DE STANDAARD 05/05/2014 VOLLEDIGE LEGALISERING SOFTDRUGS LOKT DEBAT UIT

Uruguay, het progressiefste land ter wereld

Het Latijns-Amerikaanse land Uruguay maakt wereldwijd furore met liberale wetten voor drugs en abortus.

3 FOTO'S

‘De legalisering van abortus en het homo–huwelijk zijn niet alleen de verdienste van de president’

VAN ONZE CORRESPONDENTE IN URUGUAY FLOOR BOON

Mario Bidegain parkeert zijn roze bus op het landje voor zijn huis en loopt direct door naar de moestuin. Prominent tussen de tomaten en de koriander staan drie grote wietplanten te pronken in de zon. Hij pakt een paar volgroeide bladeren tussen zijn gestrekte vingers en snuift de geur diep op. ‘Deze schoonheden kunnen bijna worden geplukt’, zegt hij goedkeurend.

Het is pas sinds kort dat Bidegain (42) zijn planten zo openlijk durft te laten groeien. ‘Sinds december wordt dit niet meer bestraft’, zegt de marktkramer glunderend. Hij stopt wat van zijn al eerder gedroogde kweek in een maler en draait een jointje. ‘Voor die tijd kon je zo de bak indraaien voor het hebben van een plant.’ Bidegain inhaleert diep. ‘Mijn buurman is nogal conservatief, die had me hoe dan ook verlinkt.’ Uruguay ontwikkelde zich in de afgelopen twee jaar tot het progressiefste land van Latijns Amerika. In oktober 2012 legaliseerde het abortus, als tweede land in Latijns-Amerika na Cuba; in augustus 2013 trouwde er het eerste homostel. Afgelopen december stemde de

bak indraaien voor het hebben van een plant.’ Bidegain inhaleert diep. ‘Mijn buurman is nogal conservatief, die had me hoe dan ook verlinkt.’ Uruguay ontwikkelde zich in de afgelopen twee jaar tot het progressiefste land van Latijns Amerika. In oktober 2012 legaliseerde het abortus, als tweede land in Latijns-Amerika na Cuba; in augustus 2013 trouwde er het eerste homostel. Afgelopen december stemde de Senaat in met een wet die het gebruik, de verkoop en de teelt van wiet legaliseert.

Morgen treedt de wet in werking. Het kleine Uruguay (3,3 miljoen inwoners) is daarmee het eerste land ter wereld dat softdrugs volledig heeft gelegaliseerd. Uruguay gaat daarmee veel verder dan het gedoogbeleid van Nederland.

In het straatbeeld verandert de wet weinig, zeggen wiet rokende Uruguayanen. Het roken van marihuana is sinds 1974 legaal in het land. Overal in de gemoedelijke hoofdstad Montevideo stijgt de geur van wiet op, mensen van alle leeftijden rollen jointjes op straat.

De wetgeving brengt hordes internationale journalisten naar Uruguay, nieuwsgierig naar wat zich afspeelt in het land dat doorgaans wordt overschaduwd door de aangrenzende regionale grootmachten Argentinië en Brazilië. Uruguayanen reageren met een mix van trots en verbazing. ‘Uruguay is in de mode’, zeggen mensen gevleid, ‘net zoals onze president.’ Ze doelen op José ‘Pepe’ Mujica, een opvallende verschijning die langzaam uitgroeide tot internationaal cultfiguur. Hij tuft met een oude Volkswagen Kever naar zijn werk en woont niet in het presidentiële paleis, maar in zijn eigen, eenvoudige huis. Internationale media noemen hem de armste president ter wereld omdat hij zijn salaris grotendeels weggeeft aan goede doelen. Die classificatie wuift hij zelf van de hand. ‘Ik ben niet arm’, zegt hij. ‘Ik kies er alleen voor niet rijk te leven.’

Vrouwen

Uruguay bouwde een van de eerste verzorgingsstaten ter wereld, dat het bekostigde door de export van vlees en wol, en kent een lange traditie van progressief beleid. Al in 1917 werden kerk en staat in Uruguay officieel gescheiden. Vier jaar eerder mochten vrouwen – bij de eersten ter wereld – er zelf hun echtscheiding aanvragen. Seculier onderwijs werd gratis en verplicht voor iedereen.

Uruguay vormde een unicum op het streng katholieke continent. Het werd het Zwitserland van Latijns-Amerika genoemd vanwege de verzorgingsstaat, de stabiele democratie en de relatief gelijke verdeling van welvaart. ‘Al vroeg had Uruguay een linkse politiek-ideologische agenda, gegrond in de universele mensenrechten’, zegt historicus en politicoloog Gerardo Caetano van het centrum voor regionale integratie Cefir. ‘Het heeft ons tot een open volk gemaakt.’ Maar voordat die progressieve kiem tot bloei kon komen, kreeg Uruguay een zware en repressieve dictatuur te verduren (1973-1985). Ook troffen meerdere economische crises, overgewaaid uit buurlanden, het land hard. Nu kent Uruguay al elf achtereenvolgende jaren economische groei. De armoede daalde van veertig procent in 2003 tot 11,5 procent in 2013.

Het is de verdienste van het Frente Amplio (Breed Front) dat in 2005 aan de macht kwam.

Dit verbond van linkse partijen werd in 1971 geformeerd. Het werd tijdens de militaire dictatuur verboden, maar won daarna jaarlijks aan aanhang.

De populaire Mujica, oud-revolutionair, leider van Frente Amplio en sinds 2010 president, wordt gezien als de drijvende kracht achter de huidige hervormingen. ‘Hij is gek en moedig genoeg om deze wetten een voor een voor te dragen’, zegt Guillermo Garat, de schrijver van een boek over de historische ontwikkeling van het drugsbeleid in Uruguay. ‘Mujica is zelf geen voorstander van blowen, maar gelooft oprecht dat met deze wet de drugshandel kan worden aangepakt.’ Niet iedereen juicht Mujica toe. Vooral het conservatieve deel van de bevolking staat niet te springen. Zij vrezen dat liberalisering ten koste gaat van de welvaartsstaat en kijken hoofdschuddend naar de verslechterde positie van onderwijs en gezondheidszorg in de regio.

‘Leuk hoor, dat hij is voorgedragen voor de Nobelprijs voor de Vrede,’ zegt ondernemer Guillermo Jasidakis (44) in Montevideo, ‘maar hij maakt er hier een potje van.’ Jasidakis is tegen abortus en het homohuwelijk. ‘Ik schaam me ervoor dat Mujica mijn land vertegenwoordigt.’ Ook medestanders uiten niet alleen lof over de president. ‘De legalisering van abortus en het homohuwelijk zijn niet alleen Mujica’s verdienste’, vertelt Martha Aguñin van de feministische organisatie

Mujer y Salud

(vrouw en gezondheid), ‘We hebben er jaren voor gestreden. Bovendien is de abortuswet veel minder verstrekkend dan wij hadden gewild.’ Vorige zomer werd de abortuswet door tegenstanders nog bijna ongedaan gemaakt. Ook de invoering van het homohuwelijk stuitte op veel weerstand. ‘Het is fantastisch dat het is gelukt’, zeggen twee mannen naast het diversiteitsmonument midden in de stad. ‘Maar schrijf liever onze naam niet op, want er bestaat nog veel antipathie tegen homo’s. Uruguay lijkt van buitenaf vooruitstrevender dan het is.’

Vertrouwen

De wietwet bleek de grootste drempel voor Uruguay. De wet is nog dagelijks onderwerp van debat. ‘Het is een kwestie van tijd’, zegt Julio Calzada, directeur van de nationale drugsraad en verantwoordelijk voor de implementatie van de wet. ‘Mensen hebben het vertrouwen dat de overheid dit goed aanpakt.’

De wietwet bleek de grootste drempel voor Uruguay. De wet is nog dagelijks onderwerp van debat. ‘Het is een kwestie van tijd’, zegt Julio Calzada, directeur van de nationale drugsraad en verantwoordelijk voor de implementatie van de wet. ‘Mensen hebben het vertrouwen dat de overheid dit goed aanpakt.’ Ogenschijnlijk gebeurt er weinig spannends in Montevideo, waar de rivier rustig tegen de kades klotst en Uruguayanen met een thermoskan onder de arm en een mok mate (een karakteristieke kruidenthee) ontspannen door de stad lopen.

Achter de schermen gaat de stroom progressieve maatregelen voort. Onlangs kondigde Mujica aan dat Uruguay vijf gevangenen uit Guantánamo zal opvangen, een besluit dat hem opnieuw zowel bewondering als afkeuring oplevert.

Wietrokers als Mario Bidegain maken zich er niet druk om: ‘Als ik kan roken, ben ik blij.’