een
rapunzelsoort, nu eens geen bolrapunzel maar de in ons land zeldzaam geworden zwartblauwe
rapunzel. We komen uit aan de rand van een uitgestrekt kalkgrasland, waar het volop vlinderen is
(o.a. vliegt er de metaalvlinder en de Sint-Jacobsvlinder. En ook vogelen, want sommigen spotten de
grauwe klauwier. Het is constant genieten van de plantenrijkdom, met nieuwe soorten als de groene
nachtorchis, perzikbladig klokje en esparcette. We bereiken tegen 14:00 u weer de auto’s, die ons
uiteindelijk om circa 16:30 u naar Apeldoorn brengen. Met een hoofd vol prachtige herinneringen aan
een zeer geslaagd KNNV-reisje in de Eifel. We zullen er zeker nog vaker komen!
6
Bovenstaand verhaal is ook verwerkt in een fotowebalbum, zie de link:
https://plus.google.com/photos/115092352120797806120/albums/6032142398643518753/60321427843343
98002?authkey=CPKiqP_hlsaPOQ&pid=6032142784334398002&oid=115092352120797806120
Deelnemers:
Leidy van Beek
Ineke Klaver
Olga van der Klis
Ruud Knol
Marchien van Looij
Hilly Schäffer
Marcel Schäffer
Evelien Schermer
Marian Schut
Miep Verwoerd
Niko Visser
Monique van de Waarsenburg
Wilco Zwaneveld
De waarnemingen van planten zijn vastgelegd door Miep Verwoerd en de vogelwaarnemingen door
Ineke Klaver. Marian Schut maakte een tabel van de waargenomen vlinders. Zie hieronder:
Dagvlinders
bruin dikkopje
bretons spikkeldikkopje
aardbeivlinder
bont dikkopje
groot dikkopje
groot geaderd witje
groot koolwitje
klein geaderd witje
citroenvlinder
rode vuurvlinder
groentje
dwergblauwtje
boomblauwtje
heideblauwtje
icarusblauwtje
grote parelmoervlinder
purperstreepparelmoervlinder
zilveren maan
steppeparelmoervlinder
bosparelmoervlinder
kleine vos
bont zandoogje
tweekleurig hooibeestje
hooibeestje
koevinkje
bruin zandoogje
dambordje
Nachtvlinders
metaalvlinder
sint-jansvlinder
kantstipspanner
geoogde bandspanner
gestreepte goudspanner
rouwspanner
klaverspanner
boterbloempje
vals witje
vierstipbeertje
weegbreebeer
sint-jacobsvlinder
zilverstreep
gamma-uil
bruine daguil
stro-uiltje
7
Vogels
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Blauwe Reiger
Wilde eend
Rode Wouw
Buizerd
Kwartel
Fazant
Houtduif
Koekoek
Gierzwaluw
IJsvogel
Zwarte Specht
Groene Specht
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
Grote Bonte Specht
Kleine Bonte Specht
Veldleeuwerik
Boerenzwaluw
Huiszwaluw
Boompieper
Witte Kwikstaart
Gele Kwikstaart
Waterspreeuw
Winterkoning
Heggemus
Roodborst
Planten
Waargenomen in een bezocht gebied:
Dagdeel
middag 13-6
→
ochtend 14-6
→
middag 14-6
→
avond 14-6
→
ochtend 15-6
→
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
Zwarte Roodstaart
Kramsvogel
Zanglijster
Grote Lijster
Merel
Tuinfluiter
Zwartkop
Grasmus
Fluiter
Fitis
Tjiftjaf
Goudhaan
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
Pimpelmees
Koolmees
Zwarte Mees
Kuifmees
Matkop
Boomkruiper
Boomklever
Grauwe Klauwier
Ekster
Gaai
Zwarte Kraai
Spreeuw
Gebied
Gillesbachtal
Kalvarienberg + Lampertstal
Höhneberg
Fuchshofen, omgeving hotel
Seidenbachtal
1.
2.
Wetenschappelijke naam
Agrimonia eupatoria
Aquilegia vulgaris
Nederlandse naam
Agrimonie, gewone
Akelei, wilde
3.
Rorippa sylvestris
Akkerkers
4.
Lapsana communis
Akkerkool
5.
Stachys sylvatica
Andoorn, bos-
6.
Anemone nemorosa
Anemoon, bos-
7.
Petrorhagia prolifera
Anjer, mantel-, slanke
8.
Impatiens grandulifera
Balsemien, reuzen-
9.
Knautia arvensis
Beemdkroon
10.
Heracleum sphondylium
Berenklauw, gewone
11.
Heracleum mantegazzianum
Berenklauw, reuzen-
12.
Thesium humifusum
Bergvlas, liggend
13.
Briza media
Bevertjes
14.
Hypochaeris maculata
Biggenkruid, gevlekt
15.
Mercurialis perennis
Bingelkruid, bos-
16.
Tanacetum vulgare
Boerenwormkruid
17.
Fragaria vesca
Bosaardbei
18.
Cephalanthera damasonium
Bosvogeltje, bleek
19.
Ranunculus repens
Boterbloem, kruipende
20.
Ranunculus acris
Boterbloem, scherpe
21.
Rubus fruticosus
Braam, gewone
22.
Urtica dioica
Brandnetel, grote
23.
Cytisus scoparius
Brem
24.
Genista tinctoria
Brem, verf-
25.
Orobanche elatior
Bremraap, centaurie
Opmerkingen
49
50
51
52
53
54
55
56
Huismus
Vink
Kneu
Groenling
Putter
Goudvink
Kruisbek
Geelgors
56 Aantal soorten
8
26.
Orobanche caryophyllacea
Bremraap, walstro
27.
Prunella vulgaris
Brunel, gewone
28.
Prunella grandiflora
Brunel, grote
29.
Actaea spicata
Christoffelkruid
30.
Hesperis matronalis
Damastbloem
31.
Cirsium acaule
Distel, aard-
32.
Cirsium arvense
Distel, akker-
33.
Carlina vulgaris
Distel, drie-
34.
Distel, speer-
36.
Cirsium vulgare
Lamiastrum galeobdom
argentarum
Lamium maculatum
37.
Lamium purpureum
Dovenetel, paarse
38.
Bromus hordeaceus
Dravik, zachte
39.
Fumaria officinalis
Duivenkervel, gewone
40.
Achillea millefolium
Duizendblad
41.
Veronica chamaedrys
Ereprijs, gewone
42.
Fraxinus excelsior
Es
43.
Acer pseudoplatanus
Esdoorn, gewone
44.
Onobrychis viciifolia
Esparcette
45.
Anthriscus sylvestris
Fluitenkruid
46.
Framboos
48.
Rubus idaeus
Teucrium chamaedrys subsp.
germanicum
Linum catharticum
Geelhartje
49.
Arrhenatherum elatius
Glanshaver
50.
Hieracium aurantiacum
Havikskruid, oranje
51.
Corylus avellana
Hazelaar
52.
Scrophularia nodosa
Helmkruid, knopig
53.
Melampyrum pratense
Hengel
54.
Capsella bursa-pastoris
Herderstasje
55.
Colchicum autumnale
Herfsttyloos
56.
Hypericum x desetangsii
Hertshooi, frans
57.
Hypericum hirsutum
Hertshooi, ruig
58.
Petasites hybridus
Hoefblad, groot
59.
Astragalus glycyphyllos
Hokjespeul
60.
Glechoma hederacea
Hondsdraf
61.
Aethusa cynapium
Hondspeterselie
62.
Melilotus officinalis
Honingklaver, citroengele
63.
Medicago lupulina
Hopklaver
64.
Juniperus communis
Jeneverbes
65.
Cirsium palustre
Kale jonker
66.
Cynosurus cristatus
Kamgras
67.
Matricaria discoidea
Kamille, schijf-
68.
Lonicera periclymenum
Kamperfoelie, wilde
69.
Peucedanum carvifolia
Karwijvarkenskervel
70.
Papaver dubium
Klaproos, bleke
71.
Trifolium montanum
Klaver, berg-
35.
47.
Dovenetel, bonte gele
Dovenetel, gevlekte
Gamander, echte
kruising kantig en St Janskruid
of toch de honinggele?
9
72.
Trifolium dubium
Klaver, kleine
73.
Trifolium campestre
Klaver, liggende
74.
Trifolium pratense
Klaver, rode
75.
Galium aparine
Kleefkruid
76.
Arctium lappa
Klit, grote
77.
Campanula rotundifolia
Klokje, gras-
78.
Campanula glomerata
Klokje, kluwen-
79.
Campanula trachelium
Klokje, ruig
80.
Centaurea jacea
Knoopkruid
81.
Silene dioica
Koekoeksbloem, dag-
82.
Globularia punctata
Kogelbloem
83.
Eupatorium cannabinum
Koninginnenkruid
84.
Cornus mas
Kornoelje, gele
85.
Cornus sanguinea
Kornoelje, rode
86.
Brachypodium sylvaticum
Kortsteel, bos-
87.
Brachypodium pinnatum
Kortsteel, gevinde
88.
Dactylis glomerata
Kropaar
89.
Jacobaea vulgaris
Kruiskruid, jakobs-
90.
Misopates orontium
Leeuwenbek, akker-
91.
Leontodon autumnalis
Leeuwentand, vertakte
92.
Lilium martagon
Lelie, Turkse
93.
Galium odoratum
Lievevrouwenbedstro
94.
Ligustrum vulgare
Liguster, wilde
95.
Iris pseudiacorus
Lis, gele
96.
Alliaria petiolata
Look zonder look
97.
Allium vineale
Look, kraai-
98.
Bellis perenni
Madeliefje
99.
Leucanthemum vulgare
Margriet, gewone
100.
Origanum vulgare
Marjolein, wilde
101.
Crataegus monogyna
Meidoorn, eenstijlige
102.
Crataegus laevigata
Meidoorn, tweestijlige
103.
Sonchus asper
Melkdistel, gekroeste
104.
Aconitum napellus
Monnikskap, blauwe
105.
Monnikskap, gele
107.
Aconitum vulparia
Tragopogon pratensis ssp
pratensis
Hieracium pilosella
108.
Stellaria graminea
Muur, gras-
109.
Stellaria holostea
Muur, grote
110.
Sedum acre
Muurpeper
111.
Mycelis muralis
Muursla
112.
Geum urbanum
Nagelkruid, geel
113.
Geum rivale
Nagelkruid, knikkend
114.
Euphrasia stricta
Ogentroost, stijve
115.
Geranium pyrenaicum
Ooievaarsbek, berm-
116.
Geramium sanguineum
Ooievaarsbek, bloed-
117.
Geranium sylvaticum
Ooievaarsbek, bos-
106.
Morgenster, gele
Muizenoor
10
118.
Neotinea ustulata
Orchis, aangebrande
119.
Orchis, bijen-
121.
Ophrys apifera
Dactylorhiza maculata ssp
maculata
Herminium monorchis
Orchis, honing-
122.
Neottia ovata
Orchis, kever-, grote
123.
Orchis mascula
Orchis, mannetjes-
124.
Gymnadenia conopsea
Orchis, muggen-, grote
125.
Pseudorchis albida
Orchis, muggen-, witte
126.
Platanthera montana
Orchis, nacht-, berg
127.
Dactylorhiza viridis
Orchis, nacht-, groene
128.
Orchis purpurea
Orchis, purper-
129.
Ophrys insectifera
Orchis, vliegen-
130.
Epipactus atrorubens
Orchis, wespen-, bruinrode
131.
Taraxacum officinale
Paardenbloem
132.
Hippocrepis comosa
Paardenhoefklaver
133.
Melica uniflora
Parelgras, eenbloemig
134.
Daucus carota
Peen
135.
Lysimachia nummularia
Penningkruid
136.
Chamaespartium sagittale
Pijlbrem
137.
Sanguisorba officinalis
Pimpernel, grote
138.
Sanguisorba minor ssp minor
Pimpernel, kleine
139.
Populus tremula
Populier, ratel-
140.
Lolium perenne
Raaigras, engels
141.
Phyteuma orbiculare
Rapunzel, bol-
142.
Rapunzel spicatum ssp nigrum
Rapunzel, zwartblauwe
143.
Rhinanthus minor
Ratelaar, kleine
144.
Anthoxanthum odoratum
Reukgras, gewoon
145.
Robertskruid
147.
Geranium robertianum
Lotus corniculatus var.
corniculatus
Rosa canina
Roos, honds-
148.
Antennaria dioica
Rozenkransje
149.
Juncus tenuis
Rus, tengere
150.
Salvia pratensis
Salie, veld-
151.
Poa nemoralis
Schaduwgras
152.
Arabis hirsuta subsp. hirsuta
Scheefkelk, ruige
153.
Silene vulgaris
Silene, blaas-
154.
Hypericum perforatum
Sint-Janskruid
155.
Prunus spinosa
Sleedoorn
156.
Primula eliator
Sleutelbloem, slanke
157.
Acer campestre
Spaanse aak
158.
Legousia speculum-veneris
Spiegelklokje, groot
159.
Filipendula vulgaris
Spirea, knol-
160.
Impatiens parviflora
Springzaad, klein
161.
Crepis biennis
Streepzaad, groot
162.
Thymus pulegioides
Tijm, grote
163.
Arabis glabra
Torenkruid
120.
146.
Orchis, gevlekte
Rolklaver, gewone
waarschijnlijk
11
164.
Potentilla erecta
Tormentil
165.
Viola arvensis
Viooltje, akker-
166.
Viola reichenbachiana
Viooltje, bos-, donkersporig
167.
Viola odorato
Viooltje, maarts
168.
Polygala vulgaris
Vleugeltjesbloem, gewone
169.
Polygala calcarea
Vleugeltjesbloem, kalk-
170.
Polygala comosa
Vleugeltjesbloem, kuif-
171.
Polygala serpyllifolia
Vleugeltjesbloem, liggende
172.
Sambucus nigra
Vlier, gewone
173.
Neottia nidus-avis
Vogelnestje
174.
Alopecurus pratensis
Vossenstaart, grote
175.
Alchemilla ???
Vrouwenmantel, ???
176.
Galium verum
Walstro, geel
177.
Galium mollugo
Walstro, glad
178.
Cruciata laevipes
Walstro, kruisblad
179.
Plantago major subsp. major
Weegbree, grote
180.
Plantago media
Weegbree, ruige
181.
Vicia villosa
Wikke, bonte
182.
Vicia sepium
Wikke, heggen-
183.
Vicia hirsuta
Wikke, ringel-
184.
Vicia cracca
Wikke, vogel-
185.
Pulsatilla vulgaris
Wildemanskruid
186.
Chamerion angustifolium
Wilgenroosje
187.
Convolvulus arvensis ?
Winde, akker- ?
188.
Holcus lanatus
Witbol, gestreepte
189.
Atropa bella-donna
Wolfskers
190.
Euphorbia cyparissias
Wolfsmelk, cipres-
191.
Anthyllis vulneraria
Wondklaver
192.
Carex spicata
Zegge, berm-, gewone
193.
Carex sylvatica
Zegge, bos-
194.
Carex flacca
Zegge, zeegroene
195.
Ajuga reptans
Zenegroen, kruipend
196.
Aegopodium podagraria
Zevenblad
197.
Potentilla anserina
Zilverschoon
198.
Helianthemum nummularium
Zonneroosje, geel
199.
Rumex acetosa
Zuring, veld-
199 totaal aantal soorten