Transcript Nieuwsbrief 2014 mei juni - Historische Vereniging Den Dolder

Nieuwsbrief van de Historische Vereniging/
mei/ juni 2014
Vredeseducatie en Adoptieoverdracht
De Oranjevereniging/ Comité 4 en 5 mei hecht grote waarde aan de betrokkenheid
van onze schooljeugd bij de jaarlijkse herdenking van oorlogsslachtoffers en de
historische achtergrond daarvan.
Reeds vele jaren geeft Jan Veerkamp, oud onderwijzer, in dit kader enkele lessen
aan groep 7 en 8 van de beide basisscholen in ons dorp. Dat gebeurt in de aanloop
naar de overdracht van de door hen geadopteerde oorlogsmonument.
Ook dit jaar weer bezochten de groepen 8 het Anne Frankhuis in Amsterdam en de
groepen 7 het Vredeseducatiecentrum in Fort De Bilt. Op 3 april was de
adoptieoverdracht van de RK basisschool De Kameleon van het moment aan de
Soestdijkerweg.
www.historischeverenigingdendolder.nl
Oorlogsmomument krijgt infobord
Het oorlogsmonument aan de Soestdijkerweg heeft vanaf de adoptieoverdracht een
bord met foto’s en achtergrondinformatie. Het Geheugen van Zeist heeft al tientallen
van dit soort borden door de gemeente geplaatst. In Den Dolder komt er nog een op
de begraafplaats het Stille Hofje en in het winkelcentrum.
De onthulling van het bord volgde op de overdracht van het monument van groep 8
aan groep 7 van de basisschool De Kameleon. Zij onderhoudt het monument nu een
jaar lang.
Onze eerste Koningsdag 2014 bij DOSC
Het college van B&W zong uit volle borst mee bij het zingen van het Wilhelmus en
andere liederen tijdens een drukbezochte en goed georganiseerde Koningsdag en
vrijmarkt in Den Dolder.
www.historischeverenigingdendolder.nl
Christoph Pleines en Zeepfabriek de Duif
Zonder overdrijving kan je zeggen dat Christoph Pleines de belangrijkste man is uit
de geschiedenis van Den Dolder. Het dorp Den Dolder heeft zijn ontstaan te danken
aan de door hem opgerichte zeepfabriek.
Christoph Pleines 1857-1936
Zeepziederij Amersfoort
Pleines werd geboren in 1857 in Pfalzdorff in Duitsland. In 1889 richtte Pleines een
zeepziederij op net buiten de Koppelpoort van Amersfoort. Zeeppoeder was in die
tijd een nieuw product dat zichtbaar schonere was opleverde. Op veel plaatsen
werden zeepziederijen opgericht. De fabriek was niet meer dan een gebouwtje van
5,5 bij 6,5 meter. Maar het ging Pleines voor de wind en in 1896 had hij al een
fabriek met kantoor en woonhuis en gebruikte hij stoomketels. In 1902 had hij 63
man personeel! De productie van pakjes zeeppoeder groeide van 1.000 per week in
1890 naar 14.000 in 1895. Ook werden er andere producten gemaakt zoals
huishoudzeep (“Triomfzeep”).
Nieuw begin in Den Dolder
De fabriek zorgde voor veel stankoverlast en toen deze op 17 januari 1902
afbrandde, kreeg hij geen vergunning voor de wederopbouw. Pleines ging
voortvarend te werk door binnen 12 dagen een noodfabriek op te zetten, maar hij
moest een andere locatie zoeken. Dat werd Den Dolder, althans een stuk grond
langs de spoorlijn vlak bij de halte Doldersche weg. Het huidige station Den Dolder.
www.historischeverenigingdendolder.nl
Ansichtkaart De Duif Den Dolder
De ontwerper van de fabriek, en later ook van veel andere gebouwen die er in
opdracht van Pleines kwamen, was Wouter Salomons uit Amersfoort. Het
fabrieksgebouw dat de formidabele afmeting had van 114 bij 24 meter werd in
ongeveer vijf maanden gebouwd door aannemer Gebroeders Voerman uit Zeist. De
plaats aan de spoorlijn was cruciaal: zijn personeelsleden woonden immers in
Amersfoort en konden gemakkelijk met de trein naar de fabriek komen. Grondstoffen
zoals loog, vetten en lijnolie werden per spoor aangevoerd, de zeepproducten weer
afgevoerd.
Pleines en Den Dolder
Pleines heeft als lid van de gemeenteraad van Zeist veel zaken voor hemzelf en het
“dorp” trachten te regelen. Beroemd is zijn pleidooi voor elektrische lantaarns!
Hij zorgde voor huizen voor zijn arbeiders, een Christelijke school met
onderwijzerswoning, het ontwerp voor een kerk (die er nooit kwam omdat de
kerkdiensten werden gehouden in een zaal boven zijn kantoor) en een postkantoor
en telegraafkantoor. De begraafplaats Het Stille Hofje zoals de naam nu luidt, is door
hem al in 1904 aangelegd. Reeds in 1906 werd zijn oudste zoon daar begraven en in
1912 zijn eerste vrouw.
Zeep
Pleines was trots op zijn producten. Hij plaatste advertenties waarin hij huisvrouwen
prees voor het gebruik van zijn zeeppoeder en waarin hij hen waarschuwde voor
“namaak”. Ook won hij medailles voor zijn producten op de Wereldtentoonstelling in
Gent in 1913. Speciaal voor die tentoonstelling werd een blok zeep gegoten van 700
kg. Op de randen stond “De Duif” en “Le Pigeon”. Die medailles verschenen ook
weer op de verpakkingen. Hij wist al wat marketing was, voordat we er een woord
voor hadden.
www.historischeverenigingdendolder.nl
Triomfzeep
In 1909 mocht het bedrijf zich Koninklijk noemen. Deze eretitel verscheen in 1910
natuurlijk in de kop van het briefpapier, maar stond in 1914 ook op de duiventoren
die zijn bedrijf zo kenmerkend in het landschap maakte. Het complex groeide en er
kwam ook steeds meer personeel. Waren er in 1906 73 arbeiders (63 mannen en 10
vrouwen), in 1916 waren dat er 123 en in 1921 151 (118 mannen en 33 vrouwen).
Gedurende bijna 20 jaar was de zeepfabriek van Pleines de grootste werkgever van
Zeist.
Het leuke van deze poster is dat het pakje dat de dame in haar hand heeft het zelfde is al het echte
pakje zeeppoeder dat we als Historische Vereniging in het archief hebben.
www.historischeverenigingdendolder.nl
Gezinnen op de WA-hoeve: op zoek naar herinneringen (2)
Door Loes Scholman, Hans Gooszen
In de Nieuwsbrief van februari 2014 vertelde ik over de gezinnen Van Donkelaar en
Beek, die in het begin van de twintigste eeuw op de WA-hoeve kwamen wonen. Ik
vroeg u om reacties en kreeg die van Loes Scholman. Loes wist dat haar oom, Henk
Leemans, zich veel herinnerde uit de vroege jaren van de WA-hoeve en stelde voor
hem te gaan bezoeken. Zo kwam het dat Loes en ik op een voorjaarsachtige middag
in februari naar Amersfoort togen en een gezellige middag vol verhalen doorbrachten
bij haar oom Henk.
Hendrik Leemans, geboren in Den Dolder op 19 oktober 1924, vertelt graag over zijn
jeugd. Hij kent het gezin Beek uit de verhalen van zijn vader Jan (Johannes
Wilhelmus Leemans, geboren in Utrecht,11-08-1900). Theodorus Beek, die in 1913
kok werd op de hoeve, was voor Jan Leemans ‘Ome Dorus’. Ome Dorus was de
steun en toeverlaat voor Jan, die met zijn broertjes en zusjes in een weeshuis in
Utrecht woonde. Toen de achtienjarige Jan ruzie kreeg met de weeshuisvader, zocht
hij zijn toevlucht bij Ome Dorus, die hem werk bezorgde als bediende op paviljoen
Wier. Daar had hij het heel wat beter naar zijn zin dan in het Utrechtse weeshuis,
vooral omdat er een heel aardige leerling verpleegster werkte, Truus Zuiderveld
(voluit: Geertruida, geboren in Renkum, 19-11-1897). Ze trouwden op 24 november
1921 en gingen wonen aan de Pleineslaan. Ze kregen vier kinderen, Bep (Betsie),
Gerard, Henk en Rina van wie Henk de jongste zoon was. Na een paar jaar konden
ze een dienstwoning krijgen aan de Berkenlaan, en kort daarna op Boerderijlaan 236
waar Henk opgroeide.
Uit die tijd herinnert oom Henk zich ook de familie Van Donkelaar nog goed. Van
Donkelaar was portier en woonde in het huis tegenover het voormalige badhuis –
tegenwoordig de brandweerkazerne. De Van Donkelaars hadden twee kinderen. De
oudste, Pieta, trouwde met Hannes Pol, die monteur was bij autogarage Van Kooy in
het dorp. Haar twee jaar jongere broer Henny was helemaal gek van crossmotoren.
Hij werd motorcoureur en begon een winkel in crossmotoren in Hilversum.
Trouwboekje van Jan Leemans uit 1897 (vader Henk)
www.historischeverenigingdendolder.nl
Gooi niets weg
Heeft u nog oude foto’s, ansichtkaarten, plattegronden of specifieke voorwerpen van
Den Dolder en vraagt u zich af wat ermee te doen ?
Neem contact op met de Historische Vereniging en bel of mail onze secretaris:
Dick van Lier: 030-2284505, [email protected]
Scannen van fotomateriaal
Sinds kort zijn we voortvarend gestart met het digitaliseren van ons archief zodat alle
foto’s aan een breed publiek op de website kan worden getoond. Wij houden u op de
hoogte van onze vorderingen.
Bezoek ook eens de website “Geheugen van Zeist” waar u
veel informatie kunt vinden van alle erfgoed partners!
De erfgoedinstellingen die samenwerken onder het Geheugen van Zeist zijn:
Idea Bibliotheek Zeist, Commissie Open Monumentendag, Culturele vleugel Slot Zeist, Gemeentearchief Zeist,
Stichting ’t Gilde Zeist, Historische Vereniging Den Dolder, Museumstichting het Hernhutterhuis, Slot Zeist/Figi,
Stichting Oude Algemene Begraafplaats, Zeister Historisch Genootschap, Stichting De Zilver-Kamer.
www.historischeverenigingdendolder.nl