Transcript Facebook - Mediawijzer

Facebook
Iedereen heeft er wel eens van gehoord: in de krant, in andere media,
op internet. De kans is groot dat
uzelf, een huisgenoot, familielid of
vriend actief is op Facebook. Maar
wat is het? Hoe werkt het? En is de
invloed ervan echt zo groot als het
lijkt? Kleven er bezwaren aan het
gebruik van Facebook? Wat zijn de
voor- en nadelen?
mediawijzer
1
Alinde gaat elk jaar met een groep vriendinnen op
vakantie naar een zonnig oord: meestal naar de
Spaanse kust. Via Facebook houdt ze haar familie en
andere vrienden op de hoogte van de reisactiviteiten.
Zelf is Alinde terughoudend in het posten van foto’s
op haar profielpagina: niet iedereen hoeft te zien wat
er in Spanje precies gebeurt. Haar vriendinnen zijn
minder terughoudend en zetten allerlei foto’s van het
vriendinnengroepje op het Spaanse strand online. Ze
noemen daarbij natuurlijk ook de naam van Alinde.
Alinde komt er een paar jaar later achter hoe vervelend dat is, als ze solliciteert als leerkracht op een
basisschool. De directie van de school had voor het
sollicitatiegesprek gegoogled op haar naam en kwam
zo terecht op haar Facebookpagina. Gelukkig kreeg
ze, na wat uitleg, toch de baan. Wel heeft ze meteen
haar Facebookpagina opgeschoond en de privacyinstellingen gewijzigd.
Wat is
Facebook?
Op de website van Facebook kan iedereen een eigen pagina
(een profiel) aanmaken en daarop persoonlijke informatie
zetten: wie ben je, wat is je levensgeschiedenis, wat zijn je
interesses, welke boeken en welke muziek interesseren je?
Op de profielpagina is het mogelijk statusupdates (voor
uitleg, zie Facebook-abc op pagina 13) te doen: Wat ben je
aan het doen? Wat vind je ergens van? Ook kun je foto’s en
video’s op het profiel plaatsen.
Maar Facebook is veel meer dan een overzichtje van eigen
foto’s, interesses en meningen. Facebook is een sociaal
medium. Het doel ervan is dat mensen vrienden worden
met anderen die ook actief zijn op Facebook. Ze kunnen
anderen toevoegen als vriend en anderen kunnen hen
toevoegen. De statusupdates van Facebookvrienden zijn
zichtbaar in het eigen nieuwsoverzicht. Hun statusupdates
zijn zichtbaar voor anderen. Zij kunnen daarop reageren en
die updates ook doorsturen (delen, in Facebooktaal) onder
eigen vrienden.
Een beroemde functie van Facebook is de like-button (vindik-leukknop). Door daarop te klikken kan een Facebookgebruiker zijn waardering uitspreken over een statusupdate,
foto, video of reactie van een ander.
4
De geschiedenis van Facebook
Facebook startte in 2004. Mark Zuckerberg begon toen samen met drie andere studenten aan de Amerikaanse universiteit van Harvard aan de profielensite. Ze sloegen in 2006
een aanbod van 1 miljard dollar af dat zoekmachinebedrijf
Yahoo wilde betalen om Facebook in handen te krijgen.
Inmiddels ging het bedrijf naar de beurs en is het vele malen
meer waard. De jaaromzet over 2013 bedroeg bijna 8 miljard
dollar.
5
1
Een profiel aanmaken op Fa-
Hoe werkt
Facebook?
cebook is een fluitje van een
cent. Met het invullen van een
paar persoonlijke gegevens is
de registratie van de profielpagina een feit.
2
Facebook vraagt vervolgens
om meer persoonlijke gegevens en om een profielfoto te
kiezen. De gebruiker kan deze
stappen desgewenst overslaan.
Hoe meer vrienden, hoe beter:
dat is de filosofie van Facebook. Facebook zal dan ook
vaak suggesties doen voor
nieuwe vrienden. Een vriend
toevoegen is mogelijk door op
de button ‘Vriend toevoegen’
op iemands profielpagina te
klikken.
Die persoon krijgt dan een
uitnodiging te zien die hij kan
accepteren. Zodra hij dat
heeft gedaan ben je vrienden
met elkaar. Accepteert iemand
de uitnodiging niet, dan krijgt
degene die het vriendschapsverzoek deed daarvan geen
melding.
6
3
Veel personen, bedrijven en
instellingen hebben geen
profiel maar een pagina op
Facebook. Zo’n pagina kun
je liken. De Stichting Mediawijzer heeft bijvoorbeeld een
pagina op Facebook.
5
Een statusupdate kan een
kaal tekstberichtje zijn, of
tekst met een foto. Iemand
kan ook een link delen die
naar een andere website
verwijst. Zodra hij op ‘Plaatsen’ klikt, is de statusupdate
te zien in de timeline van zijn
vrienden. De timeline is de
middenkolom op de startpagina. Daarin komen de
statusupdates van alle
vrienden en van de gelikete
pagina’s.
4
Wil iemand iets delen via
Facebook dan gebeurt dat via
een statusupdate.
7
7
Het is via Facebook ook mo6
Het liken van statusdates van
anderen gebeurt door op de
voor Facebook karakteristieke
Vind-ik-leuk-knop te klikken.
Daarnaast kan iemand ook
reageren op een statusupdate. Verder is het mogelijk
een update te delen onder de
eigen vrienden.
8
gelijk te chatten met vrienden.
Die correspondentie is alleen
zichtbaar voor de vriend of
de groep vrienden met wie
iemand chat.
8
Via Facebook worden veel
spelletjes gespeeld. Sommige spellen trekken zelfs een
miljoenenpubliek. De knop
‘Games’ in de linkerbalk leidt
naar het App-Center, waarin
veel spelletjes te vinden zijn.
Sommige spellen zijn bedoeld
om alleen te spelen, veel spellen zijn juist gericht om samen te spelen met vrienden.
9
Facebook biedt de mogelijkheid groepen aan te maken. Men-
sen kunnen anderen uitnodigen lid te worden van een groep;
daarbinnen kunnen ze berichten, bestanden, foto’s en video’s
delen. De groepen kunnen openbaar, besloten of geheim zijn.
In het eerste geval is alles van de groep te zien: zowel wie er
lid van is als wat er in die groep gezegd wordt. Van de besloten
groep is voor de buitenstaander slechts te zien wat de naam
ervan is en wie de leden ervan zijn. Van geheime groepen is
niets openbaar. De reden waarom mensen zich aan zulke groepen verbinden, varieert sterk: het kan een groep zijn waarbinnen
leerlingen huiswerk met elkaar delen, of waarmee familieleden
elkaar op de hoogte stellen van de laatste berichten, of waarin
leden van een vereniging informatie uitwisselen.
Gebruikers van Facebook kunnen vrienden onderverdelen in
verschillende lijsten. Op die manier kunnen ze ervoor kiezen
hun statusupdates niet met iedereen te delen, maar bijvoorbeeld alleen met familieleden, kennissen, goede vrienden of
collega’s. Achter het kopje Vrienden in de linkerbalk op de
profielpagina is een pagina te vinden voor het beheren van deze
lijsten.
10
Het is daar mogelijk zelf
lijsten aan te maken. Bij een
statusupdate kunnen gebruikers ervoor kiezen met welke
vriendenlijsten ze het bericht
willen delen.
9
Hoe wordt
Facebook
gebruikt?
Facebook heeft wereldwijd meer dan 1,2 miljard actieve
gebruikers. Begin oktober 2012 ging het sociaal medium
door de grens van 1 miljard gebruikers. Een op de zeven
mensen op aarde gebruikt Facebook minstens een keer
per maand. Ruim 750 miljoen mensen bezoeken het sociale netwerk dagelijks. De groei van Facebook is spectaculair. In 2008 passeerde de site de mijlpaal van 100
miljoen gebruikers. Twee jaar later had Facebook 500
miljoen actieve leden.
Facebook hanteert een
leeftijdsgrens van 13 jaar. In
de praktijk maken ook jongere kinderen gebruik van het
medium. Dat kan alleen door
een verkeerde geboortedatum
door te geven. Naar schatting zijn er wereldwijd zo´n
7,5 miljoen kinderen jonger
dan 13 jaar die actief zijn op
Facebook. Het sociale netwerk heeft voor gebruikers
van 13 tot en met 17 jaar oud
speciale veiligheidsmaatregelen getroffen. Zo worden
hun berichten niet getoond
in zoekmachineresultaten.
Ook worden hun locaties niet
gedeeld met niet-vrienden.
Al die gebruikers waren begin
10
2014 samen goed voor 1130
miljard likes (”vind-ik-leukjes”), 250 miljard foto’s en 17
miljard zogeheten ”check-ins”,
aanmeldingen op locaties. Op
het netwerk zijn 140 miljard
vriendschapsverbanden
gelegd.
Ook zijn er 62 miljoen liedjes
op de site gezet, die 22 miljard
keer werden beluisterd.
Sinds 2008 bestaat er een
Nederlandse versie van
Facebook. Het totale aantal
Nederlanders op het sociale
netwerk is 8,4 miljoen. Uit
onderzoek van het Lectoraat
Nieuwe media in vorming en
onderwijs van de Driestar Hogeschool blijkt dat het Face-
bookgebruik onder christelijke
jongeren weinig verschilt van
dat van niet-christelijke leeftijdsgenoten. Van de christelijke jongeren zit 60 procent
vanaf 10 jaar regelmatig op
Facebook. Rond het 17e jaar
zit bijna 80 procent vrijwel
dagelijks op Facebook.
Vooral de opkomst van mobiel
internet heeft sociale media
een boost gegeven. Facebookers kunnen overal en altijd
hun profiel bekijken, statusupdates doen, foto´s posten en
reageren. Facebook-topman
Zuckerberg liet begin 2014
weten dat 1 miljard mensen
Facebook via een mobiel
kanaal gebruiken. Volgens
de Facebookbaas gaat 20
procent van alle tijd die die
miljard mensen met hun
mobiel bezig zijn op aan de
Facebook-app.
De smartphone is belangrijk
voor Facebook nu mobielinternetgebruik steeds meer
toeneemt. De overname door
Facebook van fotodienst Instagram en berichtenservice
WhatsApp bewijst dat Facebook sterk inzet op mobiele
kanalen.
Facebook en andere sociale
media
In Nederland was Hyves
jarenlang dé concurrent van
Facebook. Lang moest Face-
book het afleggen tegen het
Nederlandse product. Steeds
meer Hyvers zijn in de loop
van de jaren overgestapt naar
Facebook. Wel mag iemand
officieel pas een profiel
aanmaken op Facebook als
hij 13 jaar oud is. Op Hyves
gold deze leeftijdsgrens niet.
Begin december 2013 stopte
Hyves als sociaal netwerk en
ging verder als spelletjesplatform. Andere landen kennen
nog steeds alternatieven voor
Facebook. Zo is in Rusland
en andere Russisch sprekende landen VKontakte erg
populair. China blokkeert veel
sites waaronder Facebook en
Twitter. Het Chinese Qzone
wordt daarom veel gebruikt
als alternatief.
Net als Twitter is ook Facebook een sociaal medium.
Twitter is een sneller medium
en wordt vooral gebruikt voor
het verspreiden van opinie
en nieuws en is daarmee wat
zakelijker dan Facebook, waar
veel meer privéinformatie
wordt gedeeld.
Sinds medio 2011 heeft Facebook er een concurrent bij:
Google+. Dit sociaal medium
van Google heeft veel weg
van Facebook, maar profileerde zich door het delen met
verschillende groepen gemakkelijker te maken. Zo kun je
met een druk op de knop een
11
bericht delen met vrienden,
familie, kennissen of collega’s.
In reactie op Google+ paste
Facebook zijn lijsten aan.
Google+ heeft wereldwijd zo’n
500 miljoen gebruikers. Lange
tijd waren die echter veel minder actief dan de gemiddelde
Facebookgebruiker.
Een deel van de jongeren
maakt minder gebruik van Facebook omdat hun ouders het
medium inmiddels ontdekt
hebben. Uit een Britse studie
eind 2013 blijkt dat zij daarom
hun aandacht verleggen naar
sociale media als Snapchat,
WhatsApp en Twitter.
Facebook is meer dan een
sociaal netwerk
Facebook is meer dan alleen
een sociaal medium waarop
met elkaar wordt gepraat,
foto’s en video’s worden
gedeeld en wordt gechat. Facebook biedt meer, veel meer.
Het is een uitgebreid platform dat veel functies van
het internet in zich heeft.
Facebook is niet alleen een
gezellige site voor uitwisseling van informatie, maar ook
een commercieel product.
Facebook zelf verdient veel
geld door advertenties. Aan
de hand van het gedrag van
12
de gebruiker op Facebook
worden advertenties getoond
in de rechterbalk van het
nieuwsoverzicht.
Ook tal van bedrijven hebben
het sociale medium inmiddels ontdekt als middel om
klanten te binden en producten te verkopen. In de meeste
gevallen maken die een
pagina op Facebook aan die
mensen kunnen liken. Vaak
bieden bedrijven mensen een
cadeautje aan in ruil voor een
like of verloten ze een product
onder hun likers. Op die manier weten veel bedrijven veel
mensen aan zich te binden.
Vooral de grote merken zijn
succesvol. Zo vinden meer
dan 78 miljoen Coca Cola leuk
en wist McDonalds zo’n 30
miljoen mensen aan zich te
binden.
Ook veel nieuwsmedia zijn
op Facebook te vinden en
delen zo nieuws- en achtergrondartikelen. Ze gebruiken
sociale media om reacties
van het publiek te ontvangen
of naar hun mening of input
te vragen. Facebookers willen
blijkbaar graag nieuws consumeren via hun medium. De
grote media wereldwijd, als
BBC en CNN, hebben inmiddels miljoenen Facebookle-
zers en -kijkers.
Spelletjes binnen Facebook
zijn mateloos populair. Meer
dan 200 miljoen gebruikers
spelen maandelijks één
of meer spellen. Bekende
voorbeelden van spellen
zijn Farm Ville en City Ville,
waarin spelers een boerderij
of stad moeten bouwen en
onderhouden. Spelletjes doen
op Facebook wordt ook wel
‘social gaming’ genoemd: het
zijn geen games die je alleen
doet, maar samen met andere
Facebookgebruikers.
Games zijn aan te schaffen via het App Center van
Facebook. In deze digitale
winkel zijn applicaties, softwareprogrammaatjes, te koop
of gratis te downloaden. Het
App Center biedt niet alleen
spelletjes, maar ook tal van
andere programma’s op het
gebied van nieuws, muziek,
sport en amusement. Verder
biedt het App Center allerlei
hulpprogramma’s waarmee
het makkelijk wordt foto’s en
video’s te delen.
Op Facebook is het niet alleen
mogelijk zo te reageren dat
het voor anderen zichtbaar
is, ook chatten is mogelijk
via Facebook Messenger. De
communicatie via Messenger
is alleen te lezen voor de personen die met elkaar chatten.
Waarom op Facebook?
Mensen gaan vooral op Facebook om in contact te zijn
met anderen. Niet zelden vindt
men via Facebook oude kennissen, vroegere klasgenoten
of vergeten collega’s terug.
Om na te gaan wat de reden is
waarom jongeren op Facebook gaan, polste Mediawijzer bijna 100 jongeren, 4- en
5-HAVO-leerlingen van het
Calvijncollege in Goes. Bijna
80 procent van hen zegt op
Facebook te zitten. Het meest
genoemde argument om
actief te zijn op Facebook is
‘in contact zijn met anderen’.
Ook de laagdrempeligheid
van het medium wordt veel
als voordeel gezien. Voor
veel leerlingen was Facebook
de logische stap na Hyves,
omdat dat sociale medium
minder populair werd.
De leerlingen die geen Facebookaccount hebben, zeggen vooral geen behoefte
aan het sociale medium te
hebben. Argument daarbij
is met name de hoeveelheid
tijd die Facebook kost. Deze
leerlingen merken wel dat het
niet hebben van een account
een informatieachterstand
betekent.
De meeste leerlingen die actief zijn op Facebook zeggen
niet alle Facebookvrienden
waardevol te vinden. Ze zien
de contacten die ze naast op
Facebook ook in ´het gewone
leven´ hebben wel als waardevol.
Facebook-abc
Apps: Speciale voor Facebook gemaakte programma’s,
waaronder veel spelletjes.
Chat: Gesprek in “real time” tussen verschillende Facebookgebruikers die ingetypte berichten uitwisselen.
Delen: De statusupdate van een ander verspreiden onder je
eigen Facebookvrienden.
Groep (besloten en geheim): Een pagina waartoe een beperkt aantal mensen toegang heeft. Bij een besloten groep
is wel zichtbaar voor anderen wie er lid van de groep is, bij
een geheime groep niet.
Pagina: Een Facebookpagina van een bedrijf of instelling.
Een pagina heeft geen vrienden; Facebookgebruikers kunnen een pagina wel liken.
Social media: Verzamelnaam voor alle socialenetwerksites
als Facebook en Twitter.
Statusupdate: Een bericht dat een Facebookgebruiker op
zijn tijdlijn zet. Alle vrienden krijgen de statusupdate te zien.
Tijdlijn/timeline: Een overzicht van alle statusupdates en
belangrijke nieuwtjes van een Facebookgebruiker.
Vind-ik-leuk/like: Deze zogenoemde like-button staat
symbool voor Facebook. Door iets leuk te vinden spreekt
een Facebookgebruiker zijn waardering uit voor een statusupdate of pagina.
13
Facebook
op de
weegschaal
Facebook beïnvloedt het sociale leven op verschillende
manieren. Zeker nu iedereen overal en altijd toegang tot
internet heeft, is het overal en altijd mogelijk in contact te
zijn met anderen over de hele wereld.
Op die manier kan Facebook
mensen met elkaar verenigen
en bij elkaar brengen. Mensen
met dezelfde interesses, overtuigingen en belangen vinden
elkaar op Facebook. Daar zijn
verschillende voorbeelden
van. Zo vond de 64-jarige
John Watson zijn dochter na
twintig jaar zoeken terug op
Facebook.
In Egypte en Tunesië was Facebook tijdens de revoluties
in 2011 een belangrijk middel waarmee betogers met
elkaar en de buitenwereld
communiceerden. De opstandelingen noemden zich in de
media meermaals ‘de kinderen van Facebook’. Kersverse
Egyptische ouders noemden
hun pasgeboren baby zelfs
Facebook.
In 2012 mondde een uitnodi-
14
ging op Facebook uit in rellen
in het Groningse plaatsje
Haren. Als het meisje Merthe
haar Facebook-vrienden wil
uitnodigen voor haar zestiende verjaardag vergeet ze
‘Vrienden’ te kiezen in plaats
van ‘Openbaar’. De uitnodiging gaat als een lopend vuurtje over internet. De sneeuwbal gaat rollen en binnen een
paar dagen groeit die uit tot
een lawine. Uiteindelijk verzamelen zich duizenden mensen
in Haren. Een ware veldslag is
het gevolg. Twitter en Facebook de oorzaak noemen
van de veldslag is kortzichtig.
Rellen en opstanden zijn niet
van vandaag of gisteren. Toch
hebben sociale media wel degelijk andere eigenschappen
dan vroegere media waardoor
het mogelijk is om snel olie op
deze vuurtjes te gooien.
Facebook en privacy
Een sociaal medium als Facebook is gebaat bij persoonlijke
informatie. Vrienden vinden
doorgaans vooral privé-informatie interessant. En juist
op die updates wordt veelal
gereageerd.
Een belangrijke kanttekening
is zeker op zijn plaats. Iemand
die actief is op Facebook
moet goed in de gaten houden met wie hij zijn informatie precies deelt. Facebook
waarschuwt zelf ook: “Denk
altijd goed na voordat je iets
plaatst. Net zoals wanneer je
iets op internet zet of verzendt
via een e-mail, kan informatie die je op Facebook deelt
worden gekopieerd of verder
worden gedeeld door iedereen
15
die je informatie kan zien.”
Bij elke statusupdate en elke
toevoeging aan de Timeline
kan een facebooker kiezen of
de informatie openbaar is, alleen voor vrienden te zien is of
een variant daarop. Zo bepaalt
hij zelf wie wat te zien krijgt.
Het is belangrijk om je privacyinstellingen eens goed te
checken. Daar kan de gebruiker instellen wie statusupdates en foto’s mag zien;
welke informatie van de gebruiker zichtbaar is; of zoekmachines mogen verwijzen
naar zijn profiel; wie iets op
zijn timeline mag zetten; enzovoorts. Wie niet wil dat zijn
informatie publiek zichtbaar
16
is, kan zijn profiel beter niet
openbaar zetten, maar ervoor
zorgen dat alleen vrienden de
statusupdates kunnen zien.
In het Activiteitenlogboek
kan de gebruiker precies zien
welke statusupdates hij deed,
welke likes hij gaf en welke
foto’s hij deelde. In dit logboek
zijn al die acties ongedaan te
maken. Dat betekent overigens niet dat Facebook die
acties vergeet.
Erika is een trotse moeder.
Ze heeft twee jonge kinderen: Tim van drie en Mirthe
van één. De twee kunnen lief
met elkaar spelen. Vaak doen
zich leuke situaties voor in
huis. Erika neemt regelmatig
foto’s van de twee met haar
smartphone. Handig: twee
kliks later kan ze die delen
met haar Facebookvrienden.
En dat doet ze graag. Ze krijgt
veel positieve reacties binnen
op de vaak schattige foto’s.
Ze vergat echter haar privacyinstellingen aan te passen,
waardoor alle foto’s voor
iedereen zichtbaar zijn. Ook
de foto’s van Tim en Mirthe
die samen onder de douche
staan. 10.000 kilometer verder
speurt een man Facebook
af, op zoek naar foto’s van
naakte kinderen.
Dat vakantiefoto´s of kiekjes
in de huiselijke kring alleen
bedoeld zijn voor de eigen
kring, ligt voor de hand. Het
tegendeel is op Facebook
echter waar. Het komt maar
al te vaak voor dat iemand op
Facebook foto´s van zijn baby
of peuter deelt met iedereen.
Elke willekeurige internetter
kan die foto’s dan bekijken.
Het Openbaar Ministerie
waarschuwt regelmatig voor
het online zetten van kinderfoto’s: pedofielen speuren
sociale media af naar, voor
hen, interessante kiekjes.
Alle informatie die iemand op
Facebook zet, is ook interessant voor Facebook zelf. Het
bedrijf houdt precies bij welke
bedrijven iemand leuk vindt,
welk nieuws hij interessant
vindt, welke merken hem
interesseren, welke woorden
voorkomen in zijn statusupdates, wie de vrienden
zijn met wie hij het meest in
contact staat. Daar komt bij
dat het op veel sites mogelijk
is via Facebook in te loggen.
Dat is handig voor de gebruiker: het is niet nodig om veel
verschillende inlogcodes te
onthouden. De keerzijde is
echter dat Facebook op deze
manier nog meer te weten
komt over het gedrag van de
internetter.
Met behulp van al die informatie toont Facebook advertenties op de pagina van
een gebruiker. Zo verdient
Facebook geld; een profiel
aanmaken is gratis, maar de
gebruiker zelf wordt vermarkt.
Advertenties die Facebook
toont, passen meestal goed
bij de interesses van de gebruiker. Een gebruiker kan er
wel voor kiezen advertenties
te verbergen. Daarbij moet hij
aangeven om welke reden hij
de advertentie niet wil zien en
hij kan daarbij kiezen uit: niet
interessant, misleidend, seksueel expliciet, niet in lijn met
mijn denkbeelden, ongepast
of herhalend.
Door het installeren van een
advertentieblokkeerder in de
browser zijn de advertenties
die Facebook in de rechterbalk toont, niet meer te zien.
Zo is er AdBlock in Googles
browser Chrome. Ook voor
Firefox is een blokkeerder te
downloaden.
Facebook en zelfexpressie
Tieners die veel tijd besteden
aan sociale media als Facebook, lopen meer kans te
vervallen tot narcisme, agressie of andere gedragsproblemen, zo bleek in 2011 uit een
Amerikaans psychologisch
onderzoek naar de relatie
tussen sociale netwerksites
en gedrag bij tieners. Uit het
onderzoek blijkt dat tieners bij
overmatig gebruik van sociale
media meer vatbaar worden
voor ijdel, agressief en aso-
ciaal gedrag. Ook angst, depressie en andere psychische
problemen worden versterkt
door excessief gebruik van
sociale media.
Sommigen noemen de huidige maatschappij “een digitaal
tijdperk van een overtrokken
individualistische en narcistische Facebookcultuur.”
Anderen menen dat sociale
media vooral het platform zijn
voor egotrippers en imagopoetsers.
Mark (16) zit in het examenjaar van het vmbo. Hij moet
hard werken om zijn diploma
te gaan halen. Mark is onderdeel van een hechte groep
vrienden, die dagelijks met
elkaar meefietst naar en van
school.
Toch lopen de interesses wat
uiteen. Mark, die in zijn vrije
tijd veel piano speelt, houdt
van andere muziek dan de
meesten van zijn vrienden, die
vooral muziek uit de top-10
luisteren. Op hun Facebookprofiel is dat goed te zien. Ze
liketen veel popzangers.
Mark wil niet onderdoen voor
zijn vrienden en, hoewel hij
de muziek niet kent, liket hij
dezelfde pagina’s.
Facebook kan voor groepen
jongeren een positief middel
zijn om met mensen in contact
te komen. Voor verlegen types
is een digitale band makkelij-
17
Facebookcode
Verantwoord facebooken - hoe moet dat? Daarvoor gelden dezelfde regels als voor een goed gesprek. Een paar
handvatten:
• Zeg op Facebook niets over een ander wat je ook niet
graag over jezelf hoort.
• Wees eerlijk en spreek de waarheid.
• Vloek niet.
• Ga niet schreeuwen, doe niet ongenuanceerd.
• Houd ook op Facebook een rustdag.
• Zorg ervoor dat een statusupdate anderen niet schaadt.
• Denk niet alleen aan jezelf als je een statusupdate doet.
• Like alleen dat wat je echt leuk vindt.
• Maak van je Facebookprofiel geen digitale etalage van
jezelf.
• Val mensen niet persoonlijk aan.
• Beschuldig niemand vals.
• Gebruik Facebook met de Tien Geboden in je hand.
ker te realiseren dan een relatie
in het gewone leven. Voor hen
kan een sociaal medium een
middel zijn om uit een sociaal
isolement te komen.
Daar komt bij dat Facebook
door veel scholieren en
studenten wordt gebruikt
om goed te kunnen leren. Zo
hebben veel klassen eigen besloten groepen op Facebook
waarbinnen ze studiemateriaal, samenvattingen en tips
met elkaar uitwisselen. Ook
binnen kerkelijke gemeenten
is het geen uitzondering dat
verenigingen een eigen Facebookgroep hebben waar ze op
een snelle manier informatie
met elkaar uitwisselen.
Daar staat echter tegenover
18
dat Facebook ook veelvuldig
wordt gebruikt om het eigen
imago op te poetsen. Facebookers hechten veel waarde
aan de indruk die ze achterlaten bij hun vrienden. Soms
leidt dat er toe dat ze bewust
interesses tonen om bij anderen in de smaak te vallen,
bijvoorbeeld over bepaalde
muziek of films. Dat is niet
alleen leugenachtig, maar het
gevolg is ook dat ze daarna
meer informatie ontvangen
over die onderwerpen.
Facebookgebruikers hebben
niet zelden de neiging bewust
statusupdates te plaatsen die
reacties of vind-ik-leuks zullen oproepen. Wat de mening
van anderen is, lijkt dan van
groot belang. Hoe meer vindik-leuks, hoe beter. Wat zo’n
vind-ik-leuk precies betekent,
is vaak moeilijk te achterhalen. Vindt iemand de update
echt leuk? Of wil iemand
zeggen de afzender van de
statusupdate te waarderen?
Maar al te vaak blijkt een vindik-leuk niet de goede reactie.
Een bericht over iemands
ziekenhuisopname liken, doe
je bijvoorbeeld niet. Regelmatig wordt er daarom een
pleidooi gevoerd om ook een
meeleef- of een dislike-button
in te voeren op Facebook.
Facebook en tijdsbesteding
Facebook kan uren tijd in
beslag nemen. Het is een so-
ciaal medium en nodigt uit tot
interactie. Het komt vaak voor
dat ‘even facebooken’ leidde
tot ‘heel lang facebooken’.
Met alle gevolgen van dien.
Justine Pardoen, hoofdredacteur van Ouders Online, noemt
sociale media “ongelooflijk
afleidend”. Pardoen onderkent positieve kanten van
sociale media, maar ziet ook
risico’s. „We leren kinderen
niet om zich te verdiepen. Dat
is jammer, dat is zo belangrijk voor heb. Als je niks wilt,
kun je nergens naar streven.
Concentratie is nodig om te
reflecteren, je moet stilstaan
om goede keuzes te kunnen
maken.”
Veel opvoeders maken zich
zorgen over de tijdsbesteding
van jongeren. Facebook is
maar een van de vele media
die daar een aanslag op doen,
maar zeker niet de minst
belangrijke. Statusupdates
op Facebook nodigen, net
als WhatsApp-berichtjes, uit
tot een reactie. Vaak voelen
jongeren zelf wel aan dat ze
daarin geen maat kunnen houden. Opvoeders kunnen daar
op inspelen en hen erbij helpen
door afspraken te maken over
de tijdstippen waarop mobieltjes en computers gebruikt
worden. Als opvoeders zelf ook
actief zijn op Facebook, kunnen ze de betreffende jongeren
volgen om zo een oogje in het
zeil te houden.
Het advies van Pardoen is:
„De basis is praten, praten en
nog eens praten. Verdiep je
als ouder in wat je kinderen
doen. Stel er goede vragen
over, echte vragen, die ze niet
kunnen googelen. Als je er op
jonge leeftijd veel over spreekt
en regels stelt, is het in de puberteit niet zo lastig en vinden
ze het minder erg dat er dan
ook grenzen zijn.”
Terughoudend zijn in de
tijd die je op sociale media
er gebeurt met iemands Facebookaccount na overlijden.
Doet niemand iets dan blijven
profielen ook na iemands
overlijden bestaan, met alle
pijnlijke gevolgen ervan. Facebook geeft nabestaanden de
mogelijkheid het profiel van
de overledene een herdenkingsstatus te geven. Foto’s
en berichten die de overledene heeft geplaatst, blijven
zichtbaar. Het aanvragen van
een herdenkingsstatus gaat
Terughoudend zijn in de tijd die je op sociale
media besteedt, is goed voor veel dingen
besteedt, is goed voor veel
dingen. Het levert je tijd op
voor huiswerk en studie, voor
ontspanning, om te lezen,
om in ‘het gewone leven’ op
bezoek te gaan bij mensen.
Daar komt bij dat tijd kostbaar
is. Vooral omdat je besteding
ervan onomkeerbaar is én
omdat de tijd eindig is. Mozes,
schreef daarover in Psalm 90:
“Leer ons alzo onze dagen
tellen, dat wij een wijs hart
bekomen.” Het is daarom aan
te raden facebookloze (als
onderdeel van internetloze)
momenten te hebben.
Nu steeds meer ouderen ook
gebruik maken van Facebook
komt de vraag naar voren wat
via een speciaal formulier.
De tweede mogelijkheid die
Facebook biedt, is het compleet laten verwijderen van
het profiel van de overledene.
Dat heeft meer voeten in de
aarde. Het sociale netwerk
eist een juridisch bewijs dat
de indiener van het verzoek
een direct familielid of de wettige vertegenwoordiger is van
de overledene. Wat Facebook
niet doet, is nabestaanden
volledige toegang geven tot
het account van de overledene. De diensten zullen nooit
wachtwoorden uitwisselen.
Dat zou het recht op privacy
van de gestorven persoon
aantasten, heet het.
Andere producten
van Mediawijzer
Stichting Mediawijzer heeft
een aantal brochures uitgebracht over media. Het zal
duidelijk zijn dat voor verantwoord gebruik van Facebook
werken aan gewetensvorming
belangrijk is. Daarvoor heeft
Mediawijzer een aparte en uitvoerige brochure geschreven
die hierbij wil helpen. Graag
bevelen wij deze brochure bij
u aan. U kunt die bestellen via
www.mediawijzer.nl. Ook de
brochure over Twitter en YouTube is daar verkrijgbaar.
In 2013 presenteerde Mediawijzer de dvd “Christelijke opvoeding in het digitale tijdperk”.
De dvd bevat een indringende
toespraak van de Amerikaanse
predikant en hoogleraar
David Murray. Het is enerzijds
doortrokken van het besef dat
we allen op reis zijn naar de
eeuwigheid – maar tegelijkertijd is Murray heel praktisch en
geeft hij waardevolle adviezen
voor het omgaan met media
in het dagelijks leven. De dvd
is ook te bestellen via www.
mediawijzer.nl.
19
”Welgelukzalig is de
mens die wijsheid
vindt en de mens
die verstandigheid
voortbrengt”
Spreuken 3:13
Colofon
Stichting Mediawijzer wil een richtinggevende functie vervullen in de discussie over het verantwoord gebruik
van nieuwe media. Zij biedt ouders, (groeps)opvoeders, ambtsdragers en alle anderen die met nieuwe media in
aanraking komen een helpende hand bij het doordenken van vragen over mediagebruik.
Daarvoor biedt Mediawijzer informatieve en bezinnende producten voor jongeren en opvoeders zoals het geven
van voorlichtingsavonden, het organiseren van conferenties en het uitgeven van themabrochures.
Steun het werk van de Stichting Mediawijzer. Maak een gift over naar rekeningnummer 67.40.99.281 t.n.v.
Stichting Mediawijzer te Apeldoorn.
Juni 2014
www.mediawijzer.nl