Wonen voor ouderen met dementie

Onderzoek naar de optimale fysieke vormgeving voor de gebruiker MI de Boer-Lootens | P5 | 04-11-2014

• • • • • • • • • • • • • Aanleiding Probleembeschrijving Doelstellingen Onderzoeksvragen Theoretisch kader Onderzoeksmethode Site visits Verantwoording attributen Operationalisatie attributen Onderzoeksresultaten Adviesmodel: Beeldkwaliteitsplan Aanbevelingen Discussie Inhoud van de presentatie

NL in 2014

• • • • • • • Wetswijziging = AWBZ wordt LIZ Hogere zorgbehoeftes, ZZP 5 en 7 Demografische ontwikkelingen Place attachement Zorgvastgoed herzien Positieve prikkelbalans Herontwikkeling = consequenties voor inrichting en vormgeving

NL in 2034 Babyboomers Babyboomers (CBS, 2014)

Aanleiding

• • • • • • Sturen op optimale fysieke vormgeving Onvoldoende empirische gegevens Juiste hoeveelheid prikkels fijne leefomgeving onbekend Weinig aandacht mantelzorg en personeel Gebrek aan beeldende vragenlijst Miscommunicatie door woordelijke vragenlijsten Probleembeschrijving

(Zeisel, 2014)

• • • Leveren empirisch bewijsmateriaal Inzicht ontwerpkenmerken fijne leefomgeving demente ouderen Inzicht ontwerpkenmerken fijne bezoek- en werkomgeving • • • mantelzorgers en personeel Ontwikkelen beeldende vragenlijst Aanbevelingen in vorm van beeldkwaliteitsplan Communicatieprobleem overbruggen architecten, bestuurders Doelstellingen

1. Belangrijkste vormgevingsaspecten voor de beleving?

2. Operationsalisatie van vormgevingsaspecten?

3. Overeenstemming vormgevingsvoorkeuren?

4. Samenvatting resultaten in instrument?

Onderzoeksvraag Methode

1. Belangrijkste vormgevingsaspecten voor de beleving? 2. Operationalisatie van vormgevingsaspecten? 3. Overeenstemming vormgevingsvoorkeuren? 4. Samenvatting resultaten in instrument? X X X X X * X X * X X

* Aanvulling van belangrijkste bevindingen kwalitatief onderzoek

Onderzoeksvragen

• • • • Dementie = “van verstand ontdaan” Alzheimer, vasculaire, Lewy Body, frontotemporale dementie Verstoorde verbindingen tussen en afsterven van zenuwcellen Hersenkrimp = afasie (taal), apraxie (motoriek), herinneringen

(Internationale Stichting Alzheimer Onderzoek, 2014)

Theoretisch kader

• • • • Dementie invloed op beleving en gedrag Verstoring prikkelbalans Positieve prikkels Juiste omgeving = toename tot functieniveau 3 Theoretisch kader

(Hamed & van den Berg, 2013)

• • • • Juiste prikkelbalans van belang Moeizame selectie en verwerking van informatie Omgeving moet juiste prikkels aanreiken Onaangepast gedrag voorkomen Theoretisch kader

(Lawton & Nahemow, 1973)

• • • • Hechting aan de plaats vergroten Persoon, Plaats, Proces Persoon: persoonsgebonden kenmerken, mantelzorg, personeel Plaats: verschijning fysieke plaats Theoretisch kader

(Lawton & Nahemow, 1973)

• • Invullen woon-, bezoek-, werkfunctie Interactie aanbod en vraag Theoretisch kader

• • • • • • • • •

Oriëntatie:

bewegwijzering, uitzicht, kleur, kunst

Overzichtelijkheid: Privacy: Autonomie: Huiselijkheid:

lay-out afzonderlijke zithoekjes railingen, contrastwerking, lichtsterkte meubilair, groen

Veiligheid:

begrenzing

Zintuigelijke begrijpelijkheid:

verlichting, verwarming, ventilatie, akoestiek, zontoetreding, geur, tast, materiaalkeuze

Bewegingsruimte: Ontmoeting:

maatvoering, domotica tuin, zithoekjes tbv ontmoeting Theoretisch kader

• • • • •

Overzichtelijkheid:

doorkijkjes, lay-out

Privacy:

(afsluitbare) werkruimte

Hulpvaardigheid: Toegankelijkheid: Werkveiligheid:

handelingsruimte geen of lage drempels, juiste draaicirkels handelingsruimte, kleur, materiaal, verlichting Theoretisch kader

• • • • Voorkeur demente bewoners, mantelzorgers en personeel Weinig studies perspectief dementie Observatie, verschil perspectief Vragen voorkeuren stabiel Onderzoeksmethode

(Whitlatch, 2010)

•

Keuze vignettenmethode:

• Toetsing vorm- en inrichtingsaspecten • • Begrijpelijk voor alle gebruikers Visuele capaciteit • • Empowerment Geen miscommunicatie door beelden Onderzoeksmethode

•

Vignettenontwerp:

• Korte verbeelding van hypothetische situatie • Attributen en niveaus (2 of 3) Onderzoeksmethode

• Logistische regressieformule Onderzoeksmethode

(Kuhfeld, 2010)

• • • Fractorial factorial profiel Vier wisselende attributen, vijf keuze alternatieven Paarsgewijze vergelijking Keuze 1 Keuze 2 Keuze 3 Keuze 4 Keuze 5

Variatie attributen en niveaus

1A 1B 2A 2B 5A 5B 6A 6B 7A 7B 3A 3B 8A 8B 4A 4B 9A 9B 11A 11B 10A 10B X 3B 3C 3A 3C 4B 3C 4A 4C X X X X Onderzoeksmethode

1. Relevante thema’s 2. Relevante attributen 3. Vragenlijst 4. Onderzoeksresultaat 5. Beeldkwaliteitsplan Onderzoeksmethode

Site visits

• • • Cardsorting Rangschikken thema’s Categoriseren attributen

Thema

Oriëntatie Overzichtelijkheid Zintuiglijke begrijpelijkheid Huiselijkheid Bewegingsruimte Autonomie

Attributen

- Bewegwijzering - Uitzicht - Kleur - Kunst - Lay-out - Verlichting - Materiaalkeuze - Meubilair - Beplanting - Maatvoering (dimensie) - Railingen Verantwoording attributen

•

Operationalisatie attributen

Attributen

Layout Dimensie Bewegwijzering Kleur Kunst Materiaal Planten Uitzicht Verlichting Vormgeving Ziekenhuis Organisch Breed Tekst Warm Schilderijen Glad Planten Groen Warm Modern Wachtkamer

Niveaus

Recht Smal Pictogrammen Koel Beelden Reliëf Geen planten Stads Koel Ouderwets Contacthoek Geen Wit Operationalisatie attributen

•

Bewegwijzering

• Vindbaarheid positief effect • Tekst, pictogrammen, geen bewegwijzering

Attribuut

Bewegwijzering Tekst

Ruimtelijke uitwerking

Pictogrammen Operationalisatie attributen

•

Uitzicht

• Uitzicht geeft grip op realiteit • Stads, dynamisch uitzicht of rustig, groen uitzicht

Attribuut

Uitzicht Tuin

Ruimtelijke uitwerking

Straatbeeld Operationalisatie attributen

•

Kleur

• Kleuren psychologisch effect • Warm, koel of wit

Attribuut

Kleur

Niveau

Warm Koel Wit

Omschrijving

Zalm-roze Blauw-groen Crème wit; RAL 9001 Operationalisatie attributen

•

Kunst

• Kunst als medicijn • Schilderijen, beelden

Attribuut

Kunst

Ruimtelijke uitwerking

2D wandelementen 3D elementen Operationalisatie attributen

•

Lay-out

• Overzichtelijkheid van ruimte • Rechte, overzichtelijke lay-out of ronde, organische lay-out

Attribuut

Lay-out Ronde vorm

Ruimtelijke uitwerking

Strakke vorm Operationalisatie attributen

•

Verlichting

• Beter zicht, bepaalde sfeer • Oranjeachtig, sfeervol licht of blauwig, helder licht

Attribuut

Verlichting

Ruimtelijke uitwerking

Blauwig licht versus oranjeachtig licht Operationalisatie attributen

•

Materiaalkeuze

• Oriëntatie, akoestiek, sfeer, bewegingsvrijheid, hygiëne • Glad of reliëf

Attribuut

Materiaal Stuc

Ruimtelijke uitwerking

Patroon Laminaat Vloerbedekking Operationalisatie attributen

•

Meubilair

• Herkenbaar of oubollig • Modern of ouderwets

Attribuut

Meubilair

Ruimtelijke uitwerking

Moderne meubels Ouderwetse meubels Operationalisatie attributen

•

Beplanting

• Positief effect op gezondheid, stofaantrekkers • Wel of geen planten

Attribuut

Planten

Ruimtelijke uitwerking

Groen in gang en voor het raam Operationalisatie attributen

•

Dimensie

• Stimulans van beweging • Breed of smal

Attribuut

Dimensie

Niveau

Breed Smal

Omschrijving

3,60 meter breed 1,80 meter breed Operationalisatie attributen

•

Ziekenhuis

• Institutionele sfeer of ondersteuning autonomie • Wachtkameropstelling of contacthoek

Attribuut

Ziekenhuis

Ruimtelijke uitwerking

Stoelen recht en railingen Stoelen in kring geen railing Operationalisatie attributen

•

Gangzone

• Per vignet alle attributen tonen, niveaus afwisselen • Meest voorkomende hoofdvorm in bezochte • woonvoorzieningen = rechte gang Rechte gang geeft sturing (Marquardt & Smieg, 2009) Operationalisatie attributen

• N = 100

Ligging

Kleine stad Dorp

Woonzorgcentra

Heerewegen, Zeist (renovatie 2014) De Loericker Stee, Houten (renovatie 2014) Het Leendert Meeshuis, Bilthoven (oplevering 1988) De Schutsmantel, Bilthoven (renovatie 2013) Onderzoeksresultaten

• • • Bewoners Mantelzorg

Bewoners:

Welke omgeving vindt u het fijnst?

Personeel

Mantelzorg:

In welke omgeving zou u het liefst op bezoek gaan?

Personeel:

In welke omgeving zou u zelf het liefst werken?

Onderzoeksresultaten

• Beeldkwaliteitsplan: http://youtu.be/9hksGnNn6QQ Adviesmodel: Beeldkwaliteitsplan

• • Beeldkwaliteitsplan

Onderzoeksmethodiek:

• • • • • Pilot Ouderen zelf betrekken Prikkelarme afname vragenlijst Mantelzorg analoge vragenlijst Vragenlijst personeel online Aanbevelingen

•

Vervolgonderzoek

• Meer data verzamelen • • Andere ruimte toetsen Beeldkwaliteitsplan evalueren • • Beeldkwalitetisplan integreren Integrale aanpak onderzoeken •

Integratie adviesmodel in de praktijk:

• Bestaande netwerken • Cursusmateriaal Aanbevelingen

• •

Onderzoeksmethodiek:

• Afbakening • • Meerdere interview momenten Praktijk inzicht door site vistis • Vignettenmethode resultaten

Benaderen respondenten:

• • • • Buiten vakantieperiode Hogere instantie benaderen Meer sturen op eigen keuze demente ouderen Ethische kwesties Discussie

•

Sociale context:

• Empowerment •

Fijne leefomgeving en zelf een stem gegeven

Discussie