Signalennota over Roma met een meervoudige problematiek

aanbevelingen en inspiratie vanuit de integratiesector

1.

Voorwoord

De afgelopen jaren formuleerde de integratiesector aan de Vlaamse Regering meerdere adviezen over een efficiënt en effectief beleid over en voor Roma:  In 2010 en 2011 schreef de integratiesector een knelpuntennota en een nota over brugfiguren met meerdere aandachtspunten en aanbevelingen.  De integratiesector participeerde actief mee aan het onderzoek naar de context, drijfveren en opportuniteiten van MOE-migratie, en het onderzoek naar de aspiraties en sociale mobiliteit bij Roma. In deze onderzoeken werden concrete aanbevelingen voor het beleid geformuleerd.  In de werkgroep MOE(Roma)-migratie zat een vertegenwoordiging van de integratiesector. In december 2013 werd de rapportage van het Vlaams Actieplan MOE(Roma)-migranten en het jaarverslag van de werkgroep MOE(Roma)-migranten medegedeeld aan de Vlaamse Regering. Hiermee werd het actieplan formeel afgerond. In de rapportage wordt de focus voor de komende jaren onder andere op toegankelijkheidsverhoging gelegd:

In de beleidsdomeinen en sectoren waar bepaalde personen, waaronder Roma, zich in een vaststelbare achterstandspositie bevinden, moeten expliciete maar niet-exclusieve acties ontwikkeld worden om de toegankelijkheid van de reguliere dienstverlening te verhogen. Bij de ontwikkeling van acties die wegens een bepaalde noodzaak expliciet op Roma gericht zijn, kan beroep gedaan worden op de expertise van de integratiesector om de beleidsinitiatieven te onderbouwen.

De integratiesector zet reeds jaren in op een verhoogde toegankelijkheid van diensten en voorzieningen, voor alle etnisch-culturele minderheden, waaronder Roma. Met deze nota willen we het Vlaamse beleid verder informeren en adviseren over succesfactoren die ertoe leiden dat Roma met een meervoudige problematiek hun weg vinden naar de diensten en voorzieningen, en dat de diensten en voorzieningen hun toegankelijkheid verhogen voor deze doelgroep. De signalen die we in deze nota meegeven zijn:  Behoud en versterk de frontlijn  Bouw de ketenaanpak / het casemanagement verder uit  Zet meer in op toegankelijke sociale tewerkstellingstrajecten  Investeer in onderwijs op maat  Neem de genderthematiek gecoördineerd op  Stimuleer het intercultureel bewustzijn binnen opleidingen  Volg deze maatschappelijk verontrustende evoluties op · Verhoogde impact van religie op het leven · Jongensprostitutie

2.

Terminologie

De afgelopen jaren vloeide veel inkt over de terminologie ‘Roma’. In deze nota hebben we het over de Roma met een meervoudige problematiek. Dus Roma die vandaag in een kwetsbare positie zitten en niet kunnen of willen uitbreken uit deze problematiek. Zo zijn er families die bewust kiezen voor een plek in de marge waarbij hulpverlening niet altijd gewenst is. Aan de andere kant staan zij die aansluiting willen met de samenleving, maar waarbij het collectivistisch groepsdenken of gebrek aan kennis en capaciteiten de participatie in de weg staat. Ook binnen de families aan beide kanten van dit verhaal zijn er intern grote verschillen tussen ambities en aspiraties van elk individu. Deze zeer diverse groep van kwetsbare Roma is slechts een deel van alle Roma in Vlaanderen. Signalennota over Roma met een meervoudige problematiek ..

2

3.

Signalen en aanbevelingen ter ondersteuning van een beleid met aandacht voor Roma met een meervoudige problematiek

In deze nota formuleren we een beperkt aantal kernsignalen en aanbevelingen die ons vandaag cruciaal lijken om een verhoogde toegankelijkheid van de reguliere dienstverlening voor Roma te bereiken. We maken prioritaire keuzes waardoor bepaalde thema’s, die eveneens van belang zijn voor een goed beleid met aandacht voor Roma met een meervoudige problematiek, niet aan bod komen. De signalen en aanbevelingen gaan niet op voor alle kwetsbare Roma, een specifiek en gediversifieerd beleid is cruciaal om tot geslaagde acties te komen. 3.1.

Behoud en versterk de frontlijn



Signaal

: Een blijvende aandacht voor een actieve en intense eerstelijnswerking met Roma is een noodzakelijke voorwaarde om te komen tot een kwalitatieve toegankelijkheidsverhoging. Via de frontlijn behouden we het vertrouwen en houden we een vinger aan de pols. Dit is cruciaal om tot een geloofwaardige en kwaliteitsvolle tweedelijnswerking en expertise te komen die leidt tot een toegankelijkheidsverhoging van de diensten en voorzieningen. 

Aanbeveling

: Vandaag zijn er Romabuurtstewards en brugfiguren die tijd en ruimte hebben om intensief met Romafamilies aan de slag te gaan. We zijn van mening dat het bestendigen, versterken en inbedden van deze functies van prioritair belang is. Onder andere voor de Romabuurtstewards is een structurele lange termijnondersteuning van cruciaal belang. 

Goede praktijken

: · Onderwijsbrugfiguren en Roma-bemiddelaars bij Foyer Brussel: [email protected] · Roma-bemiddelaars de8 Antwerpen: [email protected] · Buurtstewards Integratiedienst Gent: [email protected] · Buurtstewards dienst Samenleving Sint-Niklaas: [email protected] · Flankerend Onderwijsbeleid Sint-Niklaas: [email protected] · Brugfiguren Intra-Europese Migratie in het onderwijs stad Gent: [email protected] 3.2.

Bouw de ketenaanpak / het casemanagement verder uit



Signaal

: Een aantal Romafamilies met een meervoudige problematiek zetten onze bestaande hulp- en dienstverlening zwaar onder druk. Meerdere diensten en voorzieningen bijten hun tanden stuk op dezelfde complexe dossiers, zonder goed van elkaar te weten wie welke taken opneemt. Dit zorgt voor frustraties. De families zelf zien ook de bomen door het bos niet meer en voelen zich overbevraagd. Dit zorgt voor onduidelijkheid, ‘shopgedrag’ bij verschillende hulpverleners tot afkeer tot de bestaande hulp- en dienstverlening. 

Aanbeveling

: Een aantal steden (Antwerpen, Gent) en regio’s (Waasland) startten daarom de afgelopen jaren een aantal pilootprojecten op rond de ketenaanpak of casemanagement. Concreet zitten meerdere hulpverleners en de cliënt samen aan tafel met een op voorhand samengestelde agenda. De situatie van de cliënt wordt besproken en realiseerbare afspraken gemaakt. De eerste signalen tonen dat zo’n aanpak werkt. De cliënt is beter op de hoogte van het bestaande ondersteuningsaanbod en zijn verantwoordelijkheid hierin. De diensten en voorzieningen zelf weten dan weer beter wie welk deelaspect van de problematiek ter harte neemt. Een win-winsituatie voor alle partijen. We vinden het belangrijk dat deze initiatieven structureel ondersteund worden en actief gepromoot worden. 

Goede praktijken

: · Casemanagement Gent (CAW-Huis Gent en Integratiedienst Gent): [email protected] · Ketenaanpak Romastewards Integratiecentrum de8: [email protected] · Ketenaanpak Waasland (CAW-Huis Sint-Niklaas en ODiCe): [email protected] Signalennota over Roma met een meervoudige problematiek ..

3

3.3.

Zet meer in op toegankelijke sociale tewerkstellingstrajecten



Signaal

: De praktijk toont aan dat meerdere Roma binnen sociale tewerkstellingsprojecten / opleidingen hun capaciteiten verhogen en arbeidsattitudes aanleren die hen in hun verdere carrière ten goede komen. Deze opleidingen zijn niet altijd voldoende toegankelijk voor Roma. 

Aanbeveling

: Er zijn meerdere sociale tewerkstellingsplekken die Roma bereiken. De goede praktijkvoorbeelden van deze organisaties kunnen gedeeld worden met andere tewerkstellingsplekken. Mits enkele organisatorische aanpassingen en begeleiding op maat kunnen werkplekken die geen Roma bereiken, toegankelijk worden voor deze doelgroep. 

Goede praktijk

: · Werkhaven Antwerpen: [email protected] · Groep Intro Oost-Vlaanderen (Waasland): [email protected] 3.4.

Investeer in onderwijs op maat



Signaal

: Reeds jarenlang legt de integratiesector de nadruk op onderwijs als middel tot betere integratie en participatie van Roma. Specifieke acties voor Roma vanuit onderwijs en integratie zorgen ervoor dat er vooruitgang merkbaar is. Het is cruciaal deze hefbomen te bestendigen en expliciete accenten te leggen. 

Aanbeveling

· Meerdere Romabrugfiguren volgen de onderwijssituatie van Roma op. Zij worden vaak projectmatig of tijdelijk gesubsidieerd vanuit de integratiesector of stedenbeleid. Deze personen hebben nood aan een grotere werkzekerheid en worden bij voorkeur binnen onderwijs tewerkgesteld. · Roma-jongeren verlaten te vaak voortijdig het onderwijs. De praktijk toont aan dat stageplaatsen, Persoonlijke Ontwikkelingstrajecten (POT) en een aangepaste pedagogie werkt. Het is geschikt om deze pistes verder te ontwikkelen. Verder valt het aan te raden dat scholen blijvend aandacht hebben voor de brede context (familiale situatie en leefwereld van de jongeren) waarin deze jongeren opgroeien. · Leerkrachten kunnen verder versterkt worden door middel van studiedagen of opleidingen over omgaan met jongeren met een andere etnisch-culturele achtergrond, over aangepaste didactiek en over hun rol als begeleider van deze jongeren. · Scholen met een populatie Roma krijgen volgens de gelijkekansenindicator trekkende bevolking extra middelen om in te zetten op Roma. Op dit moment is er geen directe band tussen de extra uren en de inzet van die middelen specifiek naar die groep. Wij zijn van mening dat een duidelijke inzet van de toegekende middelen nodig is voor de doelgroep waarvoor ze bestemd zijn. Voorbeelden van zo’n acties zijn extra huistaakbegeleiding, taalbegeleiding, extra ouderondersteuning, extra vormingen, bijkomende pedagogische begeleiding, opvoedingsondersteuning, enz. · Om de inspanningen voor integratie via werk effectief te maken, is een verdergezette contextgerichte coaching van jongeren nodig na het schoolverlaten op 18 jaar. Dit kan via vervolgtrajecten in samenwerking met bijvoorbeeld Leren & Werken. 

Goede praktijken

: · Persoonlijke Ontwikkelingstrajecten (POT) in Vormingscentrum Molenbeek in samenwerking met vzw T-impact (werkplekleren) en RomaPlus-project (integratie via werk na 18 jaar): [email protected] · Bemiddeling, onderzoek, kapitalisatie van expertise en uitbouw van vormingen: teams van Roma-bemiddelaars, –stewards en brugfiguren in integratiecentra en –diensten (RIC Foyer Brussel, De8 Antwerpen, ID Gent, ID St-Niklaas, ID Temse, …), LOP Diest enz.: [email protected] · POT Kidz Dampoort: [email protected] Signalennota over Roma met een meervoudige problematiek ..

4

3.5.

Neem de genderthematiek gecoördineerd op



Signaal

: Sommige Roma huwen jong en beginnen snel aan een gezin. We zien echter dat tienerhuwelijken en –zwangerschappen vaak leiden tot vroegtijdig afhaken op school. Zeker bij meisjes komt de schoolloopbaan in gedrang. Ze verlaten de school met een tekort aan capaciteiten om zichzelf volop te ontwikkelen en kunnen niet doorstromen naar werk. Deze jonge moeders hebben ook soms onvoldoende skills en tools om de vicieuze cirkel van jong ouderschap te doorbreken. Sommige jonge meisjes bevinden zich in een extra kwetsbare positie door intra-familiaal geweld, gebrek aan verblijfspapieren, isolement, enz. 

Aanbevelingen

: Er is grote nood aan een gecoördineerde aanpak van deze problematiek - zowel door zorg als door handhaving. Protocollen van samenwerking en gedeelde plannen van aanpak tussen diverse betrokken diensten (onderwijs, welzijn, politie, justitie) kunnen een aanzet geven tot een uitgeklaarde eensluidende visie (leerplicht voor iedereen) en een resultaatsgerichte samenwerking. 

Goede praktijk

: · Samenwerkingsprotocol en ketenaanpak Nieuwegein, Nederland: [email protected] · Sensibilisatie via dialoogtafels en bemiddeling Vormingscentrum Molenbeek ism Dienst Roma Foyer: [email protected] 3.6.

Stimuleer het intercultureel bewustzijn binnen opleidingen



Signaal

: Pas afgestuurde maatschappelijk werkers, onderwijzers, wijkagenten, verplegers, enz. komen dagdagelijks in contact met de superdiverse Vlaamse samenleving. Vandaag informeren de opleidingen sociaal werk, verpleegkunde, politie, … hun studenten nog te weinig over de superdiverse samenleving. De afgestudeerden verlaten de schoolbanken met een beperkte kennis over de context waarin mensen met een andere etnisch-culturele herkomst, waaronder Roma, leven. 

Aanbeveling

: We beschouwen het als een opportuniteit om deze thematieken structureel op te nemen in de opleidingscurriculae en om deze opleidingen versneld te interculturaliseren. 3.7.

Volg deze maatschappelijk verontrustende evoluties op

3.7.1.

Verhoogde impact van religie op het leven



Signaal

: We merken op dat, zoals bij enkele andere groepen, religie een steeds belangrijkere rol inneemt in sommige Romagemeenschappen. Bij bepaalde subgroepen remt dit op een aantal domeinen (gender, onderwijs, participatie) de gemaakte vooruitgang af. 

Aanbeveling

: In meerdere steden en gemeenten is er een toenemende beleidsaandacht voor radicalisering. Het is een goed moment om ook Roma mee op te nemen in deze actieplannen en specifieke acties open te stellen voor deze groepen. 3.7.2.

Jongensprostitutie



Signaal

: De laatste jaren zien we in bepaalde Romagemeenschappen een verhoging van minderjarige Romajongens die zich prostitueren om snel een inkomen te vergaren. Deze jongens staan helemaal onderaan de ladder en verblijven onder de radar van de hulpverleners in de prostitutie. Hun toekomstperspectieven worden hierdoor sterk gehypothekeerd. 

Extra aandachtspunt:

ook vrouwenprostitutie komt in stijgend aantal voor. Deze vrouwen zijn opnieuw één van de moeilijkst bereikbare groepen.

Signalennota over Roma met een meervoudige problematiek ..

5



Aanbeveling

: We zijn van mening dat de organisaties die zich inzetten voor de bescherming van prostituees, meer aandacht kunnen besteden aan en hun hulpverlening meer toegankelijk kunnen maken voor deze extra kwetsbare groep. 

Goede praktijk

: · Boysproject Antwerpen: [email protected]

4.

Participatie van de integratiesector

De integratiesector heeft de expertise in huis rond deze signalen en aanbevelingen. De komende maanden werken verder aan het concretiseren en aanpakken van deze signalen en aanbevelingen, onder andere binnen de ‘Kenniskring Roma’ van het Kruispunt Migratie Integratie. We zien in de nabije toekomst ook een grote rol weggelegd voor het extern verzelfstandigd agentschap Integratie en Inburgering. Daar kunnen deze signalen en aanbevelingen verder op een constructieve manier onderzocht en in acties omgezet worden. Ondertussen blijven we de vele diensten en voorzieningen verder steunen in het verhogen van hun toegankelijkheid voor Roma via een breed spectrum aan acties en projecten. We hopen dat onze signalen een plaats krijgen binnen de beleidsbrieven, zodat we samen verder kunnen werken aan de geslaagde integratie van Roma in onze samenleving.

5.

Meer info en ondersteuning

 Voor Vlaanderen: contacteer Leen D’hondt (Kruispunt Migratie-Integratie) 02 205 00 50 - [email protected]  Voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest: contacteer Koen Geurts (De Foyer) 02 411 87 32, [email protected])  Voor provincie Limburg: contacteer Rubby Jame (Provinciaal Integratiecentrum Limburg) 011 30 57 21, [email protected]  Voor provincie Oost-Vlaanderen: contacteer Stijn De Reu (ODiCe) 09 267 66 45 - [email protected]  Voor provincie Vlaams-Brabant: contacteer Chris Caubergs (Provinciaal Integratiecentrum Vlaams-Brabant) 013 32 15 18 - [email protected]  Voor provincie West-Vlaanderen: contacteer Isolde Dubus (De Som) 056 742 150, [email protected] )  Voor stad Gent: contacteer Jan Balliu (integratiedienst stad Gent) 0498 36 12 26, [email protected]  Voor Antwerpen: contacteer Natasja Naegels (De8) 03 270 33 03, [email protected]  Voor Gent: contacteer Nele Van haver (Intercultureel Netwerk Gent) 09 224 17 18, [email protected]) Signalennota over Roma met een meervoudige problematiek ..

6