Transcript Download de speciale Ringbiennale krant vol met

12-14 • 19-21 september 2014
Vijf routes en vele tussenstops
in het landschap van pioniers,
polders & proeverijen
In het tweede en derde weekend van september is er van alles te beleven in Haarlemmermeer! Je krijgt de kans
om verrassende verhalen te horen van pioniers en bewoners, maar ook om bijzondere en verborgen plekken te
ontdekken en de geschiedenis van Haarlemmermeer te ervaren. Volg de verschillende routes vol kunstprojecten,
theater, muziek en verhalen. Langs historie, bedrijven, boerderijen en natuur. Maak een tussenstop en proef smakelijke polderproducten. Wandel, fiets of pak de auto en geniet van het onbekende Haarlemmermeer.
Binnen de Ringvaart, ligt een bijzonder
polderlandschap met een rijke geschiedenis. Hoewel het landschap pas anderhalve eeuw oud is, is het tot op de dag
van vandaag een aantrekkelijk gebied
voor pioniers. Vanaf lang voor de droogmaking tot in de verre toekomst inspireert deze omgeving plannenmakers.
Dat zie je niet alleen terug in het landschap, maar ook in de verschillende
gebouwen die er zijn verrezen. Museum
De Cruquius, het oude gemaal, Kunstfort
bij Vijfhuizen of Fortboerderij Dijkzicht
getuigen van een rijke historie van innovatieve denkers en doeners.
In het steeds veranderende (polder)
landschap van Haarlemmermeer groeit
ook de nieuwe economie. Weet je dat
het bedrijfsleven intensief werkt aan
duurzaamheid? Dat op tijdelijke gronden
olifantsgras wordt verbouwd? Dat
verschillende ondernemers zelf lokaal
voedsel produceren? Dat afval in warmte
wordt omgezet voor de regio? De pioniersgeest waart nog altijd rond.
Wie organiseren de Ringbiënnale?
Vier instellingen organiseren samen dit
evenement. De titel Ringbiënnale verwijst
naar de ringvaart en naar het voornemen
om iedere twee jaar bijzondere routes uit
te zetten in de polder.
Kunstfort bij Vijfhuizen
Het Kunstfort bij Vijfhuizen is een
centrum voor actuele kunst en maakt
onderdeel uit van de Stelling van
Amsterdam. Deze verdedigingslinie rond
de hoofdstad dateert uit het eind van
de 19e eeuw, en is door het bijzondere
karakter uitgeroepen tot UNESCO-werelderfgoed. Binnen de betonnen muren
van het Kunstfort zijn uitdagende
tentoonstellingen van hedendaagse
kunst te zien, vaak gekoppeld aan het
militaire verleden van het fort. Op het
fortterrein is een beeldentuin met het
groeiproject ‘Kunstfort Bijenmuseum’ en
een variëteit aan buitenkunst. De natuur
rondom behoudt
haar beschermende
en camouflerende
werking zoals ooit
bedoeld in tijden van
oorlogsdreiging. Het
fort herbergt, naast
tentoonstellingsruimtes en ateliers
voor kunstenaars,
ook een restaurant
waar men van een
heerlijke lunch kan
genieten.
Tijdens de Ringbiënnale brengen
zes kunstenaars en
ontwerpers enkele
gebieden op een
verbeeldende manier tot leven in de
route ‘Door de Ogen van...’, kunstenaars
op verkenning door Haarlemmermeer.
De Ringvaart die de polder omsluit, de
Geniedijk van de Stelling van Amsterdam,
de lintweg Rijnlanderweg met haar
oorspronkelijke kavels, het water, het
bedrijven- en winkelcentrum rond
Schiphol en Hoofddorp vormen het decor
van verschillende events waarmee de
kunstenaars vanuit hun blik naar het
landschap en de bewoners kijken.
Historisch Museum Haarlemmermeer/
Museum De Cruquius
Historisch Museum Haarlemmermeer en
Museum De Cruquius vertellen samen
een uniek en oer-Hollands verhaal
waarmee de geschiedenis van de strijd
tegen het water, de droogmaking, de
polderpioniers en de ontwikkeling van
een dynamische stad tot leven komt. In
Theehuis Cruquius is iedereen welkom
voor koffie, lunch of een borrel.
Voor de Ringbiënnale zetten de musea
samen projecten op waarin scholieren,
studenten, amateurtoneelspelers en theatermakers de polder verbeelden én... er
smaak aan geven.Museum De Cruquius
Programmakrant
In deze krant vind je alle informatie
over de routes en de tussenstops.
Stel zelf je ontdekkingsreis door
Haarlemmermeer samen
en reserveer via de website.
Pioniers
verhalen
organiseert FLY ME HOME, een interactieve theaterroute. Op de vrijdagavonden
worden in het Historisch Museum smakelijke diners geserveerd onder de titel
‘Bieten & Sagen’. In het museum is ook
een tentoonstelling over bomen met een
bijzonder verhaal te zien.
Podium voor Architectuur
Haarlemmermeer en Schiphol
Het Podium is het lokale architectuurcentrum voor de regio Haarlemmermeer en Schiphol. Het Podium
signaleert, agendeert en communiceert
de ontwikkelingen op het gebied van
architectuur, landschap, stedenbouw
en ruimtelijke ordening. Het Podium is
onderdeel van Stichting Pier K.
Het Podium voor Architectuur ontwikkelt
activiteiten en producten voor een
breed publiek, voor vakpubliek, voor
onderwijs: van publicaties tot exposities,
van expertmeetings tot onderwijsprogramma’s. Als kennisplatform met een
groot netwerk werkt Podium samen met
diverse partners op weg naar nieuwe
verbindingen. Dat past bij deze tijd met
vele ruimtelijke ontwikkelingen in een
dynamisch gebied met pioniers. •
www.ringbiennale.nl
Rinke Oostra en Sander Lap interviewden negen pioniers. De pioniers
vertellen in deze krant over
Haarlemmermeer. Over zowel lokale
als globale veranderingen. Over
duurzame voedselproductie, familiebedrijven, nieuwe gewassen en
bedrijfsvoering, tradities en ambities.
Fly Me
Home
Theater in en om
gemaal De Cruquius
meer
Haarlemmer
Op reis door
u
isCr
Theehuve
- proe rij
4
1
t. 10:0
zat 13 sep t. 10:
zon 14 sep t. 10
zat 20 sep t. 10
zon 21 sep
zicht
LandInma
e
perfor nc
t. 16:00 u
Zon. 14 sep t. 17:00 u
Zon. 14 sep t. 14:00 u
Zon. 21 sep t. 15:30 u
sep
21
Zon.
bij
unstfort
•Locatie:Kn
vijfhuize
•gratis ren:
rve
ese
•R
biennale.nl
www.ring
oorTheaterv
i.c.m
stelling
seum
bezoek mu
he
•Locatie:T
Cruquius
ing
Openids
schap
Gelu land
t. 16:30 u
Vrij. 12 sep
ij
ortboeder
•Locatie:F
Dijkzicht
•gratis ren:
•Reserve biennale.nl
www.ring
Ga op verkenning met
zes kunstenaars
0u
t. 10:30+14:0
Zat. 13 sep t. 10:30+14:00 u
zat. 20 sep t. 10:30+14:00 u
zon. 21 sep
m
Mobiel foru
0
12:00 - 16:0
zat 6 sep 12:00 - 16:00
zat 13 sep heckwebsite
zon21sepc
Bulderbos
zat 6 sep ijsenhout
zat13sepRKunstfort bij
zon 21 sep Vijfhuizen
•Locatie: rijdijkzicht
Fortboede
•gratis ren:
•Reserve biennale.nl
www.ring
t.
Zat. 13 sep 6:00 u
11:00+13:30+1t.
Zon. 14 sep 6:00 u
0+1
3:3
11:00+1
t.
Zat. 20 sep 6:00 u
11:00+13:30+1
t.
Zat. 21 sep 6:00 u
0+1
3:3
0+1
11:0
•Locatie: ecruquius
MuseumD
•€7,50p.p.*
ren:
•Reserve biennale.nl
www.ring
2
•Gratis
nkelijk
•Vrijtoega
•check biennale.nl
www.ring tetijdenen
voorexac
locaties
t. 10:30 u
vrij. 19 sep
10:30U
zat.20sept.
•
toor
Locatie: Kan
kelaars
SchenkMa
•gratis ren:
•Reserve biennale.nl
www.ring
ts
Opdeplaa
xpositie
d
t. doorlopen
Zat. 20 sep
avel op de
•Locatie:kRijnlanhoekvan
eniedijk
derwegenG
•gratis
nkelijk
•vrijtoega
•check biennale.nl
www.ring tetijdenen
voorexac
locaties
3
programmaboekje!
oute
AARDAppelr
atie
•Locatie:C
•Gratis:13
€3,50p.
Geluids
foto- e
t. 17:30 u
Vrij. 12 sep
ij
ortboeder
•Locatie:F
Dijkzicht
•gratis en:
•resever biennale.nl
www.ring
oer yRonaldbDe
mspe
Valerieren waterinleveters
mons
vrij. 12 s
zat. 13 s
zon. 14 s
vrij. 19
zat. 20
zon. 21
en metje
Wandel
ijs
Herman Vu
t. 10:00 u
zon. 14 sep
useum de
•Locatie:M
us
Cruqui
•gratis ren:
rve
•Rese
biennale.nl
www.ring
rust–e
Met handig
uitneembaar
&
0u
t. 11:00-17:0
Zat. 13 sep t. 11:00-17:00 u
Zon. 14 sep t. 11:00-17:00 u
Zat. 20 sep t. 11:00-17:00 u
Zon. 21 sep
sitieop14
openingexpo
- 18:00 uur
sept 15:00
bij
unstfort
•Locatie:Kn
vijfhuize w.
•€3,50vols.
€ 1,50 kid
en18*
tussen12 ngelijk
•vrijtoega
t.
zat. 13 sep t
zon. 14 sep t
zat. 20 sep t
zon. 21 sep
sje–
Vuijev
Herman
g oel
Ringvaart
grafievan
Choreond
hetla ma-
e
perfor nc
5
CrashMus
0u
t. 12:00-17:0
Zat. 13 sep t. 12:00-17:00 u
zon. 21 sep
ets&
ick
:t
tie
uw
•Loca
ltuurgebo
treatscu
•gratis
nkelijk
•vrijtoega
•Locat
Dijkz
•grat
•vrij
Gelu
Conc
zon.
zon.
iding/s
ein
Rondle
Wickevort
check biennale.nl
www.ring tetijdenen
voorexac
locatie
useum de
•Locatie:Mnaarsein
Cruquius
•gratis
•Lo
bi
•gr
•r
w
offie
Mes:k
Vork&pe
aart
en ap lt
0u
t. 11:00-16:0
zat. 13 sep t. 11:00-16:00 u
zon. 14 sep t. 11:00-16:00 u
zat. 20 sep t. 11:00-16:00 u
sep
21
.
zon
ork&Mes
•Locatie:V.
•€5,00p.p
s:
Bi
Th
v
v
•
2
3
Route 1: Kringlopen & aardappelbier
Route 1: Kringlopen
De route Kringlopen neemt u mee van Boer
Bos naar de Meerlanden, met een rondleiding over de verwerking van GFT-afval en
de leverantie aan warmte aan de Arends-
en bio-industrie. De Groene Energiefabriek
de polder!
zet het GFT-afval om in CO2, warmte,
water en compost. Een kijkje in de keuken
Fortboerderij Dijkzicht is bekend van
van Meerlanden over het verwerken tot
ecologisch natuurbeheer, de verkoop van
nieuwe grondstoffen. Meerlanden levert
van waardig afscheid nemen tot schaatsen,
wol en lamsvlees, natuureducatie voor
warmte aan Arendhoeve, de volgende stop
scholieren en inspiratie voor bedrijven.
op de route. Het lijkt alsof u in de tropen
Boer Bos werkt aan duurzame ontwik-
bent aangekomen. Een groene weldaad
keling. Zo is hij onlangs gestart met een
waar de organisatie van evenementen
experiment om op akkerbouwgrond
samengaat met duurzaam ondernemen.
in een bedrijventerrein vogelwerende
Planten zorgen voor een goede sfeer en
gewassen te telen. Fietsend gaan we
klimaat, bevorderen de gezondheid. •
Aardappelbier,
een
speciaal
ontworpen
bier voor de Ringbiënnale gemaakt door
kunstenaar /ontwerper Henriëtte Waal.
Fotos: Henri Kok
huisvuil, maar ook actief met recycling
huisafval naar warmte? Duurzaamheid in
op persoonlijke maat verzorgd kan worden;
eindigt bij Boer Bos met een proeverij van
Wanneer: 13, 20 en 21 september
Tijdstip: 13 en 20 september om
10:30 uur en 14:00 u.
21 sept. om 14:00 u.
Waar:
Fortboerderij Dijkzicht
Prijs:
Gratis
Reserveren:www.ringbiennale.nl
Paul Bos had een eigen consultancybedrijf.
geleefd door mijn agenda. Op de boerderij
akkerbouw en dieren. “Het was een
tussen zijn bedrijf en de omgeving: met
Grote bedrijven als klant. Bos droeg een pak
keek men per dag wat er buiten moest
eenvoudig bedrijf, nu zou een boer zijn
landbouw, verstedelijkt gebied en vliegveld.
met stropdas.Met andere woorden: hij had
gebeuren. Als er vier dagen geen lammeren
neus ervoor ophalen” In de jaren zeventig
“Veertig jaar geleden waren er boeren,
het gemaakt. Bos: “Iedereen dacht dat ik
worden geboren, dan kun je je agenda wel
moest het bedrijf eigenlijk een slag
die samenwerkten met Schiphol. Dus ik
gelukkig was, maar ten diepste was ik niet
plannen, maar er gebeurt niks. Dan heb
maken naar intensieve landbouw, maar
denk, waarom kan de ‘Airport Farm’ niet
meer vrij.”
je andere werkzaamheden die dag. Toen
zijn ouders kozen ervoor om kleinschalig
terugkomen. Om voedsel te leveren aan de
dacht ik, dat is eigenlijk interessant. Niet
te blijven en verruilden de koeien voor
60.000 mensen die daar elke dag werken.
mensen af, maar dat is over een paar jaar ook heel anders. Ik denk dat je dan in een
In 2000 keerde hij terug naar de boerderij
op zoek
schapen. Bos: “Scheren en aflammeren
Ik heb een concept in m’n hoofd waarbij je
van zijn ouders. Om even tot bezinning
zijn, maar kijken of dingen naar je toe
heeft hij volgehouden tot hij 77 was en
met een stuk of tien boeren gaat zeggen,
te komen. Die ervaring veranderde Bos’
komen. Tijdens die periode van sabbatical
toen hebben we het een tijdje samen
wat bijzonder dat Schiphol hier zit.”
cycling en bio-industrie. Vrijwel 100% van het gft-afval dat door het bedrijf wordt
stroomversnelling zal komen. Dat bewustzijn komt echt wel.”
Duurzaam produceren
leven drastisch. Inmiddels kan zijn scha-
wilde iemand mijn consultancybedrijf
gedaan. Daar heb ik veel van geleerd.” Na
penboerderij als een belangrijke
overnemen. Er gebeurde dus iets door los
vier seizoenen nam Bos de boerderij over.
Vooruit naar vroeger
inspiratiebron van de transitie gezien
te laten.” Bos nam afscheid van zijn bedrijf,
Vanaf dat moment liet hij de dingen op
Bos: “Je kijkt ook naar de waarden is van
ertuigen rijden bovendien op het groengas dat ook afkomstig is van het gft-afval.
Voor de nabije toekomst is vooral winst te halen door naar een combinatie te gaan
het restafval de verbrandingsoven ingaat. Maar op een gegeven moment zullen de
worden.
de consultancyman werd boer.
zich afkomen. “Veel meer meebewegen
vroeger en hoe je die nu kunt gebruiken.
met wat er zich aandient.”
Vooruit naar vroeger, noem ik dat. Veel
Auto’s laten rijden op bananenschillen, het lijkt te mooi om waar te zijn. Toch is dit
de dagelijkse praktijk bij Meerlanden, actief op het gebied van openbare ruimte, re-
Advertorial
naar de Meerlanden, bekend van het
Nederland? Wat zijn de kringlopen van
hoeve, de bijzondere plantenkas waar alles
trouwen en grote evenementen. De route
Afval is grondstof
Heeft u de tropen al eens beleefd in
opgehaald, wordt in de eigen Groene Energiefabriek omgezet in CO2, warmte, water en compost, dat onder andere gebruikt wordt in de glastuinbouw. Hun eigen vo-
Angeline Kierkels, Directeur Publieke Sector bij Meerlanden: “Afval wordt als iets
negatiefs gezien, terwijl het feitelijk een grondstof is.” Meerlanden zamelt niet alleen
afval in, maar laat het bovendien verwerken tot nieuwe grondstoffen. Kierkels: “Afval
is eigenlijks iets moois, dus het is prachtig om daarmee bezig te zijn.”
Jong geleerd is oud gedaan
Het doel van Meerlanden is om samen met gemeenten in 2020 75% van
het afval te scheiden om het te kunnen hergebruiken. En dit zonder dat
van afval scheiden aan de bron, en nascheiding. Kierkels: “Dat doen we nu al, voordat
technieken doorontwikkelen en kun je het percentage afval dat gescheiden wordt
Sabbatical
De vaart der volkeren
De overgang van consultancywereld naar
Bos’ouders waren in de jaren zestig
Aaibare maaimachines
vinden het vervelend en lastig. Je hebt de
boerenbestaan was groot. Bos: “Ik werd
begonnen met een gemengd bedrijf,
De ideeën kwamen vanzelf. “Er reden
keus om te verhuizen of om er iets mee te
hier zoveel maaimachines rond. Ik keek
doen. Ik vind het een uitdaging. Doe iets
naar mijn schapen en dacht, nou, dat zijn
met je bedrijf waardoor niemand je meer
ook maaimachines! Die heb ik toen een
wil onteigenen.” Bos vergelijkt de huidige
bloks, de mobiele telefoon
manier wordt minder afval
nog meer omhoog brengen.” Uiteindelijk zou de hele keten zich moeten aanpassen.
Kierkels: “Wij zijn een schakel in de keten, maar het begint natuurlijk bij de productontwerpers die er rekening mee moeten houden dat hun product niet zo snel mo-
gelijk wordt weggegooid, maar dat grondstoffen er weer uit gehaald kunnen worden
of onderdelen hergebruikt kunnen worden.” Als voorbeeld valt te denken aan Phone-
het duurder is dan de huidige manier van afvalinzameling. Momenteel is
de scheidingsgraad, afhankelijk van de locatie, tussen de 30% en 60%.
“We kunnen precies zien wat welke manier van inzameling betekent voor
de kosten, het scheidingspercentage en de CO2 reductie. Maar hierin moet
je ook kijken naar het gedrag van bewoners, en bewustwording creëren,”
kudde aaibare maaimachines genoemd en
periode van transitie met die van 150 jaar
die bestaat uit vervang-
aangeboden bij terreinbeheerders.” Dat was
geleden, toen de polder werd drooggelegd
bare onderdelen. Op deze
het begin van een oneindige stroom ideeën
en veranderde in een landbouwgebied.
en projecten. Van lamsvlees verkopen
“In het begin is dat heel moeilijk geweest.
geproduceerd
aan restaurants en bedrijven op Schiphol
Nu staan we weer voor zo’n stap. Eigenlijk
hergebruikt.
tot natuureducatie, van vachtvilt tot
zijn we aan het ontdekken hoe we qua
leiderschapscursussen. Bos:‘We zien wel’
duurzaamheid en innovatie met elkaar een
is een hele actieve manier van wachten.
slag kunnen maken zoals 150 jaar geleden,
Het betekent niet dat je de hele dag op
waardoor Haarlemmermeer opnieuw een
die strobalen gaat zitten.” Bos legt de link
pioniersgebied wordt.” •
en
meer
Gehandicapt of
inzetbaar
aldus Kierkels. Om hier
al vroeg mee te beginnen
doet Meerlanden ook aan
De
omgeving. Voor een nieuwe
en maatschappelijk onder-
ing op basisscholen in de
bedrijfsvoering
van
Meerlanden is vanuit een
educatie over afvalscheid-
drijfveer voor het milieu
generatie is het makkeli-
nemen, maar er wordt ook simpelweg geld verdiend. Kierkels: “Eigenlijk
je jong bewustzijn creëert
jker om een nieuwe manier
van leven te adopteren. “Als
bij kinderen, is het autom-
atisch een onderdeel van
hun leven. Maar als je wat
hoop je dat andere bedrijven ook hun verantwoordelijkheid nemen voor
appelijk verantwoord ondernemen samen kan gaan met financieel resul-
Vanaf de dijk aan de Ringvaart stapt u in
daar glastuinbouw aan toe. Jacob nam
planten. Een enorme oppervlakte waar
Het verhaal van Jacob van Zijverden
een andere wereld. Een groene weldaad
in 1980, als 4e generatie, het bedrijf over
sinds 1996 de showkas van 3.200m2 aan
neemt u mee naar de kringlopen van
niet zo gedacht wordt helpt het ook om het inzicht te bieden dat maatsch-
waar de organisatie van grote evene-
van zijn ouders. Hij bouwde het bedrijf
is toegevoegd voor bedrijfsevenementen
het leven, van plantenkas naar eigen-
menten of persoonlijke wensen op maat
uit naar 18.500 m2 voor kamer- en tuin-
op maat.
tijdse, duurzame bedrijfsvoering met
taat.” Voor Meerlanden draait het nemen van verantwoordelijkheid niet al-
samengaat met kritisch duurzaam onder-
leen om het milieu, maar ook om werknemers. Kierkels: “Als iemand voor
nemen, gericht op de toekomst.
ouder bent, en je hebt altijd alles weggegooid, betekent het een gedragsverandering,
Een duurzame nieuwe generatie
hebt daar wel werk voor, je moet alleen kijken binnen een functie welke werkzaam-
Als voorbeeld van de houding van jongeren ten opzichte van hun omgeving noemt
Kierkels de DJ100, een top 100 van duurzame jonge mensen. “Intrinsiek omarmen
zij nieuwe concepten en businessmodellen, ook vanuit een gedachte van maatschappelijk verantwoord ondernemen.” Ook Tanja van Dijk, communicatieadviseur bij
Meerlanden, is positief over de verandering die gaande is in de manier waarop men
met afval omgaat. “Aan de ene kant kun je dat als organisatie wel beïnvloeden, maar
aan de andere kant kun je dat mensen ook haast niet opleggen. Het besef moet ook
bij mensen zelf komen. Grondstoffenschaarste is nu nog zo abstract, heel ver van
Arendshoeve, een unieke plantenkas in de polder
het milieu. We leven ten slotte op de creditcard van de toekomst. Maar als
50% arbeidsgehandicapt is, zoals dat heet, betekent dat dat iemand van 50% prima
en gedragsverandering is het moeilijkste wat er is.”
mensen ontkennen dat Schiphol er is. Ze
inzetbaar is. Dat vraagt ook een transitie in het denken van mensen. Bedrijven geven
aan dat ze geen werk hebben voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Je
heden je daaruit kunt halen. En dat kan prima.” Het vereist een nieuw wereldbeeld,
waarin opeens veel mogelijk is. Zo laat je een auto rijden op een bananenschil.
Meerlanden maakt deel uit van
en zelfs een schaatsbaan maakt het
De Arendshoeve behoort al generaties
mogelijk om op kleinschalige, persoon-
lang tot de familie van Zijverden.
lijke manieren te vieren of te herdenken.
De overgrootvader van de Jacob van
Planten zorgen voor een goede sfeer en
Zijverden is als pionier direct na de
klimaat, gezondheid bevorderend. De
droogmaking in Haarlemmermeer,
missie is om het werken en wonen in een
naast zijn veehouderij, gestart met de
gezonde omgeving uit te dragen en te
productie van aardappels, granen en
laten beleven. Arenshoeve gebruikt het
diverse akkerbouwgewassen.
warme water van Meerlanden om de kas
te verwarmen, de warmte die vrijkomt
In de jaren ’60 voegde de vader van Jacob
afval
kringlopen van energie.
De inrichting met planten, vijvers
uit de ijsbaan gaat naar de planten.
Wanneer: 13, 20 en 21 september
Tijdstip: 13 en 20 september om
10:30 uur en 14:00 uur.
21 september om 14:00 uur
Waar:
Fortboerderij Dijkzicht
Prijs:
Gratis
Reseveren: www.ringbiennale.nl
l openbare ruimte l bio-energie
Op reis door Haarlemmermeer
4
Het Nieuwe Kantoor
Route 2: Het Nieuwe Kantoor
Werken aan duurzame kantorenparken, proefteelt en een nieuwe vorm van onderwijs. Makelaar Laurens Schenk neemt u mee
op ontdekkingsreis door de Beukenhorsten, naar de nieuwe restaurants en het olifantsgras. Beleef wat zich in het gebied van
en rond de Beukenhorsten afspeelde of nu zelfs heel actueel is. Wat is Het Nieuwe Kantoor? De route besteedt aandacht aan het
bestaande kantoor en de transformatie binnen de Beukenhorsten naar andere functies. In het bijzonder hebben we aandacht
voor de oorsprong in dit inmiddels dicht bevolkte gebied, namelijk voor de agrarische sector.
Olifantsgras
Olifantsgras is een begrip dat hoort
bij de voormalige woning aan de Rijnlanderweg. Daar is nu de werklocatie
van BioBased Economy Expocenter
van SADC. Het toont de overgang van
agrarisch landschap naar een innovatieve en duurzame werklocatie.
Na een pioniersfase met de teelt
leeromgeving, opgebouwd vanuit
expertise van het bedrijfsleven. Het
wordt een doorlopende leerlijn vanaf
mbo, hbo en naar academisch niveau,
met een nadrukkelijke betrokkenheid
van het primair en voortgezet
onderwijs in Haarlemmermeer.
Lokale producten
We vervolgen met een
bezoek aan de monumentale
boerderij Den Burgh, thans
in gebruik als een succesvol
restaurant. De consumptie
wordt u aangeboden door
project De Beuk Erin. De
route eindigt met een bezoek
aan Beukenhorst Zuid, een
voorbeeld van de gemeente
Haarlemmermeer en een
Foto: Henri Kok
eerste goede stap in een
betere en duurzame ontwikvan het bijzondere Olifantsgras is
keling van nieuwe kantoorgebouwen.
er inmiddels een vergaande samenVoor de mensen met lunchtrek ter
werking ontstaan tussen Haarlemafsluiting een duurzame lunch met
mermeerse agrariërs, onderzoeksinlokale producten uit de streek bij
stituten, onderwijsinstellingen,
Lust 4 Lunch, die voor de gelegenheid
gebieds- en projectontwikkelaars.
in het kantoor van De Beuk Erin
Ook de Ambachtelijke Academie is
zal worden geserveerd. Excursie in
op die locatie gevestigd. Het is een
totaal ca 2 uur. excl lunch. •
Route 3: De Polder in het
Centrum
station naar Park 20|20 en de nieuwe bestemming van
Niet ver van het centrum, in de polder,
groene kantorenparken van de Beukenhorst, via het
gronden waar nu olifantsgras groeit bij de oude boeren-
woning aan de Rijnlanderweg. Laurens Schenk neemt
kingstocht door de kantorenparken, met de smaakmakers van deze tijd en olifantsgras als de toekomstige
grondstof voor 3D printen en papier. De nieuwe tijd
vraagt om een andere manier van (samen)werken en
wonen in de werkomgeving.
Wanneer: vrijdag 19 en
zaterdag 20 september
Tijdstip: 10:30 uur
Waar:Kantoor Schenk Makelaars
Prijs:Gratis, lunch is voor
eigen rekening
Reserveren: www.ringbiennale.nl
kent Haarlemmermeer veel verschillende
telers, van aardappelen, heel veel soorten
aardappelen, maar ook andere gewassen
als olifantsgras en vlas. Op 14 september
brengen de boeren de net gerooide aardap-
pelen naar Hoofddorp Winkelstad. Kisten en
kruiwagens vol. De route door het winkel-
centrum leidt langs allerlei verschillende
soorten aardappelen uit Haarlemmermeer.
Met de piepers kun je op zondag 21
september leuke mannetjes maken, bouw-
werken mee maken, maar vooral ook veel
proeven. De piepers worden dan niet alleen
omgetoverd tot lange spiralen, maar ook
wodka van aardappel proeven en allerlei
andere aardappelhapjes. Het Raadhuisplein wordt die dag voor een paar uur even
de proefkamer van de polder, met heel
veel verschillende aardappels en andere
gewassen.
Het interview met de pioniers van Rijsenhout,
dorpsraadvoorzitter Co van der Laarse en secretaris
Henk Arendse, kunt u lezen op de websites van de
Ringbiënnale.
“We kunnen wachten tot iemand uit Hoofddorp of
Haarlemmermeer de plannen bedacht heeft, terwijl
het juist andersom moet. Waarom moeten mensen
over ons beslissen wat we zouden moeten, terwijl we
dat zelf misschien wel beter kunnen?”
Een heus aardappelfeestje
op het Raadhuisplein. Andere
gewassen zijn ook uitgenodigd.
Kom langs, proef mee en geniet!
Van aardappelspiralen, aardappelsoep, frieten, veel frieten,
tot seizoensgroenten en fijne
recepten. Natuurlijk met mu-
ziek en veel gezelligheid.
Je kunt winkelen omdat je
Ringbiënnale
vrijdag 19 sept &
zaterdag 20 sept
van 10.30 - 12.30 uur
nu eenmaal boodschappen
nodig hebt, of winkelen
omdat het leuk is om te
winkelen. Dat laatste doe
je bij voorkeur op een plek
waar het fijn is te verblijven.
Het winkelcentrum van
Hoofddorp onderscheidt zich
volgens Sonja Olthuis nog
niet voldoende van andere
Olifantsgras als opmaat
naar een circulaire economie
Kom kijken en luisteren naar de pioniers op Schiphol Trade Park
maar na bewerking zijn er ook bouwmaterialen, papier, bioplastics of biobrandstoffen
van te maken.
Wat is Olifantsgras?
Het groeit als kool, wordt ruim 3,5 meter
hoog, heeft de energetische waarde van
steenkool en kan verbouwd worden onder
de aanvliegroutes van Schiphol, waardoor
het vliegverkeer minder hinder ondervindt
van ganzen. De vogels houden namelijk
niet van miscanthus, de officiële naam
van Olifantsgras.
Olifantsgras in de Haarlemmermeer
Drie boeren en een loonwerker uit de
Haarlemmermeer verenigden zich in
Miscanthus Haarlemmermeer en startten
in 2010 met de teelt van miscanthus. Inmiddels is de pioniersfase uitgegroeid tot een
vergaande samenwerking tussen agrariërs,
onderzoeksinstituten, onderwijsinstellingen,
gebieds- en projectontwikkelaars. Voor hun
inspanningen hebben de boeren inmiddels
de SHARE-duurzaamheidsprijs van de gemeente Haarlemmermeer gekregen. In april
2013 is op Schiphol Trade Park 60 hectare
Olifantsgras geplant en aansluitend is een
Expocentre BioBased Economy geopend aan
de Rijnlanderweg 958.
In ruwe vorm kan dit rietachtige gewas
dienen als stalstrooisel, brandstof voor
houtkachels, openhaard en barbecue,
Toepassingen op bedrijventerrein
Schiphol Trade Park is een nieuw bedrijventerrein, grofweg begrensd door de A4,
Van uitzondering op de regel naar een bijzonder flesje genot
Boer en distilleerder steken koppen bij elkaar voor een uniek product
De tweede route, Het Nieuwe Kantoor voert u langs de
nieuwsgierigen op 19 en 20 september mee op ontdekOm 10.30 uur is de ontvangst met
een kopje Duurzame Beukenhorst
Koffie in Beukenhorst Noord, bij
Schenk Makelaars. De route loopt
langs het project De Beuk Erin.
Nienke Ringersma vertelt over het
actieprogramma tegen leegstand en
voor leefbaarheid, door transformatie en herbestemming van
bestaande kantoorgebouwen,
sloop van gebouwen en
nieuwbouw naar woningbouw.
Specifiek is er aandacht voor
de particuliere kantorenloods
Haarlemmermeer Schiphol.
Laurens informeert u over
de ontwikkeling binnen deze
kantorenloods en bezoekt met
u een omgebouwd kantoorgebouw dat in gebruik is als
hotel in Beukenhorst West.
Via het station loopt de route
over de Geniedijk, werelderfgoed in
Haarlemmermeer. Onderweg vertelt
Laurens over het verbinden van
ondernemers en medewerkers in het
initiatief Beukenhorst bruist.
5
Bennebroekerweg, Rijnlanderweg en
Geniedijk. In het deelgebied The Valley staan
vergaande duurzaamheid en innovatie
centraal. Hier wordt de circulaire economie
concreet vormgegeven door bedrijven,
kennisinstellingen en overheden. Circulaire
economie is de toekomst, waarbij gesloten
cycli worden gecreëerd voor materialen en
energie. Afval bestaat straks niet meer en
het delven van nieuwe grondstoffen wordt
zo goed als overbodig. Concreet betekent
dit dat langs de Rijnlanderweg verschillende
clusters worden gerealiseerd van gebouwen
waarin bedrijven samenwerken met kennisinstellingen en overheden om praktisch
toepasbare oplossingen te bedenken en te
testen voor deze circulaire economie. Het
Expocentre is een goed voorbeeld van een
dergelijk cluster.
Schiphol Trade Park werkt zo toe naar een
nationale demonstrator voor circulaire
economie in The Valley.
winkelcentra, terwijl het wel
Wat doe je met die enorme grote aardap-
Zo zuiver mogelijk
wordt gekoeld en de gecondenseerde
pelen die overblijven na het rooien? “Zonde
Dit bijzondere flesje wodka komt door
alcoholdamp wordt afgevangen. Dit hele
om ze weg te doen,” dacht aardappelboer
middel van een uitgebreid procedé tot
proces wordt tot twee keer toe herhaald
Arwin Bos al enige tijd. Met zijn bedrijf
stand. Etienne: “Wij beginnen eerst met
om een zo zuiver mogelijk product over
De Aardappelboer teelt Arwin, samen met
de aardappels te wassen, hoe schoner
te houden zonder af te doen aan smaak
zijn vrouw en ouders, in Haarlemmer-
het product hoe zuiverder de vergisting.
en geur. Daarna rijpt de alcohol nog zeker
meerpolder, bijzondere aardappelrassen
Hierna gaan ze door een schrootmolen
vier weken, om verbindingen met elkaar
die speciaal op smaak zijn geselecteerd. De
en voegen we water toe, zo komt al het
te laten huwen.Nu is de wodka klaar om
Aardappelboer probeert zo bewust en zo
zetmeel vrij. Aan deze zetmelen hebben
genoten te worden.”
duurzaam mogelijk te produceren.
wij niks totdat ze door middel van
natuurlijke enzymen zijn omgezet in
Proef de polder
De grote aardappelen echter, zijn niet
vergistbare suikers. Dat is het moment
De unieke aardappelwodka is tijdens de
altijd goed te verkopen. “De consument
waarop wij de gist erbij doen. In vier
Ringbiënnale te proeven op het Raadhuis-
heeft liever een wat kleiner aardappeltje.
weken tijd verandert de suiker in alcohol
plein in Hoofddorp. Zondag 21 september
Het is zonde om de grote exemplaren
en koolzuur. Het alcohol heeft dan
bieden Arwin en Etienne u graag een
weg te gooien en bovendien zou dat
een percentage van rond de 8%. Deze
glaasje aan. Naast de aardappelen en de
leiden tot voedselverspilling. Zo is de
maisch, zoals dat heet, wordt langzaam
wodka kunt u die dag ook genieten van
samenwerking met de Hoofdvaartkerk
in de ketel verwarmd naar ongeveer 80
frieten, Patatas Bravas, aardappelsalade
ontstaan,” vertelt Arwin. Master distil-
graden waardoor de alcohol verdampt
en aardappel- en groentegerechten en
leerder van de Hoofdvaartkerk Etienne
en het water achterblijft. Deze damp
gezellige muziek. •
Haringa zag wel wat in de grote aardappelen en verwerkte ze tot wodka. Arwin:
“Een mooi lokaal en authentiek product.
Het leuke is dat deze wodka dus van
echte aardappelen gemaakt is. Aardappelwodka werd vroeger ook al gemaakt,
maar de meeste grote producenten
stapten wegens de kosten over op andere
grondstoffen. De aardappelwodka van
de Hoofdvaartkerk is dus met recht een
uniek product!”
Winkelen
onder
zeeniveau
horende sfeer aan. De
zou je hier niet een oogstfeest organiseren? Hiermee kun
kruisweg als oprijlaan
je laten zien dat de oogst een feestje is. Maar ook dat wat
naar het landgoed, het
de natuur ons geeft niet vanzelfsprekend is. Nu racen we
Vier Merencentrum als
langs de akkers en nemen we aan dat alles wat op ons
balzaal, het markt-
bord komt gewoon maar kan. Terwijl we het evenwicht
plein als bordes en
aan de andere kant van de wereld helemaal aan het
de aanloopstraten als
verstoren zijn.”
boomgaard.
Toeristische trekpleister
Uiteindelijk is de droom van Olthuis dat het winkelgebied
Koopmachine
zonder gevoel
een rolmodel wordt op het gebied van authenticiteit, pure
Door middel van deco-
mensen die op Schiphol landen en een transfer hebben
ratie wil Olthuis de
van een paar uur niet naar Amsterdam gaan maar naar
sfeer van het landhuis
Hoofddorp, om ons winkelgebied te bekijken.” Als voor-
naar Hoofddorp
beeld noemt Olthuis het Engelse dorpje Todmorden, waar
en eerlijke producten, producten met een verhaal. “Dat
Kom het werk van
de pioniers bekijken!
deze potentie heeft.
Sluit aan bij de fietstocht/wandeling van de Ringbiënnale (Route 2
Het nieuwe kantoor) op vrijdag en
zaterdag 19 en 20 september van
10.30- 12.30 uur*, en bezoek het
Expocenter BioBased Economy.
Bekijk bijvoorbeeld de film over
de teelt, circulaire economie en
toepassingen op Schiphol Trade
Park, of bekijk de producten die al
uit Olifantsgras zijn gemaakt. Door
het beplantingsschema kunt u ook
al de toekomstige wegenstructuur
zien. Experts zijn aanwezig om uw
vragen te beantwoorden.
is zij bezig met de transformatie van het winkelgebied.
brengen. Maar het positioneren van het winkelcentrum
bewoners actief bezig zijn met de productie van lokaal
Volgens Olthuis zijn de klanten over veel aspecten van
gaat verder dan een paar bloembakken of banieren. “We
voedsel en daarmee bussen vol belangstellenden uit
het winkelcentrum erg tevreden: het is compact, goed
zijn nu een soort koopmachine zonder gevoel, en waar
binnen- en buitenland trekken. Dergelijke voorbeelden
bereikbaar en heeft een goede mix van lokale onder-
ik naartoe wil is het poldergevoel.” Ook in Hoofddorp
zijn belangrijk om een idee te krijgen van de kant die
nemers en grote ketens. “Maar de klant zegt ook, de sfeer
mag de klant zich er bewust van zijn dat hij zich in de
Olthuis met het winkelcentrum op wil. “Als ik nu tegen
is wel kil en kaal,” aldus Olthuis. “Ook in het winkel-
polder bevindt, in een agrarische omgeving. Olthuis: “Ik
een ondernemer zeg, zou het niet heel leuk zijn hier
centrum moet je het gevoel hebben dat je in de polder
zou overal producten uit de polder willen laten zien,
een kruidenbak neer te zetten, dan kijken ze me aan en
bent.” En dat gevoel, dat is er nog niet.
alsof je het tapijt van de polder uitrolt het winkelgebied
vragen ze ‘moet ik dat bijhouden?’.”
Als winkelcentrummanager
in, als een groene loper die naar binnen komt.” Kruiden,
Landhuis in de polder
groente en fruit, maar ook olifantengras en riet dat in de
Trots op wat we hebben
Om het winkelcentrum van Hoofddorp aantrekkelijk en
omgeving geproduceerd wordt zou wat Olthuis betreft
Olthuis is dus bezig bewoners, scholen, ondernemers,
onderscheidend te maken stelde Olthuis samen met een
allemaal een plek moeten krijgen in het landhuis.
boeren en lokale politici enthousiast te maken over het
‘urban designer’ een positioneringsdocument op. “Als je
vergroenen van het winkelcentrum. “Het allermooiste zou
een winkelgebied goed wilt managen moet je weten hoe
Exposure van de polder
zijn als alle partijen mee willen werken: de gemeente,
je het positioneert. Dat doe je op basis van informatie
De verbinding tussen het winkelcentrum en de omlig-
vastgoedeigenaren en ondernemers. Dat we allemaal dat
en analyses, maar ook je gevoel en ervaring.” Olthuis
gende polder kan veel sterker worden. Het centrum kan
gevoel krijgen van authenticiteit, dat je de natuur weer
ontwikkelde het idee van het winkelgebied als een
exposure geven aan de boeren en ondernemers die in
naar het centrum haalt. En dat ondernemers ook kritisch
‘landhuis in de polder’. “Een landhuis waar mensen zich
Haarlemmermeer wonen en werken. “We hebben hier
gaan kijken naar hun eigen producten, dat kleding ook
thuisvoelen, zoals de klant zich moet thuisvoelen in het
een platform van meer dan 150.000 bezoekers per week,
verantwoord geproduceerd gaat worden en dat voedsel-
(reguliere openingstijden: ma, wo
en vrij van 11.00 - 16.00 uur)
winkelcentrum. Een landhuis heeft veel ruimtes waarin
daar kan je natuurlijk heel goed de polder onder de
producten van ver weg goed beloond worden. Dat we hier
je van alles kunt doen, het heeft verschillende functies
aandacht brengen.” Niet alleen door visuele elementen
op de bodem van een drooggelegd meer ook trots zijn wat
en sferen.” Met het landhuis als vertrekpunt wees Olthuis
zoals planten, kruiden en decoratieve elementen, maar
we in deze gemeente hebben.” •
*voor meer informatie over
startpunt en route 2, zie elders
in deze krant.
voor elk deel van het winkelcentrum een ruimte en bijbe-
ook door evenementen te organiseren. Olthuis: “Waarom
Expocenter BioBased Economy
Schiphol Trade Park
Rijnlanderweg 958
2132 MP Hoofddorp
www.schipholtradepark.nl/expo
Op reis door Haarlemmermeer
7
6
De polder in het centrum
De polder van Haarlemmermeer is niet
natuurlijk ook, de
alleen het huis van het gras, eenden, vlas
kans om te kijken
en reigers, maar ook die van de aardappel.
in de eetkamer
Velden vol aardappelen liggen te rusten
van de polder.
totdat ze einde van de zomer gerooid
Het Raadhuis-
worden. Wat gebeurt er precies met Haar-
plein wordt dan
lemmermeerse aardappel? Wie teelt ze? Tot
omgetoverd tot
wat worden ze gemaakt? En waar komen
een gezellig aard-
ze uiteindelijk terecht?
appelfeest. De
iDocu
Tijdens het KMC-uur Multimedia
verdiepen leerlingen uit leerjaar 2 van het
Kaj Munk College zich in de wereld van
documentaires met het filmproject iDocu.
iDocu is een filmproject van De frisse
blik en IDFA met als thema ‘Identiteit’.
Tijdens de lessen leren de leerlingen
Aardappelboer en
kritisch kijken naar de kracht van
De duizenden aardappelen zijn in
de Piepermobiel
handen van veel verschillende boeren.
zijn op het feest
Sommigen boeren werken nog niet zo
aanwezig, maar
lang in dit gebied, anderen maken al
andere stand-
heel wat jaren gebruik van de grond van
houders kunnen
Haarlemmermeer. Ze kennen de grond
ook van alles
en de aardappel door en door, en hebben
vertellen over
hart voor hun product. “Geen enkele
de aardappel. Natuurlijk kan je naar
aardappel willen we verloren laten gaan,”
hartelust proeven. Nog een tipje van de
vertelt Arwin Bos, eigenaar van het
sluier: gezellig muziek, fijne eettentjes,
bedrijf De Aardappelboer.
patatas bravas, aardappelspiralen,
beeldtaal in documentaires en maken
ze in tweetallen een mini-docu over
de inwoners van Haarlemmermeer.
Op deze manier word je niet alleen
opgeleid tot kritische consument,
maar ook tot een actieve en creatieve
De Aardappeleters, maar ook honing,
In het winkelcentrum van Hoofddorp
radijsjes en andere gewassen kunnen
is de pieper er ook, maar vooral in de
geproefd worden.
vorm van frieten, pizza’s (ja , ook de
aardappelpizza is hier hip). We eten ze
Samen meer voedsel beleven
graag tussendoor met een beetje mayo
Goed voedsel en de oorsprong ervan
of tussen blaadjes sla, of gebakken met
worden door steeds meer belangrijk
rozemarijn, maar nog niet iedereen weet
gevonden. In Haarlemmermeer zijn
dat ook de plaatselijke aardappel in de
er veel mensen en initiatieven die dat
Hoofdvaartkerk een grote rol speelt. De
ondersteunen. De Polder in het Centrum
Aardappelboer en de Hoofdvaartkerk
ontstaan niet voor niets: het is een
maken sinds kort aardappelwodka.
samenwerking tussen Haarlemmermeerse agrariërs, Park 21 en Hoofddorp
Van aardappelwodka tot een enorme
Winkelstad om lokaal voedsel op en in de
Piepermobiel. Tijdens de Ringbiënnale
markt te zetten. Kom ook langs, geniet,
krijgt het winkelend publiek, en jij
proef en ervaar lekker (lokaal) eten. •
producent.
Aardappelfeest - ‘Proef mee in de
eetkamer van de polder’
Wanneer:Zondag 21 september
Tijdstip:12:00 – 17:00 uur
Waar:
Raadhuisplein, Hoofddorp
Prijs:
Vrij toegankelijk
Door naar verschillende filmfragmenten
te kijken, krijgen de leerlingen inzicht
in de verschillende keuzes die programmamakers maken. Ook wordt duidelijk
wat beeldtaal is en wat beeldvorming
inhoudt. We kijken hoe een documentaire is opgebouwd en hoe je je het
beste kunt voorbereiden op het filmen
en interviewen van de hoofdpersoon uit
je iDocu film.
Aardappelroute
Wanneer:Maandag 15 t/m zondag 21
september
Waar:Het gehele winkelcentrum
van Hoofddorp
Prijs:
Vrij toegankelijk
De leerlingen gaan gewapend met hun
mobiele telefoon op pad om te filmen.
Zo hebben zij portretten gemaakt van
een familielid, de voedselbank, een
jukeboxrestaurateur, de brandweer en
restaurant Vork & Mes. De leerlingen
hebben de films zelf gemonteerd. Het
eindresultaat is een eigen filmportret
over elkaars identiteit.
Waterbibliotheek
Ronald Boer en Valerie Dempsey
Wat is het ons waard de polder te blijven
zouter wordt terwijl zoetwatervoorzie-
kunnen helpen om deze uit te breiden.
doorspoelen wanneer deze de komende
ningen steeds schaarser worden?
Het Zilt- en Kwellaboratorium is een
dertig tot veertig jaar 50% zouter wordt
Met een Mobiel Laboratorium zochten ze
interactieve opstelling waar je wordt
terwijl zoetwatervoorzieningen steeds
naar kwelplekken en namen monsters
meegenomen in het verhaal over kwel en
schaarser worden?
op verschillende locaties. De roestbruine
verzilting door zelf mee te doen, proefjes
kleur - door het ijzer dat in de diepe
te doen en zelf nieuw water uit eigen
Kunstenaarsduo Ronald Boer en Valerie
grondlagen met het kwel omhoogkomt
omgeving in te brengen. Alle watermon-
Dempsey doet artistiek onderzoek naar
- werd de visuele indicator voor het
sters kunnen op microscopisch niveau
de verschijningsvormen van land-
vinden van zoute kwel. Een eenvoudige
bekeken worden om de verschillende
Georganiseerd door: Deborah Vergeest
- docent KMC Multimedia - Kaj Munk
College
Wanneer: 12 t/m 22 september
Tijdstip: 12:00 – 17:00 uur
Waar: Ticket & Treats
Cultuurgebouw
Prijs:
Gratis
OPROEP!
Hoe schoon (of vies) is het
schappen. Hun
manier om zelf
structuren te beleven. Projecties van
water in Haarlemmermeer.
kunstprojecten
kwelplekken te
de verzamelde beelden in de ruimte
Wat kunnen we daarvan
maken transities
vinden en het
versterken de ervaring van een dyna-
leren? Help de Waterbiblio-
zichtbaar in land-
landschap in je
mische waterwereld. •
theek Haarlemmermeer
schappen die door
eigen omgeving
groeien met water uit een
mens of natuur onder
anders of beter
sloot of kwelwater (water
druk zijn komen te
leren begrijpen.
staan. Hun werk Brak
De waterbiblio-
water, Zilt land gaat
theek maakt
over het fenomeen
zichtbaar hoe
zoute kwel die
anders water
omhoog komt en het
op elke plek
land verzilt. Om dit
samengesteld
proces tegen te gaan wordt er jaarlijks
is. Hoewel de waterhuishouding ook
40 miljoen m3 zoet water Haarlemmer-
probeert om er een homogeen geheel
meerpolder ingelaten. Met dit zogeheten
van te maken.
‘doorspoelen’ van de polder verspillen
we heel veel water. Wat is het ons waard
Tijdens de Ringbiënnale is de bestaande
dit te blijven doen wanneer deze polder
waterbibliotheek van 24 flessen in de
in de komende dertig tot veertig jaar 50%
etalage bij Pier K te zien. Bezoekers
wanneer:Expositie: 12-14 en 19-21
september
Wanneer:water inleveren: za 13
sep en zo 21 september
Tijdstip: 12:00 -17:00 uur
Waar: tickets & treats
cultuurgebouw
Prijs: gratis
Reserveren: vrij toegankelijk
dat opkomt in de polder).
Lever jouw watermonsters
in op zaterdag 13 en zondag
21 september tussen 12:00
en 17:00 uur bij Tickets
& Treats (Het Cultuurgebouw), Raadhuisplein
9, Hoofddorp. In een oude
plastic fles van minstens
1 liter.
De watermonsters worden
onder meer getest op zoutgehalte en ijzergehalte.
9
8
De Armani onder de tomaten
Je zou het niet zeggen als je de vele kassen
“Dat is gewoon superspul. Het snijdt
van het tomatenimperium van Jos Looije
lekkerder, het voelt lekkerder, het is
ziet; deze tomatenkweker doet het anders
zachter. Na een week of vier was het
dan anderen. In speciaalzaken vind je
scheerschuim op dus ik zeg tegen m’n
zijn honingtomaten, volgens Looije de
vrouw: Annie, je mag altijd dat Armani
lekkerste cherrytomaat die er is. Maar
scheerschuim wel voor me kopen.” Maar
ook bijzonder is de aanpak van het
Annie vond de prijs, vijf keer hoger dan
bedrijf. Looije levert zijn producten zoveel
het normale scheerschuim, te hoog.
mogelijk direct aan de consument, zonder
“Dus geen Armani scheerschuim. Toen
tussenhandelaren.
maten produceren,” vertelt Looije. Hoe
emotie, gevoel, ervaring, smaak. Dat
ging ik nadenken, ja, er zit ongetwijfeld
hij zich onderscheidt? “Wij zitten echt
wordt helemaal kapot gemaakt door dit
wat eucalyptus in en wat duurdere
Volgens Jos Looije is het belangrijk dat
op smaak te werken. Door rassenkeuze,
systeem.”
zeep en het is prachtig verpakt. Maar de
de consumenten weten waar hun eten
door roder te oogsten, door met weinig
vandaan komt. “Zolang de mensheid
bestrijdingsmiddelen te telen.
bestaat weten mensen waar hun eten
Kwalitatief is het bij ons echt de
vandaan komt. Dan kan ik niet geloven
absolute top.”
fysieke kosten zijn niet zoveel hoger. De
rest is gevoel, emotie.”
Van opbrengst naar genieten
dat dat in één generatie ineens weg is.
Het zette Looije aan het denken
Het is aan de
over de manier waarop hij zijn
oppervlakte
bedrijf wilde inrichten. “Eigenlijk
wel wegge-
is ons bedrijf veranderd van effi-
nomen door
ciency en de hoogste opbrengst
de komst
per vierkante meter naar smaak
van super-
en genieten. We doen elke week
markten,
smaakproeven, we weten heel
maar ik geloof
veel over teeltwijzes en smaak.
niet dat die
Alleen als de trossen voldoende
behoefte
mooi zijn oogsten we, en we
helemaal
hebben een vaste prijs die niet
weg is.” Niet
verandert door vraag en aanbod.”
voor niets is
De supermarkten zijn in de ogen
de tomaten-
van Jos Looije nodig omdat het
teler actief
simpelweg niet mogelijk is alles
op twitter
bij de boer zelf op te halen. Aan
en facebook
de andere kant heeft de ontwik-
en kun je
keling van de voedselketen de
rondleidingen
sector zo onder druk gezet dat
Efficiëntie en gelijkvormigheid
de verbinding met de consument
Een andere manier waarop Looije
verdwenen is. “Wij willen de
De absolute tomatentop
zich staande kan houden in een
wereld niet veranderen, maar dit
Jos Looije is een tuinder in hart en
sector die onder zware druk
systeem dat het voedsel kapot
nieren, net als zijn vader en grootvader.
staat is door de verkoop van zijn
maakt willen mensen uiteindelijk
Na de middelbare tuinbouwschool liep
tomaten in eigen hand te houden.
niet. Dus wij hebben ons bedrijf
Looije stage bij een zaadbedrijf, en in
Looije: “In 1995 ontstond de Greenery.
Armani-tomaat
zo vormgegeven, en daarin zijn we echt
de jaren zeventig ging hij werken in het
De veilingklok werd afgeschaft, je kon je
Om toch lekkere tomaten te kunnen
eigenwijs.” Dat de honingtomaten écht
bedrijf van zijn vader. Van verschillende
tomaten inleveren bij de Greenery en die
telen en er niet financieel aan onderdoor
lekker zijn blijkt wel uit het feit dat
gewassen zoals bloemkool, prei en knol-
ging het voor jou per telefoon verkopen
te gaan bedacht Looije een strategie.
Jos Looije er tijdens het interview met
selderij specialiseerde het bedrijf zich in
aan supermarkten of andere klanten.
Ongeveer een kwart van zijn productie
plezier van snoept. “Nee, ik ben ze zeker
tomaten. Looije had geleerd dat er veel
Lastig, want de veilingklok is openbaar,
zijn de honingtomaten die rechtstreeks
niet zat. Als je iets produceert wat je zelf
meer verschillende tomaten bestonden
je ziet wat er gebeurt. Toen zijn we
verkocht worden aan speciaalzaken
niet lekker vindt, dat is toch niet goed?”•
dan tot dan toe in Nederland werden
met een aantal andere cherrytomaten-
en internationale supermarkten in het
verkocht. Een variatie op een bestaand
telers bij elkaar gekomen en hebben we
hogere segment. De overige tomaten
product verkopen zou bovendien een
gezamenlijk verkocht, ik heb zelf ook
die niet aan zijn hoogste kwaliteitseisen
betere strategie zijn dan een heel nieuw
nog een half jaartje achter de telefoon
voeldoen
product introduceren. Zo begon Looije
gezeten.” Over het systeem van tussen-
volgen de
eerst met de teelt van vleestomaten
personen is Looije echter kritisch. Er is
reguliere
en later met cherrytomaten. Hoewel
een handjevol telersverenigingen dat
weg via
het begin van de jaren negentig slechte
ertoe doet. Alle telers bieden hier hun
telersvereni-
jaren waren voor de tuinbouw (de
producten aan, waardoor het aanbod
gingen. Het
Nederlandse tomaat stond in Duitsland
groter lijkt dan het in werkelijkheid is.
bekend als de ‘Wasserbombe’), kwam
boeken in de kassen.
Route 4: Fly Me Home
De Ringbiënnale vormt een bijzondere
aanvulling op de activiteiten die Museum
De Cruquius deze zomer aanbiedt. Op
het terrein bij het stoomgemaal wordt de
poldergeschiedenis in de interactieve theatervoorstelling FLY ME HOME gepresenteerd
als een vliegreis, zonder op te stijgen!
In verband met het beperkte aantal plaatsen
per voorstelling moet voor Route 4 gereserveerd worden via www.ringbiennale.nl
Wanneer: 13, 14, 20 en 21 september
Tijdstip:11:00 uur, 13:30 uur en
16:00 uur
Waar:
Museum De Cruquius
Prijs:€ 7,50, incl. toegang
tot Museum De Cruquius,
Kunstfort bij Vijfhuizen
en Historisch Museum
Haarlemmermeer
Reserveren: www.ringbiennale.nl
FLY ME HOME credits
Concept: Patricia Kuiper en Ingrid van
Leeuwen Regie: Ingrid van Leeuwen
Tekst: Patricia Kuiper Productie: Martijn
Winkelman en Yola Parie Stagiaires van
Academie voor theater ArtEZ, Hogeschool
voor de kunsten: Marit Eijbergen en Fiona
Kelatow Vormgeving: Jos Groenier Spelers:
Sylvia Broos, Tonske Captein, Marit
Eijbergen, Piet de Jong, Fiona Kelatow,
Henk Kerzaan, Lieke Linschoten, Wouke
Linschoten, Bram Neuteboom, Inez
Pastijn, Coen Striegel, Thijs van Rijn, Peter
Teijmant, Joke van Tol, Mavis Welzijn
Liedteksten: Patricia Kuiper, Coen Striegel
Muziek: Marit Eijbergen, Fiona Kelatow,
Coen Striegel en Manuela van der Stelt
Met dank aan: Joop Baars, Theo Brantjes,
Jan Blom, Joep Blije, Anton Bruynis , Sibil
van Dam, Dorpshuis Cruquius, Kasten &
Meer, Sjors van Leeuwen , Ria Marks-van
Leeuwen , Meer-Historie, Bert Nederhof,
Annie Schrijvers, Mia Stik/ Mija theaterkostuums, Hans Verbruggen, Leo Westra,
personeel en vrijwilligers Museum De
Cruquius en Historisch Museum Haarlemmermeer, Theehuis Cruquius.
Fly Me Home
Theater in en om De Cruquius
Patricia Kuiper en
Ingrid van Leeuwen
Patricia Kuiper en Ingrid van Leeuwen
Schubben en vinnen!
Mijn goede grond, mijn vruchtbare klei
tekenen voor tekst en regie van Fly me
Tureluurs word ik ervan.
is niet meer
home. Hun uitgangspunt voor de thea-
Rechtdoor is rond
Er is geen overkant.
Onze prachtige boerderij
is niet meer
terroute vormde de twee musea. Het
Er is geen begin en geen eind!
dan een schilderijtje aan de muur
over het water, de polderjongens, de
Deze interactieve theatertocht is een
zoektocht naar de identiteit van Haarlem-
luchtvaart, de verstedelijking en de
mermeer. Welke bagage heeft u bij u? De
koers onderweg verandert snel en vaak:
wat voor de één vooruitgang is, is voor
de ander achteruitgang. Landschappen
wisselen in een oogwenk: van boerenland
naar kosmopolitische stad.
Cruquius vertelt het verhaal over de
Pleur maar neer
In Haarlemmermeer
Vooruitgang neemt geen keer
Want achteruitgang wordt vooruitgang weer.
Pioniers denken dat ze geluk vinden!
Patricia: ‘ Er zijn zoveel interessante
Historisch Museum vertelt het verhaal
kolonisatie, de boeren, de oorlog, de
Visser Rien
Waar heb je het over?
Spartel en sterf.
Je bent gevangen.
Vis
Niet door jou maar door die verdomde ring.
In de locatietheatervoorstelling FLY ME
HOME leiden twee stewardessen je rond
over het terrein van De Cruquius. Wat eerst
een gewone rondleiding lijkt, wordt gaandeweg een geestelijke fitnessoefening. Mind
your step, mind your mind!
De blik op je omgeving krijgt een andere
dimensie. Tijdens deze reis komen tijdlagen, die onder het dagelijks leven
verscholen zitten, tot leven. Je krijgt te
maken met vissers van weleer, avonturiers, pioniers en projectontwikkelaars;
je ontmoet dromers met megalomane
plannen, maar ook hardwerkende over-
Welkom aan boord. Je bent nog nooit zo
thuisgebracht. Have a nice stay in Haarlemmermeer!
levers. Allemaal hebben zij een verhaal
over Haarlemmermeer.
De voorstelling is gebaseerd op historische
feiten en op verhalen van mensen uit
Haarlemmermeer. De spelers komen uit
Haarlemmermeer en omstreken.
Stelt u zich eens voor: een kavel van één
kilometer bij 200 meter. Helemaal voor u.
Vrije investering! De staat legt twee dorpen.
Wat zeg ik? Steden worden het! Economisch
bloeiende steden! Met echte grote stadsproblemen. Criminaliteit, drugs en Rock
en Roll!
Zonder Schiphol waren we hier nooit
geworden wat we nu zijn. Lawaai? Dan houd
je toch gewoon twee minuten je mond?
et is simpel: een kip die geen eieren legt gaat
H
de soep in. •
komst van de bedrijven. Museum de
droogmaking en de technische vooruitgang die de stoommachine heeft
gebracht, het menselijk vernuft. Al die
elementen moesten een rol spelen in de
theaterroute.
onderwerpen waar je meer over zou
willen weten! Het moeilijkste was om
ons te beperken!’
Ingrid: ‘Ik ben me er zo van bewust
geworden dat we nog steeds op
onze hoede moeten zijn voor de
Waterwolf!’
Ingrid en Patricia verdiepten zich in
de historie van Haarlemmermeer
en interviewden diverse bewoners.
Het thema dat al snel boven kwam
drijven was transitie of wel de
enorme vaart waarmee het leven in
dit gebied telkens weer verandert.
Van turf naar meer, naar akkerbouw,
naar luchtvaart, bedrijven en de
toekomst waarin landbouw en steden
en luchtvaart elkaar opzoeken.
Het thema maakbaarheid was
een tweede thema dat zich
aandiende. Dit land is gemaakt
Niet alleen speelt de tijd een spel met
het publiek maar ook met één van de
twee stewardessen, Sofie. Zij wordt
meegezogen door de tijd en haar naam
duikt in allerlei variaties op. Wat is dat
om de mensen tegen het water te
toch? Te midden van de grote tijdsbewegingen voltrekken zich kleine
brokjes menselijke geschiedenis.
neer in Haarlemmermeer is de
beschermen. Maar wat doe je met
een leeg land? Haarlemmermeer
is ook een plek die ‘over’ is, waar
je alles mee kan doen. Pleur maar
voorspelling van Gekke Fie in het
stuk. Daarom is Haarlemmermeer
ook een speeltuin voor architecten en kunstenaars. Hier is nog
ruimte om dingen uit te proberen.
Lieke Linschoten speelt graag dubbelrollen
Het lijkt wel of Haarlemmermeer met
ieder tijdgewricht mee omwentelt.
Maar wat betekent dit in de levens
“Hoi, we hebben twee grote honden, maar
maar ik denk dat ik uiteindelijk voor de
locatie zelf. “Ik krijg er steeds meer zin in.
van de mensen? Van het boerenland
ze doen niks hoor” zegt Lieke Linschoten als
paarden kies.”
Ik hoop dat we veel publiek zullen krijgen.
is niet veel meer over, Schiphol neemt
ze de deur open doet.
Over de groep zegt ze “Het is zo leuk dat
Onze familie komt sowieso kijken!” “Het
een derde van de polder in beslag
er verschillende mensen aan meedoen.
is nog een beetje geheim waar het stuk
en heeft een uitstraling over de hele
Lieke is net dertien en gaat na de zomer
De ene heeft nog nooit theater gedaan en
over gaat, dus ik kan daar niet echt veel
polder. De bevolking is enorm toege-
naar de tweede klas van de middelbare
de ander wel. Die mix maakt het inte-
over zeggen. Ik speel verschillende rollen
nomen. Haarlemmermeer behoort
idee voor
school in Hoofddorp. “Mijn moeder zag
ressant.”
of eigenlijk meerdere kanten van één
nu tot grootste gemeenten van
Hierdoor daalt de prijs en worden telers
de ‘super-
een oproep in de krant voor de Ring-
persoon.” Inez voegt toe dat Lieke in bijna
Nederland. Zesentwintig ringdorpen
Looije die jaren relatief goed door.
steeds meer gedwongen hun productie-
tomaat’
Behalve de 18 hectare aan kassen
kosten omlaag te brengen. “Dus zij gaan
kreeg Looije
in Burgerveen heeft Looije Tomaten
efficiënter produceren, groter groeien,
toen hij
inmiddels vestigingen in Naaldwijk
wie het niet redt verdwijnt. Maar: hoe
Armani
en Aguilas (Spanje). Toch is Looije een
efficiënter je produceert, hoe gelijkvor-
scheer-
relatief kleine producent. “In de Middel-
miger je product wordt. En als je niets
schuim
landse Zeegebieden zijn een stuk of vijf
meer hebt wat je onderscheidt gaat de
kreeg van
producenten die 80% van de cherryto-
prijs verder omlaag. Eten is uiteindelijk
zijn vrouw.
Alle dagen geopend
ma / vr 11.00 – 17.00
za / zo 10.00 – 17.00
RESTAURANT ’T FORT: DE PERFECTE LOCATIE
VOOR LUNCH, VERGADERING OF PARTIJ
Fortwachter 3, 2141 EE Vijfhuizen 023-5589010 [email protected]
Op reis door Haarlemmermeer
biënnale en toen zijn
Lieke is niet de enige in de familie
alle scènes van het stuk een rol speelt
groeien tegen wil en dank aaneen.
we naar de informatie-
die van theater houdt, want nadat
waardoor zij een verbindende factor in
Hoe vormt deze gemeente met zijn
avond gegaan.” Lieke
zij zich had opgegeven, werden
het geheel is.
dorpen en nieuwbouwwijken een
heeft theaterlessen
haar moeder Inez en zusje ook
op school en zag in
enthousiast. Inez zegt het een
Fly Me Home begint bij de Ringvaart en
belangen? Wie komen er? Beseft men
meedoen aan de
mooie ervaring te vinden om mee
‘wandelt’ richting de tuin van gemaal
de geschiedenis van de grond waarop
productie Fly Me Home
te doen met echt ‘community
De Cruquius. Het publiek loopt mee van
men leeft, verblijft, landt? Deze
een leuke uitdaging.
theatre”. De afgelopen maanden
de ene locatie naar de andere en komt
theaterroute geeft geen antwoord
“Later wil ik óf paar-
werd er één keer per week op
ook nog eens in verschillende tijden
op al die vragen, maar roept ze wel
denfysiotherapeut
de woensdag gerepeteerd. Vlak
terecht. Niet alleen voor Lieke, maar ook
op. Fly me home is een verrassende,
worden óf een creatief
voor de vakantie is de eerste
voor de toeschouwers is het een span-
spannende ervaring voor jong (vanaf
vak doen zoals toneel,
‘walkthrough’ gelopen op de
nende reis. •
geheel? Wie wonen er? Wat zijn hun
7 jaar) en oud! •
10
Route 5: Door de ogen van…
Route 5 richt zich op de bijzonderheden van
plekken en mensen in Haarlemmermeer. Op
verhalen van verleden, heden en toekomst
over de pioniers in de polder, over het steeds
veranderende utilitaire landschap en over
de groeiende nieuwe economie. Hoe zat het
ook alweer met die ontginning? Wat kunnen
we er nog van terugzien? Wat hebben de
grote transformaties gedaan met de iden-
Potato Pilots Henriette Waal
Hoe kunnen de boeren dichter naar (de
In Haarlemmermeer kunnen daarom
Bos is een ‘nieuwe boer’, hij ziet kansen
bedrijven rond) Schiphol opschuiven, en
naar hartelust vele verschillende aard-
in de veranderingsprocessen in Haar-
hoe kan Schiphol de boeren meer tegemoet
appelrassen geteelt worden. In haar
lemmermeer en zoekt nieuwe vormen
komen?
ontwerpend onderzoek bekijkt Waal de
om waarde te creëren met voedsel en
haat/liefde verhouding tussen boeren en
landbouw. In 2013 lanceerde hij het
In Potato Pilots verbeeldt
ontwerper Henriette
Schiphol vanuit de aardappel.
concept Airportfarm. Aanleiding was de
Ze brengt de aard-
toenemende interesse van verschillende
Waal het ‘nieuwe
appelboeren en hun
cateraars en instellingen uit de regio
boeren’ in Haarlem-
rassen in kaart en
Schiphol om met lokale producten te
mermeer, dicht op de
stelt productontwik-
werken. Op de tentoonstelling ‘ Op de
titeit van het gebied en zijn bewoners? Ga
huid van (aardappel)boeren
mee op verkenning met zes kunstenaars.
en aardappeleters in de
Speciale events vinden plaats rond kenmer-
polder. Ze werkt daarbij
ontwierp onder meer een
en het visioen van de Airportfarm tot
kende verbindingen in Haarlemmermeer:
samen met de Airportfarm,
superlokaal bier van de
leven gebracht. Zie voor meer informatie
een initiatief van Boer Bos.
Meerlander aardappel.
pagina 15. De aardappeloogst (half
Als knooppunt van globale
Schiphol heeft landbouw-
proeverij van het bier in het land, tijdens
verbindingen brengt
gronden om de luchthaven
Route 1: KRINGLOPEN •
de Ringvaart die de polder omsluit; de
Geniedijk van de Stelling van Amsterdam; de
lintweg Rijnlanderweg met haar oorspronkelijke kavels; het water; de bedrijven- en
winkelcentra rond Schiphol en Hoofddorp.
Deelnemende kunstenaars en ontwerpers:
Ronald Boer, Valerie Dempsey, Sil Krol,
Francois
Lombarts,
Danielle
van
Vree,
Henriëtte Waal, Neeltje ten Westenend.
Wanneer:13–14 en 20–21 september
Tijdstip: tussen 10:00 – 18:00 uur
Waar: o.a. bij: Kunstfort bij
Vijfhuizen, Ticket &
Treats Cultuurgebouw,
Rijnlanderweg en
Fortboerderij Dijkzicht
Prijs:Gratis, voor de expositie
‘Op de plaats rust’ betaal
je een toegangskaartje
voor het museum
Reserveren:Alleen voor de
performance van Danielle
van Vree, de expeditie van
Francois Lombarts en Henriette Waal (route 1
Kringlopen)
www.ringbiennale.nl. De
rest is vrij toegankelijk.
Op reis door Haarlemmermeer
keling voor als middel om tot
vernieuwing te komen. Ze
Plaats Rust’ in Kunstfort bij Vijfhuizen
worden de boeren, hun aard- appels
september) wordt gecombineerd met een
Schiphol werkgelegenheid
heen opgekocht van boeren.
en bedrijvigheid met zich
Door de crisis ziet het er naar
mee. Er zijn zo’n 500 bedrijven
op Schiphol. Keerzijde is dat de
uit dat deze gronden de komende
jaren niet bebouwd gaan worden.
luchthaven voor verstoring van het
Airportfarm/Boer Bos wil de braaklig-
landschap, geluidshinder en vervuiling
gende gronden van Schiphol pachten,
zorgt. De vervuiling die Schiphol in de
om ze te laten produceren voor de
directe omgeving veroorzaakt wordt in
luchthaven zelf en zo de verbinding te
tegenstelling tot blad- en bolgewassen
leggen tussen lokale boeren en de inter-
niet opgenomen door knolgewassen.
nationale bedrijven op Schiphol. Boer
Programma Route 1: KRINGLOPEN
Wanneer: 13, 20 en 21 september
Tijdstip: 13 en 20 sep om 10:30 en
14:00 uur. 21 sep om 14:00
uur.
Waar: Fortboerderij Dijkzicht
Prijs: gratis
Reserveren: www.ringbiennale.nl
Hoe reageren Haarlemmermeerders
op de ingrepen die Schiphol uitvoert in ‘hun’ landschap? Sil Krol verwerkt
Schetsvoorstel Ring Biënnale/Airportfarm
Studio
Henriëtte
Waal de ervaringen van actievoerders vermengd worden met de individuele
dit gegeven in verschillende media waarbij
Maart 2014
ervaring van bewoners.
Mobiel Forum Sil Krol & Frans Bromet
De in zijn ogen onnatuurlijke machts-
maken hebben gehad met de verande-
en nu op locatie in het Bulderbos dat 6
verhouding tussen ‘heerschappij’ en
ringen in hun leefgebied.
september 2014 twintig jaar bestaat.
‘onderdanigheid’ in de huidige samen-
Hoe reageren Haarlemmermeerders op
leving is voor Sil Krol een onuitputtelijke
de ingrepen die Schiphol uitvoert in ‘hun’
fascinatie. De verwondering over die
landschap? Hoe hebben de dorpelingen
machtsprocessen vormt de basis voor
de gedwongen verhuizing vanwege de
zijn werk.
komst van Schiphol eind jaren vijftig
‘Mobiel Forum’ is een rijdend multifunc-
van het dorp Rijk naar hun nieuwe dorp
tioneel platform dat zich verplaatst in
Rijsenhout ervaren? En hoe gaan ze om
Haarlemmermeer. Het bestaat uit een
met het gegeven dat er wellicht ooit een
podium, tribune, onderzoeksplatform
zesde baan zal komen (de Kaagbaan) die
en presentatieruimte. Met deze rijdende
hun huidige dorp bedreigt?
tribune die hij voor een eerder project bij
Sil Krol verwerkt dit gegeven in
het Kunstfort ontwikkelde gaat Sil Krol
verschillende media waarbij de indivi-
op zoek naar de verhalen en meningen
duele verhalen vermengd worden met
van bewoners die door de jaren heen te
verhalen van de actievoerders van toen
Wanneer: 6 sept: Manifestatie 20
jaar Bulderbos
13 sept: Openbaar debat
Rijsenhout
21 sept: Afsluiting project
op het Kunstfort
Tijdstip: 6 & 13 sept 12:00–16:00 uur
21 sept zie website
Prijs: gratis
Reseveren:vrij toegankelijk
Naturalisatie Ceremonie Francois Lombarts
Het doorwaden van kanalen zou wel eens
Het was een verhelderende ervaring die
ervaring van ‘Ik wil de polder in’ delen
grote rol speelt in haar cultuur, en dat er
het Nederlandse equivalent zou kunnen
hem bewust maakte van het proces van
met meer mensen. Hij zal als gids
meer mogelijkheden zijn dan taal om die
zijn van het beklimmen van de Alpen.
droogleggen en hem aanspoorde om zich
groepen door de kanalen en greppels
cultuur te begrijpen en ervaren.
verder in het Nederlandse landschap
meenemen, om de ervaring van het
onder te dompelen.
ontdekken van het zachte verborgen
Tijdens het project ‘Ik wil de polder
in!’ maakte Francois Lombarts kennis
landschap van Haarlemmermeerpolder
met een voor hem nieuw aspect van
Voor Lombarts is de Ringbiënnale een
te delen met de deelnemers en hen bloot
Nederland. Het doorlopen van de
kans om door te gaan met het ontwik-
te stellen aan een haast onaangeraakte
kanalen was een intense ervaring. Door
kelen van het concept van ‘opduiken uit
publieke ruimte.De rondleiding wordt
water lopen is op zich al een fysiek
het landschap’, dat hem had geholpen
opgezet als ‘Naturalisatie Ceremonie’,
veeleisende bezigheid, en in de polder
om de verborgen aspecten van het gecul-
die haar deelnemers introduceert in en
is het vaak een mengeling van water en
tiveerde Nederlandse natuurlandschap
deel maakt van het Nederlandse land-
bezinksel. In het landschap verzonken,
te ondergaan.
schap. Als het ware een fysieke variant
richtte hij zich op alles wat hij onder het
bruine water kon voelen, maar niet kon
zien.
op een integratie cursus. Vanuit het
Voor de Ringbiënnale wil hij de fysieke
idee dat het Nederlandse landschap een
Wanneer: 13 en 14 september
Tijdstip: 13 sep om 14:30 uur, 14
sep om 10:00 uur
Waar: za 13 sep Tickets &
Treats Cultuurgebouw,
zo 14 sep Kunstfort bij
Vijfhuizen
Prijs: gratis
Reserveren: www.ringbiennale.nl
Locaties
CRASH museum
Aalsmeerderdijk 460
Aalsmeerderbrug
Fortboerderij Dijkzicht
Aalsmeerderdijk 463 Aalsmeerderbrug
Historisch Museum Haarlemmermeer Bosweg 17 Hoofddorp
Kantoor Schenk Makelaars
Kruisweg 855 Hoofddorp
Korenmolen de Eersteling
Hoofdweg 741 Hoofddorp
Kunstfort bij Vijfhuizen
Fortwachter 1 Vijfhuizen
Museum De Cruquius
Cruquiusdijk 27 Cruquius
Pannenkoeken Paviljoen
Kruisweg 1625 Cruquius
Restaurant ‘t Fort
Fortwachter 3 Vijfhuizen
SEIN
Spieringweg 801
Cruquius
Theehuis Cruquius
Cruquiusdijk 32 Cruquius
Tickets & Treats Cultuurgebouw
Raadhuisplein 9 Hoofddorp
Vork & Mes Paviljoenlaan 1 Hoofddorp
Witte Boerderij Hoofdweg 743 Hoofddorp
Waar is wat te beleven
tijdens de Ringbiënnale
Horeca
Locaties pioniers
Highlights
Tussenstops
Spots foto’s Geluidslandschap
11
Op reis door Haarlemmermeer
4
1
Z at. 13 sept. 10:30+14:00 u
zat. 20 sept. 10:30+14:00 u
zon. 21 sept. 14:00 u
•Locatie:
Fortboederij dijkzicht
•gratis
•Reserveren:
www.ringbiennale.nl
2
Theatervoorstelling i.c.m
bezoek museum
Zat. 13 sept.
11:00+13:30+16:00
Zon. 14 sept.
11:00+13:30+16:00
Zat. 20 sept.
11:00+13:30+16:00
Zat. 21 sept.
11:00+13:30+16:00
u
u
u
u
•Locatie:
Museum De cruquius
•€ 7,50 p.p.*
•Reserveren:
www.ringbiennale.nl
vrij. 19 sept. 10:30 u
zat. 20 sept. 10:30 U
3
AARDAppelroute
Expositie
MAA. 15 sept. 12:00-17:00 u
vrij. 19 sept. 10:00-21:00 u
Zat. 20 sept. 09:00-17:00 u
Zon. 21 sept. 12:00-17:00 u
•Locatie: winkelcentrum Hoofddorp
•gratis
•vrij toegankelijk
AARDAppelfeest
proef de polder
Zon. 21 sept. 12:00-17:00 u
•Locatie: Raadhuisplein Hoofddorp
•gratis
•vrij toegankelijk
14
14
21
21
sept.
sept.
sept.
sept.
16:00
17:00
14:00
15:30
•Locatie: Kunstfort bij
vijfhuizen
•gratis
•Reserveren:
www.ringbiennale.nl
Mobiel forum
zat 6 sep Bulderbos
zat 13 sep Rijsenhout
zon 21 sep Kunstfort bij
Vijfhuizen
• Gratis
• Vrij toegankelijk
• check
www.ringbiennale.nl
voor exacte tijden en
locaties
Choreografie van
het land performance
Zat. 20 sept. 14:00-17:00 u
Op de plaats
rust – expositie
Z at. 13 sept. 11:00-17:00 u
Zon. 14 sept. 11:00-17:00 u
Zat. 20 sept. 11:00-17:00 u
Zon. 21 sept. 11:00-17:00 u
opening expositie op 14
sept 15:00 - 18:00 uur
•Locatie: Kunstfort bij
vijfhuizen
•€ 3,50 volw.
€ 1,50 kids.
tussen 12 en 18*
•vrij toegangelijk
Naturalisatie
ceremonie - expeditie
Zat. 13 sept. 14:30 u
•Locatie:
Tickets & Treats
Cultuurgebouw
•gratis
•Reserveren:
www.ringbiennale.nl
Naturalisatie
ceremonie - expeditie
Zon. 14 sept. 10:00 u
•Locatie: Kunstfort bij
vijfhuizen
•gratis
•Reserveren:
www.ringbiennale.nl
zat 13 sept. 10:00 - 18:00
zon 14 sept. 10:00 - 18:00
zat 20 sept. 10:00 - 18:00
zon 21 sept. 10:00 - 18:00
u
u
u
u
zat 6 sep 12:00 - 16:00
zat 13 sep 12:00 - 16:00
zon 21 sep check website
5
•Locatie: Kantoor
Schenk Makelaars
•gratis
•Reserveren:
www.ringbiennale.nl
Theehuis Cruquius
- proeverij
Land Inzicht
performance
Zon.
Zon.
Zon.
Zon.
12
•Locatie: kavel op de
hoek van Rijnlanderweg en Geniedijk
•gratis
•vrij toegankelijk
•check
www.ringbiennale.nl
voor exacte tijden en
locaties
Ronald boer &
Valerie Demspeyinleveren watermonsters
Zat. 13 sept. 12:00-17:00 u
zon. 21 sept. 12:00-17:00 u
•Locatie: tickets &
treats cultuurgebouw
•gratis
•vrij toegankelijk
Ronald boer &
Valerie Demspey,
francois lombarts
en Idoc - expositie
vrij. 12 sept. 12:00-17:00 u
Zat. 13 sept. 12:00-17:00 u
zon. 14 sept. 12:00-17:00 u
vrij. 19 sept. 12:00-17:00 u
Zat. 20 sept. 12:00-17:00 u
zon. 21 sept. 12:00-17:00 u
•Locatie: tickets &
treats cultuurgebouw
•gratis
•vrij toegankelijk
* Toegang tot Kunstfort, geeft ook toegang tot museum Cruquius en Historisch Museum Haarlemmermeer. Alle
musea hanteren tijdens de Ringbiennale dezelfde prijs. U hoeft maar 1x te betalen. Het kaartje is het
betalingsbewijs.
Opening
Geluidslandschap
rij. 12 sept. 16:30 u
V
•Locatie: Fortboederij
Dijkzicht
•gratis
•Reserveren:
www.ringbiennale.nl
Herman Vuijsje –
Ringvaart gevoel
rij. 12 sept. 17:30 u
V
•Locatie: Fortboederij
Dijkzicht
•gratis
•reseveren:
www.ringbiennale.nl
Wandelen met
Herman Vuijsje
zon. 14 sept. 10:00 u
•Locatie: Museum de
Cruquius
•gratis
•Reserveren:
www.ringbiennale.nl
Rondleiding Cruquiushoeve / wickevoort
Zat. 13 sept. 10:00 u
zon. 21 sept. 10:00 u
•Locatie: SEIN
•gratis
•reserveren:
www.ringbiennale.nl
Vork & Mes: koffie
en appeltaart
zat. 13 sept. 11:00-16:00 u
zon. 14 sept. 11:00-16:00 u
zat. 20 sept. 11:00-16:00 u
zon. 21 sept. 11:00-16:00 u
•Locatie: Vork & Mes
•€ 5,00 p.p.
Vork & Mes:
rondleiding
zat. 13 sept. 15:00 u
zat. 20 sept. 15:00 u
•Locatie: Vork & Mes
•gratis
• Reserveren:
www.ringbiennale.nl
restaurant ‘t fort
- proeverij
zat. 13 sept. 10:00-17:00 u
zon. 14 sept. 10:00-17:00 u
zat. 20 sept. 10:00-17:00 u
zon. 21 sept. 10:00-17:00 u
•Locatie: Kunstfort bij
Vijfhuizen
•Locatie: Theehuis
Cruquius
Crash Museum
zat. 13 sept. 11:00-16:00 u
zon. 14 sept. 11:00-16:00 u
zat. 20 sept. 11:00-16:00 u
zon. 21 sept. 11:00-16:00 u
•Locatie: Crash Museum
•Gratis: 13/14 sept.
€ 3,50 p.p 20/21 sept.
Geluidslandschap
foto- expositie
vrij. 12 sept. 10:30-18:30 u
zat. 13 sept. 10:30-18:30 u
zon. 14 sept. 10:30-18:30 u
vrij. 19 sept. 10:30-18:30 u
zat. 20 sept. 10:30-18:30 u
zon. 21 sept. 10:30-18:30 u
•Locaties: Fortboederij
Dijkzicht & Kunstfort
bij vijfhuizen
•gratis
• vrij toegankelijk
Geluidslandschap
concert
zon. 14 sept. 14:00-14:30 u
•Locatie: Kunstfort
bij vijfhuizen
zon. 21 sept. 13:00-13:30 u
•Locatie: Fortboederij
Dijkzicht
•gratis
•Duur 30 min.
•reserveren:
www.ringbiennale.nl
Op reis door Haarlemmermeer
Workshop soldatenschilderen
zat. 13 sept. 13:00-16:30 u
•Locatie:
historich museum
Haarlemmermeer
•€ 2,00 + toegangsprijs*
Kidsgidsen door en
voor kinderen
zon. 14 sept. 14:00+15:00 u
zon. 21 sept. 14:00+15:00 u
•Locatie:
historisch museum
Haarlemmermeer
•€ 1,50*
Witte boederij
zat. 13 sept. 11:00-17:00 u
zon. 14 sept. 11:00-17:00 u
•Locatie: Hoofdweg,
Hoofddorp
•gratis
• vrij toegankelijk
Korenmolen de
eersteling; de
Ambachtendag
•Locatie: Hoofdweg,
hoofddorp
•gratis
•vrij toegankelijk
Werkdag - Franke
van der Laan
zat. 13 sept. 10:00 u
• Tickets and Treats
Cultuurgebouw
zat. 20 sept. 10:00 u
• pannenkoeken
paviljoen
•gratis
•reserveren:
www.ringbiennale.nl
vrij. 12 sept. 18:00 u
vrij. 19 sept. 18:00 u
Rondleiding Franke van der
Laan
Verhalentafel
zat. 13 sept. 14:00 u
zon. 14 sept. 13:00 u
• Tickets and Treats
Cultuurgebouw
wandelen
zon. 21 sept. 13:00 u
• Kunstfort
bij Vijfhuizen
fiets
•Locatie:
historisch Museum
Haarlemmermeer
•gratis*
•gratis
•reserveren:
www.ringbiennale.nl
DROMEN BIJ BOMEN–
foto-expositie
Duo Leeghwater
speelt Waterwolf
(work in progress)
vrij. 12 sept. 13:00-17:00 u
zat. 13 sept. 13:00-17:00 u
zon. 14 sept. 13:00-17:00 u
vrij. 19 sept. 13:00-17:00 u
zat. 20 sept. 13:00-17:00 u
zon. 21 sept. 13:00-17:00 u
•Locaties:
historisch museum
Haarlemmermeer
•gratis of i.c.m. toegang
museum
Veel programmaonderdelen zijn gratis te bezoeken, maar
bij een aantal is het nodig om te reserveren. U kunt ook
naar de Ringbiënnale komen, zonder te reserveren. Maar:
Betaalde kaarten
Route 4:Fly me home: € 7,50 p.p. Incl bezoek
Museum De Cruquius
VOL = VOL!
Tussenstops: Reserveren
Maaltijd: Bieten & Sagen € 7,50
U kunt kaarten reserveren via www.ringbiennale.nl. De
Werkdag: Franke van der Laan,
kaarten kunt u online betalen en uitprinten. Betalen op
Historisch Museum Haarlemmermeer
incl. Pannenkoekenlunch € 3,00
de locaties is ook mogelijk. Heeft u vragen over reserve-
Pannenkoekenpaviljoen
ringen? Mail naar [email protected]
Gratis kaarten
Route 1Kringlopen: Reserveren via de website
Route 2 Het Nieuwe Kantoor: Reserveren via de
website
Route 3 De polder in het centrum: Vrij toegankelijk
Route 5 Door de ogen van...: Een aantal projecten
reserveren via de website en aantal vrij
toegankelijk. Bekijk het programma-overzicht voor meer informatie
Tussenstops: Een aantal locaties is vrij toegankelijk, bij
Tarieven musea
Bezoek Kunstfort bij Vijfhuizen, Museum De Cruquius,
Historisch Museum Haarlemmermeer:
Volwassenen € 3,50
Jongeren 12-18 jaar € 1,50
Kinderen 0-12 jaar gratis
Met een kaartje kunt u tijdens de Ringbiënnale bij alle
musea gratis naar binnen, m.u.v. CRASH museum.
een aantal moet u reserveren. Bekijk het
programma-overzicht voor meer informatie.
zat. 13 sept. 10:00-16:00 u
Bieten & Sagen
Theatrale maaltijd
•Locatie:
Historisch Museum
Haarlemmermeer
•€ 7,50 *
•reserveren:
www.ringbiennale.nl
13
zat. 13 sept. 14.45+16:00 u
•Locatie: Museum De
Cruquius
•toegangskaartje
Museum De Cruquius
• Reserveren: niet nodig,
vol = vol
Route 1: Kringlopen
De route Kringlopen neemt u mee van Boer Bos
naar de Meerlanden, met een rondleiding over
de verwerking van GFT-afval en de leverantie
aan warmte aan de Arendshoeve, de bijzondere
plantenkas waar alles op persoonlijke maat
verzorgd kan worden; van waardig afscheid
nemen tot schaatsen, trouwen en grote evenementen. De route eindigt bij Boer Bos met
een proeverij van Aardappelbier, een speciaal
ontworpen bier voor de Ringbiënnale gemaakt
door kunstenaar /ontwerper Henriëtte Waal.
Route 2: Het Nieuwe Kantoor
De tweede route, Het Nieuwe Kantoor voert
u langs de groene kantorenparken van de
Beukenhorst, via het station naar Park 20|20 en
de nieuwe bestemming van gronden waar nu
olifantsgras groeit bij de oude boerenwoning
aan de Rijnlanderweg. Laurens Schenk neemt
nieuwsgierigen op 19 en 20 september mee op
ontdekkingstocht door de kantorenparken, met
de smaakmakers van deze tijd en olifantsgras
als de toekomstige grondstof voor 3D printen
en papier. De nieuwe tijd vraagt om een andere
manier van (samen)werken en wonen in de
werkomgeving.
Route 3: De Polder in het Centrum
Niet ver van het centrum, in de polder, kent
Haarlemmermeer veel verschillende telers, van
aardappelen, heel veel soorten aardappelen,
maar ook andere gewassen als olifantsgras
en vlas. Op 14 september brengen de boeren
de net gerooide aardappelen naar Hoofddorp
Winkelstad. Kisten en kruiwagens vol. De route
door het winkelcentrum leidt langs allerlei
verschillende soorten aardappelen uit Haarlemmermeer.
Met de piepers kun je op zondag 21 september
leuke mannetjes maken, bouwwerken mee
maken, maar vooral ook veel proeven. De
piepers worden dan niet alleen omgetoverd tot
lange spiralen, maar ook wodka. Het Raadhuisplein wordt die dag voor een paar uur even
de proefkamer van de polder, met heel veel
verschillende aardappels en andere gewassen.
De ingrediënten van het Aardappelfeest
De opvallend grote Pieper Mobiel, De Aardappelboer, Distilleerderij van de Hoofdvaartkerk,
Funnie Foods, Imkervereniging Haarlemmermeer en Boekhandel Stevens (met heerlijke recepten) zijn een van de deelnemers die
de eetkamer van de polder bemannen en u
een nieuwe kijk geven op wat er in de polders
van Haarlemmermeer allemaal gebeurt. Ook
de muziek en gezellige zitjes worden niet
vergeten.
Een heus aardappelfeestje op het Raadhuisplein
Andere gewassen zijn ook uitgenodigd.
Kom langs, proef mee en geniet! Van aardappelspiralen, aardappelsoep, frieten, veel
frieten, tot seizoensgroenten en fijne recepten.
Natuurlijk met muziek en veel gezelligheid.
Route 4: Fly Me Home
De Ringbiënnale vormt een bijzondere
aanvulling op de activiteiten die Museum De
Cruquius deze zomer aanbiedt. Op het terrein
bij het stoomgemaal wordt de poldergeschiedenis in de interactieve theatervoorstelling
FLY ME HOME gepresenteerd als een vliegreis,
zonder op te stijgen! In verband met het
beperkte aantal plaatsen per voorstelling moet
voor Route 4 gereserveerd worden via www.
ringbiennale.nl
Route 5: Door de ogen van…
Route 5 richt zich op de bijzonderheden van
plekken en mensen in Haarlemmermeer. Op
verhalen van verleden, heden en toekomst
over de pioniers in de polder, over het steeds
veranderende utilitaire landschap en over de
groeiende nieuwe economie. Hoe zat het ook
alweer met die ontginning? Wat kunnen we
er nog van terugzien? Wat hebben de grote
transformaties gedaan met de identiteit van
het gebied en zijn bewoners? Ga mee op
verkenning met zes kunstenaars.Speciale
events vinden plaats rond kenmerkende
verbindingen in Haarlemmermeer: de Ringvaart die de polder omsluit; de Geniedijk van
de Stelling van Amsterdam; de lintweg Rijnlanderweg met haar oorspronkelijke kavels;
het water; de bedrijven- en winkelcentra rond
Schiphol en Hoofddorp. Deelnemende kunstenaars en ontwerpers:
Ronald Boer, Valerie Dempsey, Sil Krol, Francois
Lombarts, Danielle van Vree, Henriëtte Waal,
Neeltje ten Westenend.
Tussenstops
Naast de vijf routes kunt u ook langsgaan
bij een van de Tussenstops, om te genieten
van een mooie film, van wat lekkers of een
bijzondere wandeling.
Zo worden er bijvoorbeeld in de gele containers
van de etalage van Het Cultuurgebouw documentaires getoond van leerlingen van het
Kaj Munk College, bijzondere portretten van
Haarlemmermeer; de brandweer, de verkeerstoren en ondernemers. Op het Kunstfort en
Fortboerderij Aalsmeerderbrug staat buitenexpositie Geluidslandschappen, fotografie
over het gebruik van de ruimte. Het geluid
van verkeer, de trein en luchtvaart vormt voor
componist en dirigent Erik Waerts de bron
voor zijn compositie Geluidslandschap. Met
amateurmusici uit de polder realiseert hij
het concert op beide locaties. Auteur Herman
Vuijsje en fotografe Marian van de Veen
presenteren de publicatie Het Ringvaartgevoel
op 12 september bij Boer Bos, Fortboerderij
Dijkzicht. Ze nemen u mee op ontdekkingsreis
langs de Ringvaart. In de vorm van een reisverslag beschrijven ze ervaringen en ontmoetingen onderweg, geïllustreerd met veel foto’s.
Ook dicht bij huis kun je ‘op reis gaan’ en je
onderdompelen in een onbekende, verrassende
werkelijkheid. Meewandelen kan ook. In het
Historisch Museum Haarlemmermeer wordt
door jonge Haarlemmermeerders gekookt
voor iedereen die zin heeft in een diner met
aangename verrassingen. Bovendien is er een
tentoonstelling over lokale bomen die meer
hebben meegemaakt dan de doorsnee polderbewoner.
Tenslotte, vergeet niet te genieten van al het
lekkers dat Vork & Mes, Restaurant ‘t Fort en
Theehuis Cruquius tijdens de Ringbiënnale
serveren! •
15
Land Inzicht
Expositie - Door de ogen van; Ronald boer & Valerie Dempsey, Francois Lombarts en IDOC.
Expositie - Door de ogen van; Ronald boer & Valerie Dempsey, Francois Lombarts en IDOC.
opening geluidslanschap
Opening Herman vuijsje
BIeten & Sagen
Foto-EXPO Dromen bij bomen Geluidslandschap: foto expo
Kringlopen
Kringlopen
Expositie - Door de ogen van; Ronald boer & Valerie Dempsey, Francois Lombarts en IDOC.
Fly me home
Fly me home
Fly me home
Danielle van Vree
Naar aanleiding van de Ringbiënnale
“Opgegroeid in Hillegom aan de Ringvaart,
daar waar de droogmaking begon met het
De Ringbiënnale richt zich op de ‘ziel’ van Haarlemmermeer,
in de openbare ruimte en performance verkennen en onder-
graven van de vaart, speelde ik als kind op
het jonge land dat uit het water herrees. Zes kunstenaars en
zoeken ze het gebied en reageren zij op de lokale context van
de dijk en keek naar Haarlemmermeer. Nu
ontwerpers - Ronald Boer, Valerie Dempsey, Sil Krol, Francois
mens en landschap.
kijk ik opnieuw door de ogen van anderen.”
Lombarts, Danielle van Vree, Henriëtte Waal, Neeltje ten
Bij presentaties van autonome kunstenaars is het gangbaar
Westenend - brengen het gebied op een verbeeldende manier tot
om een beeld te geven van hun artistieke ontwikkeling en
leven in de route ‘Door De Ogen Van...’
oeuvre, maar bij een toenemend aantal maatschappelijk
Danielle van Vree ontwikkelt perfor-
Expositie - op de plaats rust
Op de Plaats Rust
werkende makers, van wie het werk zich buiten de muren van
mances op locatie ‘in dialoog’ met de
Naturalisatie ceremonie
betreffende omgeving. Het fascineert
De expositie ‘Op de Plaats Rust’ verbindt de projecten van deze
de gevestigde kunstwereld uitstrekt, is dit minder gebruikelijk.
Expositie - Door de ogen van; Ronald boer & Valerie Dempsey, Francois Lombarts en IDOC.
haar hoeveel ideeën en verhalen in onze
kunstenaars aan eerder werk en aan hun werkwijze. Vanuit
In deze expositie staan vragen centraal als: wie zijn zij zelf en
Door de ogen van; Ronald boer & Valerie Dempsey- inleveren watermonsters
omgeving aanwezig zijn waarvan we de
verschillende disciplines zoals landschapsarchitectuur, kunst
wat is hun eigen context?
Mobiel Forum
oorsprong vergeten zijn. Met locatiegeDUO Leeghwater
DUO Leeghwater
Rondleiding Cruquiushoeve / wickevoort
Crash museum
Geluidslandschap: Foto-expo
Franke van der laan: werkdag
Workshop tinnen soldaten schilderen
Witte boederij
Korenmolen de eersteling: Ambachtsdag
Verhalentafel
richte performances geeft ze de geschie-
Hoe de specifieke werkwijze van kunstenaars en
denis van plekken en mensen opnieuw
ontwerpers bijdraagt aan de identiteit en ontwik-
betekenis. In haar performances verbindt
keling van een gebied en wat tijdelijke projecten
zij het hier en nu aan de geschiedenis en
voor de ontwikkeling van kunst en (social) design
verhalen en maakt die in een verbeel-
betekenen, zijn andere vragen die hier aan de orde
dende live ervaring voor het publiek
komen. Voor meer informatie: www.kunstfort.nl •
actueel.
Vork&Mes: rondleiding
Op de plaats
wanneer: Tijdstip: Waar: Prijs: reseveren:
Land Inzicht vindt plaats op een
kruispunt in het landschap van Haarlemmermeer waar je de botsing van
verschillende tijdlagen ervaart. Waar de
Expositie - Door de ogen van; Ronald boer & Valerie Dempsey, Francois Lombarts en IDOC.
Fly me home
Fly me home
Expositie - op de plaats rust
velden en akkers naast de N205 liggen,
Fly me home
waar in de verte Schiphol zichtbaar is
Opening expositie Op de pLaats Rust
Naturalisatie ceremonie
Land inzicht
en van waaruit je het Floriadeterrein en
Land inzicht
de Geniedijk kunt zien. De toeschouwers
Expositie - Door de ogen van; Ronald boer & Valerie Dempsey, Francois Lombarts en IDOC.
worden uitgenodigd het land te betreden
Geluidslandschap concert
en krijgen daarbij een klein object uit het
Dromen bij bomen
Opening expositie: zon 14 sep 15:00 - 18:00 u
verleden in de hand. In een ontmoeting
Crash museum
met twee performers plaatst van Vree
Geluidslandschap: Foto-expo
de toeschouwers in het spanningsveld
Wandelen: Herman Vuijsje
Kidsgidsen
Kidsgidsen
tussen verleden en heden, aanwezigheid
en afwezigheid en krijgen zij inzicht in
Witte boederij
het land dat hen omringt en de bodem
Rondleiding: F v/d Laan: wandelen
onder hun voeten.
Het nieuwe kantoor
Expositie - Door de ogen van; Ronald boer & Valerie Dempsey, Francois Lombarts en IDOC.
Expositie - Door de ogen van; Ronald boer & Valerie Dempsey, Francois Lombarts en IDOC.
BIETEN & SAGEN
Dromen bij bomen
Geluidslandschap: foto expo
Neeltje ten Westenend
Het werk van Neeltje ten
Kringlopen
Kringlopen
Choreografie van het Land
Het weefsel van een stad
of dorp heeft een complexe
dynamiek die door gebruik
en bewegingen van bewoners
zichtbaar wordt.
Aardappelroute winkelcentrum Hoofddorp
Westenend ontstaat in de
Het nieuwe kantoor
openbare ruimte, die in haar
Expositie - Door de ogen van; Ronald boer & Valerie Dempsey, Francois Lombarts en IDOC.
ogen meer is dan straten en
Aardappelroute winkelcentrum Hoofddorp
Fly me home
Fly me home
stenen, parken, pleinen en
Fly me home
gebouwen. Ze onderzoekt hoe de
Expositie - op de plaats rust
gebruikers met hun gewoontes
Expositie - Door de ogen van; Ronald boer & Valerie Dempsey, Francois Lombarts en IDOC.
en routines de omgeving bete-
choreagrafie van het land - Neeltje ten westenend
kenis geven. Tijdens de Ringbi-
Dromen bij bomen
ënnale staat één weg centraal;
Crash museum
de Rijnlanderweg, de lange
Geluidslandschap: Foto-expo
Franke van der laan: Werkdag
Vork&Mes: rondleiding
Kringlopen
Expositie - Door de ogen van; Ronald boer & Valerie Dempsey, Francois Lombarts en IDOC.
Aardappelroute winkelcentrum Hoofddorp
Aardappelfeest - Proef de polder
Fly me home
Fly me home
Fly me home
Expositie - op de plaats rust
Land inzicht
Land inzicht
Expositie - Door de ogen van; Ronald boer & Valerie Dempsey, Francois Lombarts en IDOC.
Door de ogen van; Ronald boer & Valerie Dempsey - inleveren watermonsters
Rondleiding Cruquiushoeve / wickevoort
rust - expositie
13-14 en 20-21 september
11:00 -17:00 uur
Kunstfort bij Vijfhuizen
toegangskaartje Kunstfort
Vrij toegankelijk
Dromen bij bomen
Wanneer: zon. 14 en 21 september
Tijdstip: 14 sep om 16:00 en 17:00
uur. 21 sep om 14:00 en
15:30 uur.
Waar: Kunstfort bij Vijfhuizen
Prijs: gratis
Reserveren: www.ringbiennale.nl
lintweg met haar grote variatie aan
beweging van gekleurde tractoren. Een
boerderijen die nog zo mooi laat zien
eenvoudige choreografische ingreep
hoe het oorspronkelijke kavellandschap
in het landschap die zowel uitzoomt
in de polder was ingedeeld. In een
op de fysieke eigenschappen van het
eerste poging om een ‘nieuwe’ traditie
kavellandschap, als inzoomt op de
te implementeren voor de Haarlem-
individuele boeren met als verbindend
meerpolder organiseert Neeltje ten
element de trekker – het belangrijkste
Westenend een tractordans op één van
instrument van de boer. In de expositie
de kavels. Het idee is dat de boeren
in het Kunstfort en op www.ringbi-
van de Rijnlanderweg hun tractoren
ennale.nl zal voorafgaande een aankon-
al handelend tot het werk maken. Het
diging van het parcours te zien zijn met
statige grit van het polderlandschap
bezoekersinformatie.
wordt doorbroken door een cirkelende
wanneer: zat 20 september
tijdstip: 14:00 - 17:00 uur
waar: kavel op de hoek
van Rijnlanderweg
en Geniedijk naast
de ‘ Batterij aan de
Sloterweg’
Prijs: gratis
Reseveren: vrij toegankelijk
check www.ringbiennale.nl voor
exacte tijden en locaties.
Crash museum
Geluidslandschap: Foto-expo
Geluidslandschap concert
Kidsgidsen
Rondleiding: F v/d Laan: Fiets
Kidsgidsen
Op reis door Haarlemmermeer
16
17
Een zachte landing voor de wereld
Duo Leeghwater speelt
Waterwolf (work in
progress)
Het is een onverwachte oase van groen,
van het ecosysteem. Een mug heeft dus
gekwetter en getjilp, op loopafstand van
net zoveel recht om hier te leven als een
probeerde hij grote bedrijven te verduur-
het drukke winkelcentrum in Hoofddorp.
mens.” Volgens Van der Laan is dit besef
zamen. “Tien jaar geleden zat ik al hier
Heemtuin De Heimanshof bestaat al veertig
van het ecosysteem verdwenen. Zijn
bij De Heimanshof als vrijwilliger, toen
jaar en biedt midden tussen de woonwijken
houding heeft tot gevolg dat een slak sla
ben ik bestuurslid geworden en nu ben ik
en de N201 ruimte aan alle soorten land-
uit de biologische moestuin op kan eten;
vier jaar de beheerder. En het was weer
schappen die je in Nederland kunt vinden.
jammer maar helaas, dit is nu eenmaal
intuïtief dat ik de waarde van deze plek
Van de heide wandel je in een minuutje
hoe het ecosysteem werkt.
als voorbeeld zie voor ecologisch beheer.
langs het Limburgse mergellandschap naar
werkte hij nog als verandermanager en
Bioloog en activist
vereniging verjongen, en de pareltjes die
staat even stil en spitst zijn oren. “Hoor je
Als jonge jongen was Van der Laan al
we hier hebben op de kaart zetten.” De
die ijsvogel?”
geïnteresseerd in de natuur. Op jonge
marketing van de natuur is voor Van der
leeftijd werd hij actief in een natuur-
Laan onmisbaar, want “mensen moeten
Ringbiënnale een voorproefje geven
De Heimanshof biedt ruimte aan allerlei
vereniging, waar hij op zijn 18e in het
wel weten dat je prachtige dingen aan
van de concertserie ‘Waterwolf’ die dit
soorten planten en dieren, moestuinen,
hoofdbestuur kwam. “Het was een hele
het doen bent.” In plaats van de wereld te
najaar in de drie oude gemalen van
kassen, een bijenstal, een speelterrein en
gezellige club, maar wel met enorme
verbeteren vanuit grote organisaties als
Haarlemmermeer te zien/horen is. Het
zelfs een pizzaoven. Onder de bezielende
fanaten, vogelaars en plantenkenners.
de VN, is Van der Laan een ‘bottom-up’
duo werkt momenteel aan het stuk ‘365
leiding van Van der Laan zijn er zo’n
Ik ben wel biologie gaan studeren maar
beweging gestart vanuit De Heimanshof.
waterpaardenkrachten’ dat componist
1200 vrijwilligers actief in en buiten de
heb gaandeweg ontdekt dat mijn belang-
Arthur Wagenaar speciaal voor Duo
tuin, waarvan een deel wekelijks komt,
stelling vooral ligt bij de ecologie van
Verbeter de wereld, begin bij jezelf
Leeghwater en de grote machine van De
een deel als stagiair, en een deel inci-
de menselijke samenleving.” Naast de
Cruquius schrijft. Een unieke kans om
denteel. Samen maken de vrijwilligers
natuurvereniging werd Van der Laan
niet zeggen dat zijn ambities bescheiden
tijdens dit voorproefje componist Arthur
12.000 mandagen per jaar, een aantal
dus ook actief bij actiegroepen, zoals
zijn. Het creëren van draagvlak, en het
Wagenaar aan het werk te zien met
dat gestaag groeit. De Heimanshof zelf is
Strohalm (tegenwoordig STRO). Het was
mobiliseren van steeds meer vrijwil-
Marieke Franssen (dwarsfluit), Marieke
sinds de komst van Van der Laan uitge-
de tijd van protesten tegen kernenergie
ligers zijn slechts randvoorwaarden voor
Wenink (altviool) en de stoommachine in
breid, maar ook buiten de tuin zijn wel 35
en het gifschandaal van Lekkerkerk. Van
het grotere plan van Van der Laan. Het
het gemaal.
projecten gaande, op inmiddels zo’n 130
der Laan ergerde zich aan de negatieve
klimaatprobleem, de armoede in grote
hectare, in Haarlemmermeer en daar-
uitstraling van veel actievoerders. “Wat
delen van de wereld en de groei-eco-
buiten. Er is een jeugdnatuurclub, natuur-
ik zocht was een milieuactie waarbij
nomie die immer nagestreefd wordt zijn
festivaltours, lezingen en activiteiten, en
mensen hoe groter de actie werd, meer
onlosmakelijk met elkaar verbonden.
er worden insectenhotels gebouwd.
geënthousiasmeerd werden. En dat
Er zijn dus radicale oplossingen nodig
hebben we op een gegeven moment
om ervoor te zorgen dat er geen wereld-
Slakkenverdelger
gevonden in een recyclingsactie.” Van
oorlogen uitbreken om de laatste olie,
Wanneer: zaterdag 13 september
Tijdstip: 14:45 en 16:00 uur
Waar: Museum De Cruquius
Prijs: toegangskaartje Museum
De Cruquius
Reserveren: hoeft niet, maar VOL =
VOL
Vork & Mes
Rondleiding
Dat Van der Laan lokaal actief is, wil
Van der Laan is een wandelende
der Laan en zijn vrienden haalden bij de
vis of stijgende zeespiegel. “Ik wil eerst
encyclopedie met niet aflatende energie.
eerste actie in 1973 al zes ton papier op.
toegroeien naar het besef dat we de
Zijn belangrijkste doel is om in De
Later breidden de acties zich uit naar
samenleving moeten inrichten in balans
Heimanshof de waarde van het ons
glasinzameling en grote rommelmarkten,
met de draagkracht van ons ecosysteem.
omringende ecosysteem te laten zien. Van
allemaal met veel succes.
En ik heb nagedacht over een manier
waarop dat moet lukken, maar daarvoor
der Laan: “Wat ik probeer te bereiken is
een bottom-up beweging die vanuit een
Even de wereld verbeteren
is maatschappelijk draagvlak nodig.”
moreel en ecologisch kompas zegt, zoals
Van der Laan werkt al vijf jaar aan een
we nu bezig zijn, dat werkt niet meer.”
de wereld te verbeteren. Van der Laan:
boek, waarin beschreven staat hoe we
Jonathan Karpathios, chef en eigenaar
Volgens van der Laan zijn mensen in de
“Ik dacht toen, ik ga even de wereld
‘een zachte landing’ tegemoet kunnen
van restaurant Vork & Mes in Hoofddorp
grotendeels verstedelijkte samenleving
veranderen bij de Verenigde Naties, daar
gaan, bijvoorbeeld door CO2 op te slaan
opende zijn restaurant eind 2007 en
zo ver af komen te staan van de natuur,
heb ik tien jaar gewerkt. Maar dan loop
in veenmassa’s en quota in te stellen
kookt uitsluitend met producten van
dat deze alleen nog maar als vies en giftig
je vast in de bureaucratie, je loopt tegen
voor energieverbruik. Op deze manier
dichtbij. Van elk product dat hij gebruikt
wordt gezien. Grondstoffen raken op,
grote multinationals aan. Toen dacht
praktiseert Van der Laan zijn eigen motto:
weet hij wie het verbouwt of maakt
het broeikaseffect heeft grote gevolgen
ik, die multinationals hebben wat in de
verantwoordelijkheid nemen en de
en hoe het groeit. Zelf teelt hij wel 200
voor het klimaat en het huidige voedsel-
melk te brokkelen, ik ga kijken of ik daar
handen uit de mouwen steken. Vanuit een
bijzondere gewassen in een oude kas die
systeem houdt armoede in stand. “Als
wat kan doen.” Zo kwam Van der Laan in
heemtuin in Hoofddorp, met het welzijn
hij samen met vrienden en vrijwilligers
evolutionair bioloog zie ik de mens als
Hoofddorp terecht, bij het hoofdkwartier
van de hele wereldbevolking als doel. •
omtoverde tot een oase van groen. De
een soort die altijd onderdeel is geweest
van een Amerikaans ICT-bedrijf. Later
Na zijn studietijd bleef de drang om
menukaart verandert continu. De natuur
en het seizoen zijn de inspiratiebron
voor de menukaart: wat er in de ochtend
geoogst wordt ligt diezelfde dag nog
op het bord. Jonathan voelt zich op
deze manier volledig verbonden met
wat hij eet. Naast het runnen van zijn
restaurant wil Jonathan dit gevoel
en zijn visie ook overbrengen op de
consument en in het bijzonder op (zijn
eigen) kinderen. Op 13 & 20 september
kun je Jonathan’s werkwijze van dichtbij
Foto-expositie Dromen bij bomen
Een tentoonstelling met foto’s van historische
bomen in Haarlemmermeer te zien in het Historisch Museum Haarlemmermeer.
De tentoonstelling ‘ Dromen bij bomen’ toont
foto’s van historische bomen uit de Haarlemmermeerpolder met bij iedere boom een verhaal
over de historie van de plek.
eendenkooi dateert van 1701.
Onder de bomen van na de droogmaking valt
bijvoorbeeld de kastanjeboom uit 1909, te zien
bij boerderij de Olmenhorst in Lisserbroek. De
tentoonstelling is samengesteld door Franke van
der Laan en Hans Dolman, met medewerking van
MEERgroen. De foto’s zijn van Kees van der Veer.
20 en 21 september) tussen 11:00 en
16:00 uur proeven van de heerlijke
zelfgemaakte appeltaart en een kopje
koffie, voor € 5,00.
Wanneer: zat. 13 en 20 september
Tijdstip: 15:00 uur
Waar: Vork & Mes
Prijs: Gratis
Reserveren:www.ringbiennale.nl
Restaurant ‘t Fort
Restaurant ‘t Fort wordt
bekijken, ga mee met de rondleiding.
Kom tijdens de Ringbiënnale (13, 14,
geëxploiteerd door Radboud
Haarlemmermeerpolder heeft ondanks zijn jonge
geschiedenis - in 1852 is het meer drooggemalenvele historische bomen. Sommige bomen zijn
zelfs ouder dan de polder omdat ze op het oude
land stonden. Dat land bestond uit eilanden en
schiereilanden, was omdijkt en kwam zo in de
nieuwe polder te liggen mét de bomen die er
stonden.
Een voorbeeld van een oude boom is de Es in
de eendenkooi Stokman op het schiereiland aan
de Vijfhuizerhoek. Een eerste vermelding van de
In het Historisch Museum Haarlemmermeer is de
tentoonstelling ‘In stelling gebracht’ te zien over de
stelling van Amsterdam, de soldaten en hun leven en
werk in de forten. Jong en oud nodigen wij uit deze
tentoonstelling en ook de andere exposities te komen
bekijken en een tinnen soldaatje te komen beschilderen.
Voor de liefhebbers zijn er ook boerderijmodelletjes te
Wat ik eigenlijk aan het doen ben is de
een moeras. Beheerder Franke van der Laan
Duo Leeghwater zal tijdens de
Workshop tinnen soldaten
schilderen
Wanneer: 13 & 14, 20 & 21 september
doorlopend
Tijdstip: 13.00 - 17.00 uur
Waar: Historisch Museum
Haarlemmermeer
Prijs:Gratis of in combinatie met
bezoek museum
€ 3,50 voor volwassenen
€ 1,50 voor kinderen tussen
12 en 18 jaar
gratis voor kinderen tot 12 jaar
en Ubavka Bos. Radboud en
Ubavka zijn al jaren actief met
hun cateringbedrijf De Smaeck.
Naast gelegenheid voor de
individuele bezoeker om iets te
drinken en te lunchen, bieden
‘t Fort een breed spectrum
voor bedrijven, instellingen en
groepen voor bijeenkomsten en
feesten. Men kan er dagelijks
terecht voor koffie, lunch en
een drankje.
beschilderen. Je bent van harte welkom tussen 13:00-
Van
geitenwollensok
tot pionier
“Toen ik zeven jaar geleden begon verklaarde iedereen me
voor gek. Ze zeiden, Jonathan, je gaat toch niet biologisch,
seizoensgebonden, met lokale ingrediënten, en met minder
vlees koken? Waarom zou je? En nu word ik iedere week
gebeld of ik me bij een groepje koks wil aansluiten omdat ze
dezelfde idealen hebben als ik.”
Aan het woord is Jonathan Karpathios, kok en eigenaar
van het succesvolle restaurant Vork en Mes in het
Floriade-paviljoen in het Haarlemmermeerse Bos. Het
restaurant heeft zo’n 500 eters per week en wordt door
collega’s en gasten bejubeld. Vanzelfsprekend was het
succes niet. Karpathios: “Ik was echt een vreemde eend
in de bijt, want ik kwam van het meest luxe niveau en
toen ging ik ineens biologisch, lokaal en seizoensgebonden werken. Dus toen werd ik in één keer een geitenwollen sok. Maar de geitenwollen sok is nu een pionier,
hoe gek het ook is.”
Rebel with a cause
Karpathios is een rebelse idealist. Hij doet dingen die niet
mogen, maar alleen als de regeltjes niet binnen zijn principes passen. Van de groenten die Karpathios net buiten
het restaurant verbouwt wordt niet gecontroleerd of ze
een gevaar zijn voor de volksgezondheid, en de auto van
zijn vrouw rijdt gedeeltelijk op water. “Dat is verboden
natuurlijk, omdat ik er geen belasting over betaal.” Maar
transport op oliebasis, daar is Karpathios nou eenmaal
op tegen. Bovendien, “van een foute aardbei of kropsla
is nog nooit iemand doodgegaan.” Regeltjes, daar heeft
Karpathios sowieso een broertje dood aan. Op de lagere
school was hij naar eigen zeggen ‘het kloterigste jong
van school’. De kleine Jonathan vroeg zich bij alles
af ‘waarom’. Waarom moet je rijtjes leren? Op latere
leeftijd ontdekte hij dat het keurslijf van het onderwijs
niet bij hem past, maar het experimenteren met voedsel
wel degelijk.
Groene tomatenketchup
Met luxeproducten had Karpathios genoeg ervaring,
maar het verbouwen van groente was nieuw voor de kok.
Het experimenteren ging dan ook niet zonder fouten.
Zuurkool die jaar na jaar mislukte, totdat de Poolse
kokshulp met een familierecept op de proppen kwam. Of
die keer dat de tomatenoogst mislukte. “Ik had gerekend
op ongeveer 1300 kilo tomaten. Het was een mooi tomatenseizoen, tot er eind september twee weken lang geen
zon meer was. Zat ik met 300 kilo groene tomaten in
m’n kwekerij. Shit, ik had nog nooit iets met een groene
tomaat gedaan, ik wist bij god niet wat ik ermee moest.
Nou, mee de keuken in genomen, ik zeg chef, weet jij iets
met groene tomaten. Hij zegt: ik heb echt geen idee. Ik
zeg, nou, ketchup? We hebben ketchup gemaakt: lekker!
Groene tomatenjam hebben we gemaakt, groene tomatenketchup, confit, en alles ongelooflijk lekker. Dus zo
creëer je eigenlijk samen met de natuur.”
Waarom?
De ‘waarom’ vraag staat bij Vork en Mes nog steeds
centraal. Waarom zou je seizoensgebonden koken?
Waarom is het beter om lokaal voedsel te produceren?
Waarom wil je minder vlees eten? Inmiddels is biologisch salonfähig geworden, maar daarmee is Karpathios
nog niet tevreden. “Aan andere koks vraag ik waarom ze
zo koken. Omdat ik m’n boer beter ken, zeggen ze dan.
Maar waarom is dat zo belangrijk? ‘Dan weet ik waar het
vandaan komt’. En waarom is dat zo belangrijk? ‘Nou, dan weet ik wat ik geef’. En waarom is dat zo
belangrijk? De achterliggende gedachte, waarom, valt
nog niet.” Voor Karpathios is koken zoals hij bij Vork en
Mes doet en kleine stap naar een revolutie. “Want wat
het meeste helpt is niet een andere auto rijden, maar
lokaal eten kopen. In ieder huishouden. Dat we over
50 jaar geen voedsel meer hebben is onzin. We produceren nu voor 12 miljard voedsel ieder jaar. We flikkeren
alleen een kwart ervan weg wereldwijd. We hebben geen
voedselprobleem, maar een logistiek probleem. Zouden
we lokaal eten kopen, hebben we heel veel problemen
weggehaald in de wereld. Zo simpel is het.”
Ambities op wereldschaal
De bezigheden en ambities van Karpathios zijn dan ook
niet beperkt tot zijn restaurant. Hij heeft een programma
voor kinderen, om ze te leren over tuinieren. Hij schrijft
kookboeken, geeft lezingen en presentaties en is ambassadeur van Just Dig It, een project waarbij door permacultuur plantengroei in de woestijn wordt gestimuleerd.
Ook in Haarlemmermeer ziet Karpathios mogelijkheden
om zijn revolutie in de voedsel-wereld voort te zetten.
“Als ik een droom mag hebben, hier in Haarlemmermeer,
is het dat een boer of producent zich openstelt voor de
restaurants of voor het volk. Dat hij gaat verbouwen wat
mensen willen hebben. Dan zou ik bijvwoorbeeld zeggen,
doe maar twee hectare paarse bloemkool. En daar heb
ik best geld voor over.” Andersom zouden koks kunnen
afnemen wat de boeren willen telen. “Een boer wil zeker
zijn van zijn afname, en op deze manier kunnen wij de
jonge boeren of kleine producenten weer leven geven.”
Restaurant Vork en Mes mag dan een voorbeeldfunctie
hebben in Nederland, in de ambitieuze blik van Karpathios is het slechts een kleine stap naar een betere
wereld. “Koks zijn de ambassadeurs van de natuur in
de wereld. Daar streef ik ook naar, om steeds meer koks
daar bewust van te maken. Juist die koks weten wat voor
functie het heeft om dichtbij je voedsel te staan, dat is zo
belangrijk.” •
16:30 uur
Wanneer: zaterdag 13 en 20 september
Tijdstip: 13:00 - 16:30 uur
Waar: Historisch Museum Haarlemmermeer
Prijs: € 2,- Toegangskaartje museum,
kinderen tussen 6-12 jaar € 1,50
Reserveren: niet nodig, vol = vol
Kidsgidsen
Kinderen leiden kinderen rond. Altijd al benieuwd hoe
kinderen van je eigen leeftijd het verhaal van de historie
van Haarlemmermeer vertellen? Onze Kindergidsen
geven rondleidingen speciaal voor kinderen tussen de
6 en 12 jaar. Ze vertellen over de geschiedenis, maar ze
laten ook veel zien van hoe iets vroeger in z’n werk ging
of wat oude gebruiken waren.
Wanneer: zondag 14 en 21 september
Tijdstip: 14 sep: 14:00+15:00 u, 21 sep: 14:00+15:00 u
Waar: Historisch Museum Haarlemmermeer
Prijs: Toegangskaartje museum, kinderen
tussen 6-12 jaar € 1,50
Reserveren: niet nodig, vol = vol
Verhalentafel
Vind je het leuk om je verhalen met andere te delen?
Kom dan naar deze speciale editie van de Verhalentafel. Thema: reizen. Oude voorwerpen en foto’s kun je
meenemen! Onder leiding van Sybil van Dam
Wanneer: zaterdag 13 september
Tijdstip: 14:00 uur
Waar: Historisch Museum Haarlemmermeer
Prijs: gratis
Reserveren: niet nodig, vol = vol
CRASH Luchtoorlog- en
Verzetsmuseum ’40-‘45
Het museum heeft sinds 2008 een prachtige nieuwe
huisvesting: het Fort bij Aalsmeer, onderdeel van de
Stelling van Amsterdam (een monument dat op de
Werelderfgoedlijst van de Unesco staat). Bezoek tijdens
de Ringbiënnale weekenden de expositie over de luchtoorlog boven de Randstad tijdens de Tweede Wereldoorlog en kom meer te weten over verzetsverhalen in
Haarlemmermeer.
Wanneer: 13, 14, 20 en 21 september
Tijdstip: 11:00 – 16:00 uur
Waar: CRASH Luchtoorlog- en Verzetsmuseum ’40-‘45
Prijs: 13 en 14 sep gratis.
20 en 21 sep volwassenen € 3,50
6-12 jaar € 1,50
0-6 jaar gratis
18
Van pionier tot
multinational
Cargill is een Amerikaans bedrijf dat agrarische producten en voedselingrediënten verhandelt, verwerkt en vervoert. Wereldwijd werken er ruim 140.000
mensen in 70 landen, verspreid over alle continenten. Toen de organisatie in
1865 in Minneapolis werd opgericht, vormde de overtuiging “wij houden woord”
het uitgangspunt voor de bedrijfsvoering. Inmiddels is Cargill het pioniersstadium al lang ontgroeid en een multinational geworden, gebaseerd op een
cultuur van vertrouwen en respect, integriteit en verantwoordelijkheid. De
pioniersmentaliteit van lokale initiatieven, duurzame projecten en voedselproductie gaat Cargill aan het hart.
Schiphol als toegangspoort
In januari 2013 verhuisde Cargill vanuit verschillende Nederlandse vestigingen naar
een centrale kantoorlocatie op Schiphol. Financieel directeur Bert van der Plas: ‘Voor
een internationale speler is Schiphol een uitstekende toegangspoort tot Europa. We
Advertorial
zijn nu voor onze medewerkers, buitenlandse collega’s en internationale klanten goed
bereikbaar met openbaar vervoer, auto en vliegtuig.’
Duurzame voedselproductie
Het uitgangspunt voor de bedrijfsvoering is om leidend te zijn in de wereldwijde
voedselvoorziening; met operationeel verantwoordelijke toeleveringsketens en door
de nabije omgeving waarin Cargill actief is te verrijken. Hiervoor werkt Cargill samen
met miljoenen boeren wereldwijd om hen te helpen op een duurzamere manier meer
voedsel te produceren, meer markten te bereiken, een eerlijke prijs te ontvangen en
hun levensstandaard te verhogen.
19
Expo en bezoek
Witte boerderij
Kunstenaars van de Kunstenaars Organisatie Haarlemmermeer (KOH) hebben
zich laten inspireren door het thema Reizen. Hun werken zijn te zien in de Witte
Boerderij aan de Hoofdvaart te Hoofddorp.
Wanneer: zaterdag 13 en zondag 14
september
Tijdstip: tussen 11:00 – 17:00 uur
Waar: Witte Boerderij, Hoofdweg
691 Hoofddorp
Prijs: gratis
Lokale initiatieven en duurzame projecten
Cargill gelooft in het leveren van een bijdrage aan de direct omgeving waarin zij is
gevestigd. Dat doen we onder meer door programma’s te ondersteunen die oplos-
singen bieden voor issues op gemeenschapsniveau. We creëren betrokkenheid onder
onze medewerkers en maken gebruik van hun expertise en mogelijkheden om met
anderen samen te werken.
Theehuis Cruquius
Oorspronkelijk was het Theehuis de
woning van de opzichter van stoomgemaal
De Cruquius. In 1934 werd de opzichterswoning theehuis waar limonade, koffie,
thee, pepermunt en koek werden verkocht.
Bert van der Plas: ‘Jaarlijks schenken we twee procent van onze wereld-
wijde bruto-inkomsten aan programma’s ter verbetering van voeding en
gezondheid, educatie en rentmeesterschap. We ondersteunen initiatieven
om honger aan te pakken in onze omgeving. In Nederland doen we dat
bijvoorbeeld door de voedselbanken te ondersteunen.
Het biedt plaats aan 120 personen in de
Ringvaartzaal, 50 personen in de tuinzaal
en er zijn 80 plaatsen op een terras met
fantastisch uitzicht op het Spaarne. Het
Theehuis wordt omgeven door een parkachtige tuin. Je kunt er genieten van een
heerlijke lunch of high tea, een bruiloft
vieren, een gezellig feest geven of vergaderen in een rustige omgeving.
We dragen bij aan programma’s die de toegang tot onderwijs verbeteren voor kansarme
kinderen. Een mooi voorbeeld hiervan is onze samenwerking met “Giving Back”. Deze
organisatie helpt getalenteerde scholieren en studenten vanuit verschillende achter-
gronden bij hun ontwikkeling en bij het vinden van een succesvolle, productieve rol
in de samenleving. We geloven ook in het ondersteunen van projecten die duurzame
landbouwmethoden bevorderen, die voorzien in educatie op het gebied van natuurbehoud en die de toegang tot water beschermen en verbeteren.
We stimuleren onze medewerkers om zich in te zetten voor onze directe omgeving
door vrijwilligerswerk te doen of door bij te dragen aan lokale liefdadigheidsdoelen.
Kleine projecten die voor de omgeving veel kunnen betekenen. Wereldwijd telt dit
behoorlijk op. Zo hebben we in 2013 69 miljoen dollar kunnen geven aan liefdadig-
heidsdoelen in 53 landen. Dat is mooi. De wereld waarin we leven en werken is niet
van ons, maar we hebben die in bruikleen. Dat besef moet ons leiden in onze dagelijkse
manier van werken en in de betrokkenheid bij onze lokale omgeving.’
Bert van der Plas: ‘We willen eerlijk zaken doen en zetten
ons in om de wereld op een verantwoorde manier van
voedsel te voorzien, onze invloed op het milieu terug
te brengen en de gemeenschappen waarin we wonen
1. Ellen de Graaff 2. Ellen de Graaff 3. Anton Meijer 4. Bernadet
Gribnau 5. Chris Soellaart 6. Christiaan de Bruijne 7. Hans
Peter Föllmi 8. Maartje Anna van Wierst 9. Maartje Annea van
Wierst 10. Rob Olffen
Expositie Geluidslandschap
en werken te verbeteren. Zo sluiten we ook aan op de
trend van verduurzaming bij onze klanten, A-merkpro-
ducenten in de voedings- en levensmiddelensector. We
Podium voor Architectuur
riep op tot het fotograferen
van Geluidslandschappen.
Zestig fotografen reageerden
op de oproep om dit unieke
landschap te verbeelden. Een
landschap vol contrasten, waar
de geluidscontouren het gebruik
en de inrichting van de ruimte
werken samen met partners in de publieke en particu-
liere sector om langetermijnoplossingen te bedenken
voor het bestrijden van honger en ervoor te zorgen dat
alle mensen toegang hebben tot veilig, voedzaam en
betaalbaar voedsel. Nu en in de toekomst. De huidige
voedselbehoefte is belangrijk, maar we moeten ook
denken aan toekomstige generaties. Langetermijn-
denken is cruciaal om de groeiende wereldbevolking
bepalen.
verantwoord van voedsel te blijven voorzien.’
Alle inzendingen kregen een
Ketenverantwoordelijkheid en samenwerken
plaats in de zomerexpositie bij
Een verantwoorde toeleveringsketen respecteert mensen en mensenrechten, produ-
galerie De Meerse: 500 foto’s.
ceert veilig en voedzaam voedsel, gaat humaan met dieren om, stimuleert de beste
De jury selecteerde de 25
en meest verantwoorde landbouwmethoden, vermindert de gevolgen voor het milieu,
winnende foto’s die die tijdens
inclusief het beschermen van het land en behouden van schaarse hulpbronnen.
bijvoorbeeld wél begraven,
recreëren of parkeren.
Schiphol zelf is op hun foto’s
lang niet altijd zichtbaar,
het ‘geluidslandschap’ gaat
eerder over de gevolgen van de
aanwezigheid van de luchthaven op het ruimtegebruik in
de polder.
Gelijktijdig met de expositie
verschijnt de tweetalige krant
Geluidslandschap bij Podium
voor Architectuur. Gratis af te
halen in de Etalage van het
Cultuurgebouw.
Van der Plas: ‘Samenwerking met alle leveranciers, partners en andere
Fortboerderij Dijkzicht en
partijen in onze toeleveringsketens is in zowel ontwikkelde als opko-
Kunstfort bij Vijfhuizen.
mende markten hard nodig. We pakken de economische, milieutechnische
Vijftig panelen van Haar-
en sociale problemen in onze keten gezamenlijk aan met locale boeren,
lemmermeerse inzendingen
bedrijven, overheden en non profit organisaties. We zijn ons ervan bewust
vermengen zich met die van
lijkheden bieden om te groeien, kunnen wij daardoor ook groei realiseren.’
Studenten van de ETH Zürich
dat wij als bedrijf bestaansrecht hebben als we op een verantwoorde
professionele fotograaf Marc
manier omgaan met alle stakeholders in onze keten. Als wij hen de moge-
Latzel, universiteit Zürich.
zijn vorig jaar al op zoek
gegaan naar het geluidslandschap in Haarlemmermeer.
www.cargill.nl
Direct naast de luchthaven
kan je niet wonen maar
Componist en dirigent Erik
wordt per locatie in frag-
Waerts componeert voor de
menten uitgevoerd door
Ringbiënnale een speciale
diverse blazers en slag-
compositie voor lokale
werkers en een zanger.
ensembles, blazers en slag-
De compositie gaat een
werkers. De lokale musici gaan
symbiose aan met het omrin-
op bijzondere locaties in het
gende landschap, met musici
landschap spelen. Eerder heeft
en het publiek dat het concert
Waerts tijdens de Week van de
compleet maakt.
Amateurkunst, als projectleider
Alle musici komen uit de
Pier K, het schapenconcert op
kernen van Haarlemmermeer.
locatie Boer Bos uitgevoerd.
Het landschap van de polder
is vol contrasten, waar de
geluidscontouren van de
luchthaven het gebruik en
de inrichting van de ruimte
bepalen. Het geluidslandschap ontstaat ook door
de zones van trein- en
wegverkeer. Het geluid is op
alle drie de niveaus aanwezig
de Ringbiennale te zien zijn
in de buitenexposities bij
Concert Geluidslandschap
Wanneer: 12 t/m 25 sep.
Waar: Fortboerderij
Dijkzicht (Boer
Bos) en Kunstfort
bij Vijfhuizen
Prijs: gratis en vrij
toegankelijk
Opening: expo 12 sep,
16:30 uur bij
Fortboerderij
Dijkzicht
Reserveren: ringbiennale.nl
in de polder en vormt een
bron van inspiratie voor de
compositie voor de concertonderdelen. Het concert
Wanneer: zon 14 en 21
sept
Tijdstip: zon 14: 14:00 uur
zon 21: 13:00 uur
Waar: zon 14:
Kunstfort
bij Vijfhuizen.
Zon 21 sep:
Fortboerderij
Dijkzicht
Prijs: gratis
Reserveren: ringbiennale.nl
Credits Bieten & Sagen
Concept en idee: Ingrid van Leeuwen en Patricia Kuiper Uitvoering:
Fiona Kelatow en Marit Eijbergen Spelers: Jordy Kruijer, Annie
Schrijvers Muzikanten: Julia Schmitz en Remco van der Stelt
Tekst muziek: Nannette Poortinga Fotografie: Wouter Tolenaars
Met dank aan: leerlingen Herbert Vissers College, Joep Bleije –
Herbert Vissers College, Jonathan Karpathios – Vork & Mes, Claus
Company, Manuela van der Stelt, Annie Schrijvers, Saskia de Winter
Aanbieding tijdens de Ringbiënnale:
• Koffie met appeltaart € 4,50 p.p.
•Mini tea € 13,50 p.p. vanaf 2 personen
2 kopjes thee, etagère gevuld met
chocola, soesje, macaron, petit four en
vingersandwiches
•12 uurtje € 8,00 p.p. Amusesoepje,
sneetje kaas en sneetje kroket
•Voor de kinderen: Pannenkoek,
limonade en verrassing € 5,00 p.p.
Maaltijd: Bieten
& Sagen
Het woord bieten doet u misschien niet
meteen aan Haarlemmermeer denken. Toch
zijn het heel bekende streekproducten en
te vinden in vele boerse verhalen. Maar
er zijn meer ‘sagen’ uit de streek: die van
de polderjongens en de witte boerderij
bijvoorbeeld. Verhalen die te mooi zijn om
te vergeten!
Op 12 en 19 september kun je genieten van
Bieten & Sagen in het Historisch Museum.
Een avond vol vertellingen, ervaringen,
liedjes en terugblikken in de geschiedenis
van Haarlemmermeer. Streekproducten
sieren de tafels. Jonathan Karpathios van
Vork en Mes gaat samen met een aantal
leerlingen van het Herbert Vissers College
een driegangenmaaltijd ontwerpen,
oogsten en koken met voedselproducten
uit Haarlemmermeer. Deze maaltijd
wordt op het marktplein van het museum
uitgeserveerd. Ben je nieuwsgierig naar
Haarlemmermeer? Ken je verhalen om te
delen, of heb je gewoon enorm veel zin
in een heerlijke maaltijd? Dan ontvangen
wij je graag om met ons mee te delen, te
eten, te ontroeren en te lachen. Alvast eet
smakelijk!
Wanneer: Vrij. 12 en 19 september
Waar: Historisch Museum
Haarlemmermeer,
Hoofddorp
Tijd: 18:00 uur
Prijs: € 7,50
Reserveren:www.ringbiennale.nl
21
20
De maatschappij naar binnen halen
Het terrein van SEIN (Stichting Epilepsie Instellingen
Nederland) Martin Slaager: “Het lijkt wel een soort Centerparks. Ik zeg het gekscherend, maar er zit natuurlijk iets
in. We hebben een eigen manege, zwembad, sportzalen,
doktoren, een keuken... Het is eigenlijk een soort zelfvoorzienend dorpje.”
Royaal wonen
tussen Heemstede en Hoofddorp
Wonen en uitzicht op
de bomen en wandelen
door de bloemenweide,
thuis zijn in
een groene oase.
LANDGOED WICKEVOORT
Landgoed Wickevoort ligt als een groene parel in de
Haarlemmermeer. Het toekomstige woongebied grenst aan
de Haarlemmermeersche Golfbaan, de Ringvaart en het
stoomgemaal Cruquius en ligt dichtbij zee en duinen,
Schiphol, Heemstede, Haarlem en Amsterdam.
Wonen in een epilepsiedorp
De Cruquiushoeve, zoals het terrein heet, biedt sinds de
jaren zestig een thuis aan epilepsiepatiënten, waarvan
er op het hoogtepunt zo’n 400 woonden. Verspreid over
het terrein van 55 hectare, omringd door een gordel
van bomen en groen was het een veilige, beschermde
omgeving. Vanaf 2006 werd bij SEIN nagedacht over
een plan om het terrein beschikbaar te maken voor
woningen, waarbij de nieuwe bewoners ook gebruik
kunnen maken van de al bestaande voorzieningen, zoals
de manege en het zwembad. De Cuquiushoeve verandert
binnenkort in Landgoed Wickevoort, waar zo’n 1000
‘normale’ woningen gebouwd zullen worden. Op het
eerste gezicht lijkt het vreemd dat een zorginstelling zich
bezighoudt met woningbouw. Martin Slaager vertelt hoe
het idee is ontstaan en wat erachter zit.
Dichtbij de maatschappij
Een van de ontwikkelingen in de zorg was deconcentratie: “Wij willen de zorg dichterbij de maatschappij,”
aldus Slaager. “Hele dorpen in de duinen of in bossen, of
zoals hier in ingepolderd landschap, dat willen we niet
meer. Die mensen zijn letterlijk weggestopt van de maatschappij, of omgekeerd, de maatschappij wordt weggehouden van de mensen. En is dat nou echt noodzakelijk?”
Een deel van de cliënten van SEIN is inmiddels overgebracht naar andere locaties. Omdat de bungalows uit de
jaren zestig niet meer voldeden aan de moderne eisen
werd op de Cruquiushoeve nieuwbouw gepleegd en trok
SEIN zich terug op een kleiner deel van het terrein, zo’n
10 hectare. Slaager: “Daarmee spelen we een deel van het
terrein vrij en stellen we het gebied dat wij altijd gebruikt
hebben beschikbaar voor anderen. We halen als het ware
de maatschappij naar binnen.”
Ongedwongen interactie
Slaager benadrukt dat op hetzelfde landgoed wonen
niet hoeft te betekenen dat je vrijwilliger wordt of dat er
intensief contact ontstaat. “Dat is volstrekt onzinnig om
te veronderstellen, maar het kàn wel. Sterker nog, het
gebeurt nu al, en dat vergeten mensen een beetje. We
hebben hier een manege, daar rijden onze cliënten met
name overdag op. En ’s avonds rijdt de jeugd uit de hele
omgeving op dezelfde paarden. De extra woningen zullen
hier hooguit een nieuwe impuls aan geven. Interactie kan
ontstaan op een ongedwongen manier, maar wij hebben
er geen hoogdravende ideeën over.” Wel zijn er plannen
om de oude Agnethahoeve in ere te herstellen, en een
boer het beheer van het terrein te laten doen. Maar ook
moet er ruimte zijn voor moestuinen, een boomgaard en
allerlei activiteiten voor zowel bewoners als bezoekers.
Gras maaien of zorg bieden
Een belangrijke reden om de cliënten van SEIN terug
te trekken op een klein gedeelte van het terrein was
kostensanering. Slaager: “Of je nou een zorgaanbieder
bent in een flat in Amsterdam of op een landgoed van
55 hectare, je krijgt hetzelfde bedrag te besteden. Alleen
ik moet er een landgoed van onderhouden. Dat kunnen
we niet uitleggen, dat er minder handen aan het bed
komen omdat het gras gemaaid moet worden.” Door het
terrein opnieuw in te richten kan SEIN het geld aan zorg
besteden, in plaats van aan onderhoud. Dat een groot
deel van het landgoed verkocht is en geld opbrengt is
mooi meegenomen, maar niet het belangrijkste doel. Er
is dan ook gekozen om met een ontwikkelaar in zee te
gaan die oog heeft voor de speciale situatie op het terrein.
“Cliënten die wat veiliger zijn in hun verkeersdeelneming
kunnen bijvoorbeeld door de woonwijk lopen, maar als
je dat niet kan of durft is er een beschutte route door het
wandelbos,” laat Slaager zien op een plattegrond.
Golfbal op je dak
Dat een zorginstelling als SEIN met een plan voor
woningbouw naar de Gemeente stapte was toch wel een
vreemde gewaarwording. Maar in goed overleg kwam er
in 2009 een masterplan, en werd in februari 2014 uiteindelijk een contract getekend met AM/Eigen Haard als
ontwikkelaar van het plan. Zowel intern bij SEIN, als van
buitenaf kwamen wisselende reacties. Hoe moet dat als
jongeren op brommertjes iemand in een rolstoel omver
rijden? Verpest het niet mijn uitzicht? Kun je wel een
woonwijk naast een golfbaan bouwen? “Ik ben hier sinds
2004 mee bezig, en wij moesten mensen ook meenemen.
Maar voordat je zegt, het is goed of slecht, laten we nou
eerst eens proberen het
verhaal tot je te nemen.”
Het verhaal van een
zorginstelling die op een
nieuwe manier kijkt naar
gebruik van het groene
landschap. •
Boekpresentatie: Het Ringvaartgevoel, een
ontdekkingsreis rond de Haarlemmermeer
Voor meer
informatie
of inschrijving
kijk op
onze website...
Auteur Herman Vuijsje en fotografe
september te koop bij de boekhandel
Marian van de Veen nemen de lezer
(uitgever Jap Sam Books) en via info@
en wandelaar mee op ontdekkingsreis
podiumarchitectuur.nl. Presen-
langs de Ringvaart. In de vorm van een
tatie van het boek is op vrijdag 12
reisverslag beschrijven ze ervaringen
september om 17:30 uur. Je kunt ook
en ontmoetingen onderweg, geïllus-
meewandelen met Herman Vuijsje
treerd met veel foto’s.
en Marian van de Veen op zondag 14
september.
Langs de Ringvaart zie je alle
gezichten van Haarlemmermeer,
en dat zijn er heel veel: van
dorps aandoend gescharrel in
vergeten buurtschapjes tot de
ultieme dynamiek van Schiphol.
Als grotestadsbewoners voelen de
schrijvers zich ver van huis op hun
wandeltocht. Alle tijd om zich af te
vragen: wat kan de Ringvaart ons
mede mogelijk
gemaakt namens:
www.wickevoort.nl
vertellen over de manier waarop
wij met de ruimte omspringen? En
met elkaar? Het boek is vanaf 12
Wanneer: Presentatie boek op
vrijdag 12 september
Meewandelen op
zondag 14 september
Tijdstip: 12 sep 17:30 uur, 14 sep
10:00 uur
Waar: 12 sep: Fortboerderij
Dijkzicht, 14 sep:
Museum De Cruquius.
reseveren: www.ringbiennale.nl
Rondleidingen en Werkdagen
met Franke van der Laan
De Ringbiënnale wordt niet alleen georganiseerd om te
kijken naar of te praten over het landschap: we gaan er
ook wat aan DOEN. Samen met stichting MEERgroen die
inmiddels met 1.200 mensen ca. 130 ha in en om Haarlemmermeer in beheer heeft.
Schrijf je in voor een speciale werkdag, waarbij je
meehelpt met het ecologisch beheren van Wandelbos
Hoofddorp of De Groene Weelde of Boseilanden. Op zo’n
dag ga je bijvoorbeeld overmatig wilgen opschot langs
vaarten en vijvers knotten.
Je kunt ook het Wandelbos/Fruittuinen Hoofddorp
ontdekken met de Wandelbos rondleiding. Tijdens de
rondleiding kijk je naar wat bijna 100 jaar ontwikkeling
tot stand heeft gebracht, zowel historisch als ecologisch.
Of stap op je fiets voor de ‘bomen om weg te dromen’
rondleiding. Samen met de gids kijk je vanuit het
perspectief van de monumentale bomen in het landschap naar de geschiedenis van Haarlemmermeer. •
Werkdag
Wanneer: za 13 sep werkdag Wandelbos
za 20 sep werkdag De Groene Weelde/
Boseilanden
Tijdstip:
10:00 uur
Duur:
4 uur
Waar:za 13 sep: Tickets & Treats Cultuurgebouw.
Za 20 sep Pannenkoekenpaviljoen
Prijs:za 13 sep: gratis. Za 20 sep: € 3,00 voor
pannenkoekenlunch
reseveren: www.ringbiennale.nl
Rondleiding
Wanneer:zo 14 sep rondleiding Wandelbos/Fruittuinen
Wanneer:zo 21 sep rondleiding ‘ dromen bij bomen’
(fiets)
Tijdstip:
13:00 uur
Duur:
2 uur
Waar:zo 14 sep: Tickets & Treats Cultuurgebouw.
zo 21 sep Kunstfort bij Vijfhuizen
Prijs:
Gratis
reseveren: www.ringbiennale.nl
Zaterdag 13 en zondag 21 september om 10:oo uur.
Locatie: Sein, Spieringweg 801, Cruquius. Gratis. reseveren:
www.ringbiennale.nl
tekst
Herman Vuisje
fotografie
Marian van de Veen
— het Ringvaartgevoel
een ontdekkingsreis rond
de Haarlemmermeer
gezicht van de 21 woonkernen
die eraan gelegen zijn, nooit een
eigen gezicht.
De Ringvaart is een werkwater,
onderdeel van de hoofdvaarroute Amsterdam-Rotterdam.
Maar ook een schilderachtige
vliet met de Ringdijk als
podium voor
architectuur
haarlemmermeer
en schiphol
jap sam
books
De Ringvaart is een stille
kracht die behoedt en verbindt
maar nergens nadrukkelijk
de aandacht opeist. Gewoon
pompen en malen, opbrengen,
bufferen en uitstoten. Maar met
unique selling points als dienstbaarheid, betrouwbaarheid en
nuchtere arbeidzaamheid scoor
je geen pr-successen. Daardoor
kreeg de Ringvaart, die niet
weg te denken is uit het dorps-
showpiste voor Maserati
cabrio’s en blinkend gepoetste
oldtimers. Een verstild kanaal
door het Groene Hart met louter
mestgeur en gekwetter van
weidevogels. Een waterwalhalla
Korenmolen
De Eersteling
Op zaterdag 13 september
heeft bij Molen De Eersteling
de Ambachtendag plaats van
10.00 - 16.00 uur. Deze dag
voor roeiers en diepgebruinde
wordt georganiseerd voor jong
sloepvaargasten met overbloe-
en oud door Korenmolen De
zende blote bast. Boerensloot,
Eersteling in samenwerking
industriewater, kaarsrecht
met Meer-Historie. Te zien zijn
veenkanaal en stadsplantsoen
oldtimers, tractoren en oude
- dat alles is de Ringvaart op
landbouwwerktuigen, opge-
zijn tijd.
steld rondom de molen. Ook
- Fragment pagina 19, Het Ringvaartgevoel,
een ontdekkingsreis door Haarlemmermeer
is er een ambachtenmarkt.
Toegang is gratis
22
HETCULTUURGEBOUWBRUIST!
DE BIBLIOTHEEK
Maandag t/m vrijdag: 10:00-20:00 uur
Zaterdag: 10:00-17:00 uur
www.debibliotheekhaarlemmermeer.nl
facebook.com/bibliotheekhaarlemmermeer
Laat je inspireren door de ruime en
actuele collectie met maar liefst
200.000 boeken en films. Naast
spannende en interessante romans ook
alles op het gebied van lifestyle, reizen,
gezondheid, studie, hobby, huis en tuin.
In de Bibliotheek kun je bovendien prettig werken, studeren en ontmoeten en
gebruik maken van gratis WIFI.
DE MEERSE
TICKETS & TREATS
DUYCKER
Maandag t/m vrijdag: 09:00-17:00 uur
Zaterdag: 12:00-15:00 uur
www.duycker.nl
facebook.com/podium.duycker
Duycker, podium voor popcultuur in
Haarlemmermeer, organiseert en
produceert concerten, feesten,
festivals, open podia, jamsessies en
meer. Duycker heeft 2 concertzalen,
4 oefenstudio’s, workshopruimtes en
een podiumcafé. Onder de naam
Artquake organiseert Duycker een
activiteitenaanbod voor jongeren.
PIER K
www.pier-k.nl
facebook.com/pierkhaarlemmermeer
www.demeerse.com
facebook.com/demeerse
Het startpunt van Het Cultuurgebouw!
In deze moderne coffee corner kun
je terecht voor informatie over de
activiteiten en instellingen in Het
Cultuurgebouw, koffie, kaartverkoop
en inschrijven voor cursussen.
Met exposities, gratis WIFI en outlets
voor je laptop.
Colofon
Curatoren: Iris Dik, Patricia Kuiper, Sander Lap, Ingrid van
Leeuwen Interviews: Rinke Oostra, Sander Lap, Interview Lieke:
Justa van Bergen Fotografie stewardess: Henri Kok Productieleiding: Yola Parie Communicatie: Jennifer Schoone en Rosa
Romeyn Vormgeving: Joost Kroon, Kroon Ontwerpen
Met heel veel dank aan
Angeline Kierkels • Aniek Stokkers • Annie Schrijvers • Arwin
Bos • Bram Verbeek • Co van der Laarse • CRASH Museum • De
Meerse • Dorpshuis De Cruquius • Ellen Visser • Erik Waerts •
Alle betrokken musici van Pier K • Franke van der Laan • Fred van
Delden • Henk Arendse • Herman Vuijsje • Hoofddorp Winkelstad
• Gert-Jan Petri • Jacob van Zijverden - Showkas De Arendshoeve
• Jan Blom • Jan Rijpkema • John van Loon • Jonathan Karpathios
en Ilse Schijf - Vork & Mes • Jos Looije • Jos Schut • Korenmolen De
Eersteling • Laurens Schenk - Schenk Makelaars • Marcel Harlaar
• Martin Slaager • MBO College Airport • MeerBusiness Haarlemmermeer • Meer-Historie • MeerWaarde • Multicopy Hoofddorp
• Paul Bos – Fortboerderij Dijkzicht • Pier K • Restaurant ‘t Fort
• SEIN • Sonja Olthuis • Staf en Vrijwilligers Historisch Museum
Haarlemmermeer en Museum De Cruquius • Staf en Vrijwilligers
Kunstfort • Staf Podium voor Architectuur • Sybil van Dam •
Theehuis Cruquius • Witte Boerderij
de Ringbiënnale is mede mogelijk gemaakt door:
Gemeente Haarlemmermeer, Hoofddorpse Courant, Cargill,
Cultuurgebouw, Park 21, Rabobank Schiphol Coöperatiefonds,
SADC, AM, Meerlanden en Hoofddorp Winkelstad.
RESTAURANT - GRAND
CAFÉ PREMIÈRE
Dinsdag t/m zaterdag: 10:00-00:00 uur
Zondag: 12:00-18:00 uur
www.restaurantpremiere.nl
De Ringbiënnale is een gezamenlijke productie van Historisch
Museum Haarlemmermeer, Kunstfort bij Vijfhuizen, Museum
De Cruquius, Podium voor Architectuur
DE AARDAPPELROUTE EN -FEEST IS DE 3E ROUTE VAN DE RINGBIENNALE
Schouwburg de Meerse vertoont in
haar twee zalen bijna dagelijks theatershows, toneel, cabaret, muziek en
jeugdvoorstellingen. Het theater, met
expositieruimte, is vaak het toneel van
nieuwe shows en reprises.
Pier K, centrum voor kunst en cultuur,
verzorgt honderden activiteiten op het
gebied van beeldende kunst, dans,
muziek, literatuur, theater, architectuur,
fotografie & media, zang en musical.
Naast het uitgebreide cursusaanbod
doet Pier K talloze projecten in het
primair en voortgezet onderwijs.
Een drankje na het winkelen, koffie
met een lekkernij, een heerlijke
(zakelijke) lunch, een smakelijk
(theater) diner of een gezellige borrel.
En bij mooi weer is het goed toeven op
het terras.
DUYCKERCAFÉ
Dinsdag t/m donderdag: 17:00-00:00 uur
Vrijdag en zaterdag: 17:00-02:00 uur
www.hoofddorpwinkelstad.nl
HOO_advertentie195x265.indd 2
Vertel uw verhaal
Haarlemmermeer heeft een typisch Hollandse geschiedenis. Denk maar eens aan: het op het water
veroverde land, de strakke geometrie van de polder, het boerenleven en de bollen cultuur. Verhalen uit
het verleden die nu ook nóg steeds actueel zijn. Verhalen over de zich steeds vernieuwende agrarische
sector, en de concentratie van kantoren en bedrijven rond Schiphol.
VERHUUR
Het Cultuurgebouw biedt talloze
verhuurmogelijkheden in de vele zalen,
vergaderruimten en horecagelegenheden, zowel voor
particulieren als voor bedrijven.
HAARLEMMERMEER
Dit is de 3e route van
de Ringbiennale.
www.ringbiennale.nl
Neem voor verhuur of het
organiseren van evenementen contact
op met BV Hospitality Services
Cultuurgebouw, 023 - 55 63 710
[email protected]
FONTGEBRUIK:
FF Scalasans
DotMatrix
Dit muziekcafé heeft een uitgebreid
assortiment aan bieren en wijnen. Het
is dé ontmoetingsplaats voor muziekliefhebbers of wie gewoon gezellig met
vrienden wat wil drinken. Ook leent
Duyckercafé zich uitstekend om onder
het genot van een hapje, drankje en
muziek na te praten over een concert.
Er zijn geregeld evenementen als de
Music Jam, Popquiz, Café Akoestiek
en bier- en wijnproeverijen.
KLEURGEBRUIK:
RAL 1020
Full Colour
Pantone
5835 C
BLIJF OP DE HOOGTE VIA WWW.FACEBOOK.COM/CULTUURGEBOUW
RAADHUISPLEIN
HOOFDDORP
WWW.HETCULTUURGEBOUW.NL
De gemeente wil samen met u verhalen van de polder in PARK21 tot leven brengen. Hiervoor zijn wij op
zoek naar uw persoonlijke verhaal. Voor velen is deze polder verbonden met herinneringen. Heeft u een
mooie herinnering of een goed idee om het verhaal van PARK21 meer vorm en inhoud te geven? Stuur
dan uw verhaal per e-mail naar [email protected]. Natuurlijk mag het een tekst zijn, maar
18-08-14 16:20
24
LEZERSNIEUWS
1. GA NAAR
HCNIEUWS.NL
EN KLIK
OP ‘DEEL JE
NIEUWS’
2. KLIK OP
‘EVENEMENT
OF ACTIVITEIT
AANKONDIGEN?’
OF ‘ANDER
LEZERSNIEUWS
TE MELDEN?’
EVENEMENT
OF EEN
ACTIVITEIT
3. VUL HET
FORMULIER
IN EN JOUW
NIEUWS IS
DIRECT
GEDEELD!