Transcript Programmabrochure

SAMEN LEREN
INHOUD GEVEN
Lunteren
24 | 25 | 26 maart 2014
> informatie:
www.schoolaanzet.nl
> inschrijven:
Programmabrochure driedaagse studieconferentie
www.deelnameregistratie.nl
Inhoud
Voorwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
Programma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
Inschrijven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
Index op nummer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
Beschrijvingen Aanpakken, Besturenprogramma Discussies
en Lezingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
2 van 138
Voorwoord
Voor u ligt de programmabrochure van de dertiende editie van
begeleiders, schoolleiders, bestuurders, coördinatoren van
de driedaagse studieconferentie in Congrescentrum De Werelt in
samenwerkingsverbanden en alle andere betrokkenen bij het
Lunteren. Deze conferentie vindt plaats op 24, 25 en 26 maart
onderwijs. Alle thema’s uit het bestuursakkoord komen uitgebreid
2014. Dit jaar is de titel van de conferentie ‘Samen leren inhoud
aan bod en voor bestuurders (op maandag) en het speciaal
geven’.
onderwijs (op woensdag) is er een specifiek aanbod.
Alle scholen staan voor de uitdagende opdracht om het beste in
Redenen genoeg dus om u in te schrijven voor deze
elke leerling naar boven halen. Dat vraagt om een professionele
driedaagse conferentie in Lunteren. Wij rekenen op uw komst
organisatie, waarin teamwork en samen leren centraal staan.
en we hopen op een geweldige opkomst die Lunteren laat
Maar hoe realiseert u die organisatie en geeft u inhoud aan het
bruisen van inspiratie, enthousiasme en expertise! In deze
samen leren? Professionaliseren kan nooit los worden gezien van
programmabrochure leest u alles over het programma,
de inhoud. Wat een lerende organisatie is, hoe uw school dat kan
de inschrijfprocedure, de kosten en de mogelijkheid om te
worden en hoe u daarbij de inhoudelijke vraagstukken betrekt
overnachten zodat u meerdere dagen kunt leren van en met
staan daarom centraal tijdens deze conferentie.
elkaar.
Ruim 2.000 scholen van 500 besturen in het basisonderwijs
Ik zie u graag eind maart 2014 in Lunteren!
benutten School aan Zet als kritische vriend voor hun
ontwikkelingsproces. Zo gaan we samen stap voor stap
Fabiènne Hendricks
van goed naar beter. Met ruim 100 bijdragen in de vorm van
Programmamanager School aan Zet
lezingen, (praktijk)aanpakken en discussierondes bieden
wij een rijk en gevarieerd programma voor leraren, intern
3 van 134
138
Programma
Op de driedaagse conferentie voor basis-, speciaal basis- en
(voortgezet) speciaal onderwijs ‘Samen leren inhoud geven’
presenteert School aan Zet een rijk programma aan Lezingen,
Discussierondes en Aanpakken. Alle inhoudelijke bijdragen zijn
gekoppeld aan één of meerdere thema’s uit het bestuursakkoord.
In deze sessies komen interessante en veelbelovende
ontwikkelingen in de groep, op de school en op bovenschools
niveau aan de orde. Hierbij wordt uitgegaan van een combinatie
van praktijk en theorie: elke sessie wordt uitgevoerd door een
inhoudelijk deskundige en/of een ervaringsdeskundige.
maandag 24 maart en dinsdag 25 maart:
De eerste twee dagen wordt het accent gelegd op de school als
lerende organisatie, gekoppeld aan Basisvaardigheden, Omgaan
met verschillen, Excellentie & Hoogbegaafdheid en Wetenschap
& Techniek.
woensdag 26 maart:
De derde dag staat vooral in het teken van Omgaan met
verschillen/Passend onderwijs. Er is een breed programma voor
het speciaal basisonderwijs en (voortgezet) speciaal onderwijs.
Tijdschema
10.00
10.15
11.00
11.15
12.30
13.45
15.00
15.15
16.30
17.30
18.00
20.30
maandag 24 maart 2014
dinsdag 25 maart 2014
woensdag 26 maart 2014
Welkomstwoord
Plenaire keynote speech
Programmawissel
Sessies 1e ronde
Lunch, netwerken
Sessies 2e ronde
Programmawissel
Sessies 3e ronde
Mogelijkheid tot netwerken
Borrel
Diner*
Avondprogramma
Welkomstwoord
Plenaire keynote speech
Programmawissel
Sessies 1e ronde
Lunch, netwerken
Sessies 2e ronde
Programmawissel
Sessies 3e ronde
Mogelijkheid tot netwerken
Borrel
Diner*
Avondprogramma
Welkomstwoord
Plenaire keynote speech
Programmawissel
Sessies 1e ronde
Lunch, netwerken
Sessies 2e ronde
Programmawissel
Sessies 3e ronde
Borrel/netwerken
* Op inschrijving vooraf
4 van 138
Elke conferentiedag start met een welkomstwoord en een
Een Discussieronde is een panelachtige sessie, waarin een
plenaire keynote speech van ongeveer drie kwartier. Daarna
inleider een actueel onderwerp en stellingen introduceert en u
volgen Lezingen, Discussierondes en Aanpakken in drie rondes.
onder leiding van een moderator hierover met elkaar in discussie
Op maandag vindt er een Besturenprogramma plaats. Op
gaat. Samen leren en uitdieping van een onderwerp staan
woensdag krijgt het (voortgezet) speciaal onderwijs extra accent.
hierin centraal. Een Discussieronde wordt in de beschrijvingen
aangeduid met een
.
Een Aanpak is een workshopachtige sessie, waarin de spreker
zijn/haar aanpak presenteert en u daarover met elkaar in
Een Lezing is een masterclassachtige sessie, waarin u
gesprek kunt gaan. Uitwisseling van ervaringen, tips en trucs
state-of-the-art-informatie krijgt over een onderwerp.
staan hierin centraal. Een Aanpak wordt in de beschrijvingen
Informatieoverdracht en verdieping staan hierin centraal.
aangeduid met een
Een Lezing wordt in de beschrijvingen aangeduid met een
.
.
Het Besturenprogramma is specifiek gericht op bestuurders.
Speciaal onderwijs. Beschrijven van Lezingen, Aanpakken en
Dit programma vindt plaats op maandag en start na de plenaire
Discussierondes die specifiek interessant zijn voor betrokkenen bij
keynote speech. Onderdelen van het besturenprogramma
het (voortgezet) speciaal onderwijs zijn voorzien van een
worden in de beschrijvingen aangeduid met een
.
.
Voor iedereen die zich inschrijft voor het diner en/of blijft
overnachten, is er op maandag en dinsdag ook nog een
avondprogramma met live muziek.
5 van 138
Inschrijven
Inschrijven voor de conferentie kan tot en met 9 maart 2014
Tevens ontvangt u een ‘deelnameregistratie account’
(of totdat het maximaal aantal deelnemers is bereikt), uitsluitend
(gebruikersnaam, wachtwoord en toelichting) waarmee u kunt
individueel online via www.deelnameregistratie.nl. U kunt
inloggen en online uw persoonlijke inschrijfgegevens kunt
zich voor één, twee of drie dagen inschrijven en daarbij uw
bekijken en/of wijzigen.
eigen conferentieprogramma samenstellen. Volgeboekte
programmaonderdelen zijn herkenbaar aan een rode balk en/of
Voorwaarden
een sterretje en kunnen niet meer worden gekozen.
Wijzigen van uw inschrijving kan tot en met 9 maart 2014; wilt u
uw inschrijving annuleren, dan kan dat kosteloos tot en met 9
Aan het eind van uw inschrijving kunt u uw gekozen sessies in
februari 2014. Na die datum is annuleren niet meer mogelijk en
het totaaloverzicht controleren. Uw inschrijving is definitief na
zijn de volledige deelnamekosten verschuldigd. Bij verhindering
uw bevestiging via de knop ‘ok+verzend’ rechts onderaan het
heeft u het recht om een vervanger te sturen. Door uw inschrijving
totaaloverzicht in stap 5. Hierna ontvangt u een e-mailbevestiging
gaat u akkoord met de voorwaarden.
van uw inschrijving en een overzicht van de conferentiedag(en)
en sessies waarvoor u zich heeft ingeschreven.
6 van 138
Kosten en kortingen
Korting voor deelnemende ‘School aan Zet-scholen’
Deelname aan de conferentie kost € 150,- per persoon per dag.
Scholen die deelnemen aan School aan Zet krijgen € 50,- korting
Tijdens uw inschrijving kunt u de volgende opties reserveren:
per deelnemer. De contactpersonen van deze scholen ontvangen
• pendelbus van en naar NS-station Lunteren (kosteloos)
hiervoor een uitnodiging met hun persoonlijke kortingscode en
• diner op maandag en/of dinsdag (€ 35,- p.p.p.d.)
een toelichting.
• avondprogramma op maandag en/of dinsdag (kosteloos)
• overnachting op een eenpersoons kamer inclusief ontbijt op
maandag en/of dinsdag (à € 82,50 p.p.p.n.)
Deelnamebewijs en routebeschrijving
De conferentie vindt plaats op 24, 25 en 26 maart 2014 in
Congrescentrum De Werelt, Westhofflaan 2, 6741 KH Lunteren.
Het dagtarief geldt ongeacht het aantal dagdelen dat u
In de week voorafgaand aan de conferentie ontvangt u per e-mail
deelneemt. De overnachting vindt plaats in het congrescentrum.
een persoonlijk deelnamebewijs en een routebeschrijving.
De hotelkamers worden toegewezen op volgorde van
binnenkomst van de aanmeldingen.
Contact en informatie
Voor informatie over uw inschrijving kunt u bellen met de
Groepskorting
deelnameregistratie, 036-5331941 (10.00-12.00 uur) of mailen naar
Groepen van vijftien personen of meer kunnen een éénmalige
[email protected].
korting krijgen van € 25,- per persoon. Deze korting is
alleen geldig met een kortingscode die u kunt opvragen via
[email protected]. De code moet tijdens
de inschrijving in alle individuele inschrijfformulieren worden
ingevuld en geldt uitsluitend bij vijftien of meer inschrijvingen op
de betreffende code, mits ingevuld vóór 9 maart 2014.
7 van 138
Index op nummer
A = Aanpak
B = Besturenprogramma
D = Discussieronde
OGW - OPBRENGSTGERICHT WERKEN
OMV - OMGAAN MET VERSCHILLEN
L = Lezing
= Interessant voor het speciaal onderwijs
HRM - HRM/LERENDE ORGANISATIE
E&H - EXCELLENTIE EN HOOGBEGAAFDHEID
B-T, L&R - BASISVAARDIGHEDEN TAAL, LEZEN EN REKENEN
W&T - WETENSCHAP EN TECHNIEK
NUMMER
TITEL
THEMA
NAAM UITVOERDER(S)
001.0 A
De directeur als teamcoach
002.0 L
De waarde(n)gestuurde beweging
OGW +
HRM
HRM
Sonja de Lange, Ben Nugteren en
Debby Wernke
Berend Redder
003.0 A
Ervaring met ‘Excellent (in het) Onderwijs’ bij Stichting SOM
E&H
Greetje van Dijk en
Hanneke Meulblok
004.0 D
In gesprek met de keynote-speaker van
maandag 24 maart 2014
Intern begeleider in de voorschool
OGW
007.0 L
OGW +
OMV
OGW
IJsbrand Jepma en
Else Oostendorp
Gerreke Gierveld en
Karin van Amelsvoort
Ina Cijvat
•
Klassenmanagement en proceseigenaarschap van de
leerling
Leren van data: de datateamprocedure
008.0 A
Lesson Study: methodiek voor teamleren bij instructie
HRM
Henk Logtenberg en Els Loman
•
009.0 A
Narratieve inhoud inbrengen in gesprekkencyclus
HRM
Wilma Willems en
Angela Horsten
010.0 B
PO-Raad Besturensessie 1
011.0 A
Schoolbeleid en excellentie
E&H
Tijl Koenderink
•
012.0 A
Schrijven in taalmethodes
B-T,L&R
Joop Stoeldraijer
•
013.0 L
Verandermanagement: de weg naar een succesvolle
verandering
HRM
Dorien Sluijter, Henny
Korenromp en Peter Nooitgedagt
•
005.0 A
006.0 A
MAANDAG
24 maart ‘14
DINSDAG
25 maart ‘14
WOENSDAG
26 maart ‘14
R1
R1
R1
R2
R3
R2
R3
R2
R3
•
•
•
•
•
•
•
•
8 van 138
NUMMER
TITEL
THEMA
NAAM UITVOERDER(S)
MAANDAG
24 maart ‘14
DINSDAG
25 maart ‘14
WOENSDAG
26 maart ‘14
R1
R1
R1
R2
014.1 A
014.2 A
Werken met professionele leergemeenschappen
HRM
Marlin Nijhof
015.0 A
Communicatie en samenwerking in een lerende
organisatie
Dynamisch Onderwijs in de Klas. DOK-weekroute
HRM
Anita Manten en Trudy de Lange
•
OGW +
OMV
B-T,L&R
Irma Miedema en
Willem Mennen
Arlette Buter en
Manon Boekschoten-Nebbeling
Marlou van Beek en 3 personen van
PCBO Leeuwarden e.o.
Martine Creemers (moderator) en
Frans Schouwenburg (inleider)
Brunhilde van der Sluijs
•
Albert Oving en Abel Pleijsier
•
Maaike Verschuren,
Linsy Tjalkens en Gabrielle Kiefmann
Nora Booij
•
016.0 A
•
Effectief taal- en rekenonderwijs in 1-2:
Een organisatie apart
High Performance Schools
019.0 D
Leren in de 21ste eeuw
HRM
020.0 A
Lesmodel activerend opleiden
HRM
021.0 A
Met rekenplezier van 1F naar 3F
022.0 A
Omgaan met of uitgaan van verschillen?
023.0 A
Onderwijs anders voor cognitief begaafde leerlingen
024.0 L
Opbrengstgericht taal/leesonderwijs
OGW +
B-R +
OMV
OGW +
OMV
OMV +
E&H
B-T&L
025.0 B
PO-Raad Besturensessie 2
026.0 A
Spelling
B-T
Cees Hereijgens
•
027.0 A
Talent stimuleren en ontwikkelen: in gesprek met
(begaafde) leerlingen
Voorbeeld Lerende organisatie
E&H
Desiree Houkema
•
OGW +
E&H
E&H
Marianne van Teunenbroek en Heleen
Versteegen
Greetje van Dijk en Margret Mes
•
028.0 A
029.0 A
Aansluiten bij behoeften met doelgericht verrijkingsonderwijs
HRM
Kees Vernooy
R2
R3
R2
R3
•
018.0 A
017.0 A
R3
•
•
•
•
•
•
•
•
9 van 138
NUMMER
TITEL
THEMA
030.0 D
De Onderwijsinspectie. Actuele toezichtkwesties
OGW
031.0 A
Doorgaande lijn begrijpend luisteren-lezen
032.0 A
Duurzame leerkracht. Over professionaliteit
033.0 A
NAAM UITVOERDER(S)
MAANDAG
24 maart ‘14
DINSDAG
25 maart ‘14
WOENSDAG
26 maart ‘14
R1
R1
R1
R2
R3
•
B-T&L
Job Christians (moderator) en Herman
Franssen (inleider)
Karin van de Mortel
HRM
Albert de Boer
•
Eerste Hulp bij onderpresteren
E&H
Floor Raeijmaekers
•
034.1 A
034.2 A
034.3 A
Met School aan Zet naar een lerende organisatie
HRM
Henk Norder en Marion Sieh
•
035.0 A
Onderzoek door leerkrachten op de Pater Jan Smitschool
036.1 A
036.2 A
HRM +
W&T
B-T,L&R +
OMV
Marijke Schekkerman, Yvonne Rozeman en Dominique Bakker
Paulien Rietveld (maandag) en Hans
Christiaanse (dinsdag)
•
Ouderbetrokkenheid
Yvonne Leenders en
Kobi Wanningen
Dea Knol en Rien Spies
•
•
R2
R3
R2
R3
•
•
•
•
•
037.0 B
PO-Raad Besturensessie 3
038.0 A
Spelen, leren en Opbrengstgericht werken
OGW
•
039.0 L
Verbeterteams en proces van verbinding in de school
040.0 A
Vindplaatsscholen 1. Onderzoekend leren
OGW +
HRM
W&T
041.0 L
Zelfsturing bij het jonge kind, executieve functies
OGW
Baukje de Koning en
Joffra van der Velde
Lilian van der Bolt en Mirjam Kok
042.0 A
Begaafde leerlingen uitdagen met rijke leeractiviteiten
E&H
Nora Steenbergen
•
043.0 A
Differentiëren met een groepsplan
OGW
Dolf Janson
•
044.1 A
044.2 A
Flitsbezoeken
HRM
Monique van der Knaap
•
045.0 A
Het rekenbeleidsplan in beeld
OGW +
B-R
Yvonne van der Eerden en Tineke Has
•
•
•
•
10 van 138
NUMMER
TITEL
THEMA
046.0 D
In gesprek met Ellen Emonds
HRM
047.1 A
047.2 A
Kansrijke combinatiegroepen
048.0 A
NAAM UITVOERDER(S)
MAANDAG
24 maart ‘14
DINSDAG
25 maart ‘14
WOENSDAG
26 maart ‘14
R1
R1
R1
R2
R3
R2
•
B-T,L&R +
OMV
Job Christians (moderator) en Ellen
Emonds (inleider)
Gatse van der Ploeg en
San Bronk
B-L
Heleen Strating en Jack Duerings
•
049.0 A
Praktisch en doelgericht bezig met mondelinge taalvaardigheid
Professioneel leren: nieuwe werkvormen
HRM
Roger Meijer
•
050.0 A
Project vierslagleren
HRM
•
051.0 A
Van neuspeuteren tot slim kleuteren
•
052.0 A
Veilig Leren Lezen, nieuwe versie
OMV +
E&H
B-T
Anne Looienga, Lida Andriol, Mirjam
Huizeling en Fleur Buurmans
Martine Creemers
Ed Koekebacker
•
053.0 A
Visie op en doelen bij verrijkingsactiviteiten
E&H
Marcel Bogaarts
•
054.0 A
Woordenschatcultuur
B-T
Piers van der Sluis
•
055.0 A
Differentiëren is te leren
Aafke Bouwman
•
056.0 A
Excellentie en aansluiting primair-voortgezet onderwijs
B-T,L&R +
OMV
E&H
Boudewijn Hogeboom en Linda Waals
•
057.0 A
Leergesprekken met kinderen
Ilse Meelker
•
058.0 A
Leidinggeven aan Omgaan met verschillen
Nico van der Meer en
Lesley de Groot
•
059.0 A
Meisjes inspireren voor Wetenschap & Techniek
OGW +
B-T,L&R +
OMV
OGW +
HRM +
OMV
W&T
Linda Derksen
•
060.0 A
Onderwijskundig leiderschap. Focus en inhoudelijke
doelen
Opbrengstgericht werken in de onderbouw
HRM
Anneke van Ooijen
•
OGW
Yvonne Leenders (moderator) en
Gaby van der Linden (inleider)
•
061.0 D
•
R3
R2
R3
•
11 van 138
NUMMER
TITEL
THEMA
NAAM UITVOERDER(S)
MAANDAG
24 maart ‘14
DINSDAG
25 maart ‘14
WOENSDAG
26 maart ‘14
R1
R1
R1
R2
R3
R2
R3
062.0 A
Plusklas, waar begin je aan...
E&H
Janneke Breedijk
•
063.0 A
Van en met elkaar leren… kun je leren
HRM
064.0 A
HRM
Berndine de Wolff en
Joke Kamstra
Reinoud Buijs
•
B-T&L
Harald Weesies
•
066.0 A
Van georganiseerd wantrouwen naar het vertrouwen
georganiseerd
Van lesdoel naar leesdoel. Strategieën bij begrijpend
lezen
Vindplaatsscholen 2: Nieuwsgierigheid en verwondering
W&T
•
067.0 D
(Buitenlandse) Leiderschapslessen
HRM
068.0 A
B-T&L
069.0 A
Begrijpend luisteren en interactief voorlezen bij het
jonge kind
Chemie is overal
Jelle Jolles, Sanne Dekker,
Karin van der Heyden,
Bianca Koomen en Yvonne Graafsma
Reinoud Buijs en/of
Berend Redder (moderator) en
Tijn Nuyens (inleider)
Tessa Egbertsen
W&T
Marijn Meijer en Winnie Meijer
070.0 A
Effectief en inspirerend toponderwijs
Walter de Wit en Arjen Scholten
•
071.0 A
Eigenaarschap leraren voor school als leergemeenschap
E&H +
B-T,L&R
HRM
•
072.0 A
Leesbevordering meten
B-L
073.0 A
Nauwkeurigheid en waarde van hoge Cito-scores
E&H
074.0 A
Panorama lesdag
HRM
Wilma Willems, Friederike Salden-de
Bruin, Michiel Santegoeds en Tamara
Walda
Wilmie Jenniskens en
Marieke Baselmans
Janneke Breedijk en
Yvonne Janssen
Joost Maarschalkerweerd
075.0 A
Professionalisering van de intern begeleider
HRM
Loes van Wessum, Riejet van Til, Rieneke Pruis en Linda-Karin Hoekstra
•
065.0 A
R2
R3
•
•
•
•
•
•
•
12 van 138
NUMMER
TITEL
076.0 A
Rekengesprekken met leerlingen
077.0 A
078.0 A
THEMA
NAAM UITVOERDER(S)
MAANDAG
24 maart ‘14
DINSDAG
25 maart ‘14
WOENSDAG
26 maart ‘14
R1
R1
R1
R2
R3
R2
R3
Yvonne van der Eerden
•
Spellingdidactiek als testcase voor een lerende organisatie
B-R +
OMV
B-T
Dolf Janson
•
Van Eiland naar Wijland; collegiaal leren in de praktijk
HRM
Martine Creemers
•
079.0 L
Verschillend in kracht versus kracht door verschillen
E&H
Liesbet Gommans
•
080.0 A
OGW +
OMV
OMV
Gerard Regeling en Ad Kappen
•
081.0 A
Foto of film. Cito Eindtoets: maat voor kwaliteit van een
school?
Gedragsproblemen: differentiëren in aanpak
Kees van Overveld
•
082.0 A
Handelingsgericht arrangeren op school
OMV
Noëlle Pameijer
•
083.0 D
In gesprek met Kees van der Wolf
086.0 A
Ondersteuningsprofiel. Het instrument voor schoolontwikkeling
Ouderbetrokkenheid. Handelingsgericht werken voor
ouders
Overstappen naar het regulier onderwijs doe je zelf!
nnb (moderator) en
Kees van der Wolf (inleider)
Petra Heegsma en
Jos van der Pluijm
Karen van Kooten en
Rachel Grezel
Aleid Schipper
•
084.0 A
HRM +
OMV
OMV
087.0 A
Pak je kans: supersnel woorden aanbieden!
Dirkje van den Nulft
•
088.0 L
B-R
Ceciel Borghouts
•
OMV
091.1 A
091.2 A
Werken met ontwikkelingsperspectief praktisch en
concreet
OMV
Sonja de Lange en
Tonnie van Geel
Marjolein Albert en
Mies Bakkeren
Arjan Clijsen en Martijn Vooren
•
090.0 A
Preventie van rekenproblemen en Opbrengstgericht
werken
Van intern begeleider naar bovenschoolse kwaliteitsondersteuner
Voorspelbaarheid van gedrag
085.0 A
089.0 A
OMV
HRM +
OMV
B-T
OMV
R2
R3
•
•
•
•
•
•
13 van 138
NUMMER
TITEL
THEMA
NAAM UITVOERDER(S)
MAANDAG
24 maart ‘14
DINSDAG
25 maart ‘14
WOENSDAG
26 maart ‘14
R1
R1
R1
R2
R3
R2
R3
R2
OMV
Heike Sieber en Koos Stienstra
093.0 A
ZO Matcht. Voorkomen is beter dan genezen en bespaart
leed en geld
Aan de slag met de OnderwijsHRscan
HRM
Erwin van Rooijen
•
094.0 A
De schoolleider als onderwijskundig leider
Henk Hendriks en Theo Merkx
•
095.0 A
Handelingsgericht Integraal Arrangeren
Sonja de Lange en Wil Bakker
•
096.0 A
Kobi Wanningen
•
097.0 A
Het jonge riscokind; het handelingsrepertoire van de
leerkracht
Inzet van onderwijsassistenten, doen!
098.0 D
Krimpen en Kansen
HRM +
OMV
OGW +
HRM +
OMV
OGW +
OMV
HRM +
OMV
HRM
099.0 L
Kwaliteit basisondersteuning versterken: een integrale
aanpak
Leer-Kracht: preventie en aanpak van gedragsvraagstukken
Met Heliomare naar een lerende organisatie
092.0 A
100.0 A
101.0 A
103.0 L
Ontwikkelingsperspectief. Korte plaatsingen in het
speciaal onderwijs
Passende Perspectieven taal
104.0 A
Positive Behaviour Suppport en Characterbuilding
105.0 A
Uitkomsten van de School aan Zet-scan Omgaan met
verschillen
102.0 A
OGW
OMV
HRM +
OMV
HRM +
OMV
B-T +
OMV
OMV
OMV
R3
•
Diane Butter en Hans Küsters
•
Mini Schouten en
Petra Heegsma (moderatoren) en
Marjan Faber (inleider)
Arjan Clijsen
•
Dolf van Veen, Marij Bosdriesz en Aat
Sliedrecht
Hans Schuman, Roos Breeuwer en
Meta Streefland
Chris Struiksma
•
Mieneke Langberg en
Corine Ballering
Gert-Jan Egberink en
Lex Vermeer
Yvonne Leenders en Ad Kappen
•
•
•
•
•
•
14 van 138
NUMMER
TITEL
THEMA
NAAM UITVOERDER(S)
DINSDAG
25 maart ‘14
WOENSDAG
26 maart ‘14
R1
R1
R2
R3
R2
R3
R2
R3
106.0 A
Zó krijg ik mijn school in beweging
107.0 D
De ‘S’ van Speciaal
OGW +
HRM +
OMV
OMV
108.0 A
De schoolleider SO als strateeg
HRM
109.0 A
Een goede intern begeleider maakt zichzelf overbodig
110.0 L
Gedragsproblemen en hoe verder …?
HRM +
OMV
OMV
111.0
Indiceren, Arrangeren, Profileren, Financieren
OMV
Jos van der Pluijm en Kees Kuijs
•
OMV
Irma Miedema en Paul Kooiman
•
L
Anne Marie Klomp-Pardoel
MAANDAG
24 maart ‘14
R1
•
Jan van Etten en Corine van Helvoirt
(moderators) en
Marten Schaafsma (inleider)
Robbin Haaijer en Martine Fuite
•
Henk Hendriks en Ad Hermans
•
Dolf van Veen
•
•
114.0 A
IVO. Ervaringen in de praktijk van de samenwerkingsverbanden
Multidisciplinaire overlegteams in het samenwerkingsverband
Opbrengstgericht werken aan Leren leren
115.0 A
Passend schoolondersteuningsprofiel
116.0 L
Passende Perspectieven rekenen
117.0 A
Sbo-scholen leren van elkaar door het afnemen van
audits
118.0 L
Schoolzelfevaluatie voor het so en sbo: een stappenplan
OGW
Judith Hollenberg
•
119.0 A
Thematisch werken op speciale basisscholen. Talenten
van kinderen
OMV +
E&H
Agnes Asbreuk en Inge Kuipers
•
112.0 A
113.0 A
HRM +
OMV
OGW +
OMV
HRM +
OMV
B-R +
OMV
HRM
Rob van Elswijk en Alex Blei
•
Audrey Machielsen
•
Aleid Schipper, Peter van Dijk en
Ingvild Krikke
Nina Boswinkel
•
Peter Laros, Beppie Vendrik en
Martien Tonnaer
•
•
15 van 138
Plenaire keynote lezing
Maandag 24 maart 2014 10.15-11.00 uur
Informatie volgt
16 van 138
Plenaire keynote lezing
Pedagogische Tact: op het goede moment de goede dingen doen
HRM/Lerende organisatie
Door Ellen Emonds - Dinsdag 25 maart 2014 10.15-11.00 uur
Pedagogische Tact betekent: op het goede moment de goede
dingen doen, ook in de ogen van de kinderen. Dat klinkt eenvoudig en dat is het ook. Tenminste, als je de kinderen als echte
Ellen Emonds was Leraar van het Jaar 2012. Zij is docent
Pedagogische Tact voor het Nivoz en projectleider expertisecentrum
ErvaringsGericht Onderwijs.
partner ziet. Wanneer kinderen gelijkwaardig en met wederkerigheid benaderd worden, kan er grote verbondenheid ontstaan in
een groep. In die groep is maar één regel nodig: Niemand wordt
buitengesloten. Nergens. Nooit. En dat geldt voor iedereen, dus
ook voor de leerkracht. Dat betekent geen straf, niemand uit de
klas en geen onvoldoendes. Eenvoudig, maar niet simpel!
In deze plenaire inleiding vertelt Ellen Emonds, leerkracht van
groep 7/8 en docent Pedagogische Tact, over haar eigen klas.
Haar enige regel is verbondenheid als hoogste waarde: iedereen
hoort erbij.
17 van 138
Plenaire keynote lezing
Omgaan met verschillen in de lerende organisatie
HRM/Lerende organisatie + Omgaan met verschillen
Door Kees van der Wolf - Woensdag 26 maart 2014 10.15-11.00 uur
Relevante oplossingen voor de praktijk worden niet verzonnen
door deskundigen of afgedwongen door een controlerende overheid. Ze ontwikkelen zich in een sociaal leerproces. De nadruk in
scholen zou moeten liggen op het faciliteren van dit leerproces.
In het onderwijs bestaan veel onzekerheden, maar een van de
Kees van der Wolf is als adviseur, trainer en onderzoeker verbonden
aan het bureau Van der Wolf & Van Beukering, onderwijsadviseurs.
Kees werkte aan de Universiteit van Amsterdam en is nu tevens
verbonden aan de Universiteit van Suriname en die van Perm
(Rusland). Kees is gespecialiseerd in (ortho)pedagogiek en
onderwijskunde.
weinige zekerheden is dat er altijd iets verandert. In de samenleving en dus ook in het onderwijs. Daarom is er behoefte aan
leraren die gewend zijn om veranderingen in het educatieve veld
zelf vorm te geven en die veranderingsbekwaam zijn. Eén van de
krachtigste remedies tegen verstarde verhoudingen in het onderwijs is het principe van de ‘lerende organisatie’. Zo’n organisatie
gaat ervan uit dat er bij de medewerkers kennis aanwezig is
die een bijdrage kan leveren aan de oplossing van problemen.
Ook ten aanzien van omgaan met verschillen: de kern van het
onderwijsvak.
18 van 138
001.0
A
De directeur als teamcoach
Opbrengstgericht werken + HRM/Lerende organisatie
Door Sonja de Lange, Ben Nugteren en Debby Wernke - Maandag 24 maart 2014 11.15-12.30 uur
> Voor wie: alle betrokkenen bij het onderwijs
realisatie van de visie van de school en het bereiken van de
> Niveau: alle niveaus
gestelde doelen. Daarbij zullen praktische interventies en
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, speciaal basisonderwijs,
sectororganisatie, samenwerkingsverband, vakbond, (voortgezet)
speciaal onderwijs
De mate waarin een team succesvol kan communiceren en
doelgericht kan samenwerken is bepalend voor de kracht
van een team. De directeur als teamcoach is erop gericht de
belangrijke do’s en dont’s aan bod komen.
Sonja de Lange is werkzaam bij NTO-Effekt als specialist op het gebied
van handelingsgericht werken, Passend onderwijs en Duurzaam
onderwijs (ontwikkeling).
Ben Nugteren is directeur van Obs de Reijer in Ridderkerk.
Zijn specialiteit is teamcoaching.
Debby Wernke is directeur van Obs de Botter in Ridderkerk.
Haar specialiteit is teamcoaching.
aanwezige kracht van het team in beeld te brengen en deze
te versterken. Het doel hiervan is dat het team als geheel beter
gaat functioneren. De directeur kan de communicatie en het
samenwerkingsproces ontwikkelen, zodat het zelflerend en
zelfsturend vermogen van het team toeneemt. Het vergroot de
betrokkenheid op de te bereiken doelen en verbetert de kwaliteit
van de communicatie.
In deze Aanpak verkennen we aan de hand van praktijkvoorbeelden hoe teamcoaching ingezet kan worden bij de
19 van 138
002.0
L
De waarde(n)gestuurde beweging
HRM/Lerende organisatie
Door Berend Redder - Maandag 24 maart 2014 11.15-12.30 uur
> Voor wie: alle betrokkenen bij het onderwijs
> Niveau: alle niveaus
> Achtergrond: alle achtergronden
Berend Redder is onderwijskundige en consultant van De RedderGroep. ‘Als onderwijsmens heb ik de laatste jaren een toenemende
aandacht voor persoonlijke effectiviteit van mensen binnen het
bestaansrecht van een organisatie. Mijn ervaring is verbonden met het
krijtje, leidinggeven, pedagogie, sport en politiek.’
De titel van deze Lezing zou ook kunnen luiden: ‘Laat je Ego
bij de deur!’ Scholen en organisaties verkeren in een staat van
verwarring. Men raakt verdwaald en de waarde(n) zijn niet meer
geankerd. Gedrag en identiteit vallen niet meer samen. Het is
nodig aandacht te behouden voor idealisme en realisme. We
hebben een gezamenlijke bewustwording nodig op vakmanschap en spiritualiteit om scholen succesvol te laten zijn.
In deze sessie laten we praktische voorbeelden zien over het
werken met kernwaarden, het vertrekken vanuit een ‘state of the
union’, het verbinden van identiteit en attitude en leidinggeven
aan cultuurverandering.
Na afloop beschikken deelnemers over handvatten om zelf aan
de slag te gaan.
20 van 138
003.0
A
Ervaring met ‘Excellent (in het) Onderwijs’ bij Stichting SOM
Excellentie & Hoogbegaafdheid
Door Greetje van Dijk en Hanneke Meulblok - Maandag 24 maart 2014 11.15-12.30 uur
> Voor wie: alle betrokkenen bij het onderwijs
Het realiseren van Passend onderwijs voor excellente en begaaf-
> Niveau: beginners, gevorderden
de leerlingen vergt een lange adem. We nodigen deelnemers
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur
Het Centrum voor Begaafdheidsonderzoek CBO en School aan
Zet hebben de handen ineen geslagen en de training Excellent
(in het) Onderwijs samengesteld. Thema-experts Excellentie &
Hoogbegaafdheid waren aan zet bij het bepalen van de inhoud:
wat zou iedere school moeten weten over begaafdheid en
excellentie.
In deze bijeenkomst krijgt u een kort overzicht van de keuzes die
uit om met ons mee te denken over vervolgstappen. Tijdens de
sessie is er voldoende ruimte om eigen knelpunten in te brengen
en gezamenlijk naar oplossingen te zoeken.
Greetje van Dijk, expert bij School aan Zet, is onderwijsadviseur
en ontwikkelaar bij Surplus, expertisecentrum voor begaafden van
OnderwijsAdvies. Zij is ook wiskundige. Haar specialiteiten zijn
excellentie en hoogbegaafdheid.
Hanneke Meulblok is bovenschools intern begeleider bij Stichting SOM
(negen openbare basisscholen) Hanneke is Projectleider Excellentie en
Hoogbegaafdheid.
gemaakt zijn bij het samenstellen van de training. Stichting SOM,
Bergen op Zoom, volgt een maatwerktraject bij School aan Zet.
Binnen dat traject wordt de training Excellent (in het) Onderwijs
als pilot gegeven. We schetsen de wensen die ten grondslag
lagen aan het door SOM gevolgde traject en gaan in op de
stappen die zijn gezet.
21 van 138
004.0
D
In gesprek met de keynotespeaker van maandag 24 maart
Maandag 24 maart 2014 11.15-12.30 uur
> Voor wie: alle betrokkenen bij het onderwijs
> Niveau: alle niveaus
> Achtergrond: alle achtergronden
In deze verdiepende discussieronde gaan deelnemers in gesprek
met elkaar en met de keynote speaker van maandag 24 maart
over het onderwerp van de keynote speech.
Meer informatie volgt.
22 van 138
005.0
A
Intern begeleider in de voorschool
Opbrengstgericht werken
Door IJsbrand Jepma en Else Oostendorp - Maandag 24 maart 2014 11.15-12.30 uur
> Voor wie: basisonderwijs, bestuur, ouderorganisatie, speciaal
de intern begeleider in de voorschool meer aandacht nodig voor
basisonderwijs, sectororganisatie, samenwerkingsverband,
talentontwikkeling bij jonge kinderen.
(voortgezet) speciaal onderwijs en andere belangstellenden
In deze sessie gaan we in op de toekomst: Is de intern begeleider
> Niveau: alle niveaus
in de voorschool onmisbaar? Zo ja, hoe kan de intern begeleider
> Achtergrond: alle achtergronden
De intern begeleider in de voorschool is een vrij jong verschijnsel.
Sardes heeft in opdracht van het ministerie van OCW onderzocht
welke rol en taken de intern begeleider in de voorschool heeft
op het gebied van kwaliteitsverbetering en borging van voor- en
vroegschoolse educatie. Er zijn elf verschillende casussen uit
heel Nederland bestudeerd. Er is in de praktijk veel variatie in
in de voorschool een stevige positie krijgen in de zorgstructuur
rond voorschoolse voorzieningen en primair onderwijs? Biedt de
beleidsoperatie Passend onderwijs daartoe mogelijkheden?
IJsbrand Jepma is onderzoeker en adviseur op het gebied van het
onderwijsachterstandenbeleid en Passend onderwijs en coördinator
van het onderzoek binnen Sardes.
Else Oostendorp is voormalig intern begeleider voorschool, momenteel
pedagogisch coach bij de Joop Westerweelschool in Amsterdam.
rol, takenpakket, werkgebied, opleidings- en kwalificatieniveau,
beschikbare tijd, aanstelling en inschaling. Ook zit er weinig
lijn in de wijze waarop de intern begeleider in de voorschool
wordt ingezet. De organisatorische inbedding is zwak. De
positie van en waardering voor de intern begeleider in de
voorschool kan worden verbeterd. Tevens is er in het werk van
23 van 138
006.0
A
Klassenmanagement en proceseigenaarschap van de leerling
Opbrengstgericht werken + Omgaan met verschillen
Door Gerreke Gierveld en Karin van Amelsvoort - Maandag 24 maart 2014 11.15-12.30 uur
> Voor wie: bouwcoördinatoren, bovenschools managers,
c.q. vakgroep? Tijdens deze sessie maakt u kennis met het
coördinatoren samenwerkingsverband, directieleden, intern
overzicht van de aanpak ‘Verbeteren met klasseteams’. We
begeleiders, leerkrachten, remedial teachers, schoolleiders en
belichten een aantal facetten hiervan. Praktische voorbeelden,
andere belangstellenden
handvatten en werkvormen komen aan de orde. Na afloop
> Niveau: beginners en gevorderden
beschikt u over handvatten om direct in het onderwijs van de
> Achtergrond: basisonderwijs, speciaal basisonderwijs,
samenwerkingsverband (voortgezet) speciaal onderwijs
Leerkrachten maken 21e eeuws leren mogelijk. De inzet en
betrokkenheid van leerlingen in hun klas of groep is daarbij
essentieel. De motivatie, het eigenaarschap van de leerling
draagt bij aan het realiseren van betere opbrengsten, per leerling
en van de groep als geheel. Hoe zorg je er als leerkracht voor,
21e eeuw aan de slag te gaan en het eigenaarschap en de
motivatie bij alle leerlingen in de groep te vergroten.
Gerreke Gierveld is onderwijsadviseur van Expertis en betrokken bij
effectief en opbrengstgericht werken in basisscholen en in het
bijzonder voor het jonge kind.
Karin van Amelsvoort werkt als onderwijsadviseur van Expertis
aan trajecten in het primair onderwijs gericht op duurzame
schoolontwikkeling.
dat je klas of groep gaat werken als een ‘klasse’ team? Hoe
betrek je leerlingen zelf bij het verbeteren van hun leren, hun
samenwerking en bij het verbeteren van resultaten? Hoe kan een
klas of groep bijdragen aan de visie en (verbeter)doelen in relatie
met de afgesproken doelen op school- of bouwniveau,
24 van 138
007.0
L
Leren van data: de datateamprocedure
Opbrengstgericht werken
Door Ina Cijvat - Maandag 24 maart 2013 11.15-12.30 uur
> Voor wie: bouwcoördinatoren, bovenschools managers,
De werkwijze die is gebaseerd op de datateamprocedure
directieleden, intern begeleiders, leerkrachten, schoolleiders en
volgt een cyclus waarmee we op een systematische manier
andere belangstellenden
de analyse en diagnose van het onderwijs op een school
> Niveau: alle niveaus
optimaliseren. Daarna stellen we zorgvuldig vervolgacties op
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, speciaal
basisonderwijs, (voortgezet) speciaal onderwijs
Opbrengstgericht werken staat volop in de belangstelling. Uit
verschillende onderzoeken blijkt dat Opbrengstgericht werken
nog te weinig systematisch wordt toegepast op scholen, waarbij
vooral het gebrek aan vaardigheden om data systematisch
te kunnen analyseren en interpreteren leidt tot de geringe
toepassing van Opbrengstgericht werken. Hierbij spelen vragen
als: Wat verstaan wij eigenlijk onder Opbrengstgericht werken?
Welke gegevens, naast de resultaten op de Cito-toetsen, zijn
en evalueren die. Hiermee ontwikkelt u binnen de school een
gestructureerde werkwijze om het onderwijs cyclisch te evalueren
en te optimaliseren.
Tijdens deze Lezing gaan we hierover met elkaar in gesprek. We
bieden u handvatten om er daarna binnen uw school concreet
mee aan de slag te gaan.
Ina Cijvat, expert bij School aan Zet, is senior onderwijsadviseur en
onderzoeker bij Expertis Onderwijsadviseurs. Zij werkt samen met
scholen en besturen aan het duurzaam optimaliseren van onderwijs
door effectief reken- en leesonderwijs te verbinden aan Opbrengstgericht werken en integrale schoolontwikkeling.
relevant en hoe interpreteren we die? Hoe zorgen we ervoor dat
hieruit de juiste conclusies getrokken worden zodat we effectieve
acties ondernemen die ook werkelijk ons onderwijs verbeteren?
25 van 138
008.0
A
Lesson Study: methodiek voor teamleren bij instructie
HRM/Lerende organisatie
Door Henk Logtenberg en Els Loman - Maandag 24 maart 2014 11.15-12.30 uur
> Voor wie: bouwcoördinatoren, bovenschools managers,
De werkwijze van Lesson Study – die overigens ook geschikt is
coördinatoren samenwerkingsverband, directieleden, intern
voor taal en lezen – zullen we demonstreren aan de hand van
begeleiders, leerkrachten, remedial teachers, schoolleiders en
video’s en foto’s. Daarbij zullen we ook voorbeelden van
andere belangstellenden
‘promising practices’ met u delen. Aan het einde van de
> Niveau: beginners en gevorderden
sessie bent u in staat om behulp van de nieuwe kennis en de
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, speciaal
basisonderwijs, samenwerkingsverband
Uit de pilotstudie Lesson Study van CPS en de Universiteit van
Utrecht komen drie inzichten naar voren:
1. Lesson Study levert een belangrijke bijdrage aan de leer-
documenten die op internet staan een start te maken met de
implementatie van Lesson Study op uw eigen school.
Henk Logtenberg is rekenexpert bij CPS en werkt in Europees en
Caribisch Nederland. Zijn specialiteiten zijn rekenen (referentieniveaus)
en Lesson Study.
Els Loman is taalexpert en kennisdomeinleider bij CPS.
opbrengsten van leerlingen bij rekenen
2. Leerkrachten gaan gevarieerder met een rekenmethode
werken
3. Lesson Study levert een bijdrage aan een leergemeenschap.
26 van 138
009.0
A
Narratieve inhoud in brengen in gesprekkencyclus
HRM/Lerende organisatie
Door Wilma Willems en Angela Horsten - Maandag 24 maart 2014 11.15-12.30 uur
> Voor wie: alle betrokkenen bij het onderwijs
De aanpak heeft wel al belangrijke successen laten zien.
> Niveau: alle niveaus
Aan de hand van voorbeeldsituaties schetsen we succesfactoren
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, ouderorganisatie,
speciaal basisonderwijs, sectororganisatie,
samenwerkingsverband, vakbond, (voortgezet) speciaal
onderwijs
Basisschool Klinkers heeft, in lijn met de innovatieve schoolontwikkeling, dit schooljaar een narratieve inhoud ingebracht
in de gesprekkencyclus. Concreet wordt er gewerkt met een
en do’s en don’ts. We geven u tips en tops en stof tot nadenken
voor uw eigen team en/of werkzaamheden.
Wilma Willems, expert bij School aan Zet, is zelfstandig onderwijsadviseur (Onderwijsmens). Haar specialiteiten zijn HRM/Lerende
organisatie, Opbrengstgericht werken, basisvaardigheden en Omgaan
met verschillen.
Angela Horsten is directeur van BS Klinkers in Tilburg. Zij gaat uit van
dienend leiderschap en is gericht op 21ste eeuws leren.
ontwikkelgesprek aan de hand van een loopbaancurve, gevolgd
door een collectief afstemmingsmoment om de persoonlijke en
schoolontwikkeling aan elkaar te verbinden. Halverwege het
schooljaar vindt een een stand van zakengesprek plaats en aan
het eind van het schooljaar een borgingsgesprek.
In deze Aanpak presenteren we deze gesprekkencyclus.
Het creëren van doorlopende leerloopbanen met eigenaarschap
voor professionele ontwikkeling bij leraren is niet vanzelf gegaan.
27 van 138
010.0
B
PO-Raad Besturensessie 1
Maandag 24 maart 2014 11.15-12.30 uur
De PO-Raad verzorgt samen met School aan Zet drie Besturensessies. Deze Besturensessies zijn bestemd voor bestuurders en
bovenschools managers. Deelnemers hieraan ontvangen een
persoonlijke uitnodiging op naam met informatie over de inhoud
van de Besturensessies en over de wijze van inschrijven.
28 van 138
011.0
A
Schoolbeleid en excellentie
Excellentie & Hoogbegaafdheid
Door Tijl Koenderink - Maandag 24 maart 2014 11.15-12.30 uur
> Voor wie: ambulant begeleiders, beleidsmedewerkers,
U weet welke vragen te stellen en u bent op de hoogte van een
bestuurders, bouwcoördinatoren, bovenschools managers,
aantal best practices waarmee u aan de slag kunt. Ook ontvangt
coördinatoren samenwerkingsverband, directieleden, intern
u een voorbeeld van een beleidsplan.
begeleiders en andere belangstellenden
> Niveau: beginners, gevorderden
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, samenwerkingsverband
In deze Aanpak gaan we in op de ‘beleidspiramide’. De
Tijl Koenderink is oprichter en hoofdtrainer van Novilo. Wij begeleiden
scholen, leerkrachten, ouders en besturen om een plek te creëren
voor getalenteerde leerlingen. Tijl is ex-bestuurslid van de Leonardostichting. Hij verzorgt trainingen en begeleidingstrajecten, voornamelijk
op bovenschools en samenwerkingsverbandniveau.
beleidspiramide bevat negen onderdelen die in uw (boven)
schoolbeleid geregeld moeten zijn om effectief talent te kunnen
begeleiden. De inzichten en praktische adviezen die we aanreiken, zijn gebouwd op de praktijkervaring van honderden
scholen in het basis- en voortgezet onderwijs, bij bovenschoolse
besturen en samenwerkingsverbanden. Na afloop van de
bijeenkomst hebben de deelnemers een helder beeld van hoe
de school presteert en hebt u zicht op de gebieden die nog extra
aandacht behoeven.
29 van 138
012.0
A
Schrijven in taalmethodes
Basisvaardigheden Taal, Lezen en Rekenen
Door Joop Stoeldraijer - Maandag 24 maart 2014 11.15-12.30 uur
> Voor wie: ambulant begeleiders, beleidsmedewerkers,
krijgen leerlingen te weinig tijd om de hele schrijfcyclus (plannen,
bestuurders, bouwcoördinatoren, bovenschools managers,
schrijven, reviseren) te doorlopen. De beperkte aandacht in de
directieleden, intern begeleiders, leerkrachten, remedial teachers,
meeste taalmethoden voor het leren herschrijven is erg jammer,
schoolleiders en andere belangstellenden
omdat voor schrijven geldt dat veel leerkrachten de uitvoering van
> Niveau: alle niveaus
hun lessen voornamelijk baseren op de lesbeschrijvingen van de
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, speciaal
basisonderwijs, (voortgezet) speciaal onderwijs
Schrijfonderwijs kan echt beter! Door duidelijk aan te geven
waar een tekst aan moet voldoen en door hier na afloop van het
methode.
In deze Aanpak zullen we de methodes analyseren en geven we
tips voor het verbeteren van de schrijf- en stellessen.
Joop Stoeldraijer, expert bij School aan Zet, is onderwijzer, adviseur
en methodenanalyst. Joop werkt bij Edux.
schrijven samen op terug te komen, kunnen kinderen veel beter
zelf inschatten of hun tekst op sommige punten nog verbeterd
kan worden. Dit geldt natuurlijk voor zaken als interpunctie en
spelling, maar ook voor inhoudelijke zaken. Onder vakdidactici
bestaat op hoofdpunten overeenstemming over goed onderwijs
in schrijven. Maar in de meeste methoden ontbreken duidelijke
criteria waaraan de schrijfopdracht moet voldoen. Er is niet altijd
sprake van functionele en betekenisvolle opdrachten en vaak
30 van 138
013.0
L
Verandermanagement: de weg naar een succesvolle verandering
HRM/Lerende organisatie
Door Dorien Sluijter, Henny Korenromp en Peter Nooitgedagt - Maandag 24 maart 2014 11.15-12.30 uur
> Voor wie: ambulant begeleiders, beleidsmedewerkers,
belangrijk. In deze Lezing belichten we twee praktijksituaties
bestuurders, bouwcoördinatoren, bovenschools managers,
vanuit het Model van Dalin. We bespreken een project van
coördinatoren samenwerkingsverband, directieleden,
twee so-klassen in een basisschool en Project Speciaal 2013.
intern begeleiders, leerkrachten, schoolleiders en andere
Daarnaast is er ruimte om uw eigen ervaringen aan deze
belangstellenden
verhalen en het model te toetsen in dialoog met uw tafelgenoten.
> Niveau: gevorderden en zeer gevorderden
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, ouderorganisatie,
speciaal basisonderwijs, samenwerkingsverband, (voortgezet)
speciaal onderwijs
In deze Lezing gaan we in op het model van de Noorse onderwijsdeskundige Per Dalin. Dalin heeft onderzocht dat een succesvolle verandering plaatsvindt als er sprake is van een Real Need
(een interne behoefte om te veranderen) en dat er een creatieve
spanning nodig is tussen de werkelijke situatie en de ideale
Dorien Sluijter expert bij School aan Zet, is directeur LinQue Consult
en coördinator bij het Samenwerkingsverband Zaltbommel. Haar
specialiteiten zijn procesbegeleiding, systeemdenken, veranderkunde
en leiding geven aan verandering.
Henny Korenromp is directeur van de basisschool De Laak en winnaar
van de nationale onderwijsprijs met het project ‘Samen wat kan en
apart wat moet’.
Peter Nooitgedagt is directeur van Het Aurum College, een school
voor voortgezet speciaal onderwijs op havo- en vwo-niveau in Lelystad.
Hij won een prijs voor ‘Project ‘Speciaal 2013’. Dit project werd uitgevoerd samen met IVIO@school.
situatie. Om succesvol te kunnen veranderen zijn vanuit zijn visie
leiderschap, ownerschip en capacity nodig. Daarnaast zijn een
goede balans tussen support, interne behoefte en externe druk
31 van 138
014.1
A
en 014.2
A
Werken met professionele leergemeenschappen
HRM/Lerende organisatie
Door Marlin Nijhof - Maandag 24 maart 2014 11.15-12.30 en 15.15-16.30 uur
> Voor wie: alle betrokkenen bij het onderwijs
succesfactoren en wat struikelblokken kunnen zijn. Na afloop van
> Niveau: beginners en gevorderden
deze sessie voelt u de meerwaarde van deze aanpak en kun u
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, speciaal basisonderwijs,
samenwerkingsverband, (voortgezet) speciaal onderwijs
Praten over de inhoud van het vak. Kennis en ervaring delen.
Samen nadenken hoe iets beter kan en eindigen met antwoorden (en nieuwe vragen!) die iemand in haar of zijn eentje nooit
bedenkt. Nagenoeg elke leerkracht voelt zich hierdoor aangesproken. Toch geven we dit weinig tijd of prioriteit door ‘de
beslissen of dit ook voor uw schoolteam waardevol is. U weet
wat een professionele leergemeenschap is en hoe dit ingezet
kan worden in een schoolteam. Ook weet u welke succesfactoren
belangrijk zijn en welke struikelblokken in de praktijk
voorkomen.
Marlin Nijhof is rekenspecialist en onderwijsadviseur bij Expertis
Onderwijsadviseurs. Zij geeft graag een combinatie van wetenschap
en goede praktijkvoorbeelden mee aan schoolteams.
waan van de dag’. Wie dit wel een prominentere plek in het
schoolteam wil geven, kan overwegen te werken als ‘professionele leergemeenschap’.
Tijdens deze Aanpak bespreken we wat zo’n professionele
leergemeenschap inhoudt en wat het kan betekenen voor uw
school. We gaan in op de theorie, maar zeker ook op de praktijk.
Na vele professionele leergemeenschappen begeleid en
bijgewoond te hebben geef ik u mee vanuit de praktijk wat
32 van 138
015.0
A
Communicatie en samenwerking in een lerende organisatie
HRM/Lerende organisatie
door: Anita Manten en Trudy de Lange - Maandag 24 maart 2014 13.45-15.00 uur
> Voor wie: alle betrokkenen bij het onderwijs
Tijdens de Aanpak krijgen deelnemers zicht op hun eigen
> Niveau: alle niveaus
communicatiegedrag (kwaliteiten en valkuilen). Daarnaast geven
> Achtergrond: alle achtergronden
Samenwerking tussen professionals is essentieel om tot resultaten te komen. Toch is het geen vanzelfsprekendheid dat collega’s
met elkaar de juiste toon weten te vinden om de samenwerking
vorm te geven. Goede samenwerking vraagt om inzicht in het
we tips over het omgaan met andere communicatiestijlen.
Anita Manten, expert bij School aan Zet, is senior adviseur Mens en
Organisatie bij IJsselgroep Educatieve Dienstverlening. Zij houdt zich
vooral bezig met veranderkunde in organisaties.
Trudy de Lange is directeur van Openbare Daltonschool De Meander
in Lelystad.
eigen communicatiegedrag en in dat van een ander.
In deze Aanpak presenteren we een model voor communicatie.
Wat maakt dat je de andere professional in zijn/haar kwaliteiten
beziet (wat samenwerking versterkt) of juist jeuk van de
ander krijgt (wat de samenwerking belemmert)? Met kleine
aanpassingen in communicatiegedrag kunnen professionals de
samenwerking met collega’s verbeteren. Het lukt bijvoorbeeld
beter feedback te geven en onderwijskundige veranderingen
samen vorm te geven.
33 van 138
016.0
A
Dynamisch Onderwijs in de Klas. DOK-weekroute
Opbrengstgericht werken + Omgaan met verschillen
Door Irma Miedema en Willem Mennen - Maandag 24 maart 2014 13.45-15.00 uur
> Voor wie: beleidsmedewerkers, bestuurders,
Opbrengstgericht werken. Dynamisch Onderwijs in de Klas (DOK)
bouwcoördinatoren, bovenschools managers, coördinatoren
biedt een basis voor klassikaal onderwijs. De synergie van de
samenwerkingsverband, directieleden, intern begeleiders,
groep is uitgangspunt, waardoor (bijna) iedere leerling zijn of
leerkrachten, remedial teachers, schoolleiders en andere
haar eigen ontwikkellijn volgt. Zonder extra handen. De leer-
belangstellenden
kracht heeft te maken met slechts één taak: de klas (bege)leiden.
> Niveau: alle niveaus
Tijdens deze sessie maakt u kennis met de aanpak Dynamisch
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, speciaal basisonderwijs,
sectororganisatie, samenwerkingsverband, speciaal onderwijs
‘Omgaan met verschillen’ en ‘Opbrengstgericht werken’ zijn
nuttige ontwikkelingen, maar we zien dat de meerwaarde van
de klassikale aanpak uit het zicht dreigt te raken. We onderkennen onvoldoende de synergie van de groepsbenadering als
essentiële kracht in ons onderwijs. Oók ten behoeve van de eigen
ontwikkeling van elke leerling.
Onderwijs in de Klas. Na afloop kunt u gebruikmaken van de
e-module de DOK-weekroute om de aanpak zelf uit te proberen.
De e-module bevat onder meer video-voorbeelden.
Irma Miedema is consultant bij M&O-groep. Haar specialiteit is
organisatieontwikkeling, voor deze sessie toegespitst op het versterken
van de klassenorganisatie.
Willem Mennen is onderwijsadviseur bij M&O-groep. Hij is gespecialiseerd in de inrichting van het onderwijs in de klas en de samenwerking
in de school.
In samenwerking met School aan Zet is de DOK-weekroute
ontwikkeld: een e-module rond de rekenles als start voor een
klassikale benadering van Omgaan met verschillen en
34 van 138
017.0
A
Effectief taal- en rekenonderwijs in 1-2: Een organisatie apart
Basisvaardigheden Taal, Lezen en Rekenen
door: Arlette Buter en Manon Boekschoten-Nebbeling - Maandag 24 maart 2014 13.45-15.00 uur
> Voor wie: bouwcoördinatoren, directieleden, intern
Na afloop beschikken de deelnemers over handvatten om een
begeleiders, leerkrachten, schoolleiders
gestructureerd aanbod te ontwikkelen in een leerrijke omgeving
> Niveau: alle niveaus
zonder afbreuk te doen aan de behoeftes van kleuters.
> Achtergrond: basisonderwijs, speciaal basisonderwijs
Zo maar een dag in groep 1-2, maar dan bewust doordrenkt van
taal en rekenen. Hoe organiseer je dit zonder afbreuk te doen
aan de spelende, enthousiaste kleuter?
Hierover gaan we in gesprek tijdens deze Aanpak. Centraal staat
het dagrooster van groep 2 van basisschool De Schouw. We laten
Arlette Buter, expert bij School aan Zet, is zelfstandig onderwijsadviseur rekenen (Rekenadvies Buter) en auteur van onder meer
Rekenrijk 3 en Rekentijger. Zij is gespecialiseerd in het rekenonderwijs
op de basisschool en speciaal (basis)onderwijs.
Manon Boekschoten-Nebbeling is bouwcoördinator in de onderbouw
en leerkracht van groep 2.Haar specialiteiten: klassenmanagement en
organisatie van een leerrijke, uitdagende leeromgeving, afgestemd op
de doelen van het reken- en taalonderwijs.
zien hoe er op deze school gewerkt wordt aan de doelen voor
het taal- en rekenonderwijs in de groepen 1-2. Ook laten we zien
hoe de leerkracht zorgt voor een beredeneerd aanbod en hoe zij
de kleine kring organiseert. Met videobeelden laten we zien hoe
je doelgericht de spelende kleuter stimuleert met coöperatieve
werkvormen zodat álle kinderen actief meedoen in de kring. Ook
tijdens het werken met ontwikkelingsmateriaal, tijdens routinelessen en het vrije spel in hoeken wordt er doelgericht gewerkt.
35 van 138
018.0
A
High Performance Schools
HRM/Lerende organisatie
Door Marlou van Beek en drie personen van PCBO Leeuwarden e.o. - Maandag 24 maart 2014 13.45-15.00 uur
> Voor wie: alle betrokkenen bij het onderwijs
professionele teams te ontwikkelen. Wat kunnen wij leren van de
> Niveau: alle niveaus
ervaringen uit het High Performance School Programma? Tijdens
> Achtergrond: alle achtergronden
Kunnen we een ‘nieuw wereldwijd perspectief voor diepgaande
en duurzame verandering’ realiseren? Kunnen wij continu ontwikkelen en herinvesteren in het verbeteren van de eigen professie
en de transitie naar ‘High Performance’ en ‘Teaching Like a Pro’
zoals Fullan en Hargreaves stellen? Natuurlijk kan dat, als we
deze sessie blikken we hierop terug en kijken we vooruit!
De Aanpak is met name geschikt voor mensen die geïnteresseerd zijn in de inhoud, opbouw en ervaringen en het succes van
High Performance Schools.
Marlou van Beek is managing partner bij CBE en global expert leader
voor High Performance Schools.
Directeuren Scholen van PCBO Leeuwarden e.o.
kritisch naar onze eigen paradigma’s durven kijken en kennis en
kunde van succesvolle onderwijsinnovaties toe durven passen.
Samen met prof. dr. Andy Hargreaves, prof. dr. Michael Fullan,
dr. Robert Marzano, prof. dr. John West Burnham en Joanne
Quinn, MBA is het innovatieve onderwijsconcept High Performance Schools ontwikkeld. Dit concept is een transformatie naar
duurzame verandering, vormgegeven voor en door mensen uit
het onderwijs. Het programma richt zich op het versterken van
leerrendement en maatschappelijke waarde door leiderschap en
36 van 138
019.0
D
Leren in de 21ste eeuw
HRM/Lerende organisatie
Door Martine Creemers (moderator) en Frans Schouwenburg (inleider) - Maandag 24 maart 2014 13.45-15.00 uur
> Voor wie: intern begeleiders, leerkrachten, schoolleiders en
andere belangstellenden
> Niveau: alle niveaus
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, samenwerkingsverband
Martine Creemers is onderwijsadviseur biij Onderwijs Maak Je Samen.
Zij is gespecialiseerd in meervoudige intelligentie, meer- en hoogbegaafdheid en onderzoekend en ontwerpend leren.
Frans Schouwenburg is ict-deskundige en strategisch adviseur bij
Kennisnet, winnaar IPON Award 2012.
Onze maatschappij verandert voortdurend. En met de
maatschappij verandert ook ons onderwijs. Tachtig procent van
de leerlingen die nu primair onderwijs volgen, zullen later banen
hebben die we nu nog niet eens kennen! Welke kennis,
vaardigheden en attitudes de leerlingen van nu voor die
toekomstige banen nodig hebben, is op dit moment bijna
onmogelijk in te schatten. Wat vraagt dit van de schoolorganisatie, van leraren en schoolleiders? Tijdens deze
discussieronde gaan de deelnemers, na een korte inleiding, met
elkaar in gesprek onder leiding van een ter zake deskundige
moderator.
37 van 138
020.0
A
Lesmodel activerend opleiden
HRM/Lerende organisatie
Door Brunhilde van der Sluijs - Maandag 24 maart 2014 13.45-15.00 uur
> Voor wie: bouwcoördinatoren, directieleden, intern
Tijdens deze sessie krijgt u handreikingen om zelf een workshop
begeleiders, leerkrachten, schoolleiders
te ontwikkelen:
> Niveau: beginners en gevorderden
• die aansluit op de startsituatie van deelnemers
> Achtergrond: basisonderwijs, speciaal basisonderwijs,
(voortgezet) speciaal onderwijs
Werken vanuit een professionele leergemeenschap, ofwel ‘leren
van elkaar’. Dit is een hot item in het onderwijs op het moment.
En dat is terecht, want uit onderzoeken blijkt dat het leren van
deskundige collega’s leidt tot verbetering van de werkkwaliteit.
Mits deze workshops en studiebijeenkomsten kwaliteit hebben.
En lesgeven aan volwassen is niet hetzelfde als lesgeven aan
kinderen.
• uitnodigt tot reflectie
• activerend de theorie presenteert
• praktijkgerichte opdrachten geeft.
Aan het eind van deze bijeenkomst hebt u concrete handreikingen gekregen om zelf een activerende workshop of
trainingsbijeenkomst voor collega’s te ontwikkelen rondom een
eigen inhoudelijk onderwerp.
Brunhilde van der Sluijs, expert bij School aan Zet is eigenaar
van EduGroei. Zij traint en coacht bestuurders, schoolleiding en teams.
Haar specialiteit is Human Talent Development.
Deze Aanpak is een introductie in activerend lesgeven aan
collega’s. Centraal staat het interactief lesmodel Activerend
Opleiden. Dit bestaat uit de fases ‘Ervaren’, ‘Reflecteren’,
‘Conceptualiseren’ en ‘Toepassen’.
38 van 138
021.0
A
Met rekenplezier van 1F naar 3F
HRM/Lerende organisatie + Basisvaardigheden Rekenen + Omgaan met verschillen
Door Albert Oving en Abel Pleijsier - Maandag 24 maart 2014 13.45-15.00 uur
> Voor wie: alle betrokkenen bij het onderwijs
Tijdens deze interactieve bijeenkomst gaan we deze vragen
> Niveau: beginners, gevorderden
nader verkennen. We bespreken onder meer hoe een school voor
> Achtergrond: alle achtergronden
Doorlopende leerlijnen van het primair tot en met het mbo zijn
een belangrijk onderwerp. Vragen die leraren zich hierbij stellen
zijn: Hoe zorg ik voor een inspirerende, effectieve en gedifferentieerde rekenles in het primair en voortgezet onderwijs en in het
mbo? Hoe kan ik het beste rekenproblemen diagnosticeren bij
individuele leerlingen? Wat mag ik verwachten van de instroom
van het primair onderwijs en de uitstroom naar bijvoorbeeld
mbo? Welk referentieniveau is bij welke opleiding noodzakelijk?
voortgezet onderwijs het rekenbeleid concreet heeft ingericht en
wat we kunnen leren van de aanpak van een mbo-school. Wat
waren de leermomenten voor deze docenten?
Albert Oving, expert bij School aan Zet is begeleider van schoolontwikkeling bij IJsselgroep Educatieve Dienstverlening. Albert is
gespecialiseerd in excellentie, Wetenschap & Techniek, Opbrengstgericht werken en rekenen/wiskunde, Omgaan met verschillen en
Lerende organisatie.
Abel Pleijsier is mbo-docent van het Graafschap College in
Doetinchem en maakt deel uit van het team Verzorgende Groenlo,
sector Zorg en Welzijn.
Zijn mijn leerlingen voldoende toegerust om op de rekentoets een
voldoende te behalen? Hoe kan ik het protocol ERWD toepassen
in mijn eigen lessituatie? Differentiatie in de rekenles, hoe doe
je dat?
39 van 138
022.0
A
Omgaan met of uitgaan van verschillen?
Opbrengstgericht werken + Omgaan met verschillen
Door Maaike Verschuren, Linsy Tjalkens en Gabrielle Kiefmann - Maandag 24 maart 2014 13.45-15.00 uur
> Voor wie: ambulant begeleiders, bouwcoördinatoren,
onderwijstijd benutten door te reduceren in leerstof, anders
intern begeleiders, leerkrachten, remedial teachers, schoolleiders
te organiseren en coöperatieve werkvormen in te zetten. Zo
en andere belangstellenden
ziet u een rekeninstructie over breuken en een schrijfopdracht
> Niveau: gevorderden en zeer gevorderden
(spelling) voor leerlingen van groep 3 tot en met 5. We benoemen
> Achtergrond: basisonderwijs, speciaal basisonderwijs
Het lijkt een trend om verschillen tussen kinderen weg te
organiseren in een basisgroep, meergroep en weergroep.
Deze differentiatievorm resulteert soms in zes of negen
subgroepen. Deze wijze van differentiëren vraagt veel
organisatorisch talent van de leraar, bovendien is het de vraag of
kinderen wel voldoende leren.
De leraren van basisschool De Pas zijn zich ervan bewust
de successen en obstakels die het team ervaren heeft bij deze
organisatie van het onderwijs. Na deze Aanpak kunt u met de
concrete voorbeelden ook op uw eigen school aan de slag.
Maaike Verschuren, expert bij School aan Zet, is trainer en consultant
bij de Katholiek Pabo Zwolle en actief bij intensieve rekenverbetertrajecten en coachingstrajecten opbrengstgericht leiderschap.
Linsy Tjalkens is bovenbouwleraar op basisschool De Pas in
Doetinchem
Gabrielle Kiefmann is intern begeleiderbij basisschool De Pas in
Doetinchem
geworden dat verschillen in de groepsles ook verrijkend werken
en nodig zijn om kinderen uit te dagen om te leren. Zij willen
verschillen juist benutten voor hun onderwijs. Deze school laat
met enkele reken- en taalvoorbeelden zien hoe zij verschillen
benutten in een groepsles zodat kinderen samen leren. Samen
40 van 138
023.0
A
Onderwijs anders voor cognitief begaafde leerlingen
Omgaan met verschillen + Excellentie & Hoogbegaafdheid
Door Nora Booij - Maandag 24 maart 2014 13.45-15.00 uur
> Voor wie: bouwcoördinatoren, bovenschools managers,
Deze Aanpak gaat in op het anders organiseren van onderwijs.
directieleden, intern begeleiders, leerkrachten en andere
De focus ligt op het cognitief getalenteerde kind en om praktische
belangstellenden
redenen focussen we op een krachtig programma buiten de
> Niveau: beginners en gevorderden
basisvaardigheden om. We gaan praktisch met elkaar aan
> Achtergrond: basisonderwijs, speciaal basisonderwijs,
samenwerkingsverband
‘Wat hebben leerlingen nodig en hoe organiseren wij dat?’
In de complexer wordende werkelijkheid van schoolteams
is deze vraag steeds evidenter. De leerling en haar of zijn
onderwijsbehoefte vormt steeds meer het uitgangspunt van het
onderwijs. Steeds meer teams concluderen dat de grenzen van
het traditionele systeem bereikt zijn. Kinderen verschillen van
de slag en in gesprek over onder meer het toepassen van
richtlijnen voor onderzoekend leren, het stellen van hogere orde
denkvragen en de organisatie van feedback en ondersteuning
aan de kinderen. Met een andere organisatie van het (middag)
programma kunnen we cognitief getalenteerde kinderen beter
uitdagen hun talenten te benutten en zich te ontwikkelen.
Nora Booij is onderwijsadviseur bij KPC Groep. Zij is gespecialiseerd in
Onderwijs Anders Organiseren waarbij doelgerichtheid en onderwijsbehoeften van kinderen elkaar ontmoeten.
elkaar, per definitie. Hoe zorgen we ervoor dat ieder kind de kans
krijgt zich optimaal te ontwikkelen? En hoe kunnen we in onze
organisatie tegemoetkomen aan de specifieke behoeften van
cognitief getalenteerde kinderen?
41 van 138
024.0
L
Opbrengstgericht taal/leesonderwijs
Basisvaardigheden Taal en Lezen
Door Kees Vernooy - Maandag 24 maart 2014 13.45-15.00 uur
> Voor wie: alle betrokkenen bij het onderwijs
> Niveau: gevorderden
> Achtergrond: basisonderwijs
Opbrengstgericht werken betekent als school het maximale uit de
leerlingen willen halen door goed onderwijs te geven. Hoe kan
dat worden gerealiseerd?
1. Als school sterk zijn op het gebied van taal/lezen. Taal/lezen is
de basisvaardigheid voor alle leerlingen; bovendien vraagt
85 procent van het schoolcurriculum om leesvaardigheid
4. Datagestuurd onderwijs om aan de hand van data het
gegeven onderwijs te kunnen verbeteren.
We geven ook een aantal werkbare snel in te voeren tips voor het
verbeteren van de taal/leesresultaten.
Kees Vernooy, Expertis Onderwijsadviseurs, is schoolverbeteringsdeskundige, met name op het gebied van taal/lezen. Daarnaast is hij
emeritus lector van de hogeschool en wetenschappelijk projectleider
van het landelijk interventieproject Stap voor stap beter begrijpend
lezen. Publiceert dit jaar de boeken Elk kind een lezer en Nog een weg
te gaan. Het verbeteren van de leesvaardigheid nader bekeken.
2. Opbrengstgericht werken vraagt erom van goede, evidence
based, taal/leesinzichten gebruik te maken. Inzichten die als
het goed is in programma’s en methoden verwerkt zijn
3. Opbrengstgericht werken vereist goede ‘Hoe-inzichten’ om de
goede taal/leesinzichten te realiseren. In dat verband komen
leerkrachtvaardigheden aan de orde als: hoge doelen stellen,
vroegtijdig kunnen signaleren, expliciete interactieve directe
instructie kunnen geven, feedback kunnen geven, et cetera
42 van 138
025.0
B
PO-Raad Besturensessie 2
Maandag 24 maart 2014 13.45-15.00 uur
De PO-Raad verzorgt samen met School aan Zet drie Besturensessies. Deze Besturensessies zijn bestemd voor bestuurders en
bovenschools managers. Deelnemers hieraan ontvangen een
persoonlijke uitnodiging op naam met informatie over de inhoud
van de Besturensessies en over de wijze van inschrijven.
43 van 138
026.0
A
Spelling
Basisvaardigheden Taal
Door Cees Hereijgens - Maandag 24 maart 2014 13.45-15.00 uur
> Voor wie: ambulant begeleiders, bouwcoördinatoren,
iedereen concrete handvatten waarmee de spellingprestaties
directieleden, intern begeleiders, leerkrachten, logopedisten,
verbeterd kunnen worden.
orthopedagogen, remedial teachers, schoolleiders en andere
belangstellenden
> Niveau: gevorderden en zeer gevorderden
> Achtergrond: basisonderwijs, speciaal basisonderwijs,
samenwerkingsverband
Cees Hereijgens is zelfstandig schoolbegeleider (Cees Hereijgens
Onderwijsadvies). Cees begeleidt scholen bij het verbeteren van de
opbrengsten bij spelling, technisch en begrijpend lezen, woordenschat
en het schrijven van teksten. Hij is auteur van de kwaliteitskaart Tips
voor betere spellingresultaten.
De kwaliteitskaart Tips voor betere spellingresultaten die u op de
site van School aan Zet kunt vinden bevat 19 concrete tips waarmee u de spellingprestaties van uw leerlingen kunt verbeteren.
In deze sessie gaan we dieper in op de belangrijkste tips.
Hoe kunt u de instructie en verlengde instructie optimaliseren?
Hoe zorgt u voor herhaling? Welke spellingstrategieën doen
ertoe? Wat is de kracht van visuele inprenting? Door de tips in te
zetten bij uw spellingonderwijs kunt u ervoor zorgen dat
90 procent van uw leerlingen een A-, B- of C-score behaalt bij
de Cito-spellingtoetsen. Aan het eind van de bijeenkomst heeft
44 van 138
027.0
A
Talent stimuleren en ontwikkelen: in gesprek met (begaafde) leerlingen
Excellentie & Hoogbegaafdheid
Door Desiree Houkema - Maandag 24 maart 2014 13.45-15.00 uur
> Voor wie: ambulant begeleiders, bouwcoördinatoren, intern
een positief en realistisch zelfbeeld. Van hieruit kan de leerling
begeleiders, leerkrachten, orthopedagogen, remedial teachers
leren oog te hebben voor kansen in de omgeving, deze kansen
en andere belangstellenden
bewust te benutten of te creëren, en tegelijkertijd leren omgaan
> Niveau: gevorderden zeer gevorderden
met eventuele belemmeringen. Zo kan er doelbewust met de
> Achtergrond: basisonderwijs, ouderorganisatie
Hoe maak je (begaafde en excellerende) leerlingen actief
betrokken bij hun eigen leerproces? Hoe zorg je dat zij medeverantwoordelijk kunnen zijn voor hun eigen ontwikkeling?
In deze Aanpak verkennen we diverse nieuw ontwikkelde hulp-
leerling gewerkt worden aan het stimuleren, ontdekken en
ontwikkelen van talent!
Desiree Houkema is senior leerplanontwikkelaar bij SLO,
medewerker van het Informatiepunt Onderwijs & Talentontwikkeling
(www.talentstimuleren.nl ), ECHA-Specialist in Gifted Education,
psycholoog en cognitiewetenschapper.
middelen en werkwijzen en gaan we in op de manier waarop
deze succesvol ingezet kunnen worden. Het doel is om het
zelfinzicht en daarmee het zelfregulerend vermogen van kinderen
bewust verder te ontwikkelen. Hiervoor is een optimale
afstemming tussen de leerling en zijn omgeving noodzakelijk.
Effectief communiceren met leerlingen is hierbij essentieel. Door
uit te gaan van talenten en kwaliteiten van de leerling en hen te
leren omgaan met hun valkuilen en uitdagingen ontwikkelen zij
45 van 138
028.0
A
Voorbeeld Lerende organisatie
Opbrengstgericht werken + Excellentie & Hoogbegaafdheid
Door Marianne van Teunenbroek en Heleen Versteegen - Maandag 24 maart 2014 13.45-15.00 uur
> Voor wie: bouwcoördinatoren, bovenschools managers,
directieleden, intern begeleiders, leerkrachten, remedial teachers,
schoolleiders
> Niveau: beginners, gevorderden
> Achtergrond: basisonderwijs, speciaal basisonderwijs
Tien procent van het leren vindt plaats bij nascholing, twintig
procent tijdens nabespreking met de collega’s. We leren vooral
Marianne van Teunenbroek is adviseur/trainer bij Sardes. Marianne
begeleidt verandertrajecten voor onderwijsvernieuwing, strategiebepaling en professionalisering. Zij onderzoekt de invloed van de
(veranderende) omgeving op de organisaties en de manier waarop
organisaties daarop kunnen inspelen.
Heleen Versteegen is adviseur/trainer bij Sardes. Zij is onder meer
verantwoordelijk voor ondersteuningstrajecten bij gemeenten en
scholen en instellingen voor- en vroegschoolse educatie. Haar specialiteiten zijn opvoedingsondersteuning, kinderopvang, taalstimulering,
Opbrengstgericht werken en jeugdgezondheidszorg.
in de dagelijkse praktijk. Scholing alleen is niet genoeg, daarom
is aandacht voor de lerende organisatie essentieel. De basis van
een lerende organisatie bestaat uit lerende medewerkers: de
sleutel van succes is om bij alle medewerkers de ingang tot leren
en zelfrefelectie te vinden. Want soms wordt leren belemmerd.
In deze bijeenkomst laten we zien hoe actie-onderzoek kan
bijdragen aan het opheffen van leerblokkades in uw organistie.
46 van 138
029.0
A
Aansluiten bij behoeften met doelgericht verrijkingsonderwijs
Excellentie & Hoogbegaafdheid
Door Greetje van Dijk en Margret Mes - Maandag 24 maart 2014 15.15-16.30 uur
> Voor wie: alle betrokkenen bij het onderwijs
schoolleider en leraar – waarmee Passend onderwijs voor deze
> Niveau: beginners, gevorderden
leerlingen wordt gerealiseerd: doelgericht verrijkingsonderwijs
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur
Salomo, Stichting voor Christelijk Primair Onderwijs Zuid Kennemerland, maakt werk van begaafdenbeleid. De Salomoscholen
werden gestimuleerd en gefaciliteerd om zich te ontwikkelen tot
scholen met een goed aanbod voor begaafde leerlingen. Op de
meeste scholen zijn talentcoaches en er zijn actieve netwerken.
dat aansluit bij de behoeften.
Greetje van Dijk, expert bij School aan Zet, is onderwijsadviseur en
ontwikkelaar bij Surplus, expertisecentrum voor begaafden van
OnderwijsAdvies. Zij is ook wiskundige. Haar specialiteiten zijn
excellentie en hoogbegaafdheid.
Margret Mes is beleidsmedewerker onderwijs en bestuurssecretaris
bij Salomo, Stichting voor Christelijk Primair Onderwijs Zuid Kennemerland. Zij onderwijskundige en museologe.
Er is veel bereikt en er is nog veel te doen!
We delen in deze bijeenkomst de successen en de vraagstukken
met de deelnemers. Een van de zaken waarmee een nieuwe
impuls wordt gegeven aan het begaafdenbeleid, is de verbreding
van de doelgroep ‘hoogbegaafde leerlingen’ naar ‘excellente
en hoogbegaafde leerlingen’ met als doel om absoluut en
relatief onderpresteren te voorkomen. U krijgt informatie over de
kenmerken en aanpak bij deze leerlingen. Vervolgens nodigen
we u uit om samen handvatten te formuleren - voor bestuurder,
47 van 138
030.0
D
De Onderwijsinspectie. Actuele toezichtkwesties
Opbrengstgericht werken
Door Job Christians (moderator) en Herman Franssen (inleider) - Maandag 24 maart 2014 15.15-16.30 uur
> Voor wie: bestuurders, intern begeleiders, leerkrachten,
schoolleiders en andere belangstellenden
> Niveau: alle niveaus
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, samenwerkingsverband
Job Christians is mede-directeur van Onderwijs Maak Je Samen.
Job is actief als onderwijsadviseur op het gebied van taal/lezen en ict
en adviseert tevens scholen en andere organisaties op het gebied van
communicatie en branding.
Herman Franssen is Inspecteur Primair Onderwijs.
De Onderwijsinspectie heeft als kerntaak om toezicht te houden
op de kwaliteit van onder andere het primair onderwijs. Aan de
hand van een korte inleiding vanuit de actualiteiten door de
inspectie en enkele prikkelende stellingen omtrent toezichtkwesties kunt u in gesprek gaan met een inspecteur van het
onderwijs.
Tijdens deze discussieronde gaan de deelnemers, na een korte
inleiding, met elkaar in gesprek onder leiding van een ter zake
deskundige moderator.
48 van 138
031.0
A
Doorgaande lijn begrijpend luisteren-lezen
Basisvaardigheden Taal en Lezen
Door Karin van de Mortel - Maandag 24 maart 2014 15.15-16.30 uur
> Voor wie: bouwcoördinatoren, directieleden, intern
welke effectieve maatregelen kan deze discrepantie overbrugd
begeleiders, leerkrachten, remedial teachers, schoolleiders en
worden? In deze bijeenkomst wil ik interventies aanreiken die
andere belangstellenden
voor veel schoolteams minder voor de hand liggen, maar die een
> Niveau: beginners en gevorderden
krachtige impuls geven aan het verbeteren van de begrijpend
> Achtergrond: basisonderwijs, speciaal basisonderwijs
In gesprekken met schoolleiders en intern begeleiders over het
verbeteren van de leesvaardigheid van leerlingen komen vaak
dezelfde knelpunten naar voren. ‘Ondanks de nieuwe methode
vallen de resultaten op begrijpend lezen zo tegen… en echt
gemotiveerd kunnen we onze leerlingen niet noemen.’ Of: ‘Ons
leesresultaten: starten in de onderbouw! We verkennen de aanpak, de maatregelen en de praktische consequenties.
Karin van de Mortel is taal/lees expert en als principal consultant
verbonden aan CPS Onderwijsontwikkeling en Advies in Amersfoort.
Zij begeleidt en ondersteunt scholen in de verandering van hun
(begrijpend) leesonderwijs. Verder coördineert ze, ook landelijk,
leesverbeteringsprojecten.
team wil opbrengstgericht denken en werken, maar dat lukt niet
met de toetsen die we gebruiken.’ Hiermee hebben we precies
de kern te pakken van een veranderproces waar veel schoolteams voor staan: iedereen weet hoe belangrijk leesbegrip en
leesmotivatie zijn en tegelijkertijd voelt iedereen ook de onmacht
om grip te krijgen op het optimaliseren van die resultaten. Met
49 van 138
032.0
A
Duurzame leerkracht. Over professionaliteit
HRM/Lerende organisatie
Door Albert de Boer - Maandag 24 maart 2014 15.15-16.30 uur
> Voor wie: beleidsmedewerkers, bestuurders,
personeelsbeleid worden ingevuld in deze denklijn? Wat kan en
bouwcoördinatoren, bovenschools managers, directieleden,
moet een leerkracht zelf bijdragen?
intern begeleiders, leerkrachten, schoolleiders en andere
In deze sessie zoeken we naar ontwikkeling en invulling van het
belangstellenden
beroep van lesgeven waarin
> Niveau: alle niveaus
• de kwaliteit van het werk in de klas centraal staat
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, speciaal basisonderwijs,
samenwerkingsverband, (voortgezet) speciaal onderwijs
‘Duurzame leerkracht’ staat voor vakmanschap, professionaliteit
en autonomie. Plezier in het werk en minder stress. Steeds
opnieuw wordt gezegd dat de leerkracht de belangrijkste factor is
in de prestatieverschillen tussen scholen. Het is consequent om
die wetenschap in beleid gestalte te geven. Deze sessie is een
uitdaging om te handelen volgens die denklijn. De leerkracht is in
opmars! Vakmanschap is geen kreet maar een concreet
• de gezamenlijke schoolontwikkeling een teamverantwoordelijkheid is
• leerkrachten duurzaam kunnen omgaan met de innovaties van
morgen.
Erkenning van het belang van de rol van de leerkracht betekent
ruimte om samen te zoeken naar de autonomie en professionele
ruimte van de verantwoordelijke leerkracht.
Albert de Boer is onderwijsadviseur bij IJsselgroep Educatieve Dienstverlening. Zijn specialiteiten zijn het vakmanschap van de leerkracht,
Opbrengstgericht werken en rekenen.
gedragspatroon. Welke mate van vrijheid van handelen heeft een
leerkracht binnen de huidige regelgeving? Hoe kan de leerkracht
eigenaar zijn en blijven van zijn eigen lespraktijk? Hoe kan
50 van 138
033.0
A
Eerste Hulp bij onderpresteren
Excellentie & Hoogbegaafdheid
Door Floor Raeijmaekers - Maandag 24 maart 2014 15.15-16.30 uur
> Voor wie: ambulant begeleiders, bouwcoördinatoren, intern
doen op het gebied van het onderwijsaanbod en de communi-
begeleiders, leerkrachten, orthopedagogen, remedial teachers
catie met het kind? Ook maken de deelnemers kennis met een
> Niveau: beginners gevorderden
zesstappenplan om onderpresteren terug te dringen.
> Achtergrond: basisonderwijs, ouderorganisatie
Onderpresteren is een hardnekkig en lastig probleem. (Hoog)begaafde kinderen die ooit stonden te trappelen om naar school
te gaan, lijkt het niet te lukken om de prestaties te leveren die je
Floor Raeijmaekers, expert bij School aan Zet, is specialist in Gifted
Education (ECHA). Namens Het TalentenLab verzorgt zij workshops en
trainingen, adviseert zij scholen en besturen en begeleidt zij (hoog)
begaafde kinderen en jongeren. Daarnaast is Floor onder meer auteur
voor de magazines Kinderwijz en Gifted@248.
van hen mag verwachten. U gaat daardoor misschien twijfelen
aan hun kunnen of stelt de verwachtingen onbewust naar
beneden bij. Helaas veroorzaakt dit vaak alleen maar meer
problemen.
Tijdens deze Aanpak bespreken we de verschillende oorzaken
van onderpresteren. Deze hebben met name te maken met de
motivatie voor school en leren, het zelfbeeld van het kind en het
onbewust manipulerend gedrag dat onderpresteerders laten
zien. Daarnaast geven we concrete handvatten om de strijd aan
te gaan met onderpresteren. Wat kan de leraar of begeleider
51 van 138
034.1 A , 034.2 A
en 034.3 A
Met School aan Zet naar een lerende organisatie
HRM/Lerende organisatie
Door Henk Norder en Marion Sieh - Ma 24 maart 2014 15.15-16.30 uur; Di 25 maart 2013 13.45-15.00 uur; Wo 26 maart 2014 11.15-12.30 uur
> Voor wie: beleidsmedewerkers, bestuurders,
Wilt u weten waar u staat met uw schoolteam en/of bestuur in de
bouwcoördinatoren, bovenschools managers, coördinatoren
ontwikkeling naar een lerende organisatie? Wilt u concrete
samenwerkingsverband, directieleden, intern begeleiders,
handvatten om samen met uw schoolteam of schoolleiders te
leerkrachten, schoolleiders
leren? In deze Aanpak presenteren wij een denkraam dat School
> Niveau: gevorderden en zeer gevorderden
aan Zet heeft ontwikkeld om ‘samen leren’ inhoud te geven. Met
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, speciaal basisonderwijs,
sectororganisatie, samenwerkingsverband, vakbond, (voortgezet)
speciaal onderwijs
Besturen en scholen die een lerende organisatie zijn, zijn in staat
om het beste in elke leerling naar boven te halen. Zij verbeteren
zich continu om hun doelen te bereiken, stellen het samen leren
en de professionaliteit van alle leraren en schoolleiders centraal,
hebben leraren die een bijdrage leveren aan de schoolontwikkeling en een schoolleiding die het samen leren richting
geeft.
dit denkraam kan ingespeeld worden op zowel de ‘zorgen van
morgen’ als de ambities voor de toekomst. Onderdeel van het
denkraam vormen aanpakken om invulling te geven aan het
samen leren. We presenteren daarvan een aantal tijdens de
workshop, zodat de deelnemers meteen aanpakken en werkvormen in handen hebben die direct kunnen worden toegepast
in de eigen school of bovenschoolse werkgroep.
Henk Norder, expert bij School aan Zet, is adviseur bij diverse landelijke projecten, zoals expert bij het project Opbrengstgericht werken en
bij het Netwerkbureau kinderopvang.
Marion Sieh is senior projectleider en lid programmateam primair
en speciaal onderwijs bij School aan Zet.
52 van 138
035.0
A
Onderzoek door leerkrachten op de Pater Jan Smitschool
HRM/Lerende organisatie + Wetenschap & Techniek
Door Marijke Schekkerman, Yvonne Rozeman en Dominique Bakker - Maandag 24 maart 2014 15.15-16.30 uur
> Voor wie: beleidsmedewerkers, bestuurders,
doen een paar teamleden weer een onderzoek. Na het traject
bouwcoördinatoren, bovenschools managers, directieleden,
van de leerkrachten hebben ook een aantal bovenbouw-
intern begeleiders, leerkrachten, schoolleiders en andere
leerlingen zelf onderzoek mogen doen. Tijdens de sessie wordt
belangstellenden
verteld wat het traject voor de school en de leerkrachten heeft
> Niveau: gevorderden
betekend en welke opbrengsten eruit voortgekomen zijn.
> Achtergrond: alle achtergronden
De Pater Jan Smitschool heeft samen met de Vrije Universiteit
Amsterdam deelgenomen aan een scholing en een onderzoekstraject in het schooljaar 2012-2013. Zes groepen leerkrachten,
medewerkers kinderopvang en ouders zijn samen aan het werk
gegaan om een aspect uit hun eigen dagelijkse onderwijspraktijk
te onderzoeken. ‘Hiermee willen we vanuit een onderzoekende
houding van team en kinderen de talenten van alle kinderen bij
ons op school ontwikkelen.’ De effecten: ‘Er is nauwe samenwerking ontstaan en we hebben een kritische houding ten aanzien
van ons pedagogisch handelen ontwikkeld.’ Tevens zijn er al
verschillende veranderingen in de onderwijspraktijk ingevoerd op
basis van de resultaten van de onderzoeken. Ook dit schooljaar
Vervolgens wisselen we met de deelnemers van gedachten
over het traject: Kan onderzoek doen meerwaarde hebben voor
het eigen team en op welke wijze is dit op de eigen school of in
de eigen onderwijssituatie in te richten?
Marijke Schekkerman, expert bij School aan Zet, heeft een eigen
praktijk (De Begaafden Wijzer) en is specialist in gifted Education,
gespecialiseerd in het begeleiden van schoolteams bij de
implementatie van passend onderwijs voor leerlingen met een hoog
ontwikkelingspotentieel.
Yvonne Rozeman is schoolleider van de Pater Jan Smitsschool in
Heerhugowaard. Zij heeft de masteropleiding master educational
leadership afgerond en het team in dit traject aangestuurd als
leidinggevende.
Dominique Bakker is intern begeleider op de Pater Jan Smitschool en
trekker van het project binnen de school.
53 van 138
036.1
A
en 036.2
A
Ouderbetrokkenheid
Basisvaardigheden Taal, Lezen en Rekenen + Omgaan met verschillen
Door: Paulien Rietveld (maandag) en Hans Christiaanse (dinsdag) - Ma 24 maart 2014 15.15-16.30 uur; Di 25 maart 2013 11.15-12.30 uur
> Voor wie: alle betrokkenen bij het onderwijs
verwachtingen en deze gedeeld wordt via dialoog. De ouder-
> Niveau: alle niveaus
routines die wij in deze Aanpak bespreken, stimuleren
> Achtergrond: basisonderwijs
Professionele instellingen mogen verwachtingen hebben over de
betrokkenheid van ouders en hen hierop aanspreken. Andersom
mogen ouders van professionele instellingen verwachten dat
zij hen actief betrekken bij de instelling en bij de ontwikkeling
van hun kind. Het is belangrijk dat ouders en professionals met
elkaar samenwerken. In onze Aanpak maken wij gebruik van de
Kwaliteitskaarten met de thema’s Ouders als Partner in het
deelnemers om zelf doelgerichte activiteiten op te zetten,
het eigen handelen tegen het licht te houden en de visie op
ouderbetrokkenheid en partnerschap aan te scherpen.
Paulien Rietveld, expert bij School aan Zet, is senior adviseur schoolontwikkeling bij ABC-onderwijsadviseurs. Zij heeft veel ervaring met
scholen met achterstandsproblematiek maar ook met scholen met
hoogopgeleide ouders.
Hans Christiaanse is senior adviseur en Projectleider ExperisePunt
Ouderbetrokkenheid bij Cedin. Hij begeleidt scholen, besturen en
gemeenten op het gebied van ouderbetrokkenheid.
Opbrengstgericht Werken en Ouders als Partner van een School
als Lerende Organisatie. Ouderroutines slaan een belangrijke
brug tussen het stimuleren van de ontwikkeling van kinderen
thuis, op school en in de opvang. Ze zijn succesvol wanneer
ze voor ouders herkenbaar, terugkerend en betekenisvol zijn.
Binding tussen kinderen, ouders en professionals ontstaat als
er sprake is van oprechte interesse in elkaars ervaringen en
54 van 138
037.0
B
PO-Raad Besturensessie 3
Maandag 24 maart 2014 15.15-16.30 uur
De PO-Raad verzorgt samen met School aan Zet drie Besturensessies. Deze Besturensessies zijn bestemd voor bestuurders en
bovenschools managers. Deelnemers hieraan ontvangen een
persoonlijke uitnodiging op naam met informatie over de inhoud
van de Besturensessies en over de wijze van inschrijven.
55 van 138
038.0
A
Spelen, leren en Opbrengstgericht werken
Opbrengstgericht werken
Door Yvonne Leenders en Kobi Wanningen - Maandag 24 maart 2014 15.15-16.30 uur
> Voor wie: alle betrokkenen bij het onderwijs
leren. Aandacht voor de kwaliteit van spel kan leiden tot hoge
> Niveau: alle niveaus
opbrengsten in de kleuterperiode.
> Achtergrond: alle achtergronden
Veel scholen zijn aan de slag gegaan met handelingsgericht
werken en de meeste leggen daarbij ook de relatie met
Opbrengstgericht werken. De ervaringen die hierbij tot nu toe zijn
opgedaan maken duidelijk dat met name veel kleuterleerkrachten moeite hebben met de wijze waarop deze
aanpakken vorm en inhoud krijgen. Handelingsgericht en
Opbrengstgericht werken lijken het spelend leren onder druk te
zetten en daarmee ook de hierbij gehanteerde aanpak voor
spelbegeleiding. Tijdens deze bijeenkomst gaan we in op
samenhang tussen spelend leren en Opbrengstgericht werken.
In deze sessie laten we zien over welke vaardigheden
leerkrachten moeten beschikken om dit handen en voeten te
geven. Ook bieden we handreikingen hoe dit alles in relatie te
brengen met een teambrede aanpak bij de implementatie van
Opbrengstgericht en handelingsgericht werken op schoolniveau.
Yvonne Leenders, expert bij School aan Zet, is zelfstandig adviseur
(Yvonne Leenders, Onderwijsadvies en –ontwikkeling). Zij is
gespecialiseerd in onder meer werken met groepsplannen en jonge
kindtrajecten.
Kobi Wanningen is docent en opleider bij het Seminarium voor
Orthopedagogiek (Hogeschool Utrecht). Haar specialismen: jonge
kinderen, voor- en vroegschoolse educatie, kinderen met beperkingen
zoals ASS.
Spel ondersteunt jonge kinderen in hun ontwikkelingstaken.
Spelend leren op jonge leeftijd is het fundament voor het latere
leerproces. Onder regie van de kleuterleerkracht maken de
kinderen de ontwikkeling van het vrije spelen naar het echte
56 van 138
039.0
L
Verbeterteams en proces van verbinding in de school
Opbrengstgericht werken + HRM/Lerende organisatie
Door Dea Knol en Rien Spies - Maandag 24 maart 2014 15.15-16.30 uur
> Voor wie: alle betrokkenen bij het onderwijs
het model van TQM binnen de stichting Agora. Hoe heeft dit
> Niveau: gevorderden en zeer gevorderden
model gewerkt op de scholen? Hoe ontwikkelt het door? Wat zijn
> Achtergrond: alle achtergronden
Kernbegrippen bij duurzaam ontwikkelen zijn schoolcultuur,
collectieve ambitie, intrinsieke motivatie, maar ook verbinding
tussen alle lagen in de school. Dit noemen we alignment. Alleen
vanuit een stevig fundament en een cultuur die is gebaseerd op
een collectieve ambitie is duurzame schoolontwikkeling mogelijk.
Daarbij hanteren we een concreet en bondig kerndocument, een
A-viertje of een 1-paginaplan dat leeft in de school.
de resultaten? Waarom is het bij uitstek geschikt voor Passend
onderwijs? Het zijn onder meer deze vragen die centraal staan
in deze Lezing.
Dea Knol is adviseur en directeur bij Expertis onderwijsadviseurs. Zij
richt zich op duurzame schoolontwikkeling en integrale ontwikkelprocessen in de school.
Rien Spies is bestuurder bij Agora in de Zaanstreek. Als portefeuille
heeft hij onderwijs, innovatie, kwaliteit en professionalisering.
Alignment is zijn specialiteit.
In Nederland vindt het relatief nieuwe model van duurzame
schoolontwikkeling van de Amerikaanse bovenschools directeur
Jay Marino steeds meer navolging. Zijn model dat gebaseerd is
op Total Quality Management (TQM) en Continuous Improvement
(CI) heeft in Amerika veel succes. De verbinding of alignment
tussen alle niveaus van de onderwijsontwikkeling is in dit model
een belangrijke succesfactor. We bespreken de ervaringen met
57 van 138
040.0
A
Vindplaatsscholen 1. Onderzoekend leren
Wetenschap & Techniek
Door Baukje de Koning en Joffra van der Velde - Maandag 24 maart 2014 15.15-16.30 uur
> Voor wie: intern begeleiders, leerkrachten, remedial teachers,
onderzoeker’, niet alleen op het gebied van W&T, maar ook
schoolleiders en andere belangstellenden
tijdens andere lessen.
> Niveau: beginners en gevorderden
In deze sessie zullen we tips geven aan de hand van concrete
> Achtergrond: basisonderwijs
Hoe kun je als leerkracht excellente kinderen uitdagen?
Excellente leerlingen laten vaak faalangstig, perfectionistisch
gedrag zien. Leerkrachten geven aan het soms moeilijk te
vinden om (ingewikkelde) vragen van excellente kinderen te
casussen.
Baukje de Koning is post-doctoraal onderzoeker aan de
Rijksuniversiteit Groningen. Zij onderzoekt binnen Talentenkracht
Wetenschap & Techniek bij excellente kinderen.
Joffra van der Velde is leerkracht van groep 5 van de
Willem Alexanderschool in Leeuwarden en W&T coördinator.
beantwoorden, vooral binnen wetenschap en technieklessen
(W&T). Daarbij gaan leerkrachten er soms vanuit dat deze
leerlingen ‘het antwoord toch wel weten’. Met concrete
adviezen, handvatten en voorbeelden zullen we laten zien hoe
leerkrachten excellente kinderen kunnen uitdagen en stimuleren
binnen W&T-lessen, door vragen te stellen aan de hand van de
wetenschappelijke cyclus. Het doel hiervan is dat kinderen leren
zelf onderzoekend te leren, zelf kritisch leren na te denken en zelf
met ideeën te komen en leren zich te gedragen als een ‘echte
58 van 138
041.0
L
Zelfsturing bij het jonge kind, executieve functies
Opbrengstgericht werken
Door Lilian van der Bolt en Mirjam Kok - Maandag 24 maart 2014 15.15-16.30 uur
> Voor wie: alle betrokkenen bij het onderwijs
verbinding met het doelgericht, systematisch en bewust
> Niveau: beginners, intermediates en gevorderden
aandacht besteden aan zelfsturing.
> Achtergrond: alle achtergronden
Werken aan ‘executieve functies’ of zelfsturing bij jonge kinderen
in de leeftijd 2,5 tot 6 jaar levert een grotere positieve bijdrage
aan de ontwikkeling van het jonge kind dan aandacht voor taal
en rekenen, blijkt uit Amerikaans onderzoek. Een revolutionaire
vondst! Maar wat is ‘zelfsturing’ en waarom is het zo belangrijk?
In deze Lezing gaan we hierop in. Daarnaast kijken we wat er in
de Verenigde Staten gedaan wordt om de zelfsturing bij jonge
kinderen te stimuleren. Vervolgens gaan we dieper in op het
Ook wordt er een relatie gelegd met recente ontwikkelingen in de
voor- en vroegschool in het kader van Passend onderwijs,
Omgaan met verschillen, handelingsgericht werken en
Opbrengstgericht werken.
Lilian van der Bolt, expert bij School aan Zet, is gedragsdeskundige
bij Sardes. Zij houdt zich vooral bezig met projecten op het terrein
van sociale veiligheid, Passend onderwijs en gedrag, motivatie en
de krachtige leeromgeving. Veel projecten hebben te maken met de
doelgroep professionals die werken met peuters en kleuters. Spel is
daarbij steeds het uitgangspunt.
Mrjam Kok [wellicht een pilotschool] wie ben je ib-er
vormgeven van zelfsturing met het professionaliseringsprogramma De Kleine Kapitein.
We verkennen welke aanknopingspunten voor zelfsturing er
zitten in het voor- en vroegschoolse aanbod in Nederland, in de
aanpak van professionals in de voor- en vroegschool, en in spel
en activiteiten voor jonge kinderen. Van daaruit zoeken we naar
59 van 138
042.0
A
Begaafde leerlingen uitdagen met rijke leeractiviteiten
Excellentie & Hoogbegaafdheid
Door Nora Steenbergen - Dinsdag 25 maart 2014 11.15-12.30 uur
> Voor wie: ambulant begeleiders, bouwcoördinatoren,
deze vakoverstijgende vaardigheden werken. Rijke leeractiviteiten
intern begeleiders, leerkrachten, orthopedagogen,
spelen daarin een belangrijke rol. We leggen uit wat rijke
remedial teachers en andere belangstellenden
leeractiviteiten zijn, u krijgt lesuitwerkingen aangereikt en we
> Niveau: gevorderden, zeer gevorderden
bespreken hoe u doelgericht in een doorgaande lijn aan deze
> Achtergrond: basisonderwijs
Om het maximale uit ieder kind te halen is het belangrijk dat het
zich cognitief, sociaal én emotioneel evenwichtig kan
ontwikkelen. Dat geldt ook voor begaafde leerlingen. Er zijn
verschillende aanpakken om deze brede ontwikkeling te
stimuleren. Hoe verschillend de aanpakken soms ook kunnen
zijn, een gemeenschappelijke component is vrijwel altijd de
aandacht voor vakoverstijgende vaardigheden als problemen
vakoverstijgende vaardigheden kunt werken. We nodigen
deelnemers uit om ook zelf inspirerende ideeën met ons delen.
Na afloop beschikken de deelnemers over een overzicht van
diverse hulpmiddelen en werkwijzen en informatie over
bijbehorende uitgangspunten. Met onze handreikingen kunt u
direct aan de slag.
Nora Steenbergen is onderwijskundige en senior leerplanontwikkelaar
bij SLO. Nora is Projectleider Informatiepunt Onderwijs & Talentontwikkeling en Specialist in Gifted Education.
oplossen, creatief denken en samenwerkend leren. Dit zijn
namelijk belangrijke leer- en denkvaardigheden die leerlingen
helpen een betekenisvolle bijdrage te leveren aan de
maatschappij van nu en van de toekomst. In deze sessie
passeren diverse aanpakken en hulpmiddelen de revue die aan
60 van 138
043.0
A
Differentiëren met een groepsplan
Opbrengstgericht werken
Door Dolf Janson - Dinsdag 25 maart 2013 11.15-12.30 uur
> Voor wie: ambulant begeleiders, beleidsmedewerkers,
een groepsplan? Uitgangspunt is hier dat een groepsplan een
bouwcoördinatoren, directieleden, intern begeleiders,
instrument van leraren is om dagelijks te gebruiken bij het inhoud
leerkrachten, orthopedagogen, remedial teachers, schoolleiders
geven aan differentiatie. Het gevolg daarvan is dat de leraar met
en andere belangstellenden
een groepsplan veel meer onderwijsbehoeften van leerlingen kan
> Niveau: beginners en gevorderden
honoreren dan die indeling in drie vaste groepen suggereert.
> Achtergrond: basisonderwijs, speciaal basisonderwijs,
samenwerkingsverband
Veel leraren maken voor rekenen en spelling een groepsplan.
Wat moet zo’n groepsplan in de praktijk oplossen? Is een
groepsplan inderdaad de oplossing voor een ervaren probleem?
Lang niet altijd, zo blijkt. Het komt regelmatig voor dat zo’n
groepsplan nauwelijks een rol speelt bij de differentiatie in de
dagelijkse lessen. Bij differentiëren - ook binnen een groepsplan
Wat is er nodig om dat te bereiken?
In deze sessie krijgt u mogelijkheden aangereikt voor concreet
denken en handelen.
Dolf Janson, expert bij School aan Zet is pedagoog en onderwijskundige en werkt vanuit zijn eigen bureau JansonAdvies als onderwijsadviseur, gelicentieerd daltonopleider, ontwikkelaar, auteur en uitgever.
Zijn specialisme is leerprocessen bij leerlingen en wat daarvoor nodig
is bij leraren en schoolleiders. Het gaat steeds om het realiseren van
actief en inspirerend onderwijs.
- is er bijna automatisch sprake van een driedeling van de groep.
Daarom staan we in de sessie stil bij het beeld van leren en van
de rol van de leraar dat daarachter schuilgaat. Is het mogelijk
om recht te doen aan de verschillen in de groep met behulp van
61 van 138
044.1
A
en 044.2
A
Flitsbezoeken
HRM/Lerende organisatie
Door Monique van der Knaap - Dinsdag 25 maart 2013 11.15-12.30 en 13.45-15.00 uur
> Voor wie: ambulant begeleiders, beleidsmedewerkers,
de leerkrachten over de keuzes die zij maken voor de inhoud en
bestuurders, bouwcoördinatoren, bovenschools managers,
het proces van de les.
directieleden, intern begeleiders, orthopedagogen, remedial
In deze presentatie maakt u nader kennis met de Flitsbezoeken
teachers, schoolleiders en andere belangstellenden
en met de belangrijkste principes van de daarop aansluitende
> Niveau: alle niveaus
reflectieve dialoog. Na afloop weet u wat de focus is van een
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, speciaal
basisonderwijs, (voortgezet) speciaal onderwijs
Schieten de klassenbezoeken er bij u ook nogal eens bij in? U wilt
wel, maar er is steeds geen tijd voor? Met de Flitsbezoeken kunt
u als directeur, intern begeleider of interne veranderaar in korte
Flitsbezoek (waar kijk je naar) en hebt u kennisgemaakt met de
reflectieve vraag die leraren aanzet tot kritisch nadenken over het
eigen handelen.
Monique van der Knaap is trainer en adviseur bij Bazalt en bewerker
van de Nederlandse uitgaven van de Flitsbezoeken. Haar specialiteit is
coaching en begeleiding.
tijd inhoudelijk goed op de hoogte blijven van de kwaliteit van de
lessen op school en van de stand van zaken rond de implementatie van een verandertraject. Flitsbezoeken zijn bewezen effectief
en doelmatig. U bezoekt de groepen niet om een oordeel te
geven over de kwaliteit van de leerkracht of het onderwijs, maar
met als doel om reflectie en bewustzijn bij de leerkrachten op
gang te brengen. Regelmatig voert u reflectieve gesprekken met
62 van 138
045.0
A
Het rekenbeleidsplan in beeld
Opbrengstgericht werken + Basisvaardigheden Rekenen
Door Yvonne van der Eerden en Tineke Has - Dinsdag 25 maart 2013 11.15-12.30 uur
> Voor wie: ambulant begeleiders, beleidsmedewerkers,
rekenbeleidsplan en u maakt een eerste aanzet voor uw eigen
bestuurders, bouwcoördinatoren, bovenschools managers,
rekenbeleidsplan. Ook presenteren we het rekenbeleidsplan van
coördinatoren samenwerkingsverband, directieleden, intern
juni 2013 van de Hasselbraam. Hierin zijn de volgende
begeleiders, leerkrachten, remedial teachers, schoolleiders en
onderdelen opgenomen:
andere belangstellenden
• doelen op het gebied van meten, tijd en geld
> Niveau: alle niveaus
• leerkrachtvaardigheden
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, ouderorganisatie,
speciaal basisonderwijs, (voortgezet) speciaal onderwijs
In het rekenbeleidsplan legt u de kwaliteit van het rekenonderwijs van de school vast. Dit biedt helderheid aan team,
directie, bestuur en ouders. De rekencoördinator speelt hierbij
een belangrijke rol. Bij het schrijven van een rekenbeleidsplan
worden de hoofd- en bijzaken van ontwikkelingen binnen het
rekenonderwijs duidelijk.
In deze Aanpak lichten we alle onderdelen van het rekenbeleidsplan toe aan de hand van het format Rekenbeleidsplan.
• didactiek
• de doorlopende lijn in de school
Tijdens de Aanpak is er ruimte voor vragen aan de rekencoördinator en rekenspecialist met betrekking tot het formuleren
van het rekenbeleidsplan.
Yvonne van der Eerden, expert bij School aan Zet, is onderwijsadviseur bij OBD Noordwest in Hoorn. Zij begeleidt scholen en
verzorgt nascholing voor leerkrachten, rekencoördinatoren en intern
begeleiders.
Tineke Has is rekencoördinator en groepsleerkracht bij obs De
Hasselbraam. Haar specialiteiten zijn onder meer rekenproblematiek
en ERWD.
We reiken handvatten aan voor het maken van een
63 van 138
046.0
D
In gesprek met Ellen Emonds
HRM/Lerende organisatie
Door Job Christians (moderator) en Ellen Emonds (inleider) - Dinsdag 25 maart 2014 11.15-12.30 uur
> Voor wie: intern begeleiders, leerkrachten, schoolleiders en
andere belangstellenden
> Niveau: alle niveaus
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, samenwerkingsverband
In deze verdiepende discussieronde kunt u in gesprek met
Job Christians is mede-directeur van Onderwijs Maak Je Samen.
Job is actief als onderwijsadviseur op het gebied van taal/lezen, ict en
adviseert tevens scholen en andere organisaties op het gebied van
communicatie en branding.
Ellen Emonds was Leraar van het Jaar 2012. Zij is docent
Pedagogische Tact voor het Nivoz en projectleider expertisecentrum
ErvaringsGericht Onderwijs.
Ellen Emonds. Zij zal de inleiding van deze conferentiedag verzorgen. De titel van deze inleiding is: ‘Pedagogische Tact: op het
goede moment de goede dingen doen, ook in de ogen van de
kinderen’. Tijdens deze discussieronde krijgt u de gelegenheid om
vragen te stellen aan de inleider van deze dag en om met
elkaar hierover het gesprek te voeren.
64 van 138
047.1
A
en 047.2
A
Kansrijke combinatiegroepen
Basisvaardigheden Taal, Lezen en Rekenen + Omgaan met verschillen
Door Gatse van der Ploeg en San Bronk - Dinsdag 25 maart 2013 11.15-12.30 en 15.15-16.30 uur
> Voor wie: ambulant begeleiders, beleidsmedewerkers,
instructies dat per dag moet worden gegeven, worden gere-
bestuurders, bouwcoördinatoren, bovenschools managers,
duceerd. De kwaliteit van de instructie kan worden vergroot en
coördinatoren samenwerkingsverband, directieleden, intern
er ontstaat ruimte voor sociaal en interactief leren. In kansrijke
begeleiders, leerkrachten, leden pcl/zorgplatform/commissie,
combinatiegroepen ontwerpt en organiseert de leerkracht een
remedial teachers, schoolleiders en andere belangstellenden
passend, handelingsgericht en opbrengstgericht leerstofaanbod
> Niveau: gevorderden
waarbij hij of zij zich niet langer laat leiden door de methode
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, ouderorganisatie,
speciaal basisonderwijs, sectororganisatie,
samenwerkingsverband
Leerkrachten ervaren veel knelpunten in de dagelijkse onderwijspraktijk in een combinatiegroep en zoeken de oplossingen
vaak in de organisatie van hun onderwijs. Maar hoe strak
gepland ook, hoe innovatief de oplossingen soms ook zijn; de
schooldag is niet langer dan hij is. Onderwijs in combinatiegroepen wordt kansrijk wanneer leerkrachten de kunst leren
verstaan van het verbinden. Door het verbinden van jaargroepen
of het verbinden van vakken vanuit de leerlijnen kan het aantal
maar door kennis van leerlijnen en tussendoelen.
Tijdens deze sessie maken de deelnemers kennis met het
concept Kansrijke combinatiegroepen. Na afloop weet u hoe
Kansrijke combinatiegroepen het aantal instructiemomenten
vermindert, waardoor ruimte ontstaat voor sociaal en interactief
leren, effectieve instructie en zorg.
Gatse van der Ploeg is onderwijsadviseur bij Cedin, Drachten. Hij is
gespecialiseerd in onder meer kleine scholen, onderwijs in combinatiegroepen, didactisch handelen en klassenmanagement.
San Bronk is onderwijsadviseur bij Cedin, Drachten. Zij is onder meer
gespecialiseerd in kleine scholen, onderwijs in combinatiegroepen,
didactisch handelen en klassenmanagement.
65 van 138
048.0
A
Praktisch en doelgericht bezig met mondelinge taalvaardigheid
Basisvaardigheden Taal
Door Heleen Strating en Jack Duerings - Dinsdag 25 maart 2013 11.15-12.30 uur
> Voor wie: bouwcoördinatoren, leerkrachten en andere
Na afloop hebt u genoeg inspirerende ideeën en praktische
belangstellenden
handreikingen om morgen zelf uw leerlingen doelgericht aan de
> Niveau: alle niveaus
praat te krijgen en te houden. Om dat te bereiken illustreren we
> Achtergrond: basisonderwijs, speciaal basisonderwijs
Ook voor het domein mondelinge vaardigheden geldt dat
leerlingen er baat bij hebben wanneer dat doelgericht en
opbrengstgericht vormgegeven wordt. Maar welke doelen zijn er
precies voor spreken en luisteren? En hoe verhoudt de aanpak
en uitwerking in de onderbouw zich tot die in de bovenbouw? In
deze bijeenkomst gaan we u hier kort over bijpraten aan de hand
van de publicatie Opbrengstgericht werken aan mondelinge taalvaardigheid van het Expertisecentrum Nederlands. Daarna gaan
onze uitleg van leerlijnen en tussendoelen met veel praktische
voorbeelden van uitwerkingen en routines rond mondelinge
taalvaardigheid.
Heleen Strating werkt bij het Expertisecentrum Nederlands in
Nijmegen aan onderzoek, ontwikkeling en ondersteuning op het vlak
van taalonderwijs in het Primair onderwijs. Haar specaliteiten zijn
taalverwerving, taalonderwijs en leerkrachtvaardigheden.
Jack Duerings is senior adviseur en kennismanager bij Fontys Fydes,
Adviseurs in Opvoeding en Onderwijs. Hij is onder meer
gespecialiseerd in taaldidactiek en evidence-based en
Opbrengstgericht werken.
we aan de slag met theoretisch onderbouwde, praktische uitwerkingen, werkvormen en routines om in alle groepen doelgericht
bezig te kunnen zijn met mondelinge vaardigheden. Differentiatie
in brede zin komt daarbij ook aan de orde. Op welke elementen
in de spreek- en luistervaardigheid moet u blijven letten?
66 van 138
049.0
A
Professioneel leren: nieuwe werkvormen
HRM/Lerende organisatie
Door Roger Meijer - Dinsdag 25 maart 2013 11.15-12.30 uur
> Voor wie: ambulant begeleiders, bestuurders,
schap. De werkvormen die we inzetten kunt u de volgende dag
bouwcoördinatoren, bovenschools managers, directieleden,
samen met uw schoolteam toepassen.
intern begeleiders, leerkrachten, schoolleiders en andere
belangstellenden
> Niveau: beginners en gevorderden
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, speciaal
basisonderwijs, (voortgezet) speciaal onderwijs
Opbrengstgericht werken doet een schoolleider of intern
Roger Meijer, expert bij School aan Zet, is zelfstandig consultant
Passend onderwijs en Opbrengstgericht werken (MEijER
Onderwijskwaliteit). Hij baseert de trainingen Opbrengstgericht
werken in Professionele Leergemeenschappen op de inzichten
van de Canadese hoogleraar Michael Fullan. Daarnaast is Roger
kwartiermaker en coördinator van samenwerkingsverbanden
Passend onderwijs en schreef hij verscheidene publicaties over
Opbrengstgericht werken.
begeleider niet in zijn of haar eentje. Het hele schoolteam is
betrokken bij het onderzoeken en analyseren van data en het
stellen van schooldoelen. Bovenal blijkt dat excellente scholen
zich kenmerken door een lerende en onderzoekende cultuur. Het
Professioneel leren staat volop in de schijnwerpers. Hoe kunnen
we efficiënt van elkaar leren en welke (bewezen) werkvormen
zijn geschikt? In deze Aanpak ervaart u de effectiviteit van nieuwe
werkvormen om meer van elkaar te leren. We presenteren kort
theorieën over professioneel leren en opbrengstgericht leider-
67 van 138
050.0
A
Project vierslagleren
HRM/Lerende organisatie
Door Anne Looienga, Lida Andriol, Mirjam Huizeling en Fleur Buurmans - Dinsdag 25 maart 2014 11.15-12.30 uur
> Voor wie: ambulant begeleiders, beleidsmedewerkers,
en scholen aan hun professionele ontwikkeling en onderwijs-
bestuurders, bouwcoördinatoren, bovenschools managers,
ontwikkeling. Naast een dag studie krijgen de ervaren leraren
directieleden, intern begeleiders, leerkrachten en andere
een dag extra faciliteiten en ruimte om te werken aan een
belangstellenden
schoolontwikkelingstraject, een onderwijsvernieuwing of
> Niveau: alle niveaus
verbetering. Deze twee dagen voor de klas worden zij vervangen
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, speciaal basisonderwijs,
sectororganisatie, samenwerkingsverband, vakbond, (voortgezet)
speciaal onderwijs
Vierslagleren is een combinatie van een oplossing voor een
krappe onderwijsarbeidsmarkt met professionalisering op
masterniveau en regionale onderwijsontwikkeling. Het doel van
Vierslagleren is het creëren van arbeidsplaatsen voor startende
leraren, professionalisering op masterniveau van ervaren en
startende leraren en in leerkringen werken aan onderwijsverbetering. Niet individueel studeren, maar samen leren en
creëren. De startende en ervaren leraren volgen twee jaar lang
de master Leren en Innoveren en werken binnen hun leerkringen
door startende leraren. In het project is gebruik gemaakt van de
lerarenbeurs.
In de presentatie geven we voorbeelden van de onderwijsverbeteringen, de samenwerking tussen startende leraren,
ervaren leraren, lerarenopleiders en schoolleiders. Ook gaan we
in op het concept van Vierslagleren en de mogelijkheden om te
starten met soortgelijke projecten in 2014/2015.
Anne Looijenga is manager Centrum voor Ontwikkeling bij de
Katholieke Pabo Zwolle (KPZ) en verantwoordelijk voor de post-hbo- en
masteropleidingen en project Vierslagleren.
Lida Andriol is directeur van de Zuiderbasisschool (Giethoorn) en
Generaal vd Boschschool (Willemsoord).
Mirjam Huizeling (ervaren leraar) en Fleur Buurmans (startende leraar)
werken op de Zuiderbasisschool.
68 van 138
051.0
A
Van neuspeuteren tot slim kleuteren
Omgaan met verschillen + Excellentie & Hoogbegaafdheid
Door Martine Creemers - Dinsdag 25 maart 2013 11.15-12.30 uur
> Voor wie: ambulant begeleiders, bouwcoördinatoren,
U kunt kleuters met een ontwikkelingsvoorsprong herkennen in
coördinatoren samenwerkingsverband, directieleden, intern
de eigen praktijk en weet welke aanpassingen u kunt doen in uw
begeleiders, leerkrachten, remedial teachers, schoolleiders en
activiteiten, zodat deze aansluiten bij kleuters met een ontwikke-
andere belangstellenden
lingsvoorsprong.
> Niveau: beginners en gevorderden
> Achtergrond: basisonderwijs, speciaal basisonderwijs,
samenwerkingsverband
Bij jonge kinderen spreken we nog niet over hoogbegaafdheid,
Martine Creemers, expert bij School aan Zet, werkt bij Onderwijs
Maak je Samen als adviseur en trainer. Zij beschikt over zowel theorieals praktijkkennis op het gebied van Wat Werkt op School (Marzano),
hoogbegaafdheid, Coöperatieve Leerstrategieën, het jonge kind en
Wetenschap & Techniek.
maar wordt de term ontwikkelingsvoorsprong gehanteerd. In
deze bijeenkomst gaan we in op de mogelijkheden die er zijn om
aan de behoefte van deze kinderen tegemoet te komen, zonder
direct over te moeten stappen naar een heel nieuw onderwijsconcept. Het biedt antwoorden op de veel voorkomende vragen
over de begeleiding, benodigde leerkrachtvaardigheden en de
organisatie binnen de leeromgeving.
Na afloop van de bijeenkomst weten de deelnemers wat de
kenmerken zijn van kleuters met een ontwikkelingsvoorsprong.
69 van 138
052.0
A
Veilig Leren Lezen, nieuwe versie
Basisvaardigheden Lezen
Door Ed Koekebacker - Dinsdag 25 maart 2013 11.15-12.30 uur
> Voor wie: alle betrokkenen bij het onderwijs
structurele aandacht voor woordenschat en leesplezier voor alle
> Niveau: alle niveaus
leerlingen. Er zijn materialen die die op elkaar aansluiten en op
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, ouderorganisatie,
speciaal basisonderwijs, samenwerkingsverband, (voortgezet)
speciaal onderwijs
Hoewel de maan-roos-vis versie van 2003 zeer succesvol is
gebleken en geleid heeft tot hogere opbrengsten in het aanvankelijk lezen komt in 2014 een vernieuwde versie beschikbaar.
De veranderingen zijn gebaseerd op nieuwe wetenschappelijke
inzichten omtrent didactiek. Praktijkervaringen van de vele
school en thuis kunnen worden ingezet. De online programma’s
(leerlingsoftware, leerkrachtassistent, en toetsresultaten) kunnen
worden gekoppeld, zodat in het leesaanbod direct aangesloten
kan worden op de resultaten van de leerlingen. Deze Aanpak
biedt een overzicht van deze vernieuwingen en de uitwerking
daarvan in de materialen.
Ed Koekebacker heeft tien jaar ervaring als leerkracht op een
LOM-school. Nu is Ed zelfstandig onderwijsadviseur en auteur van
leesmethoden.
gebruikers van de huidige versie hebben eveneens geleid tot
aanpassingen. Gebleven is de focus op opbrengstgericht leren
met aandacht voor individuele verschillen. Nieuw is dat kinderen
die al kunnen lezen als ze in groep 3 beginnen, werken volgens
een gestructureerde minimumleerlijn. Bovendien worden ze veel
sterker betrokken bij de activiteiten van de andere leerlingen. Ook
is er door de opzet van de lessen en met specifieke materialen
70 van 138
053.0
A
Visie op en doelen bij verrijkingsactiviteiten
Excellentie & Hoogbegaafdheid
Door Marcel Bogaarts - Dinsdag 25 maart 2014 11.15-12.30 uur
> Voor wie: ambulant begeleiders, bouwcoördinatoren,
uw school. We gaan we in op (uw) ‘visie op differentiatie’ en
intern begeleiders, leerkrachten, remedial teachers en andere
kansen voor het gebruik van verrijkingsstof. We bespreken de
belangstellenden
verschillende modellen en u krijgt de kritische succesfactoren per
> Niveau: gevorderden, zeer gevorderden
model. Tot slot maakt u voor uw eigen situatie een beknopte
> Achtergrond: basisonderwijs
Of het nu gaat over Passend onderwijs, excellentie of omgaan
met krimp: afstemmen vraagt differentiatie. Een belangrijk
instrument hiervoor kunnen verrijkingsactiviteiten zijn. In deze
Aanpak krijgt u een beknopt overzicht van de verschillende
manieren waarop gedifferentieerd kan worden in het onderwijs.
Dit overzicht is gebaseerd op onderzoek van John Hattie en ook
de bevindingen van Robert Marzano zijn verwerkt. Het overzicht
analyse. In overleg met de andere deelnemers verkent u
aanvullende of alternatieve mogelijkheden. Deelnemers gaan
naar huis met informatie over de impact ven verschillende vormen
van differentiëren: verdiepen, verrijken, tempodifferentiatie.
Marcel Bogaarts is trainer en ontwikkelaar bij Bazalt. Zijn passie is
om onderzoek en onderwijs bij elkaar te brengen, bijvoorbeeld in het
project Leren Zichtbaar Maken. In meer dan 900 meta-analyses helpt
dit werk van John Hattie om in beeld te brengen wat bijdraagt aan de
impact van leraren op leren en ontwikkeling van kinderen.
biedt een eerste richtingwijzer voor goede aanpakken. Daarnaast
verkennen we de essenties van verrijkingsactiviteiten en hoe u
verrijkingsactiviteiten kunt ontwerpen en inzetten. Verrijkingsstof is
niet alleen handig voor een paar pientere kinderen. Systematisch
inzetten van verrijkingsactiviteiten kan grotere impact hebben in
71 van 138
054.0
A
Woordenschatcultuur
Basisvaardigheden Taal
Door Piers van der Sluis - Dinsdag 25 maart 2013 11.15-12.30 uur
> Voor wie: bouwcoördinatoren, directieleden, intern
en wordt er op een gevarieerde, speelse wijze dagelijks gewerkt
begeleiders, leerkrachten, remedial teachers, schoolleiders en
aan woordenschatontwikkeling. U zult merken dat de woorden-
andere belangstellenden
schat van uw leerlingen daadwerkelijk groter en rijker word,
> Niveau: alle niveaus
maar vooral dat kinderen het ook steeds leuker gaan vinden om
> Achtergrond: basisonderwijs, speciaal basisonderwijs
De omvang van je woordenschat bepaalt hoe je in de wereld
staat. Of je makkelijk en duidelijk kunt communiceren en teksten
kunt begrijpen. Het is lastig om de woordenschat van kinderen te
vergroten.
In deze Aanpak gaan we kijken hoe we een echte woordenschatcultuur kunnen ontwikkelen. Het gaat daarbij om een breed
aanbod. Te denken valt aan woordenschatverdieping, het
visualiseren van woordenschat, betekenisrelaties tussen
met woorden aan het werk te gaan. Met vrij eenvoudige interventies en routines kunt u als leerkracht echt het verschil maken.
Aan het einde van de sessie beschikt u over praktische handvatten om een begin te maken met het realiseren van een
opbrengstgerichte woordenschatcultuur in uw klas, waarbij
plezier, samenwerken en interesse voor woorden samengaan.
Piers van der Sluis is onderwijsadviseur bij Cedin Onderwijsadvies te
Drachten. Piers traint en begeleidt leerkrachten en scholen op weg
naar doelgericht taal/leesonderwijs. Plezier en enthousiasme zijn
daarbij belangrijke kernwoorden.
woorden, de rol van voor- en stillezen, het aanbieden van nieuwe
woorden met een effectieve didactiek en woordleer- en onthoudstrategieën. In een klas met een woordenschatcultuur is
woordenschat zichtbaar door het gebruik van grafische modellen
72 van 138
055.0
A
Differentiëren is te leren
Basisvaardigheden Taal, Lezen en Rekenen + Omgaan met verschillen
Door Aafke Bouwman - Dinsdag 25 maart 2013 13.45-15.00 uur
> Voor wie: bouwcoördinatoren, directieleden, intern
In deze Aanpak geven wij een handreiking die bestaat uit:
begeleiders, leerkrachten, remedial teachers, schoolleiders en
• Voorwaarden om te kunnen differentiëren, zoals efficiënte
andere belangstellenden
> Niveau: beginners en gevorderden
> Achtergrond: basisonderwijs
Differentiëren is te leren als u uitgaat van verschillen tussen
leerlingen. Leerlingen verschillen van elkaar in behoeften aan
instructie, ondersteuning, tijd, aanpak en denk- en leerstrategieën. U staat als leerkracht voor de complexe uitdaging
om het onderwijs zo vorm en inhoud te geven, dat aan al die
verschillen tussen leerlingen recht wordt gedaan. Differentiëren
is de praktische uitwerking van het omgaan met de verschillende
behoeften van leerlingen. U zult wel moeten differentiëren, omdat
het huidige curriculum is afgestemd op de gemiddelde leerling.
groepsplannen samenstellen
• Format met indicatoren om op school en groepsniveau te
inventariseren: Hoe differentieer ik in instructie, doelen, tijd en
leerstof en monitoring.
Onderwerpen die aan bod komen zijn:
• Vanuit welke zienswijze gaan wij op school uit van het gegeven
dat verschillen tussen leerlingen het onderwijs verrijkt?
• Op welke wijze stemmen wij het onderwijs daarop af?
• Hoe differentiëren wij in de elementen: doelen, tijd, instructie,
aanbod en monitoring?
Aafke Bouwman is managing consultant bij CPS. Zij houdt zich bezig
met de aansturing en uitvoering van meerdere veranderprocessen en
is gespecialiseerd in planmatig handelen en Omgaan met verschillen.
Een belangrijke vraag is daarom: hoe kom ik tegemoet aan de
verschillen tussen leerlingen zodat zij allemaal optimale
prestaties behalen?
73 van 138
056.0
A
Excellentie en aansluiting primair-voortgezet onderwijs
Excellentie & Hoogbegaafdheid
Door Boudewijn Hogeboom en Linda Waals - Dinsdag 25 maart 2014 13.45-15.00 uur
> Voor wie: beleidsmedewerkers, bestuurders,
gemeenschappelijk ervaren noodzaak? In deze sessie delen we
bouwcoördinatoren, bovenschools managers, coördinatoren
onze ervaringen, waarbij we er zelf ook weer wijzer van hopen
samenwerkingsverband, directieleden, intern begeleiders,
te worden. Na afloop kennen de deelnemers de vier fasen in het
schoolleiders en andere belangstellenden
denken over hoogbegaafdheid en de verschillende oplossings-
> Niveau: beginners, gevorderden
richtingen, en ze weten wat dit vraagt van de afstemming po-vo.
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, samenwerkingsverband
Een school voor voortgezet onderwijs heeft veel ervaring
opgedaan en expertise ontwikkeld op het terrein van onderwijs
aan slimme en hoogbegaafde leerlingen. Docenten willen
daar nu ook het basisonderwijs bij betrekken omdat zij ervaren
dat slimme leerlingen in het basisonderwijs te vaak te weinig
worden uitgedaagd, waardoor het lastig is in het voortgezet
onderwijs bij de leerling de knop om te krijgen. Hoe betrek je
Ze zijn bekend met onze aanpak en met de concrete resultaten
die we daarbij nastreven. Dit biedt kaders van waaruit deelnemers hun eigen praktijk kunnen bezien en mogelijk verbeteren.
Boudewijn Hogeboom is managing consultant bij CPS onderwijsontwikkeling en advies. Zijn specialiteit: integrale schoolverbetering ten
behoeve van Passend onderwijs, zowel voor scholen in achterstandsituaties als scholen met getalenteerde en (hoog)begaafde leerlingen.
Linda Waals is schoolleider van CSG Calvijn Vreewijk in Rotterdam.
Zij houdt zich bezig met de invoering van een programma voor slimme
en hoogbegaafde leerlingen.
basisscholen daarbij in een grootstedelijke omgeving waar
veel basisscholen hoogbegaafdheid niet herkennen omdat de
diversiteit in culturele achtergronden meer in het oog springt?
Hoe zet je het probleem op de kaart en hoe zorg je voor een
74 van 138
057.0
A
Leergesprekken met kinderen
Opbrengstgericht werken + Basisvaardigheden Taal, Lezen en Rekenen + Omgaan met verschillen
Door Ilse Meelker - Dinsdag 25 maart 2013 13.45-15.00 uur
> Voor wie: ambulant begeleiders, bouwcoördinatoren,
Daarvoor is het belangrijk om op een effectieve manier leer-
coördinatoren samenwerkingsverband, directieleden, intern
gesprekken met hen te voeren. Kinderen weten vrijwel altijd waar
begeleiders, leerkrachten, logopedisten, orthopedagogen,
de schoen wringt en ze weten ook wat hen kan helpen om een
remedial teachers, schoolleiders en andere belangstellenden
stapje verder te komen. De leerling is de hoofdpersoon en de
> Niveau: beginners en gevorderden
leraar ondersteunt en begeleidt de leerling in het eigenaar
> Achtergrond: basisonderwijs, ouderorganisatie, speciaal
basisonderwijs, sectororganisatie, samenwerkingsverband,
(voortgezet) speciaal onderwijs
‘Ik was verrast door de oplossing die Sam zelf aandroeg. Ik had
het nog nooit zo bekeken!’
‘Sinds de gesprekken met Kyra is zij meer bewust en actief tijdens
de lesactiviteiten. Ze weet nu waarvoor ze het doet!’
In het onderwijs ligt de uitdaging om kinderen te stimuleren in
worden van het eigen leerproces. Hoe zorg je ervoor dat een
kind leider wordt van zijn eigen leren? In deze sessie komt onder
meer aan de orde wat de voorwaarden zijn voor een functioneel
leergesprek. Ook gaan we in op gesprekstechnieken. Daarnaast
geven we praktische tips om direct met leerlingen in gesprek te
gaan!
Ilse Meelker is onderwijsadviseur bij Onderwijs Maak Je Samen.
Zij is taal/leesspecialist, gespecialiseerd in onder meer functioneel en
doelgericht onderwijs en coöperatief leren.
creatief denken, initiatief nemen, reflecteren, problemen oplossen
en zelfsturing. Kinderen hebben echter wel een kompas nodig
waarmee ze zichzelf kunnen sturen op hun eigen leerweg.
75 van 138
058.0
A
Leidinggeven aan Omgaan met verschillen
Opbrengstgericht werken + HRM/Lerende organisatie + Omgaan met verschillen
Door Nico van der Meer en Lesley de Groot - Dinsdag 25 maart 2013 13.45-15.00 uur
> Voor wie: ambulant begeleiders, bestuurders,
In deze Aanpak lichten we korte stukjes theorie toe aan de hand
bouwcoördinatoren, bovenschools managers, coördinatoren
van praktijkvoorbeelden uit Het Drieluik en andere scholen en
samenwerkingsverband, directieleden, intern begeleiders,
maken we een vertaling naar de eigen situatie van de deel-
leerkrachten, schoolleiders en andere belangstellenden
nemers. We zoomen in op de rol van directie en intern begeleider
> Niveau: alle niveaus
in dit proces van schoolontwikkeling richting Handelingsgericht
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, speciaal basisonderwijs,
samenwerkingsverband, (voortgezet) speciaal onderwijs
In deze Aanpak maakt u kennis met basisschool Het Drieluik in
Almere. Deze school heeft in de groepen de uitgangspunten van
handelingsgericht werken en Opbrengstgericht werken gecombineerd om succesvol onderwijs te realiseren, gebaseerd op het
omgaan met verschillen. De school werkt aan het realiseren van
werken 2.0.
Nico van der Meer is directeur bij NTO-Effekt en mede-oprichter van
de Stichting Duurzaam Leren. Nico studeerde onderwijskunde en
organisatiesociologie en is onder meer gespecialiseerd in schoolleiderstrainingen, veranderingsprocessen en het ontwikkelen van
samenhangende onderwijsconcepten.
Lesley de Groot is directeur van basisschool Het Drieluik in Almere en
regisseur brede school Het Vlechtwerk in Almere. Hij voert op innovatie
wijze het personeelsbeleid uit.
een professionele cultuur en geeft invulling aan kenmerken die
de onderwijsexperts Andy Hargreaves en Michael Fullan
beschrijven in hun boek Professioneel Kapitaal. Basisschool
Het Drieluik is een van de voorbeelden uit het praktijkboek
Professioneel Kapitaal dat NTO-Effekt ontwikkelt en uitgeeft.
76 van 138
059.0
A
Meisjes inspireren voor Wetenschap & Techniek
Wetenschap & Techniek
Door Linda Derksen - Dinsdag 25 maart 2013 13.45-15.00 uur
> Voor wie: beleidsmedewerkers, bestuurders,
In deze Aanpak gaan deelnemers aan de slag met de vraag
bouwcoördinatoren, bovenschools managers, coördinatoren
waarom jongens en meisjes met name in Nederland zulke
samenwerkingsverband, directieleden, intern begeleiders,
verschillende keuzes maken als het gaat om een opleiding of
leerkrachten, leden pcl/zorgplatform/commissie, schoolleiders en
beroep in Wetenschap & Techniek. Aan de hand van onderzoek
andere belangstellenden
en voorbeelden kijken we naar genderverschillen in de klas. Welke
> Niveau: alle niveaus
verschillen zijn er wel en niet tussen jongens en meisjes als het
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, ouderorganisatie,
speciaal basisonderwijs, sectororganisatie,
samenwerkingsverband, vakbond
Nederlandse meisjes kiezen beduidend minder vaak voor
bèta/technische opleidingen en beroepen dan hun leeftijdgenoten
in andere landen. Dit is vreemd, aangezien verschillende onder-
gaat om W&T en wat zijn de oorzaken van deze verschillen? Hoe
kunnen leerkrachten bijdragen aan een positieve houding en
realistisch beeld van W&T? Deelnemers krijgen tips hoe zij hun
nieuw verworven genderbewustzijn kunnen inzetten om ook
meisjes hun bètatalent te laten ontdekken.
Linda Derksen is projectcoördinator primair onderwijs bij VHTO,
landelijk expertisebureau meisjes/vrouwen en bèta/techniek.
zoeken uitwijzen dat (Nederlandse) meisjes niet minder talent voor
bètawetenschap en techniek hebben. Dit betekent ook, dat veel
bèta/technisch talent van meisjes niet tot ontwikkeling wordt
gebracht en onbenut blijft. Het is daarom van belang dat er al in
het basisonderwijs aandacht is voor het bètatalent van alle
leerlingen.
77 van 138
060.0
A
Onderwijskundig leiderschap. Focus en inhoudelijke doelen
HRM/Lerende organisatie
Door Anneke van Ooijen - Dinsdag 25 maart 2013 13.45-15.00 uur
> Voor wie: alle betrokkenen bij het onderwijs
en met elkaar wil leren. We geven praktische tips, waarmee de
> Niveau: alle niveaus
deelnemers direct aan de slag kunnen in de eigen praktijk.
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, ouderorganisatie,
speciaal basisonderwijs
In het onderwijs leven we vaak bij de waan van de dag. Zeker op
Anneke van Ooijen is directeur van De Driesprong in Eindhoven. Zij
werkt met veel plezier op een school die midden in een probleemwijk
staat en waar veel problematiek en achterstand voorkomt bij de
kinderen.
scholen die zich in probleemwijken bevinden gebeurt altijd wel
wat. Er wordt veel gevraagd van het team en vaak zie je dat op
deze scholen zeer bevlogen docenten werken. Toch loopt men
vaak tegen de frustratie aan dat de resultaten onvoldoende zijn.
Dit terwijl iedereen zich uit de naad werkt! Men ervaart weinig
betrokkenheid van ouders en er is weinig ruimte om samen
doelgericht te ontwikkelen. Het afbrandrisico is groot! Hoe krijg
je nu samen met je team meer grip op dit proces? Wat vraagt dit
van leidinggevenden? Wat is er nodig om wel succes te boeken?
In deze Aanpak krijgt u aan de hand van voorbeelden uit de
praktijk inzicht in hoe u stap voor stap de omslag kunt maken
naar Opbrengstgericht werken in een klimaat waar men van
78 van 138
061.0
D
Opbrengstgericht werken in de onderbouw
Opbrengstgericht werken
Door Yvonne Leenders (moderator) en Gaby van der Linden (inleider) - Dinsdag 25 maart 2014 13.45-15.00 uur
> Voor wie: intern begeleiders, leerkrachten, schoolleiders en
andere belangstellenden
> Niveau: alle niveaus
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, samenwerkingsverband
Yvonne Leenders, expert bij School aan Zet, is zelfstandig adviseur
(Yvonne Leenders, Onderwijsadvies en -ontwikkeling). Zij is
gespecialiseerd in onder meer werken met groepsplannen en jonge
kindtrajecten.
Gaby van der Linden is Projectleider Jonge Kind bij SLO.
Iedere leraar wil het beste in kinderen naar boven halen.
Maar welke rol en betekenis heeft een opbrengstgerichte
werkwijze in kleutergroepen? Dit is een vraag die veel scholen
bezighoudt. Want als we deze vraag kunnen beantwoorden,
kunnen we leraren in de kleutergroepen ook kansen bieden
om goede ondersteuning te geven in de gehele beweging van
Opbrengstgericht werken. Tijdens deze discussieronde gaan de
deelnemers, na een korte inleiding, met elkaar in gesprek onder
leiding van een ter zake deskundige moderator.
79 van 138
062.0
A
Plusklas, waar begin je aan…
Excellentie & Hoogbegaafdheid
Door Janneke Breedijk - Dinsdag 25 maart 2013 13.45-15.00 uur
> Voor wie: alle betrokkenen bij het onderwijs
In deze interactieve sessie krijgen de deelnemers inspiratie,
> Niveau: beginners gevorderden
concrete handvatten en informatie over wat er komt kijken bij het
> Achtergrond: alle achtergronden
In een plusklas wordt specifieke begeleiding gegeven aan (hoog)
begaafde en/of getalenteerde leerlingen. Begeleiding die in de
eigen klas niet mogelijk is, omdat er geen ontwikkelingsgelijken of
peerscontacten mogelijk zijn of omdat de leerkracht of de school
niet de mogelijkheden heeft om optimale begeleiding zelf te
starten van een plusklas, en bekijken we voorbeelden. Na afloop
beschikken de deelnemers over handvatten om het initiatief te
ontwikkelen een plusklas op te zetten.
Janneke Breedijk, expert bij School aan Zet, is eigenaar van Pluskids
voor individuele leerlingbegeleiding en coaching van (hoog)begaafde
leerlingen en hun ouders. Zij is leerkracht in het primair onderwijs en
specialist in Gifted Education.
organiseren. In de plusklas leren leerlingen samen te werken aan
uitdagende opdrachten en thema’s buiten het reguliere curriculum.
Er wordt ondersteuning geboden bij het behalen van doelen op
cognitief en/of persoonlijk gebied. Vragen die daarbij aan de orde
komen zijn onder meer: welke leerlingen kunnen deelnemen aan
de plusklas? Wanneer kan een school starten met een plusklas?
Wie bepaalt de inhoud en het programma? Aan welke doelen
werken de leerlingen en hoe wordt het effect gemeten? Hoe wordt
gezorgd voor aansluiting met de eigen klas?
80 van 138
063.0
A
Van en met elkaar leren… kun je leren
HRM/Lerende organisatie
Door Berndine de Wolff en Joke Kamstra - Dinsdag 25 maart 2013 13.45-15.00 uur
> Voor wie: alle betrokkenen bij het onderwijs
En hoe doen we dat op een kwalitatief effectieve manier?
> Niveau: alle niveaus
In deze presentatie gaan we in op deze vragen. Na afloop
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, speciaal
basisonderwijs, (voortgezet) speciaal onderwijs
Als je van goed naar beter wil moet je de grenzen van het
klaslokaal en van het individu overstijgen. Vooral het
samenwerkend leren maakt dat leerkrachten en scholen
aantoonbaar groeien in kwaliteit. Maar een leerkracht werkt
alleen in de groep. Samenwerkend leren is geen opgebouwde
routine. We leren op studiedagen waarbij de leerkrachten
beschikken deelnemers over handvatten om beschikbare
bronnen aan te boren en aan te scherpen op school en bij
collegascholen en zo met en van elkaar te leren.
Berndine de Wolff, expert bij School aan Zet, is zelfstandig
organisatieadviseur, psycholoog, gecertificeerd managementconsultant en arbeid- en organisatiedeskundige.
Joke Kamstra, expert bij School aan Zet, is adviseur
Schoolontwikkeling K4 in Onderwijs bij Hogeschool Windesheim.
Haar specialiteiten zijn schoolontwikkelingsprocessen, schoolbrede
aanpak gedrag en aansturen via een lerend netwerk van scholen.
luisteren naar een expert, de inhoud bespreken en het geleerde
vervolgens ieder voor zich gaan toepassen in de klas. Bij
samenwerkend leren kijken leerkrachten met elkaar mee.
Ze bespreken hoe ze het doen en wat effectief is. Op die manier
leren ze van en met elkaar in de praktijk. Hoe motiveren we
leerkrachten om van en met elkaar te gaan leren? Hoe
organiseren we dat op een haalbare en uitnodigende manier?
81 van 138
064.0
A
Van georganiseerd wantrouwen naar het vertrouwen georganiseerd
HRM/Lerende organisatie
Door Reinoud Buijs - Dinsdag 25 maart 2013 13.45-15.00 uur
> Voor wie: alle betrokkenen bij het onderwijs
Samen met de deelnemers gaan we in op begrippenparen
> Niveau: alle niveaus
als controle versus ontwikkelen en sturen versus loslaten. Zo
> Achtergrond: alle achtergronden
Op scholen bestaat er vaak een spanningsveld tussen
verantwoording afleggen en ontwikkelen. In deze spagaat is
vertrouwen een belangrijk thema. Scholen met vertrouwen
zijn makkelijker in staat om te ontwikkelen. Het vertrouwen
georganiseerd op alle lagen in een school is van groot belang
ontstaat inzicht in de manieren waarop we binnen de school het
vertrouwen tussen de teamleden onderling, tussen teamleden
en schoolleiding en tussen het team en de leerlingen kunnen
verbeteren.
Reinoud Buijs, expert bij School aan Zet, is opleider, onderwijsadviseur bij Centrum voor Nascholing bij de Universiteit van
Amsterdam. Zijn specialiteiten zijn leiderschap en schoolontwikkeling
voor het leren van de kinderen. Hoe is het teamvertrouwen,
het vertrouwen in leerkrachten, de leiding en de kinderen? Wat
is de betekenis van vertrouwen en hoe krijg je een cultuur van
vertrouwen in de school?
In deze sessie verkennen we allereerst het begrip vertrouwen:
in de organisatie, de schoolleider, het team, de leraar en de
kinderen. Vervolgens gaan we na hoe we het onderlinge
vertrouwen kunnen vergroten.
82 van 138
065.0
A
Van lesdoel naar leesdoel. Strategieën bij begrijpend lezen
Basisvaardigheden Taal en Lezen
Door Harald Weesies - Dinsdag 25 maart 2013 13.45-15.00 uur
> Voor wie: bouwcoördinatoren, directieleden, intern
Aan het eind van de bijeenkomst hebben deelnemers inzicht
begeleiders, orthopedagogen, remedial teachers, schoolleiders
in het verschil tussen onderwijs in strategieën en de taken die
en andere belangstellenden
leerlingen moeten uitvoeren in een schoolse context.
> Niveau: alle niveaus
Leerkrachten kunnen op grond van de beheersing van taken
> Achtergrond: basisonderwijs
In deze Aanpak gaan we in op het onderscheid tussen het
onderwijzen van leessstrategieen en hardopdenkend voordoen
differentiëren in hun aanpak.
Harald Weesies is zelfstandig taal/leesexpert (Taal- en Onderwijsadvies). Harald was onder meer betrokken bij de totstandkoming van
de toetswijzer Taal voor het primair onderwijs.
en leggen we een relatie met de opdrachten die leerlingen bij
een tekst moeten uitvoeren. Aan de hand van een tekst uit de
Cito Eindtoets wordt geillustreerd welke kenmerken verschillende
taken hebben en wat dit betekent voor de aanpak in de klas.
Daarnaast biedt de sessie ruimte voor reflectie op de vraag wat
een begrijpend leesles is.
83 van 138
066.0
A
Vindplaatsscholen 2: Nieuwsgierigheid en verwondering
Wetenschap & Techniek
Door Jelle Jolles, Sanne Dekker, Karin van der Heyden, Bianca Koomen en Yvonne Graafsma - Dinsdag 25 maart 2014 13.45-15.00 uur
> Voor wie: ambulant begeleiders, beleidsmedewerkers,
gebaseerde lesaanpak. De nadruk ligt op inspiratie tot gebruik en
bestuurders, bovenschools managers, coördinatoren
ontwikkeling van ruimtelijk-visuele vaardigheden, maar ook van
samenwerkingsverband, directieleden, intern begeleiders,
hogere taalfuncties die stimulerend zijn voor het denken. In
leerkrachten, leden pcl/zorgplatform/commissie, logopedisten,
deze sessie komen vragen als ‘Hoe integreer je dit in bestaande
orthopedagogen, remedial teachers, schoolleiders en andere
lessen?’, ’Waar loop je in de praktijk tegenaan?’en ‘Welke organisa-
belangstellenden
torische maatregelen moet je hiervoor nemen?’ aan bod. Mini-
> Niveau: alle niveaus
presentaties en discussierondes wisselen elkaar af. De sessie wordt
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, speciaal basisonderwijs,
sectororganisatie, (voortgezet) speciaal onderwijs
Deze Aanpak laat voorbeelden zien van innovatieve leermiddelen
die een school kan inzetten om de natuurlijke nieuwsgierigheid en
verwondering van kinderen te stimuleren. Deze zijn belangrijk voor
de ontwikkeling van vaardigheden op het gebied van Wetenschap
& Techniek maar ook voor het vergroten van basale interesses.
We maken hierbij gebruik van de ervaringen die zijn opgedaan
met het Talentenkrachtprogramma. Het gaat om nieuw materiaal
dat uitdaagt en om een op neuropsychologische inzichten
georganiseerd door een team met naast de sessiecoördinator ook
een schoolhoofd, leerkracht, en neuropsychologen. Zij dragen
vanuit hun invalshoek bij aan de presentaties en discussies.
Jelle Jolles is Universiteitshoogleraar Neuropsychologie en directeur
Centrum Brein & Leren VU en het Talentenkracht-centrum.
Sanne Dekker (Talentenkracht-Centrum VU Amsterdam) is onderwijsneuropsycholoog.
Karin van der Heyden is onderzoeker ‘ruimtelijk redeneren’
(VU Amsterdam).
Bianca Koomen is directeur van de Willem Alexanderschool in Bergen.
Yvonne Graafsma is leerkracht en coördinator deelprojecten onderwijsinnovatie (VU Amsterdam).
84 van 138
067.0
D
(Buitenlandse) Leiderschapslessen
HRM/Lerende organisatie
Door Reinoud Buijs en/of Berend Redder (moderator) en Tijn Nuyens (inleider) - Dinsdag 25 maart 2014 15.15-16.30 uur
> Voor wie: bestuurders, intern begeleiders, leerkrachten,
schoolleiders en andere belangstellenden
> Niveau: alle niveaus
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, samenwerkingsverband
Reinoud Buijs, expert bij School aan Zet, is opleider, onderwijsadviseur bij Centrum voor Nascholing bij de Universiteit van Amsterdam.
Zijn specialiteiten zijn leiderschap en schoolontwikkeling
Tijn Nuyens, expert bij School aan Zet, is onderwijsadviseur bij NTO
Effekt.
De intergouvernementele organisatie voor Economische
Samenwerking en Ontwikkeling OESO (of Organisation for
Economic Cooperation and Development OECD) is een van de
organisaties die veel kijkt naar landen die goed presteren op
educatief terrein. Wat is daar, als schoolleider, van te leren en uit
te halen? Hoe organiseren andere ‘systemen’ een hoge mate
van vertrouwen en autonomie (beheersen of ontwikkelen). Tijdens
deze discussieronde gaan de deelnemers, na een korte inleiding,
met elkaar in gesprek onder leiding van een ter zake deskundige
moderator.
85 van 138
068.0
A
Begrijpend luisteren en interactief voorlezen bij het jonge kind
Basisvaardigheden Taal en Lezen
Door Tessa Egbertsen - Dinsdag 25 maart 2014 15.15-16.30 uur
> Voor wie: bouwcoördinatoren, intern begeleiders, leerkrachten,
werkwijzen die aansluiten op de werkwijzen in de bovenbouw.
leden pcl/zorgplatform/commissie, schoolleiders (voor de
Dat zorgt voor een doorgaande lijn door de hele school.
doorgaande lijn)
In deze workshop verkennen we de fases van de leerlijn
> Niveau: beginners, gevorderden
begrijpend luisteren, doen we ervaring op met de activerende
> Achtergrond: basisonderwijs groep 1 t/m 3, voor- en
vroegschoolse educatie
U bent net begonnen met het lezen van de informatie over de
Aanpak Begrijpend luisteren en interactief voorlezen. Heeft u
uw voorkennis over dit onderwerp geactiveerd? Heeft u een
voorspelling gemaakt over wat er komen gaat? Ik denk dat u
didactiek rond leesbeleving bij begrijpend luisteren en bekijken
we hoe je leerlingen spelenderwijs laat kennismaken met de
aanpak die zij gaan gebruiken bij het lezen van teksten in hun
verdere schoolloopbaan.
Tessa Egbertsen is adviseur opbrengstgericht onderwijs bij
Expertis Onderwijsadviseurs. Daarnaast is zij leerkracht in het
cluster 4-onderwijs. Haar specialiteit: taal en lezen.
aan het lezen begonnen bent zonder al te veel strategieën in te
schakelen. Misschien doet u dit allemaal al onbewust, dankzij uw
rijke leeservaring! Dat zou kunnen, dan zeg ik nog één ding: Veel
leesplezier en misschien tot in de workshop! In de kleutergroepen
zetten we de ramen verder open in de ontwikkeling van de
leerlingen: het fundament voor begrijpend lezen wordt gevormd.
We gaan de leerlingen voorbereiden op begrijpend lezen, met
86 van 138
069.0
A
Chemie is overal
Wetenschap & Techniek
Door Marijn Meijer en Winnie Meijer - Dinsdag 25 maart 2013 15.15-16.30 uur
> Voor wie: alle betrokkenen bij het onderwijs
Na afloop van de bijeenkomst hebben deelnemers ervaren
> Niveau: beginners en gevorderden
hoe de didactiek van onderzoekend leren ingezet kan worden
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, speciaal basisonderwijs,
sectororganisatie, samenwerkingsverband
In deze Aanpak gaan we in op de invoering van Wetenschap &
Techniek in het primair onderwijs. We laten zien hoe bestaande
materialen van Stichting C3 in te zetten zijn om een onderzoekende houding bij leerlingen te stimuleren. De deelnemers
ervaren hoe zij zelf een chemisch onderzoek kunnen opzetten en
uitvoeren en zien waar leerlingen en zijzelf tegen aanlopen als
rondom Wetenschap & Techniek, specifiek bij chemische thema’s.
Daarnaast hebben zij inzicht gekregen in wat de toekomstige
verandering vereist van de leraar, het team en de school.
Marijn Meijer is Directeur Stichting C3. Marijn is vakdidacticus
scheikunde, lid verkenningscommissie wetenschap en technologie in
het primair onderwijs en heeft ruim 10 jaar ervaring met onderwijsveranderingen.
Winnie Meijer is Projectleider basisonderwijs bij Stichting C3. Zij is een
afgestudeerd scheikundige met een master in educatie en communicatie.
zij hiermee aan de slag gaan. Op basis van deze ervaring gaan
we met elkaar in discussie over de betekenis van onderzoekend
leren en van Wetenschap & Techniek voor de leraar, het team
en/of de school. Welke expertise - kennis, houding, vaardigheden - vraagt het van de leraar en het team? Welke vakken zijn
te koppelen aan een les onderzoekend leren met chemie en op
welke manier kun je de vakintegratie vormgeven?
87 van 138
070.0
A
Effectief en inspirerend toponderwijs
Basisvaardigheden Taal, Lezen en Rekenen + Excellentie & Hoogbegaafdheid
Door Walter de Wit en Arjen Scholten - Dinsdag 25 maart 2014 15.15-16.30 uur
> Voor wie: alle betrokkenen bij het onderwijs
uit onderzoek. Geen leerling is uitgevallen. In 2013 won deze
> Niveau: alle niveaus
voorziening de Jos van Kemenadeprijs voor de ‘kennisgemeen-
> Achtergrond: alle achtergronden
• Toponderwijs bieden, met leerkrachten die didactisch excelleren
en van elkaar leren, en een topcurriculum
• Niet ‘trekken aan ouders’, maar zo aantrekkelijk zijn dat ouders
in de rij staan om zich aan te melden
• Breken met het negatieve imago rond onderwijsachterstanden
• Effectief en Inspirerend Onderwijs.
De Brede School Academie Overvecht is een onderwijsvoorziening waar achterstandsleerlingen twee namiddagen
per week extra onderwijs volgen: het streven is effectief en
schap’-aanpak: de leercultuur onder leraren zelf.
Momenteel wordt deze BSA-aanpak op meerdere plaatsen in het
land neergezet.
Graag presenteren en bediscussiëren wij de BSA-aanpak.
Daarnaast introduceren we graag onze nieuw bedachte aanpak
voor de voor- en vroegschoolse educatie: Top-VVE-voorzieningen.
Walter de Wit is projecttrekker Vinci, Managementlid Oberon en
begeleider van de Brede School Academie. Zijn specialiteiten zijn
onderwijsachterstanden en onderwijskwaliteit.
Arjen Scholten is projectleider van de BSA-voorzieningen in Utrecht.
Specialiteiten: Onderwijsachterstandenaanpak en topleerkrachten.
inspirerend toponderwijs. Het is een voorziening voor ‘onderpresteerders’ en ‘high potentials’. Deze leerlingen scoorden in
groep 5 op Begrijpend Lezen iets onder het gemiddelde, na
3 jaar BSA behoorden zij in groep 8 gemiddeld tot de 25 procent
hoogst scorende leerlingen van Nederland (A-niveau), zo blijkt
88 van 138
071.0
A
Eigenaarschap leraren voor school als leergemeenschap
HRM/Lerende organisatie
Door Wilma Willems, Friederike Salden-de Bruin, Michiel Santegoeds en Tamara Walda - Dinsdag 25 maart 2013 15.15-16.30 uur
> Voor wie: alle betrokkenen bij het onderwijs
In deze Aanpak schetsen we succesfactoren en do’s en don’ts
> Niveau: alle niveaus
aan de hand van voorbeeldsituaties. We geven u tips en tops en
> Achtergrond: basisonderwijs, speciaal basisonderwijs,
(voortgezet) speciaal onderwijs
De Zandberg is een academische opleidingsschool die vanuit
onderzoek en vanuit gedeeld leiderschap werkt aan manieren
om het eigenaarschap bij leraren te versterken.
De Zandberg heeft drie jaar geparticipeerd in een praktijkonderzoek. In de eerste twee jaar is het accent gelegd op het
werk van leerkrachten in een werkgroep en op de samenwerking
stof tot nadenken voor uw eigen team en/of werkzaamheden.
Wilma Willems, expert bij School aan Zet, is zelfstandig onderwijsadviseur (Onderwijsmens). Haar specialiteiten zijn HRM/Lerende
organisatie, Opbrengstgericht werken, basisvaardigheden en Omgaan
met verschillen.
Friederike Salden-de Bruin, Michiel Santegoeds en Tamara Walda
zijn groepsleerkrachten van kbs De Zandberg in Breda en lid van de
werkgroep Zelfverantwoordelijk leren. Deze werkgroep zoekt naar
mogelijkheden om eigenaarschap rond de centrale schoolthema’s
laag in de organisatie te creëren.
met het managementteam. In 2013 is geëxperimenteerd met een
narratieve inhoud in de gesprekkencyclus: een ontwikkelgesprek
aan de hand van een loopbaancurve, gevolgd door een collectief
afstemmingsmoment om persoonlijke en schoolontwikkeling aan
elkaar te verbinden.
89 van 138
072.0
A
Leesbevordering meten
Basisvaardigheden Lezen
Door Wilmie Jenniskens en Marieke Baselmans - Dinsdag 25 maart 2014 15.15-16.30 uur
> Voor wie: beleidsmedewerkers, bestuurders,
stap ter verbetering is. Na afloop beschikken de deelnemers over
bouwcoördinatoren, bovenschools managers, coördinatoren
een kader om leesbevordering in de klas te verbeteren en over
samenwerkingsverband, directieleden, intern begeleiders,
informatie over evaluatieinstrumenten en hoe deze te vergelijken.
leerkrachten, leden pcl/zorgplatform/commissie, logopedisten,
We geven suggesties en tips.
remedial teachers, schoolleiders en andere belangstellenden
> Niveau: alle niveaus
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, speciaal
basisonderwijs, samenwerkingsverband, vakbond
In deze Aanpak ervaren de deelnemers zelf het effect van een
leesbevorderende omgeving. De leesomgeving van Adain
Wilmie Jenniskens, expert bij School aan Zet, is onderwijsadviseur.
Zij werkt bij Hogeschool Zuyd en is trainer Meervoudige intelligentie
en het gebruik van cöperatieve werkvormen en trainer Kind op de
Gang. Zij is gespecialiseerd in taal en lezen, coöperatief leren, lerende
organisatie, Opbrengstgericht werken, Omgaan met verschillen en
krimp.
Marieke Baselmans (Flow-communicatie) is communicatieadviseur,
tekstschrijver en leesbevorderaar.
Chambers is daarbij een leidraad. Daarnaast laten we aan
de hand van recente onderzoeksresultaten het belang van
leesbevordering zien. We geven de deelnemers informatie over
instrumenten die de opbrengsten van leesbevordering meten
en tips en suggesties om leesbevordering te stimuleren. Daarna
gaan de deelnemers met elkaar in gesprek over wat al wel of
niet sterk aanwezig is in hun organisatie en wat hun volgende
90 van 138
073.0
A
Nauwkeurigheid en waarde van hoge Cito-scores
Excellentie & Hoogbegaafdheid
Door Janneke Breedijk en Yvonne Janssen - Dinsdag 25 maart 2013 15.15-16.30 uur
> Voor wie: ambulant begeleiders, beleidsmedewerkers,
toegedicht. Aan de hand van casussen willen we zichtbaar
bestuurders, bouwcoördinatoren, bovenschools managers,
maken dat het Leerlingvolgsysteem regelmatig anders
directieleden, intern begeleiders, leerkrachten, leden pcl/
geïnterpreteerd wordt dan bedoeld. Juist die verkeerde
zorgplatform/commissie, remedial teachers, schoolleiders en
interpretaties gaan een eigen leven leiden.
andere belangstellenden
Na afloop van deze sessie hebben deelnemers een eenduidig
> Niveau: alle niveaus
beeld van vaardigheidsscores in relatie tot hoge Cito-scores,
> Achtergrond: basisonderwijs
Schoolleiders en leerkrachten hebben vragen als ‘Hoe komt het
toch dat mijn I+ leerlingen geen vaardigheidsgroei laten zien?’
of ‘Hoe kan ik Cito betrekken bij de opbrengstgerichte werkwijze
ook bij ver bovengemiddeld scorende leerlingen, moet ik dan
doortoetsen?’ Hieruit blijkt hoe belangrijk het is om aandacht te
hebben voor leerlingen met hoge Cito-scores.
Tijdens deze sessie geven we informatie over wat Cito kan
weten zij om welke reden een leerling wel of niet kan worden
doorgetoetst en welke leerling een verkort leerstofaanbod aankan.
Janneke Breedijk, expert bij School aan Zet, is eigenaar van Pluskids
voor individuele leerlingbegeleiding en coaching van (hoog)begaafde
leerlingen en hun ouders. Zij is leerkracht in het primair onderwijs en
specialist in Gifted Education.
Yvonne Janssen is gespecialiseerd in onderwijs aan begaafde en
getalenteerde leerlingen. Zij is onder meer coördinator van het
Plusprogramma bij PCBO Apeldoorn.
betekenen bij het volgen van begaafde leerlingen en bij het
bieden van Passend onderwijs. Daarnaast kijken we naar doelen
die Cito zichzelf níet stelt, maar die door het veld aan Cito worden
91 van 138
074.0
A
Panorama lesdag
HRM/Lerende organisatie
Door Joost Maarschalkerweerd - Dinsdag 25 maart 2014 15.15-16.30 uur
> Voor wie: ambulant begeleiders, beleidsmedewerkers,
Panorama Lesdag geeft inzicht in een groot aantal facetten van
bestuurders, bouwcoördinatoren, bovenschools managers,
het leraarschap. Binnen deze facetten worden verschillende
directieleden, intern begeleiders, leerkrachten, remedial teachers,
subthema’s onderscheiden.
schoolleiders en andere belangstellenden
• Weten: welke theoretische achtergrond bestaat er over het
> Niveau: alle niveaus
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, speciaal
basisonderwijs, (voortgezet) speciaal onderwijs
Goed onderwijs voor alle kinderen is wat u als professionele
leraar voor ogen staat. Goed onderwijs waarbij u het hoogst
haalbare uit uw leerlingen haalt en waarbij uw leerlingen zich
competent, autonoom en verbonden voelen. Dagelijks probeert
u vanuit uw rol als leraar hier een wezenlijke bijdrage aan te
leveren. Dagelijks moet u op vele terreinen keuzes maken om dit
thema
• Handelen: hoe kan ik dit thema aanpakken in de klas
• Reflecteren: hoe pak ik zelf dit thema aan in een klas
Tijdens de Aanpak verkennen we de mogelijkheden van de website en bespreken we wat dit voor u en uw school kan betekenen.
Joost Maarschalkerweerd is onderwijsadviseur bij het Bazalt/HCO.
Zijn specialisme is Onderwijs en Media en met name interactieve
didactiek. Daarnaast is Joost Marzano-expert, Coöperatieve
leerstrategieëntrainer en betrokken bij Rekenwonders, de rekenmethode gebaseerd op de Singapore aanpak.
leerproces zo goed mogelijk te laten verlopen. Als professional
bent u constant op zoek naar mogelijkheden om uw keuzes
en handelen nog beter uit te voeren. De website
www.panorama-lesdag.nl kan u daarbij ondersteunen.
92 van 138
075.0
A
Professionalisering van de intern begeleider
HRM/Lerende organisatie
Door Loes van Wessum, Riejet van Til, Rieneke Pruis en Linda-Karin Hoekstra - Dinsdag 25 maart 2013 15.15-16.30 uur
> Voor wie: ambulant begeleiders, beleidsmedewerkers,
bespreken. In het tweede jaar werken intern begeleiders een
bestuurders, bouwcoördinatoren, bovenschools managers,
plan van aanpak uit rondom een voor hun school belangrijke
directieleden, intern begeleiders, leerkrachten, remedial teachers,
onderwijsverandering gericht op taal, rekenen en zorg, met veel
schoolleiders en andere belangstellenden
aandacht voor implementatiestrategieën. Het project wordt
> Niveau: alle niveaus
gemonitord door flankerend onderzoek door de projectleiders
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, speciaal
basisonderwijs, sectororganisatie
Drie grote schoolbesturen en Pabo Windesheim Flevoland
ontwikkelen gezamenlijk een maatwerkproject Professionalisering
van de intern begeleider. Intern begeleiders volgen een tweejarig
professionaliseringstraject. In het eerste jaar is er veel aandacht
voor de ontwikkeling van Pedagogical Content Knowlegde, diepe
vakinhoudelijke en vakdidactische kennis over taal, rekenen en
gedrag. Intern begeleiders werken in tweetallen gedurende de
opleiding aan praktijkopdrachten waarin ze gesprekken met
leerlingen, klassenobservaties en nagesprekken met leerkrachten
en teambijeenkomsten opnemen, analyseren en met elkaar
van de besturen die daarbij gecoacht worden door een senior
onderzoeker van Windesheim.
In deze sessie vertellen we over onze ervaringen met de
voorbereidingen en uitvoering van dit professionaliseringsproject.
Met deelnemers gaan we dieper in op do’s en don’ts van dit
spannende ontwikkelingproject.
Loes van Wessum is hoofddocent Ondernemen en onderzoek bij
Hogeschool Windesheim.
Riejet van Til is Consulent kwaliteitszorg bij de Almeerse Scholen
Groep.
Rieneke Pruis is onderwijskundige en werkt bij Stichting Prisma
Almere.
Linda-Karin Hoekstra is bovenschools intern begeleider bij Stichting
Katholiek Onderwijs Flevoland Veluwe.
93 van 138
076.0
A
Rekengesprekken met leerlingen
Basisvaardigheden Taal, Lezen en Rekenen + Omgaan met verschillen
Door Yvonne van der Eerden - Dinsdag 25 maart 2013 15.15-16.30 uur
> Voor wie: alle betrokkenen bij het onderwijs
en de ontwikkeling van de leerling daartegen kan afzetten.
> Niveau: alle niveaus
Vanuit het handelingsgericht didactisch rekenonderzoek zijn de
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, speciaal
basisonderwijs, sectororganisatie, samenwerkingsverband,
(voortgezet) speciaal onderwijs
Bij beginnende rekenproblemen is het verstandig een intern
diagnostisch onderzoek uit te voeren. Zo wordt voorkomen dat
leerlingen aan het einde van de basisschool rekenachterstanden
hebben ontwikkeld. Het handelingsgericht didactisch rekenonderzoek biedt zicht op het denkproces en de beheersing
van (deel)vaardigheden. Daarnaast levert het rekengesprek
informatie op over het handelingsniveau van de leerling. Hierin is
de strategie die de leerling gebruikt leidend. Luister en kijk naar
leerlingen met rekenproblemen, maak van een onderzoek een
(inter)actieve situatie voor zowel de onderzoeker als de leerling.
diagnostische gesprekken na de methodegebonden toets te
herleiden.
In deze Aanpak lichten we het handelingsgericht didactisch
rekenonderzoek toe. De deelnemers maken kennis met het
doen van rekenonderzoek bij zwakke rekenaars. In de Aanpak
worden beelden gebruikt ter verduidelijking en als oefening voor
het formuleren van handelingsuggesties. De deelnemers krijgen
aandachtspunten voor het voeren van de rekengesprekken en de
opbouw van het rekengesprek met daarbij behorende denkvragen mee.
Yvonne van der Eerden, expert bij School aan Zet, is onderwijsadviseur bij OBD Noordwest in Hoorn. Zij begeleidt scholen en
verzorgt nascholing voor leerkrachten, rekencoördinatoren en intern
begeleiders.
Daarbij is een belangrijke voorwaarde is dat de onderzoeker
bekend is met de cruciale leermomenten van de leerlijn rekenen
94 van 138
077.0
A
Spellingdidactiek als testcase voor een lerende organisatie
Basisvaardigheden Taal
Door Dolf Janson - Dinsdag 25 maart 2013 15.15-16.30 uur
> Voor wie: ambulant begeleiders, beleidsmedewerkers,
didactiek en de rollen van de leraar en de leerlingen in de les
bouwcoördinatoren, bovenschools managers, coördinatoren
moeten veranderen. Bij een diepgewortelde routine als het geven
samenwerkingsverband, directieleden, intern begeleiders,
van spellinglessen, is een veranderingsproces nodig en geen
leerkrachten, logopedisten, orthopedagogen, remedial teachers,
invoeringstraject.
schoolleiders en andere belangstellenden
In deze sessie gaan we aan de hand van de gewenste verande-
> Niveau: alle niveaus
ringen na wat dit voor schoolleiding en leraren en voor leraren
> Achtergrond: basisonderwijs, speciaal basisonderwijs,
samenwerkingsverband
Op veel scholen is de spellingvaardigheid niet om over te juichen.
Ook al zijn de dictees nog wel acceptabel, in de spelling van
eigen teksten bij andere vakken is van die kennis te weinig terug
te vinden. De leerlingen hebben weinig zicht op het eigenlijke
doel van leren spellen. Voor spelling lijkt er nauwelijks een eigen
didactiek. Veel gebruikte termen zijn leestermen en de manier
en leerlingen betekent. De ‘school als lerende organisatie’ wordt
zo heel concreet en tegelijk doet u nieuwe inzichten op over
spellingdidactiek.
Dolf Janson, expert bij School aan Zet is pedagoog en onderwijskundige en werkt vanuit zijn eigen bureau JansonAdvies als onderwijsadviseur, gelicentieerd daltonopleider, ontwikkelaar, auteur en uitgever.
Zijn specialisme is leerprocessen bij leerlingen en wat daarvoor nodig
is bij leraren en schoolleiders. Het gaat steeds om het meer realiseren
van actief en inspirerend onderwijs.
van oefenen is dikwijls gebaseerd op ‘goed kijken’ en ‘precies
overschrijven’. Veel leraren hebben zelf ook op die manier
spelling geleerd. Tegenvallende opbrengsten laten zien dat de
95 van 138
078.0
A
Van Eiland naar Wijland; collegiaal leren in de praktijk
HRM/Lerende organisatie
Door Martine Creemers - Dinsdag 25 maart 2013 15.15-16.30 uur
> Voor wie: ambulant begeleiders, beleidsmedewerkers,
door goed leiderschap, een van de belangrijkste pijlers van de
bestuurders, bouwcoördinatoren, bovenschools managers,
professionalisering van leraren.
coördinatoren samenwerkingsverband, directieleden, intern
In deze bijeenkomst laten we zien hoe u collegiaal leren kunt
begeleiders, leerkrachten, remedial teachers, schoolleiders en
organiseren, op welke wijze de ontwikkeling van leraren
andere belangstellenden
gestimuleerd kan worden en hoe er een professionele lerende
> Niveau: alle niveaus
cultuur kan ontstaan binnen de school en het bestuur. In diverse
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, speciaal
basisonderwijs, sectororganisatie, samenwerkingsverband,
(voortgezet) speciaal onderwijs
We willen niet langer een school met alleen maar hard werkende
‘eilandjes’, maar we willen juist steeds meer gebruikmaken van
de voordelen en opbrengsten van een goed georganiseerd
WIJland. Het wij-gevoel en de wij-cultuur binnen een school
dragen bij aan de kwaliteitsverbetering en het werkplezier. Men
bepaalt samen wat belangrijk is en ontwikkelt van daaruit een
sterk kwaliteitsbewustzijn. Het collegiaal leren wordt zo een
werkvormen geven we de begrippen kwaliteit, professionaliteit,
mindset en collegiaal leren concreet inhoud. Een eenvoudig
praktijkmodel laat zien hoe het leren van en met elkaar binnen
de organisatie meer diepgang kan krijgen. Daarmee
professionaliseren leraren zichzelf en versterkt men de collectieve
kwaliteit van de organisatie.
Martine Creemers, expert bij School aan Zet, werkt bij Onderwijs
Maak je Samen als adviseur en trainer. Zij beschikt over zowel theorieals praktijkkennis op het gebied van Wat Werkt op School (Marzano),
hoogbegaafdheid, Coöperatieve Leerstrategieën, het jonge kind en
Wetenschap & Techniek.
onderdeel de organisatie en is, ondersteund en gestimuleerd
96 van 138
079.0
L
Verschillend in kracht versus kracht door verschillen
Excellentie & Hoogbegaafdheid
Door Liesbet Gommans - Dinsdag 25 maart 2013 15.15-16.30 uur
> Voor wie: ambulant begeleiders, bestuurders,
hanteren van bijvoorbeeld leerstijlen. Hoe kan in het onderwijs
bouwcoördinatoren, bovenschools managers, coördinatoren
met deze verschillen en overeenkomsten worden omgegaan en
samenwerkingsverband, directieleden, intern begeleiders,
waarom is dit nodig? Wat de rol is van de leerkracht of docent bij
leerkrachten, leden pcl/zorgplatform/commissie,
het leren van leerlingen en bij het omgaan met de verschillen (en
orthopedagogen, remedial teachers, schoolleiders en andere
overeenkomsten)?
belangstellenden
In deze Lezing zullen we de kijk op leren aanscherpen. Er
> Niveau: beginners
ontstaat meer zicht op verschillen en overeenkomsten van (hoog)
> Achtergrond: alle achtergronden
Leren staat in het onderwijs centraal. De kinderen op school
worden niet voor niets leerlingen genoemd. Maar wat verstaan
we onder leren? En hoe gaan we om met leren?
Dat leerlingen van elkaar verschillen is duidelijk voor iedereen
die met hen werkt. Aansluitend hierop kunnen we stellen dat
er overeenkomsten bestaan in deze verschillen. Zo’n overeen-
begaafde leerlingen en op de rol van de leerkracht in dit geheel.
Theoretische kennis over hoogbegaafdheid wordt afgewisseld
met casussen en praktische tips.
Liesbet Gommans is orthopedagoog en sinds september 2013 ook
schoolpsycholoog bij het Centrum voor Begaafdheidsonderzoek (CBO)
te Nijmegen. Zij geeft regelmatig workshops en presentaties over
hoogbegaafdheid en aan hoogbegaafdheid gerelateerde onderwerpen, zoals leren omgaan met leermomenten en verrijkingsklassen.
komst kan (zeer) goed presteren en/of het hebben van een
groot leerpotentieel zijn. Maar ook de kinderen in deze groep
verschillen weer van elkaar, zowel in persoonlijkheid als in het
97 van 138
080.0
A
Foto of film. Cito Eindtoets: maat voor kwaliteit van een school?
Opbrengstgericht werken + Omgaan met verschillen
Door Gerard Regeling en Ad Kappen - Woensdag 26 maart 2014 11.15-12.30 uur
> Voor wie: ambulant begeleiders, beleidsmedewerkers,
toegevoegd. Ook wordt bepaald of een school sterk of zwak is.
bestuurders, directieleden, intern begeleiders, leerkrachten,
De resultaten worden vertaald naar een dynamisch groepsplan.
schoolleiders
Niet de indeling op basis van toetsresultaten, maar op basis
> Niveau: gevorderden, zeer gevorderden
van groei. Voor elke leerling wordt dan vanaf groep 6 een
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, speciaal
basisonderwijs, samenwerkingsverband
De foto van de Cito Eindtoets als maat voor kwaliteit van de
school klopt niet met de werkelijkheid. De Cito Eindtoets is
ongeschikt om de kwaliteit van de school in kaart te brengen.
Als alternatief gaan christelijke en openbare scholen in Enschede
werken met de kwaliteitswijzer. De kwaliteitswijzer gaat op
zoek naar het verhaal achter het plaatje. We noemen dat de
film. De kwaliteitswijzer werkt met de leeropbrengsten in relatie
ontwikkelingsperspectief opgesteld, een eerste indicatie van een
uitstroombestemming.
Scholen kunnen met de gepresenteerde aanpak zelf op zoek
naar het verhaal achter de cijfers. Van een foto naar een film.
Gerard Regeling is directeur primair onderwijs en schoolbegeleider
Steunpunt onderwijs Enschede. Gerard is gespecialiseerd in onder
meer de begeleiding van leerkrachten.
Ad Kappen, expert bij School aan Zet, is coördinator Steunpunt
Onderwijs Enschede. Zijn specialiteiten zijn onder meer Opbrengstgericht en werken en Passend onderwijs.
met het leerpotentieel. Vanaf groep 6 wordt het leerpotentieel
van alle leerlingen in kaart gebracht. Met deze gegevens wordt
het leerrendement bepaald. De school kan zo bepalen of
eruit gehaald is wat mogelijk is, maar ook wat de school heeft
98 van 138
081.0
A
Gedragsproblemen: differentiëren in aanpak
Omgaan met verschillen
Door Kees van Overveld - Woensdag 26 maart 2014 11.15-12.30 uur
> Voor wie: ambulant begeleiders, bouwcoördinatoren,
In deze Aanpak zullen we zien dat het ene gedragsprobleem de
coördinatoren samenwerkingsverband, directieleden,
andere niet is. Zeker in het kader van Passend onderwijs loont
intern begeleiders, leerkrachten, orthopedagogen, schoolleiders
het de moeite om gedragsproblemen nauwkeurig te
en andere belangstellenden
analyseren. Is het gedrag licht van aard dan volstaan interventies
> Niveau: beginners en gevorderden
en strategieën die niet al te intens zijn en slechts kortdurend
> Achtergrond: basisonderwijs, speciaal basisonderwijs,
samenwerkingsverband, (voortgezet) speciaal onderwijs
Gedragsproblemen in de klas zorgen voor veel ongemak. De
leraar onderbreekt voortdurend zijn les om te waarschuwen.
Medeleerlingen zijn bang of geïntimideerd, worden afgeleid,
versterken het probleemgedrag en/of komen niet aan hun
schoolwerk toe.
In veel gevallen varieert men niet in de wijze van aanpakken van
deze problemen. Vaak is er in scholen een beperkt repertoire aan
worden toegepast. Ernstig gedrag vraagt om een zwaardere en
langdurige aanpak. Aan de hand van eigen casussen bepalen
deelnemers of het gedrag van hun leerling licht of zwaar is
en welke interventies en strategieën passend dan wel contraproductief zijn.
Kees van Overveld is Coördinator van het Expertisecentrum Gedrag
bij het Seminarium voor Orthopedagogiek in Utrecht. Hij is specialist
in Sociaal-emotioneel leren, pedagogisch klimaat, voorkomen en
aanpakken van gedragsproblemen, agressie en pesten in scholen en
is de auteur van twee boeken over Groepsplan Gedrag.
maatregelen die bij ieder gedragsprobleem worden toegepast,
of het probleem nu lang of kort duurt, meer of minder intensief is
en kleine dan wel grote gevolgen heeft.
99 van 138
082.0
A
Handelingsgericht arrangeren op school
Omgaan met verschillen
Door Noëlle Pameijer - Woensdag 26 maart 2014 11.15-12.30 uur
> Voor wie: ambulant begeleiders, beleidsmedewerkers,
In deze Aanpak besteden we aandacht aan de werkwijze van
bestuurders, bovenschools managers, coördinatoren
HGA, het digitale groeidocument en de wijze waarop ouder-
samenwerkingsverband, directieleden, intern begeleiders, leden
betrokkenheid, het ontwikkelingsperspectief en de toelaatbaar-
pcl/zorgplatform/commissie, orthopedagogen, schoolleiders en
heidsverklaring sbo en so zijn opgenomen in HGA. Ook de
andere belangstellenden
mogelijkheden van HGA voor uw eigen samenwerkingsverband
> Niveau: gevorderden en zeer gevorderden
Passend Onderwijs komen aan bod. Werkt uw school al
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, ouderorganisatie,
speciaal basisonderwijs, sectororganisatie,
samenwerkingsverband, (voortgezet) speciaal onderwijs
Handelingsgericht arrangeren op school (HGA) betekent samen
met leerkracht, intern begeleider en ouders bepalen wat nodig is
om passend onderwijs te bieden! Bij HGA gaat het om flexibele
toekenning van extra ondersteuning, gebaseerd op de behoeften
van leerling, school en ouders, met korte lijnen en weinig bureaucratie. Bovenschoolse deskundigheid komt ermee de school in en
handelingsgericht of past uw samenwerkingsverband reeds
handelingsgerichte diagnostiek toe en bevalt dit? Zo ja, dan kan
HGA een volgende stap zijn. Na deze Aanpak hebben deelnemers kennis van de uitgangspunten, stappen en hulpmiddelen
bij HGA op school, succesfactoren en valkuilen bij deze werkwijze
en de relatie met actuele thema’s in Passend onderwijs.
Noëlle Pameijer is als school/GZ/kinderpsycholoog werkzaam bij het
Samenwerkingsverband Annie M.G. Schmidt. Ze begeleidt scholen bij
de implementatie van handelingsgericht werken en verricht handelingsgerichte diagnostiek, zowel in regulier als speciaal basisonderwijs.
draagt bij aan een kwaliteitsverhoging van het onderwijs, want
dat wat goed is voor de ‘HGA-leerling’ is meestal ook goed voor
andere leerlingen.
100 van 138
083.0
D
In gesprek met Kees van der Wolf
HRM/Lerende organisatie + Omgaan met verschillen
Door: nnb (moderator) en Kees van der Wolf (inleider) - Woensdag 26 maart 2014 11.15-12.30 uur
> Voor wie: alle betrokkenen bij het onderwijs
> Niveau: alle niveaus
> Achtergrond: alle achtergronden
Kees van der Wolf is als adviseur, trainer en onderzoeker verbonden
aan het bureau Van der Wolf & Van Beukering, onderwijsadviseurs.
Kees werkte aan de Universiteit van Amsterdam en is nu tevens verbonden aan de Universiteit van Suriname en die van Perm (Rusland).
Zijn specialiteiten zijn (ortho)pedagogiek en onderwijskunde.
In deze verdiepende discussieronde kunt u in gesprek met Kees
van de Wolf. Hij zal de inleiding van deze conferentiedag verzorgen. De titel van deze inleiding is: Omgaan met verschillen in de
lerende organisatie.
Tijdens deze discussieronde krijgt u de gelegenheid om vragen te
stellen aan de inleider van deze dag en om met elkaar hierover
het gesprek te voeren.
101 van 138
084.0
A
Ondersteuningsprofiel. Het instrument voor schoolontwikkeling
Omgaan met verschillen
Door: Petra Heegsma en Jos van der Pluijm - Woensdag 26 maart 2014 11.15-12.30 uur
> Voor wie: beleidsmedewerkers, bestuurders,
investeren en tot slot hoe breng ik zaken in samenhang.
bouwcoördinatoren, bovenschools managers, coördinatoren
Na afloop beschikken deelnemers over handvatten om met het
samenwerkingsverband, directieleden, intern begeleiders,
schoolondersteuningsprofiel (als ontwikkelinstrument) in de eigen
schoolleiders en andere belangstellenden
school en binnen het eigen bestuur aan de slag te gaan
> Niveau: alle niveaus
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, speciaal
basisonderwijs, (voortgezet) speciaal onderwijs
In het kader van Passend onderwijs moet iedere school een
schoolondersteuningsprofiel (SOP) hebben. Ook uw school heeft
inmiddels vast een SOP opgesteld. In deze Aanpak gaan we aan
de hand van dit profiel een vertaling maken naar een concrete
Petra Heegsma, expert bij School aan Zet, is zelfstandig
onderwijskundig adviseur (Hoffmans en Heegsma) Zij is actief in
trajecten Opbrengstgericht werken en besturen, Passend onderwijs en
kwaliteitszorg. Tevens is zij directeur van een samenwerkingsverband
Passend onderwijs.
Jos van der Pluijm, expert bij School aan Zet, is zelfstandig adviseur
(Penna Onderwijsadvies) en werkt in opdracht van samenwerkingsverbanden, schoolbesturen, PO-Raad, School aan Zet. Jos is vaak
actief als projectleider of betrokken bij landelijke projecten
ontwikkelagenda. Doel is om de kwaliteit van de basisondersteuning te verhogen en de extra ondersteuning op uw school
te verbeteren. Voorbeelden van vragen die aan de orde komen
zijn: welke expertise ga ik binnen mijn school nader ontwikkelen
of ga ik juist expertise van buiten invliegen; hoe versterk ik de
basisondersteuning binnen mijn school en waar ga ik dan op
102 van 138
085.0
A
Ouderbetrokkenheid. Handelingsgericht werken voor ouders
Omgaan met verschillen
Door Karen van Kooten en Rachel Grezel - Woensdag 26 maart 2014 11.15-12.30 uur
> Voor wie: alle betrokkenen bij het onderwijs
in het sbo, vertelt hoe zij de samenwerking met de school heeft
> Niveau: alle niveaus
ervaren. Ze neemt daarbij de richtlijnen voor samenwerken met
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, ouderorganisatie,
speciaal basisonderwijs, sectororganisatie,
samenwerkingsverband, vakbond, (voortgezet) speciaal
onderwijs
Ouderbetrokkenheid staat volop in de belangstelling en is een
essentieel uitgangspunt van Handelingsgericht werken. Ouders
zijn immers een belangrijke partner van de school. Volgens
de Amerikaanse onderwijsexpert Robert Marzano nemen het
sociaal-emotioneel functioneren, de werkhouding en de schoolprestaties van leerlingen toe als er een goede communicatie
ouders uit het boek Ouders en school, samen sterk van Noëlle
Pameijer als uitgangspunt.
We gaan met elkaar na wat het verhaal van Rachel voor ons als
onderwijsprofessionals betekent. Na afloop bent u zich nog meer
bewust van de opdracht van de school.
Karen van Kooten, (Van Kooten&co) is leerkracht, orthopedagoog en
trainer in het onderwijs. Zij begeleidt scholen bij de implementatie van
handelingsgericht en Opbrengstgericht werken. Hierbij besteedt zij veel
aandacht aan de samenwerking tussen leerkracht, leerling en ouders.
Rachel Grezel is communicatiemedewerker bij SNS-Reaal en moeder
van een zoon in het speciaal basisonderwijs.
bestaat tussen school en ouders. Kinderen leren beter en gaan
met meer plezier naar school als ouders betrokken zijn. Maar
de samenwerking is niet vanzelfsprekend. Daarom is het goed
om de samenwerking met de school eens te bezien vanuit het
perspectief van de ouder. Rachel Grezel, moeder van een zoon
103 van 138
086.0
A
Overstappen naar het regulier onderwijs doe je zelf!
HRM/Lerende organisatie + Omgaan met verschillen
Door Aleid Schipper - Woensdag 26 maart 2014 11.15-12.30 uur
> Voor wie: alle betrokkenen bij het onderwijs
is de rol van de leerling zelf en zijn/haar ouders? Hoe bereidt de
> Niveau: alle niveaus
school voor speciaal onderwijs de leerling voor op de overstap?
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, ouderorganisatie,
speciaal basisonderwijs, sectororganisatie,
samenwerkingsverband, vakbond, (voortgezet) speciaal
onderwijs
Twaalf procent van de basisscholen heeft momenteel te maken
met leerlingen die vanuit het speciaal onderwijs worden teruggeplaatst. Dat zal in de toekomst vaker voorkomen. Leerlingen
krijgen een arrangement voor een speciale lesplaats voor een
Wie zijn betrokken bij de zoektocht naar een reguliere school die
‘past’?
In deze Aanpak delen we kennis en ervaring met het oog op
het succesvol begeleiden van leerlingen die de overstap willen
en kunnen maken. We gebruiken hiervoor onder andere een op
onderzoek gebaseerde handreiking voor het overstappen van
leerlingen van speciaal naar regulier onderwijs.
Aleid Schipper is senior adviseur bij KPC Groep. Haar specialiteit is
Passend onderwijs.
aantal jaren en zullen daarna weer overstappen naar het regulier
onderwijs. Relevant is dan om te weten welke factoren bijdragen
aan een succesvolle overstap.
Aan de hand van veel praktijkvoorbeelden en tips maken we het
proces van overstappen concreet. Daarbij baseren we ons op
zowel literatuuronderzoek als op de ervaringen van vier
leerlingen die in het schooljaar 2012-2013 zijn overgestapt. Wat
104 van 138
087.0
A
Pak je kans: supersnel woorden aanbieden!
Basisvaardigheden Taal
Door Dirkje van den Nulft - Woensdag 26 maart 2014 11.15-12.30 uur
> Voor wie: bouwcoördinatoren, bovenschools managers,
Leerlingen hebben woorden nodig om goed te leren luisteren,
directieleden, intern begeleiders, leerkrachten, logopedisten,
spreken, lezen en schrijven. Woorden zijn belangrijk voor de
remedial teachers, schoolleiders en andere betrokkenen
cognitieve ontwikkeling van leerlingen. De belangrijkste factor
> Niveau: alle niveaus
voor schoolsucces is een grote woordenschat!
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, speciaal basisonderwijs
‘Juf, kunt u dat nader expliciteren?’ Iedere leerkracht wil wel
een klas vol kinderen met een rijk taalgebruik. Deze leerlingen
begrijpen elke les en hobbelen vrolijk mee van groep 1 tot en met
groep 8. Helaas is de werkelijkheid voor leerkrachten weerbarstiger. ‘Ga maar lekker spelen met de blokken’, zegt de juf van
groep 1. Tetske kijkt haar met grote ogen aan en blijft op haar
stoeltje zitten. Wat moet ze doen?
‘Noem drie voorwerpen waar magneten in gebruikt worden’, is
In deze sessie staan onder meer de volgende onderwerpen
centraal:
• Belang van woordenschatonderwijs voor schoolsucces
• Focus op belangrijke woorden
• Drie didactische aanpakken voor het woordenschatonderwijs.
Verschillende opdrachten/oefeningen kunt gebruiken om over te
dragen aan uw team.
Dirkje van den Nulft, Rezulto onderwijsadvies BV heeft met haar
collega Marianne Verhallen de aanpak Met Woorden In De Weer en
het VVE-programma Logo3000 ontwikkeld.
de vraag na de leestekst ‘Aantrekken en afstoten’. Maar Omar is
al lang afgehaakt tijdens het lezen over magneten. Later wordt hij
net zo’n voetballer als Lionel Messi!
Kinderen hebben woorden nodig om mee te kunnen doen.
105 van 138
088.0
L
Preventie van rekenproblemen en Opbrengstgericht werken
Basisvaardigheden Rekenen
Door Ceciel Borghouts - Woensdag 26 maart 2014 11.15-12.30 uur
> Voor wie: alle betrokkenen bij het onderwijs
Tijdens deze Lezing stippen we aan wat nodig is om echt
> Niveau: gevorderden en zeer gevorderden
vroegtijdig te signaleren. De leerkracht gaat een centrale rol
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, speciaal basisonderwijs,
sectororganisatie, samenwerkingsverband
In het protocol Ernstige Rekenwiskunde-problemen en Dyscalculie
(ERWD) wordt de nadruk gelegd op preventie. Op het voorkomen
spelen. De leerkracht moet dan wel heel goed kunnen observeren. En er moeten heldere, duidelijke observatiepunten zijn.
Het protocol ERWD biedt aanknopingspunten.
Ceciel Borghouts is zelfstandig rekenspecialist (Borghouts
Rekenadvies).
van problemen door diagnosticerend onderwijzen.
Diagnosticerend onderwijzen is niet eenvoudig. Dit vraagt heel
wat van leerkrachten. In de praktijk betekent dit dat er niet meer
zo geleund kan en mag worden op alleen toetsresultaten. Met
name in groep 3 tot en met 5 kunnen leerlingen behoorlijke
rekenproblemen ontwikkelen zonder dat dit direct te zien is in de
bloktoetsen maar soms ook de Cito-toetsen.
In deze Lezing bespreken we praktijkvoorbeelden die dit
illustreren. Als toetsen niet zo helder aangeven hoe het gaat met
de rekenontwikkeling van een leerling, hoe weten we het dan?
106 van 138
089.0
A
Van intern begeleider naar bovenschoolse kwaliteitsondersteuner
Omgaan met verschillen
Door Sonja de Lange en Tonnie van Geel - Woensdag 26 maart 2014 11.15-12.30 uur
> Voor wie: alle betrokkenen bij het onderwijs
leerkrachten, ouders en externen. Ook houden zij zich bezig
> Niveau: alle niveaus
met groepsobservaties en groepsbesprekingen, coachen ze de
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, speciaal basisonderwijs,
sectororganisatie, samenwerkingsverband
Het is zeer belangrijk dat leerkrachten worden gestimuleerd
en ondersteund bij de ontwikkeling van hun zelfvertrouwen,
motivatie en competenties. Leerkrachten vormen immers
het menselijk ‘kapitaal’ van een school. Bij SKOzok werd
de interne begeleiding op iedere school qua omvang en
invulling anders vormgegeven, waardoor de kwaliteit van
leerkracht- en leerlingbegeleiding op scholen sterk verschilde.
Het bestuur SKOzoK startte vorig schooljaar daarom met
zestien kwaliteitsondersteuners. Zij werken op meerdere
scholen. Op alle scholen werken ze handelingsgericht vanuit
dezelfde principes. Nu de kwaliteitsondersteuning een functie
leerkrachten in het geven van onderwijs en denken ze mee met
de schooldirecteur over het verbeteren van de kwaliteit van de
school en het onderwijs. Tijdens intervisie- en werkoverleggen
leren zij van en met elkaar. Zo ontstaat er meer samenhang en
samenwerking tussen de SKOzoK-scholen, wat weer bijdraagt
aan de kwaliteit.
In deze sessie gaan we met deelnemers in gesprek over deze
aanpak.
Sonja de Lange is werkzaam bij NTO-Effekt als specialist op het gebied
van handelingsgericht werken, Passend onderwijs en Duurzaam
onderwijs (ontwikkeling).
Tonnie van Geel is coördinerend KwaliteitsOndersteuner en HGW
trainer bij SKOzoK. Tonnie begeleidt collega’s, geeft trainingen Handelingsrecht werken en coördineert de kwaliteitsondersteuners.
is, kan de kwaliteitsondersteuner zich goed focussen op haar
taak. De kwaliteitsondersteuners voeren gesprekken met
107 van 138
090.0
A
Voorspelbaarheid van gedrag
Omgaan met verschillen
Door Marjolein Albert en Mies Bakkeren - Woensdag 26 maart 2014 11.15-12.30 uur
> Voor wie: ambulant begeleiders, beleidsmedewerkers,
opbrengsten en het verminderen van gedragsproblemen.
bouwcoördinatoren, intern begeleiders, leerkrachten,
Een bijeenkomst waarin u geprikkeld zult worden naar uw
logopedisten, orthopedagogen, remedial teachers, schoolleiders
eigen handelen te kijken en ideeën op te doen om direct in
en andere belangstellenden
de dagelijkse praktijk toe te passen.
> Niveau: beginners
> Achtergrond: basisonderwijs, speciaal basisonderwijs,
samenwerkingsverband, (voortgezet) speciaal onderwijs
Wat, waarom en hoe? Drie korte woorden die leidend zijn bij
voorspelbaarheid. Hoe kun je ervoor zorgen dat leerlingen weten
waar ze aan toe zijn? Hoe breng je structuur en duidelijkheid in
Marjolein Albert is leerkracht op SBO De Branding in Spijkenisse.
Zij is sbo-leerkracht voor een aanvangsgroep en daarnaast gedragsspecialist. Marjolein zorgt zowel intern als extern voor scholing rond
gedrag voor schoolteams. Ook is zij gedragscoach en coacht zij
individuele leerkrachten.
Mies Bakkeren (SBO De Branding) is ambulant begeleider van het
samenwerkingsverband. Zij coacht leraren met bijvoorbeeld School
Video Interactie Begeleiding.
je groep, zonder in een keurslijf terecht te komen? Hoe houd je
ruimte voor keuzes van leerlingen zelf?
Marjolein Albert en Mies Bakkeren, beide werkzaam op SBO
De Branding, hebben zich de afgelopen jaren gespecialiseerd
in het coachen van leerkrachten en teams. Zij laten u tijdens
deze bijeenkomst kennismaken met manieren waarbij voorspelbaarheid en veiligheid de sleutels zijn tot het vergroten van de
108 van 138
091.1
A
en 091.2
A
Werken met ontwikkelingsperspectief praktisch en concreet
Omgaan met verschillen
Door Arjan Clijsen en Martijn Vooren - Woensdag 26 maart 2014 11.15-12.30 en 15.15-16.30 uur
> Voor wie: ambulant begeleiders, beleidsmedewerkers,
Hoe bertrekken we de leerling en de ouders daarbij? We laten
bestuurders, bovenschools managers, coördinatoren
het OPP (met handleiding) zien dat gemaakt is door en voor het
samenwerkingsverband, directieleden, intern begeleiders,
samenwerkingsverband PassendWijs.
leerkrachten, leden pcl/zorgplatform/commissie,
Daarnaast bespreken we eerste ervaringen met het werken
orthopedagogen, remedial teachers, schoolleiders en andere
met een OPP. Graag wisselen we met u van gedachten over de
belangstellenden
vertaalslag naar uw eigen praktijk en over aandachtspunten voor
> Niveau: beginners en gevorderden
het implementeren van werken met een OPP in het samen-
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, ouderorganisatie,
samenwerkingsverband
Vanaf 1 augustus 2014 moeten scholen een ontwikkelingsperspectief (OPP) opstellen voor leerlingen die extra ondersteuning vanuit het samenwerkingsverband ontvangen. In deze
Aanpak bespreken we aan de hand van praktijkvoorbeelden de
volgende zaken: Hoe ziet het stroomschema voor werken met
werkingsverband en in school.
Arjan Clijsen, expert bij School aan Zet, is senior adviseur bij KPC
Groep, ’s-Hertogenbosch. Arjan is een van de ontwikkelaars van de
1-zorgroute en begeleidt besturen en scholen bij de invoering daarvan.
Zijn specialiteiten zijn onder meer Passend onderwijs, handelingsgericht werken en werken met een ontwikkelingsperspectief.
Martijn Vooren is directeur de Jeroen Boschschool in Arnhem. Martijn
is lid van de werkgroepen ‘ontwikkelingsperspectief’ en ‘van indiceren
naar arrangeren’ van samenwerkingsverband PassendWijs.
een OPP eruit en hoe geef je het OPP een vaste plek in handelingsgericht werken? Voor welke leerlingen stellen we een OPP
op? Hoe voeren we het OPP in de groep uit en evalueren we het?
109 van 138
092.0
A
ZO Matcht. Voorkomen is beter dan genezen en bespaart leed en geld
Omgaan met verschillen
Door Heike Sieber en Koos Stienstra - Woensdag 26 maart 2014 11.15-12.30 uur
> Voor wie: alle betrokkenen bij het onderwijs
Het programma bestaat uit twee componenten:
> Niveau: gevorderden en zeer gevorderden
1. Implementatie van gewenste (en haalbare) ondersteuning
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, speciaal basisonderwijs,
sectororganisatie, samenwerkingsverband, vakbond, (voortgezet)
speciaal onderwijs
Rond de 25 procent van alle kinderen heeft gedurende de schoolloopbaan ondersteuning nodig. Als we dit percentage met een
kwart (of meer) kunnen laten afnemen heeft dat een fors effect op
uw begroting! Bovenal bespaart u onnodig leed. Dit is mogelijk
met de methode Zorg&Onderwijs Matcht, waarin leerkrachten
effectief geschoold worden en praktische handvatten krijgen om
de totale ontwikkeling van het kind te stimuleren.
2. Training Anders kijken naar kinderen.
In deze Aanpak belichten wij de methode ZO Matcht. Wij delen
de ervaringen en uitkomsten van de pilotfase en presenteren de
effectmeting die in samenwerking met het Nederlands Jeugd
Instituut (NJI) is opgesteld.
Heike Sieber is adviseur bij Leeuwendaal op het gebied van Passend
onderwijs en organisatieontwikkeling. Specialiteiten Passend
onderwijs, leerlingondersteuning, inrichtingsvraagstukken.
Koos Stienstra is directeur van Intraverte, een multidisciplinaire
paramedische praktijk waar kinderen en jongeren worden begeleid
met sociaal-emotionele en sensomotorische hulpvragen.
Zorg&Onderwijs Matcht is een aanpak die alle mogelijkheden
van ieder kind benut, helpt om dure ondersteuning van onderwijs
en/of jeugdhulp beperken en zorgt dat de school de regie heeft.
Een effectieve ondersteuningsstructuur in een schoolorganisatie is
een múst bij het realiseren van Passend onderwijs.
110 van 138
093.0
A
Aan de slag met de OnderwijsHRscan
HRM/Lerende organisatie
Door Erwin van Rooijen - Woensdag 26 maart 2014 13.45-15.00 uur
> Voor wie: schoolleiders, bestuurders en medewerkers met HR
doelstellingen op HR-gebied en kan een basis zijn voor het
in hun portefeuille en en andere belangstellenden
gesprek daarover binnen de directie en bestuur van de school.
> Niveau: gevorderden, zeer gevorderden
> Achtergrond: alle achtergronden
Goed onderwijs vraagt om bekwame en bevlogen medewerkers
die actief vormgeven aan de visie en doelen van de school.
Goed human resource (HR) of personeelsbeleid is een belang-
Erwin van Rooijen is managing consultant bij Beteor. Erwin houdt zich
bezig met het adviseren van organisaties over alle aspecten van de
HR-cyclus. Van werving, recruitment en selectie, naar het functioneren,
presteren en de ontwikkeling van medewerkers tot aan uitstroom.
Kerngedachte is dat alles wat HR doet moet bijdragen aan de
opbrengsten van het primaire proces. Het voortgezet onderwijs is zijn
grootste werkgebied. Daarnaast is hij ook actief in de industrie.
rijke voorwaarde om bekwame en bevlogen medewerkers te
krijgen en te behouden voor de school. De OnderwijsHRscan
biedt de mogelijkheid om systematisch in kaart te brengen hoe
de verschillende HR-processen in de school zijn uitgewerkt en
waar aandachtspunten liggen om de bijdrage van HR aan goed
onderwijs te vergroten. De scan gaat in op de domeinen van het
HR-beleid.
In deze Aanpak laten we u zien hoe u voor uw eigen schoolorganisatie gebruik kunt maken van de OnderwijsHRscan.
Dit stuk gereedschap kan u helpen in het formuleren van
111 van 138
094.0
A
De schoolleider als onderwijskundig leider
HRM/Lerende organisatie + Omgaan met verschillen
Door Henk Hendriks en Theo Merkx - Woensdag 26 maart 2014 13.45-15.00 uur
> Voor wie: ambulant begeleiders, beleidsmedewerkers,
bestuurders, bouwcoördinatoren, bovenschools managers,
• de succesfactoren en de valkuilen voor leidinggevenden bij dit
invoeringsproces.
coördinatoren samenwerkingsverband, directieleden, intern
begeleiders, leerkrachten, leden pcl/zorgplatform/commissie,
schoolleiders en andere belangstellenden
Henk Hendriks is directeur en senior adviseur bij Van Beekveld
en Terpstra.
Theo Merkx is directeur op KBS Mariëngaarde in Gorinchem.
> Niveau: gevorderden, zeer gevorderden
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, speciaal basisonderwijs,
samenwerkingsverband, (voortgezet) speciaal onderwijs
Bij de invoering van Passend onderwijs is het onderwijskundig
leider willen zijn voor directeuren geen keuze meer maar een
opdracht!
In deze Aanpak gaan we op praktische wijze in op wat deze
uitspraak betekent voor:
• uw en onze opvattingen over Passend onderwijs en goed
onderwijs
• de aansturing van de school, het team en de zorg
• kennis en vaardigheden van de schoolleiding
112 van 138
095.0
A
Handelingsgericht Integraal Arrangeren
Opbrengstgericht werken + HRM/Lerende organisatie + Omgaan met verschillen
Door Sonja de Lange en Wil Bakker - Woensdag 26 maart 2014 13.45-15.00 uur
> Voor wie: alle betrokkenen bij het onderwijs
ontstaan, waarbij er direct doorgeschakeld kan worden naar
> Niveau: alle niveaus
ondersteuning van het onderwijs (de trajectbegeleider) en onder-
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, ouderorganisatie,
speciaal basisonderwijs, sectororganisatie,
samenwerkingsverband, vakbond, (voortgezet) speciaal
onderwijs
In het gebied Voorne Putten/Rozenburg en het gebied Barendrecht, Albrandswaard en Ridderkerk zijn scholen, vooruitlopend
op de nieuwe wetgeving Passend onderwijs, bezig om kansrijke
ondersteuningstrajecten te ontwerpen met en voor kinderen,
ouders en leerkrachten. Een onafhankelijk trajectbegeleider en
externe deskundigen ondersteunen hen daarbij. Vanaf het begin
werken zij samen om van overzicht, via inzicht naar uitzicht te
komen, waarbij ouders en leerkrachten actief deelnemen aan het
gesprek. Centraal daarbij staan de onderwijs- en opvoedingsbehoeften van kinderen en ondersteuningsbehoeften van leer-
steuning van het kind en opvoedingssituatie (CJG medewerker)
vanuit de visie één kind, één plan.
Na afloop hebben de deelnemers kennis van de werkmethodiek
Handelingsgericht Integraal Arrangeren (HIA). HIA is een
krachtige manier om onderwijs- en jeugdhulparrangementen
en de toeleiding en toelating tot het speciaal (basis)onderwijs te
regelen. U bent met HIA voorbereid op de wettelijke eisen die
gesteld worden aan het toekennen van arrangementen en de
toelating tot speciaal (basis)onderwijs.
Sonja de Lange is werkzaam bij NTO-Effekt als specialist op het gebied
van handelingsgericht werken, Passend onderwijs en Duurzaam
onderwijs (ontwikkeling).
Wil Bakker is onderwijskundig medewerker en trajectbegeleider bij het
samenwerkingsverband Voorne Putten/Rozenburg. Zijn specialiteiten
zijn handelingsgericht werken en Integraal Arrangeren.
krachten en ouders. Al werkende is er een functionele werkwijze
113 van 138
096.0
A
Het jonge risicokind; het handelingsrepertoire van de leerkracht
Opbrengstgericht werken + Omgaan met verschillen
Door Kobi Wanningen - Woensdag 26 maart 2014 13.45-15.00 uur
> Voor wie: Alle betrokkenen bij het onderwijs
op het handelen van de leerkracht en de effecten daarvan op
> Niveau: Gevorderden en zeer gevorderden
het betreffende kind. In deze Aanpak gaan we dieper in op het
> Achtergrond: Alle achtergronden
De problematiek van de zeer jonge risicokinderen is vaak nog
diffuus. Het vraagt daarom extra deskundigheid van leidsters en
leerkrachten om bijvoorbeeld voorboden van ADHD of autisme
te signaleren. Daarnaast moet er aandacht zijn voor de omgang
begeleidingsproces van de leerkracht en de rol van de externe
begeleider hierbij.
Kobi Wanningen is docent en opleider bij het Seminarium voor
Orthopedagogiek (Hogeschool Utrecht). Haar specialismen: jonge
kinderen, voor- en vroegschoolse educatie, kinderen met beperkingen
zoals ASS.
en begeleiding van de kinderen met dit gedrag. Over welke
deskundigheid gaat het dan? We onderscheiden hierbij aspecten
van het proces van afstemming en samenwerking, zoals de
manier waarop ouders en leerkrachten met elkaar
communiceren, en het vastleggen van het verloop van de
ontwikkeling van een kind. Maar de kern ligt in het handelen van
de (kleuter)leerkracht. Wanneer de leerkracht zich echt zorgen
maakt over het gedrag van een kleuter, dan is het belangrijk
dat zij daarin wordt ondersteund en begeleid. Deze begeleiding
moet planmatig verlopen, waarbij de aandacht vooral gericht is
114 van 138
097.0
A
Inzet van onderwijsassistenten, doen!
HRM/Lerende organisatie + Omgaan met verschillen
Door Diane Butter en Hans Küsters - Woensdag 26 maart 2014 13.45-15.00 uur
> Voor wie: alle betrokkenen bij het onderwijs
Onderwerpen die naar voren komen, zijn persoonsgebonden en
> Niveau: alle niveaus
taakgebonden activiteiten en aandacht, organisatie en klassen-
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, ouderorganisatie,
samenwerkingsverband
De leerkracht sluit aan bij de behoefte van de leerlingen. Hoe
krijg je dit georganiseerd in je school? De St.-Petrusschool te
grootte.
Diane Butter, expert bij School aan Zet is onderwijsadviseur en
eigenaar van LEERKRACHT&CO. Haar specialiteiten zijn HRM,
leiderschap en (management)coaching.
Hans Küsters is directeur van Basisschool St.-Petrus in Boxter.
Boxtel telt 240 leerlingen, verdeeld over negen groepen, zestien
leerkrachten en vijf onderwijsassistenten. De inzet van deze
onderwijsassistenten levert voor leerlingen en leerkrachten veel
voordelen op, waaronder meer specifieke ondersteuning en
aandacht voor elk kind.
In deze Aanpak zullen de directeur, een onderwijsassistent en
een leerkracht u meenemen op het pad dat zij gelopen hebben
om tot deze werkwijze te komen. We laten filmbeelden zien uit de
praktijk en geven uitleg vanuit de diverse invalshoeken. Daarnaast verkennen samen we samen met de deelnemers of deze
aanpak mogelijkheden biedt voor de eigen schoolorganisatie.
115 van 138
098.0
D
Krimpen en Kansen
HRM/Lerende organisatie
Door Mini Schouten en Petra Heegsma (moderatoren) en Marjan Faber (inleider) - Woensdag 26 maart 2014 13.45-15.00 uur
> Voor wie: intern begeleiders, leerkrachten, schoolleiders en
andere belangstellenden
> Niveau: alle niveaus
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, samenwerkingsverband
Veel scholen hebben te maken met een teruglopend leerling-
Mini Schouten is directeur bij Personeelscluster Oost Nederland (PON)
Petra Heegsma, expert bij School aan Zet, is zelfstandig onderwijskundig adviseur (Hoffmans en Heegsma) Zij is actief in trajecten
Opbrengstgericht werken en besturen, Passend onderwijs en
kwaliteitszorg. Tevens is zij directeur van een samenwerkingsverband
Passend onderwijs.
Marjan Faber is verbonden aan de Universiteit Twente. Zij houdt zich
onder meer bezig met de problematiek van kleine scholen.
aantal, al dan niet door krimp in de wijk of gemeente. Welke
uitdagingen brengt een dalend leerlingenaantal met zich mee?
Welke effecten heeft dit op het reilen en zeilen binnen de school
en heeft het effect op de onderwijskwaliteit? En welke kansen
ontstaan er bij krimp? Tijdens deze discussieronde gaan de
deelnemers, na een korte inleiding, met elkaar in gesprek onder
leiding van een ter zake deskundige moderator.
116 van 138
099.0
L
Kwaliteit basisondersteuning versterken: een integrale aanpak
Opbrengstgericht werken
Door Arjan Clijsen - Woensdag 26 maart 2014 13.45-15.00 uur
> Voor wie: beleidsmedewerkers, bestuurders, bovenschools
over de volgende vragen: Op welke wijze voer je een betekenis-
managers, coördinatoren samenwerkingsverband, directieleden,
volle dialoog over de kwaliteit van de basisondersteuning in
intern begeleiders, leerkrachten, schoolleiders en andere
het samenwerkingsverband of het bestuur en in school? Welke
belangstellenden
kwaliteitsindicatoren gebruiken we daarbij en hoe kunnen
> Niveau: beginners en gevorderden
we daarop monitoren? Hoe maken we afspraken over de
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, speciaal basisonderwijs,
samenwerkingsverband, (voortgezet) speciaal onderwijs
Passend onderwijs valt of staat met een goede basisondersteuning in de klas. In het schoolondersteuningsprofiel hebben
scholen hun ambities beschreven. In veel gevallen zullen zij nog
een kwaliteitsslag in de basisondersteuning willen maken.
Het versterken van de basisondersteuning vraagt een integrale
aanpak op het niveau van samenwerkingsverband en bestuur,
het niveau van de school en het niveau van de groep. Centraal
staat hierbij de professionele ontwikkeling van de leraar.
operationalisering van de basisondersteuning? En hoe creëren
we eigenaarschap bij leraren?
Handelingsgericht werken is een belangrijke pijler voor een
goede basisondersteuning en biedt mogelijkheden om de kwaliteitszorg op het niveau van samenwerkingsverband en bestuur te
verbinden met de kwaliteitszorg op school- en groepsniveau.
Arjan Clijsen, expert bij School aan Zet, is senior adviseur bij KPC
Groep, ’s-Hertogenbosch. Arjan is een van de ontwikkelaars van de
1-zorgroute en begeleidt besturen en scholen bij de invoering daarvan.
Zijn specialiteiten zijn onder meer Passend onderwijs, handelingsgericht werken en werken met een ontwikkelingsperspectief.
In deze Lezing presenteren we een model en werkwijze voor een
integrale aanpak. Op basis hiervan willen we met u nadenken
117 van 138
100.0
A
Leer-Kracht: preventie en aanpak van gedragsvraagstukken
Omgaan met verschillen
Door Dolf van Veen, Marij Bosdriesz en Aat Sliedrecht - Woensdag 26 maart 2014 13.45-15.00 uur
> Voor wie: ambulant begeleiders, beleidsmedewerkers, bestuur-
aanpakken en het voorkomen van deze vraagstukken. De
ders, bovenschools managers, coördinatoren samenwerkings-
bestaande expertise en ervaringsdeskundigheid bij leerkrachten en
verband, directieleden, intern begeleiders, leerkrachten, leden pcl/
ouders worden gemobiliseerd en benut voor collegiale steun in de
zorgplatform/commissie, orthopedagogen, remedial teachers,
scholen van het samenwerkingsverband en voor oudernetwerken.
schoolleiders en andere belangstellenden
Ook verdiepen we de ondersteuningsstructuur met aanvullende des-
> Niveau: alle niveaus
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, ouderorganisatie, speciaal
basisonderwijs, sectororganisatie, samenwerkingsverband, vakbond,
(voortgezet) speciaal onderwijs
Het programma Leer-Kracht richt zich op de preventie en aanpak van
gedragsvraagstukkken van leerlingen. Het gaat vooral om gedragsvraagstukken als:
• bovenmatig druk, overbeweeglijk, ongeconcentreerd, impulsief gedrag
• angstig, stil, teruggetrokken, gesloten, somber en passief gedrag
• moeite met informatieverwerking, communicatie en sociale interactie
• antisociaal gedrag en disruptieve stoornissen.
Het programma richt zich op het bieden van directe, concrete onder-
kundigheidsbevordering. Hierbij zetten we de mogelijkheden in van
sociale media, apps en e-learning. Deelnemers hebben na afloop
inzicht in de hoofdkenmerken van de aanpak, kennis van praktische
voorbeelden van onderdelen van de methodiek, de voorbereiding
en implementatie van het programma.
Dolf van Veen is hoofd van het NCOJ, ambassadeur Omgaan met
verschillen van School aan Zet, en lector/buitengewoon hoofddocent
Passend Onderwijs en Samenwerking Onderwijs en Jeugdzorg bij
Hogeschool Inholland en Windesheim.
Marij Bosdriesz is senior medewerker methodiekontwikkeling en advies
NCOJ en ook werkzaam bij MenO. Haar specialiteiten zijn samenwerking onderwijs en jeugdzorg, Passend onderwijs, preventie van
seksueel misbruik en kindermishandeling.
Aat Sliedrecht is communicatie-adviseur bij NCOJ.
steuning en professionalisering van leerkrachten bij het signaleren,
118 van 138
101.0
A
Met Heliomare naar een lerende organisatie
HRM/Lerende organisatie + Omgaan met verschillen
Door Hans Schuman, Roos Breeuwer en Meta Streefland - Woensdag 26 maart 2014 13.45-15.00 uur
> Voor wie: alle betrokkenen bij het onderwijs
kringen, professionele leergemeenschappen, ateliers en studie-
> Niveau: alle niveaus
dagen. Niet alleen de medewerkers blijken hiervan te profiteren,
> Achtergrond: alle achtergronden
Passend onderwijs en de Participatiewet vragen niet alleen
om nieuwe vormen van kennisontwikkeling en ondersteuning
en begeleiding van leerlingen, maar ook om nieuwe samenwerkingsrelaties. Heliomare Kind en Jeugd heeft de ambitie in de
regio speciaal onderwijs, integrale ondersteuning en begeleiding
en expertise van hoge kwaliteit te ontwikkelen en te delen met
relevante partners. Leren en leren faciliteren is daarvoor nodig.
maar vooral ook leerlingen en hun ouders.
Deze opbrengsten, onze aanpak en onze visie op de toekomst
delen wij graag met u.
Hans Schuman is hoofddocent bij Hogeschool Utrecht voor de thema’s
diversiteit, participatie en interdisciplinair samenwerken en coördinator
kennisontwikkeling en innovatie bij Heliomare Kind en Jeugd.
Roos Breeuwer is leraar speciaal onderwijs en coördinator
Kenniscentrum AB en werkt bij Heliomare Kind en Jeugd.
Meta Streefland is leraar speciaal onderwijs, coördinator leerlingenzorg en trajectbegeleider bij Heliomare Kind en Jeugd.
Daarbij ligt de focus op eigenaarschap en talentontwikkeling,
zowel van leerlingen als van medewerkers. De afgelopen acht
jaren heeft Heliomare stevig geïnvesteerd in nauwe samenwerking met externe partners. Praktijkgericht onderzoek is hierbij
steeds belangrijker geworden. Daarnaast is stevig ingezet op
kennisontwikkeling en innovatie via individuele professionalisering, teamscholing, projectgroepen, vakgroepen, kennis-
119 van 138
102.0
A
Ontwikkelingsperspectief. Korte plaatsingen in het speciaal onderwijs
HRM/Lerende organisatie + Omgaan met verschillen
Door Chris Struiksma - Woensdag 26 maart 2014 13.45-15.00 uur
> Voor wie: bouwcoördinatoren, bovenschools managers
Om s(b)o-leerlingen tijdelijk op een zinvolle manier op te kunnen
(mits ook sprake is van inhoudelijk leiderschap), coördinatoren
vangen, is een heldere beschrijving van en gedeelde visie op de
samenwerkingsverband (mits ook sprake is van inhoudelijk
structuur van de school nodig. Tegemoet komen aan de individu-
leiderschap), directieleden (mits ook sprake is van inhoudelijk
ele behoeften van een leerling gebeurt op basis van hoe zij zich
leiderschap), intern begeleiders, leerkrachten, orthopedagogen,
verhouden tot het algemene. Dit speelt al bij een ‘gewone’ plaat-
schoolleiders en andere belangstellenden
sing, maar is essentieel bij een tijdelijke plaatsing, omdat daarbij
> Niveau: gevorderden
ook nog rekening gehouden moet worden met de structuur van
> Achtergrond: basisonderwijs, speciaal basisonderwijs,
(voortgezet) speciaal onderwijs
Er is veel onduidelijkheid over het Ontwikkelingsperspectief.
Voor welke leerlingen maak je het? Voor welke periode? Wie stelt
het op? Vaak zien we een invulling van het OPP als een nieuw
jasje voor het oude individuele handelingsplan. De denklijn loopt
daarbij traditioneel van de kenmerken van individuele leerling
naar onderwijs.
de basisschool waarnaar de leerling weer terug gaat. Als teamleden niet helder over vaardigheidsniveau, beheersingsniveau,
leerdoelen en onderwijsbehoeften kunnen communiceren, valt
van een tijdelijke plaatsing niet veel meer te verwachten dan een
periode met vooral transitieproblemen.
Chris Struiksma is senior onderzoeker bij de CED-Groep. Zijn specialiteit: Leerprocessen bij leerlingen met complexe problemen en vertalen
van wat goed is voor leerlingen met complexe problemen, naar wat
goed is voor minder complexe leerlingen.
In deze Aanpak reiken we een denklijn aan die begint bij onderwijs en eindigt bij de leerling.
120 van 138
103.0
L
Passende Perspectieven taal
Basisvaardigheden Taal en Lezen + Omgaan met verschillen
Door Mieneke Langberg en Corine Ballering - Woensdag 26 maart 2014 13.45-15.00 uur
> Voor wie: alle betrokkenen bij het onderwijs
proces dat pilotscholen hebben doorlopen: taaldomeinen kiezen,
> Niveau: beginners en gevorderden
leerlingen plaatsen in een leerroute, doelen stellen voor de
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, ouderorganisatie,
speciaal basisonderwijs, sectororganisatie,
samenwerkingsverband, (voortgezet) speciaal onderwijs
Bent u op zoek naar manieren om opbrengstgericht taalonderwijs te verzorgen voor leerlingen met een specifieke onderwijsbehoefte? Binnen het SLO-project Passende perspectieven zijn
leerroutes beschreven voor leerlingen die referentieniveau 1F
niet halen op twaalfjarige leeftijd. De leerroutes beschrijven wat
leerlingen moeten kennen en kunnen met het perspectief op een
bepaalde uitstroombestemming. We geven een korte toelichting
op de uitgangspunten van het project. Vervolgens bespreken
we de ervaringen van scholen die onder begeleiding van een
taalexpert de leerroutes van Passende perspectieven hebben ge-
gekozen taaldomeinen, activiteiten kiezen bij de gestelde doelen
en de ervaringen in de klas.
We reflecteren met de deelnemers op de kansen die Passende
perspectieven biedt voor hun school:
• voor welk leerlingen zet u Passende perspectieven in?
• welke doelen zijn relevant en haalbaar?
• hoe maakt u bewuste keuzes in leermiddelen?
• hoe past dit binnen schoolontwikkeling en taalbeleid?
Mieneke Langberg is werkzaam bij de SLO als leerplanontwikkelaar.
Zij ontwikkelt leerplannen voor specifieke groepen leerlingen, zoals het
uitwerken van de referentieniveaus voor leerlingen met een specifieke
onderwijsbehoefte voor taal.
Corine Ballering is adviseur bij CPS Onderwijsontwikkeling en advies.
Zij is expert taal/lezen, ouderbetrokkenheid en professionaliseren
binnen de school.
bruikt om doelen te stellen en lesaanbod taal te kiezen, passend
bij het uitstroomperspectief van leerlingen. We gaan in op het
121 van 138
104.0
A
Positive Behaviour Suppport en Characterbuilding
Omgaan met verschillen
Door Gert-Jan Egberink en Lex Vermeer - Woensdag 26 maart 2014 13.45-15.00 uur
> Voor wie: alle betrokkenen bij het onderwijs
delen we voorbeelden van good practices en hopen we op
> Niveau: beginners, gevorderden
ervaringen van andere scholen/deelnemers van de workshop.
> Achtergrond: alle achtergronden
Is een pestprotocol de oplossing van gedragsproblemen op
scholen? Wij denken van niet. Wij geloven dat alles wat je aandacht geeft groeit. Focussen op wat goed gaat heeft hetzelfde
Gert-Jan Egberink is directeur van Obs De Linde in Oldenzaal.
Gert-Jan is ambitieus, hardloper, wit-denker (Caluwe en Vermaak),
positief ingesteld en toekomstgericht.
Lex Vermeer is directeur van Obs de Helmerhoek in Enschede.
Lex heeft veel ervaring bij de invoering van veranderingsprocessen.
effect als focussen op dat wat slecht gaat. Op onze scholen zijn
we gestart met het Positive Behaviour Support programma. In dit
programma leren leerlingen, leerkrachten, ouders en partners
hoe te focussen op wat goed gaat. Het programma gaat uit van
waarden zoals veiligheid, verantwoordelijkheid en respect. Deze
waarden staan centraal in de discussie over de vraag hoe we
met elkaar willen omgaan op school en hoe we reageren als dit
niet lukt.
In deze bijeenkomst geven we een beeld van het proces dat deze
aanpak heeft gehad op onze scholen, wat dit voor ons
opgeleverd heeft en hoe we hiermee verder gaan. Daarnaast
122 van 138
105.0
A
Uitkomsten van de School aan Zet-scan Omgaan met verschillen
Omgaan met verschillen
Door Yvonne Leenders en Ad Kappen - Woensdag 26 maart 2014 13.45-15.00 uur
> Voor wie: alle betrokkenen bij het onderwijs
De scan voor het voortgezet onderwijs vergelijkbaar. Het
> Niveau: alle niveaus
uitwerken van de scan levert een schoolrapport ‘Omgaan met
> Achtergrond: alle achtergronden
Leraren kunnen het verschil maken, vooral ook door rekening
te houden met de verschillen tussen leerlingen. School aan Zet
(SAZ) heeft samen met scholen een zelfevaluatie-instrument
ontwikkeld. Aan de hand van het instrument kunnen school en
schoolbestuur vaststellen in hoeverre leraren hun onderwijs afstemmen op verschillen. De kern van dit instrument is leerkrachtgedrag. De scan voor het primair onderwijs omvat onder meer de
volgende onderwerpen:
• Kennis van omgaan met verschillen
• Ambitieuze doelen stellen
• Handelingsgericht en planmatig werken
verschillen’ op. Dit rapport geeft de stand van zaken op dit thema
weer.
Tijdens de bijeenkomst lichten we de inhoud van de scan toe en
bespreken we de gebruikerservaringen op basis van een pilot op
45 scholen in de regio Enschede.
Na afloop hebt u inzicht in de inhoud van de scan en kent u de
gebruikersmogelijkheden van de scan.
Yvonne Leenders, expert bij School aan Zet, is zelfstandig
adviseur (Yvonne Leenders, Onderwijsadvies en -ontwikkeling).
Zij is gespecialiseerd in onder meer werken met groepsplannen en
jonge kindtrajecten.
Ad Kappen, expert bij School aan Zet, is coördinator Steunpunt
Onderwijs Enschede. Zijn specialiteiten zijn onder meer Opbrengstgericht werken en Passend onderwijs.
• Feedback collega’s
• Ondersteuning in de school
• Ondersteunend schoolbeleid
123 van 138
106.0
A
Zó krijg ik mijn school in beweging
Opbrengstgericht werken + HRM/Lerende organisatie + Omgaan met verschillen
Door Anne Marie Klomp-Pardoel - Woensdag 26 maart 2014 13.45-15.00 uur
> Voor wie: bestuurders, bouwcoördinatoren, bovenschools
managers, directieleden, leerkrachten, schoolleiders
> Niveau: beginners en gevorderden
> Achtergrond: basisonderwijs, speciaal basisonderwijs,
Anne Marie Klomp-Pardoel, expert bij School aan Zet, is onderwijskundige bij Leerzicht. Zij biedt schoolleiders, teams, besturen en
gemeenten een ander zicht op de wereld van leren en ontwikkelen.
Thema’s die onder meer aan de orde komen zijn VVE, brede
schoolvorming/IKC, Passend onderwijs en lerende organisatie.
(voortgezet) speciaal onderwijs
Schoolleiders weten feilloos aan te geven welke veranderingen
zij op de werkvloer willen realiseren. ‘Leraren moeten beter
omgaan met verschillen in de klas’ is bijvoorbeeld een wens, of
‘Onze leerlingen moeten veel zelfstandiger aan het werk gaan’.
Opbrengsten verhogen in de klas moet echter hand in hand gaan
met veranderingen in de schoolorganisatie. In deze Aanpak zien
we hoe je kunt sturen op parallelle processen tussen klasniveau
en teamniveau. We maken verbinding tussen Opbrengstgericht
werken in het primaire proces en de school als lerende
organisatie.
124 van 138
107.0
D
De ‘S’ van Speciaal
Omgaan met verschillen
Door Jan van Etten en Corine van Helvoirt (moderators) en Marten Schaafsma (inleider) - Woensdag 26 maart 2014 15.15-16.30 uur
> Voor wie: bestuurders, intern begeleiders, leerkrachten,
schoolleiders en andere belangstellenden
> Niveau: alle niveaus
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, samenwerkingsverband
Wat is er zo speciaal aan het basisonderwijs? Wat is de meerwaarde van speciaal onderwijs ten opzichte van het reguliere
basisonderwijs? En heeft het speciaal basisonderwijs eigenlijk
nog wel bestaansrecht? Tijdens deze discussieronde gaan de
deelnemers, na een korte inleiding, met elkaar in gesprek onder
leiding van ter zake deskundige moderators.
Jan van Etten is lid van het algemeen bestuur van het
SBOwerkverband.
Corine van Helvoirt is verenigingsmanager van het Landelijk Expertise
Centrum Speciaal Onderwijs LECSO en als beleidsadviseur voor het
speciaal onderwijs verbonden aan de PO-Raad.
Marten Schaafsma is beleidsmedewerker bij Rec 4-4 in Utrecht
en mede-auteur van de notitie S-pecifiek S(B)O. Wat zijn de onderscheidende aspecten van sbo en so.
125 van 138
108.0
A
De schoolleider SO als strateeg
HRM/Lerende organisatie
Door Robbin Haaijer en Martine Fuite - Woensdag 26 maart 2014 15.15-16.30 uur
> Voor wie: bestuurders, bovenschools managers, directieleden,
Welke strategie richting de samenwerkingsverbanden past
schoolleiders en andere belangstellenden
hierbij? Centraal in deze Aanpak staan strategievorming en stra-
> Niveau: gevorderden, zeer gevorderden
tegisch gedrag voor schoolleiders (V)SO. Deelnemers maken hun
> Achtergrond: speciaal basisonderwijs,
samenwerkingsverband, (voortgezet) speciaal onderwijs
Van schoolleiders in het speciaal onderwijs wordt veel verwacht.
Er komt veel op het (v)so af: de Wet Kwaliteit (V)SO, het nieuwe
inspectiekader, natuurlijk Passend onderwijs, maar ook het
Bestuursakkoord primair onderwijs. Aan schoolleiders de taak
om deze ontwikkelingen te vertalen naar de schoolpraktijk. Wat
betekenen de nieuwe regelingen voor de eigen school en hoe
kunnen deze ontwikkelingen ten goede komen aan het onderwijs
eigen krachtenveldanalyse om vervolgens passende strategieën
voor het behalen van de belangrijkste doelstellingen voor hun
school te bepalen. Aan de orde komt bijvoorbeeld welk strategisch gedrag u kan helpen bij de positionering van uw school
binnen de regio Passend onderwijs.
Robbin Haaijer is directeur en senior adviseur bij Van Beekveld &
Terpstra Organisatieadviesbureau. Specialiteiten zijn onder meer
visieontwikkeling, strategievorming en onderzoek en evaluatie.
Martine Fuite is senior adviseur bij Van Beekveld & Terpstra. Zij is
gespeciliseerd in ontwikkelingen binnen het speciaal onderwijs.
in de school? Dit levert verschillende vraagstukken op. Hoe zorg
je dat je de belangrijkste doelstellingen realiseert? En hoe kun
je je omgeving hiervoor inzetten? Welke strategie is hierbij het
meest effectief? Wat is bijvoorbeeld nodig voor een krachtige
positionering van je school binnen de regio Passend onderwijs?
126 van 138
109.0
A
Een goede intern begeleider maakt zichzelf overbodig
HRM/Lerende organisatie + Omgaan met verschillen
Door Henk Hendriks en Ad Hermans - Woensdag 26 maart 2014 15.15-16.30 uur
> Voor wie: alle betrokkenen bij het onderwijs
> Niveau: alle niveaus
> Achtergrond: alle achtergronden
Henk Hendriks is directeur en senior adviseur bij Van Beekveld en
Terpstra.
Ad Hermans is intern begeleider. Zijn specialiteit is het opzetten van
zorg in scholen.
Bij de invoering van Passend onderwijs veranderen ook de rol, de
taken en de verantwoordelijkheden van een intern begeleider.
In deze Aanpak krijgt u concrete handvatten om deze transitie
vorm te geven. De volgende vragen komen aan bod:
• Wat doet een intern begeleider nu en wat doet ‘een intern
begeleider’ in 2016?
• Wanneer wordt de meerwaarde van een intern begeleider pas
echt zichtbaar in de school?
• Wie is de onderwijskundig leider en wie is de expert in zorg in
onze school?
• Hoe maak ik als intern begeleider echt het verschil?
127 van 138
110.0
L
Gedragsproblemen en hoe verder…?
Omgaan met verschillen
Door Dolf van Veen - Woensdag 26 maart 2014 15.15-16.30 uur
> Voor wie: alle betrokkenen bij het onderwijs
invoering van Passend onderwijs. In deze Lezing gaan we op
> Niveau: alle niveaus
deze praktijkvragen in en bespreken we hoe we de benodigde
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, ouderorganisatie,
speciaal basisonderwijs, sectororganisatie,
samenwerkingsverband, vakbond, (voortgezet) speciaal
onderwijs
De afgelopen jaren horen we regelmatig dat leerkrachten steeds
meer geconfronteerd worden met gedragsproblemen van leerlingen en dat zij het moeilijk vinden om met gedragsvraagstukken
om te gaan in de klas. Onderzoek bevestigt deze toename van
gedragsproblemen niet, maar dat maakt de urgentie om inzicht
te krijgen in de knelpunten waarmee leerkrachten zitten niet minder groot. Hoe ervaren leerkrachten gedragsvraagstukken en wat
ondersteuning aan leerkrachten kunnen geven, wat dat vraagt
van scholen en samenwerkingsverbanden en hoe we dat
planmatig vorm en inhoud kunnen geven. Bij ondersteuning
denken we niet alleen aan scholing maar ook aan collegiale en
professionele steun. We zoeken daarbij houvast in het versterken van de pedagogische sensitiviteit van leerkrachten, hun
pedagogisch-didactische vaardigheden en het belang van goed
klassenmanagement.
Dolf van Veen is hoofd van het NCOJ, ambassadeur Omgaan met
verschillen van School aan Zet, en lector/buitengewoon hoofddocent
Passend Onderwijs en Samenwerking Onderwijs en Jeugdzorg bij
Hogeschool Inholland en Windesheim.
hebben zij nodig om goed onderwijs te kunnen (blijven) geven
aan deze en alle andere leerlingen in de klas? Veel leerkrachten
zeggen handelingsverlegenheid te ervaren, en zij verwachten
bovendien meer gedragsvraagstukken als gevolg van de
128 van 138
111.0
L
Indiceren, Arrangeren, Profileren, Financieren
Omgaan met verschillen
Door Jos van der Pluijm en Kees Kuijs - Woensdag 26 maart 2014 15.15-16.30 uur
> Voor wie: alle betrokkenen bij het onderwijs
Na afloop beschikken deelnemers over uitgangspunten en
> Niveau: alle niveaus
handvatten om binnen samenwerkingsverbanden, besturen en
> Achtergrond: alle achtergronden
Aan de hand van de methodiek van de experts Passend onderwijs van de PO-Raad doorlopen we samen met de deelnemers
het hele proces van indiceren en arrangeren. We gaan in op
diagnostiek en onderwijsbehoeften, op arrangementen, de toelaatbaarheidsverklaring (TLV), het ontwikkelingsperspectief (OPP),
procedures en de invulling op schoolniveau, bestuursniveau en
het niveau van het samenwerkingsverband. Uitgaande van de
fase van invoering gaan we ook in op knelpunten waarop men
scholen met indiceren en arrangeren aan het werk te gaan.
Ook geven wij tips en voorbeelden en verwijzen we naar instrumenten.
Jos van der Pluijm, expert bij School aan Zet, is zelfstandig adviseur
(Penna Onderwijsadvies) en werkt in opdracht van samenwerkingsverbanden, schoolbesturen, PO-Raad, School aan Zet. Jos is vaak
actief als projectleider of betrokken bij landelijke projecten.
Kees Kuijs, expert bij School aan Zet, is zelfstandig onderwijsadviseur
(Doctus Onderwijsadvies) en heeft als specialiteit de invoering van
Passend onderwijs en kwaliteitswetgeving (voortgezet) speciaal
onderwijs.
in de praktijk stuit. Interactieve inbreng van de deelnemers stellen
we daarbij op prijs. Ook zullen we de keuzes die voorliggen op
centrale aspecten van deze kernthema’s van Passend onderwijs
uitwisselen.
129 van 138
112.0
A
IVO. Ervaringen in de praktijk van de samenwerkingsverbanden
Omgaan met verschillen
Door Irma Miedema en Paul Kooiman - Woensdag 26 maart 2014 15.15-16.30 uur
> Voor wie: beleidsmedewerkers, bestuurders, bovenschools
De antwoorden op deze vragen hangen samen met de eigen
managers, coördinatoren samenwerkingsverband, directieleden,
situatie en de eigen keuzes. Nu we midden in de voorbereidingen
intern begeleiders, leerkrachten, leden pcl/zorgplatform/
zitten is het een mooi moment te leren van elkaars overwegingen
commissie, schoolleiders en andere belangstellenden
en ervaringen.
> Niveau: alle niveaus
Deze sessie biedt een forum voor het naast elkaar leggen van de
> Achtergrond: bestuur en samenwerkingsverband
De samenwerkingsverbanden zijn op dit moment bezig met de
voorbereidingen rond de toewijzing van extra ondersteuning
onder Passend onderwijs, waaronder het afgeven van toelaatbaarheidsverklaringen voor het (v)so. Veel samenwerkingsverbanden gebruiken (delen van) de IVO-systematiek om de
toewijzingen te organiseren. Vragen daarbij zijn onder meer:
waar wordt de ‘deskundigeninbreng’ geplaatst, hoe is de relatie
met het ZAT, welke competenties moet je hebben om
ervaringen. We doen dit aan de hand van een aantal vragen over
de stand van zaken bij de samenwerkingsverbanden van de
deelnemers en vooral aan de hand van de inbreng van de
deelnemers zelf!
Irma Miedema is consultant bij M&O-groep. Haar specialiteit is
organisatieontwikkeling, voor deze sessie toegespitst op het versterken
van de klassenorganisatie.
Paul Kooiman werkt bij Sardes en houdt zich onder meer bezig met
projecten rondom onderwijsachterstandenbeleid, veiligheid op school
en sociale competenties.
toewijzingen te kunnen doen, hoe strikt of losjes formuleer je de
criteria, op welk niveau (wijk, bestuur, samenwerkingsverband)
voer je de IVO-aanpak in, hoe formeel maken we de procedure?
130 van 138
113.0
A
Multidisciplinaire overlegteams in het samenwerkingsverband
HRM/Lerende organisatie + Omgaan met verschillen
Door Rob van Elswijk en Alex Blei - Woensdag 26 maart 2014 15.15-16.30 uur
> Voor wie: ambulant begeleiders, beleidsmedewerkers,
In deze Aanpak gaan we in op de werkwijze van HGA, het
bestuurders, bouwcoördinatoren, bovenschools managers,
digitale groeidocument dat erbij hoort en de wijze waarop
coördinatoren samenwerkingsverband, directieleden, intern
ouderbetrokkenheid, het ontwikkelingsperspectief en de toelaat-
begeleiders, leerkrachten, leden pcl/zorgplatform/commissie,
baarheidsverklaring sbo/so zijn opgenomen. De werkwijze wordt
orthopedagogen, schoolleiders en andere belangstellenden
toegepast binnen het nieuwe samenwerkingsverband Unita in
> Niveau: alle niveaus
het Gooi. We gaan in op de rol van het sbo in deze werkwijze
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, ouderorganisatie,
speciaal basisonderwijs, sectororganisatie,
samenwerkingsverband, (voortgezet) speciaal onderwijs
Handelingsgericht arrangeren op school (HGA) betekent: samen
met leerkracht, intern begeleider en ouders bepalen wat nodig is
om Passend onderwijs te bieden. Bij HGA gaat het om flexibele
toekenning van extra ondersteuning met korte lijnen en weinig
bureaucratie. Bovenschoolse deskundigheid komt ermee de
school in en draagt bij aan een kwaliteitsverhoging van het
en wat dit betekent dit voor de ondersteuningsstructuur van de
sbo-voorzieningen.
Na deze Aanpak hebben de deelnemers kennis van de uitgangspunten, stappen en hulpmiddelen bij HGA op school. Ook hebben zij zicht op de succesfactoren en valkuilen bij deze werkwijze
en de relatie met het sbo in het nieuwe samenwerkingsverband.
Rob van Elswijk is algemeen directeur van het samenwerkingsverband
Annie M.G. Schmidt. Zijn specialiteit is leiding geven aan veranderingsprocessen en handelingsgericht werken.
Alex Blei is coördinator op de Annie M.G. Schmidtschool.
onderwijs, want wat wat goed is voor de ‘HGA-leerling’ is meestal
ook goed voor andere leerlingen.
131 van 138
114.0
A
Opbrengstgericht werken aan Leren leren
Opbrengstgericht werken + Omgaan met verschillen
Door Audrey Machielsen - Woensdag 26 maart 2014 15.15-16.30 uur
> Voor wie: Voor iedereen die nog niet planmatig aan Leren
Tijdens deze presentatie bespreken we de ambities die een
leren werkt; ambulant begeleiders, beleidsmedewerkers,
basisschool heeft geformuleerd en bekijken we hoe het team
bouwcoördinatoren, coördinatoren samenwerkingsverband,
deze ambities heeft vertaald in tussendoelen Leren leren voor
directieleden, intern begeleiders, leerkrachten, orthopedagogen
groep 1 tot en met 8. Deze ambities zijn in iedere groep ver-
en andere belangstellenden
taald in enkele concrete leerlingdoelen in de groepsplannen
> Niveau: alle niveaus
sociaal-emotionele ontwikkeling/leren leren. Hierbij geldt het
> Achtergrond: basisonderwijs, speciaal basisonderwijs,
samenwerkingsverband, (voortgezet) speciaal onderwijs
De eerste stap bij Opbrengstgericht werken aan Leren leren is te
bepalen wat u wilt bereiken op het gebied van leren leren met
uw leerlingen. Het vaststellen van de ambitie doen we aan de
hand van een leerlijn Leren leren/werkhouding, zodat uw ambitie
meteen vertaald wordt in concrete leerlingdoelen op het gebied
van werkhouding en leren leren. U bepaalt niet alleen uw ambitie
voor het gros van uw leerlingen, maar ook voor de 25 procent
principe: ‘Less is more’. Maar interessanter is hoe deze school het
werken aan deze leerlingdoelen heeft vertaald in het
pedagogisch handelen van leerkrachten, met als effect groei in
de vaardigheden Leren leren van de leerlingen.
Audrey Machielsen is onderwijskundige en pedagoog bij CED-Groep.
Zij begeleidt veel scholen op het gebied van Opbrengstgericht werken
met het Onderwijscontinuüm aan de hand van de 4D aanpak. Haar
specialiteit is het implementeren van vakoverstijgende leerlijnen (leren
leren en sociaal gedrag) in het basisonderwijs en speciaal (basis)
onderwijs.
meest zelfstandige leerlingen.
132 van 138
115.0
A
Passend schoolondersteuningsprofiel
HRM/Lerende organisatie + Omgaan met verschillen
Door Aleid Schipper, Peter van Dijk en Ingvild Krikke - Woensdag 26 maart 2014 15.15-16.30 uur
> Voor wie: beleidsmedewerkers, bestuurders,
directeur, intern begeleider en een teamlid regelmatig bij elkaar
bouwcoördinatoren, bovenschools managers, coördinatoren
en brengen vervolgens nieuwe informatie in het team in door
samenwerkingsverband, directieleden, intern begeleiders,
opgedane ervaringen in de leerkring. Thema’s die bij SKOVV aan
leerkrachten, orthopedagogen, remedial teachers, schoolleiders
bod kwamen: betekenis van Passend onderwijs op elke school,
en andere belangstellenden
de ambitie van de scholen en de invulling van de basisonder-
> Niveau: alle niveaus
steuning en extra ondersteuning.
> Achtergrond: basisonderwijs, bestuur, speciaal basisonderwijs,
samenwerkingsverband, (voortgezet) speciaal onderwijs
Schoolteams herkennen de situatie vast wel. Voor de school is
een schoolondersteuningsprofiel opgesteld, maar de teamleden
zijn er eigenlijk onvoldoende bij betrokken geweest. Het profiel
voelt niet als ‘eigen’. De scholen van het bestuur van SKOVV
hadden dezelfde ervaring. Met een aantal scholen van dit
bestuur is een leerkring gestart om tot een gedragen schooleigen
profiel te komen. In de leerkring gaan we uit van collectief leren:
een systematische onderzoekende aanpak. Daarbij gaat het
vooral om het creëren van eigenaarschap. In dit proces komen
In deze Aanpak delen twee schoolleiders, met ieder een eigen
werkstijl, hun ervaringen, de uitdagingen, de hobbels en het
eindresultaat met de deelnemers.
Na afloop hebben deelnemers handvatten om na te denken over
een eigen aanpak van een door het gehele schoolteam
gedragen schoolondersteuningsprofiel.
Aleid Schipper is senior adviseur bij KPC Groep. Zij is orthopedagoog
en ondersteunt scholen en samenwerkingsverbanden bij het
realiseren van passend(er) onderwijs.
Peter van Dijk is directeur Cuneraschool (Rhenen).
Ingvild Krikke-Besselink is directeur van de Kardinaal Alfrinkschool in
Wageningen.
133 van 138
116.0
L
Passende Perspectieven rekenen
Basisvaardigheden Rekenen + Omgaan met verschillen
Door Nina Boswinkel - Woensdag 26 maart 2014 15.15-16.30 uur
> Voor wie: ambulant begeleiders, beleidsmedewerkers,
leerkrachten met de leerroutes aan de slag zijn geweest en laten
coördinatoren samenwerkingsverband, directieleden, intern
reacties van leerlingen zien aan de hand van videofragmenten
begeleiders, leerkrachten, remedial teachers, schoolleiders en
en leerlingenwerk.
andere belangstellenden
> Niveau: gevorderden en zeer gevorderden
> Achtergrond: basisonderwijs, speciaal basisonderwijs,
Nina Boswinkel is senior leerplanontwikkelaar bij SLO. Zij is gespecialiseerd in rekenen-wiskunde in het primair onderwijs en speciaal (basis)
onderwijs.
(voortgezet) speciaal onderwijs
Het project Passende Perspectieven heeft leerroutes op drie
niveaus ontwikkeld voor leerlingen die referentieniveau 1F voor
rekenen naar verwachting niet halen op twaalfjarige leeftijd
(zie www.passendeperspectieven.slo.nl ). In deze Lezing laten we
eerst zien hoe de leerroutes zijn opgebouwd, welke visie eraan
ten grondslag ligt en voor welke leerlingen ze bedoeld zijn. Op
welk moment en op basis van welke gegevens kun je kiezen voor
een leerroute? Vervolgens gaan we dieper in op de uitkomsten
van pilots onder de doelgroepen die in 2012-2013 hebben
gedraaid. We laten voorbeelden zien van de manier waarop
134 van 138
117.0
A
Sbo-scholen leren van elkaar door het afnemen van audits
HRM/Lerende organisatie
Door Peter Laros, Beppie Vendrik en Martien Tonnaer - Woensdag 26 maart 2014 15.15-16.30 uur
> Voor wie: beleidsmedewerkers, bestuurders,
ouders, kinderen, onderwijsondersteunend personeel en de
bouwcoördinatoren, bovenschools managers, coördinatoren
directie. Daarnaast bezoeken zij een aantal lessen.
samenwerkingsverband, directieleden, intern begeleiders,
In deze Aanpak vertellen we over de eerste ervaringen met de
schoolleiders en andere belangstellenden
audits. Het gehanteerde zelfevaluatie instrument geeft meer
> Niveau: alle niveaus
dan voldoende aanknopingspunten voor de blik naar binnen in
> Achtergrond: alle achtergronden
In november van dit jaar zijn zes scholen voor speciaal
basisonderwijs bezocht door verschillende audit-teams van drie
personen. Twee sbo-directeuren en een hogeschooldocent met
audit-ervaring checken de uitgewerkte en vooraf aangeleverde
interne rapportage over de kwaliteit van het onderwijs in de
sbo-school. Tijdens de audit staat het beoordelen van de
onderwijskwaliteit in de volle breedte van de school centraal.
relatie met de profijtgroep en de betrokkenen. We gaan in op de
meerwaarde van vreemde ogen die meekijken in je school.
Peter Laros is vertegenwoordiger van het Werkverband Opleidingen
Speciale Onderwijszorg (WOSO) en in die rol conctactpersoon voor
het SBO-werkverband. Daarnaast is hij docent bij Fontys Opleidingscentrum Speciale Onderwijszorg.
Beppie Vendrik is directeur van sbo De Wissel in Houten. Specialiteit:
leidinggeven aan een team van professionals.
Martien Tonnaer is directeur van sbo De Horst, Echt. Specialiteit: een
schoolleefklimaat waarbij aandacht is voor leren en samen leven.
De sbo-directeuren maken kennis met de uitvoering van een
audit, leren van en met elkaar en komen met een uitspraak over
de opgeschreven kwaliteit en de waargenomen kwaliteit van de
school. Tijdens de audit spreekt het auditteam met docenten,
135 van 138
118.0
L
Schoolzelfevaluatie voor het so en sbo: een stappenplan
Opbrengstgericht werken
Door Judith Hollenberg - Woensdag 26 maart 2014 15.15-16.30 uur
> Voor wie: beleidsmedewerkers, bestuurders,
ontwikkeld voor het s(b)o, bieden u houvast bij het opstellen
bouwcoördinatoren, bovenschools managers, coördinatoren
van verbeterplannen op schoolniveau. In deze Lezing hoort u
samenwerkingsverband, directieleden, intern begeleiders,
ervaringen van scholen over wat het werken met het stappenplan
orthopedagogen, schoolleiders en andere belangstellenden
van de school vraagt, maar vooral ook wat het op kan leveren.
> Niveau: beginners en gevorderden
> Achtergrond: bestuur, speciaal basisonderwijs,
samenwerkingsverband, (voortgezet) speciaal onderwijs
Judith Hollenberg is ontwikkelingspsycholoog en werkt bij Cito als
projectleider toetsontwikkeling voor het (voortgezet) speciaal onderwijs
en als educatief adviseur primair en speciaal onderwijs.
Elke s(b)o-school heeft zijn eigen specifieke leerlingpopulatie.
Hoe kan een school bij het bekijken van toetsgegevens op
schoolniveau hier rekening mee houden? Door toetsgegevens
te vergelijken met het gemiddelde van het schooltype, maar
vooral door deze te vergelijken met eigen schoolstandaarden
per leerroute krijgt u als school informatie over sterke en
verbeterpunten binnen uw onderwijs.
In deze Lezing presenteren wij een stappenplan voor schoolzelfevaluatie, ontwikkeld samen met so- en sbo-scholen. Nieuwe
rapportages uit het Computerprogramma LOVS, speciaal
136 van 138
119.0
A
Thematisch werken op speciale basisscholen. Talenten van kinderen
Omgaan met verschillen + Excellentie & Hoogbegaafdheid
Door Agnes Asbreuk en Inge Kuipers - Woensdag 26 maart 2014 15.15-16.30 uur
> Voor wie: bouwcoördinatoren, directieleden, intern
beelden te laten zien en materialen uit te stallen. Daarnaast
begeleiders, leerkrachten, logopedisten, orthopedagogen,
gaan we graag met u in gesprek over het werken in thema’s,
remedial teachers, schoolleiders en andere belangstellenden
het werken met meervoudige intelligenties, de ontwikkelingen
> Niveau: alle niveaus
die zowel leerlingen als leerkrachten door hebben gemaakt, de
> Achtergrond: basisonderwijs, ouderorganisatie, speciaal
basisonderwijs, (voortgezet) speciaal onderwijs
Iedereen kent leerlingen die na een ochtend lezen, rekenen,
spelling niet meer stil kunnen zitten. Daarom zijn wij op zoek
gegaan naar een andere manier van leren voor het onderwijs
in de kennisvakken. Leerlingen in staat stellen de wereld om
hen heen te ontdekken op hun eigen manier, onder begeleiding
knelpunten waar we tegenaan zijn gelopen, hoe de talenten van
de leerlingen en leerkrachten ingezet kunnen worden.
Agnes Asbreuk is directeur op SBO de Spinaker in Enschede. Zij heeft
op deze school sturing gegeven aan de driejarige trajecten leesverbeterplan, rekenverbeterplan en themagericht werken uitgaande
van de meervoudige intelligenties. Vorig schooljaar is de school gestart
met het driejarig traject Schoolwide Positive Behaviour Support.
Inge Kuipers is groepsleerkracht op SBO de Spinaker. Eén van haar
taken is de coördinatie van het themaleren op school.
en aansturing van de leerkracht in een rijke leeromgeving. Wie
wil dit niet? We werken nu themagericht en maken gebruik
van de meervoudige intelligenties. Zowel de leerlingen als de
leerkrachten kunnen hun talenten hierbij volop inzetten.
In deze sessie willen we u meenemen in het proces van de
afgelopen jaren. Dit zullen we doen door erover te vertellen,
137 van 138
Lunteren2014
School aan Zet
In de ontvangsthal bevindt zich tijdens de conferentie een informatiescherm waarop
deelnemers hun ervaringen en observaties kunnen posten. Gebruik #Lunteren2014 in
uw tweets en vind ze terug op de twittermuur!
Colofon
School aan Zet wordt uitgevoerd in opdracht van
het Ministerie van OC&W, de PO-Raad en de VO-raad.
Coördinatie: Jamie Tio (School aan Zet)
Redactionele ondersteuning: Susan de Boer
Vormgeving: Optima Forma BV, Voorburg
Druk: Opmeer BV, Den Haag
www.schoolaanzet.nl
138 van 138