Transcript zorg voor het zieleheil - Gemeentelijk Documentatiecentrum Ranst

ZORG
VOOR HET ZIELEHEIL
MET DE MANTEL DER LIEFDE. OORSPRONG
EN BETEKENIS VAN HET WOORD ‘KAPEL’
Kapel, via het oud-Franse chapele afgeleid van
het middeleeuws-Latijnse capella betekent zowel
bedehuisje als manteltje. Aan de oorsprong van dit
woord ligt de legende van Sint-Maarten, bisschop
van Tours, die zijn kapmantel (Latijn: cappa) met
zijn zwaard in tweeën sneed om de helft ervan aan
een bedelaar te schenken. Die halve mantel werd
een reliek en symbool voor iets dat bescherming
biedt. Na verloop van tijd duidde de naam capella
niet alleen het stuk mantel aan, maar ook de plaats
waar dat bewaard werd. In een volgende stap verruimde de betekenis van het woord tot elke bidplaats die geen officiële kerk was. Aan de oorsprong
lag meestal een plaatselijke heiligenverering, een
stichtingslegende of zelfs de verchristelijking van
een heidense cultusplaats. Uiteindelijk kregen ook
de aparte bidplaatsen binnen een kerk de naam
‘kapel’.
In het kerkelijk recht wordt een kapel of oratorium
beschreven als een besloten ruimte om de eredienst
uit te oefenen. Het gaat in deze definitie dus duidelijk enkel om echte bedehuisjes, die een altaar
hebben en afgesloten kunnen worden met een
deur. Staak-, boom- en gevelkapelletjes vallen hier
dus buiten. Een kapel moet niet op gewijde grond
worden gebouwd. Voor de oprichting volstaat
de toelating van de plaatselijke pastoor. Enkel als
men er eucharistievieringen wilde opvoeren, was
de goedkeuring van de bisschop nodig. Vroeger
werden nieuwe kapellen gewijd en ingezegend.
Vandaag kunnen ze enkel nog een benedictie krijgen. Kapelletjes zijn bij uitstek uitingen van volksdevotie.
Beide zijn trouwens beschermd als monument. Een
aparte categorie, in onze streken bijna uitsluitend
voorbehouden voor de verering van Onze-LieveVrouw van Lourdes, is de zogenaamde grotkapel
(Zevenbergenbos in Ranst).
BROECHEM
Kapel van Onze-Lieve-Vrouw van bijstand
Kapelstraat / hoek Rubenslaan, Broechem
Monument, 1 februari 1993
BEDEVAARTSKAPEL
In de middeleeuwen zou er reeds een kleine
houten kapel, gewijd aan Onze-Lieve-Vrouw, op
de ‘Capellenbergh’ gestaan hebben. Volgens een
legende heeft Onze-Lieve-Vrouw zélf deze site voor
haar heiligdom uitgekozen. Na plunderingen en
verwoestingen van de streek in 1542 en in 1584,
liet de toenmalige heer van Broechem, Filips le
Roy, de kapel in 1648 in steen herbouwen. In 1758
werd de inmiddels sterk bouwvallige kapel volledig
herbouwd. Rond 1900 werden de buitenmuren
met een beraapte cementbepleistering bedekt. Op
het einde van de jaren 1990 volgde een restauratie
o.l.v. architect P. Bellemans.
EEN TOCHT LANGS VELD- EN STRAATKAPELLEN
De gemeentelijke documentatieraad maakte in
2002 een inventaris op van de verschillende soorten kapellen en kapelletjes in Ranst. Naar aanleiding
van deze Open Monumentendag leiden we de
bezoekers langs acht locaties, waar een zogenaamde veld- of straatkapel met veel liefde, meestal door
vrijwilligers, wordt onderhouden en opengesteld.
Een veld- of straatkapel is meestal een klein, eenvoudig, rechthoekig ‘huisje’ onder een zadeldak,
zelden groter dan 3 x 5 meter. Tot deze categorie behoren de Onze-Lieve-Vrouwekapellen in
Broechem (Broddestraat), Emblem (Heidestraat
en Kreupelstraat), Oelegem (Schildesteenweg)
en Ranst (Broechemlei). De Sint-Gummaruskapel
in Emblem en de Onze-Lieve-Vrouwekapel in
Broechem (Kapelstraat) zijn iets meer ‘uitgewerkt’.
Fototheek dienst erfgoed
‘Het Boomgaardkapelleke’
Kapel van Onze-Lieve-Vrouw
Broddestraat, Broechem
HERINNERINGSKAPEL
Op 14 januari 1945 vernielde een V2-bom een
huis in de Broddestraat. De twee bewoners, het
echtpaar Emiel Geeraerts (°Broechem 1907) en
Constantia Van Engelen (°Broechem 1885), kwamen hierbij om het leven. Ter nagedachtenis aan
deze slachtoffers liet buurvrouw Kreydt-Hendrickx
later een kapel optrekken op haar eigendom, in
een hoek van de boomgaard. De kajotters voerden
het werk uit, onder leiding van hun proost, onderpastoor Hubert De Puydt. Op 2 mei 1954 werd de
aan Onze Lieve Vrouw gewijde kapel ingehuldigd.
Na een renovatie in 1996, zegende toenmalige bisschop mgr. Paul Van den Berghe de kapel in.
De laatste jaren bleef de kapel dicht, niemand kijkt
er nog naar om. Hopelijk is ze niet gedoemd om
stilletjes te verdwijnen.
Schilderij van het huisje van het echtpaar GeeraertsVan Engelen. Circa 1937.
Foto Danny Huygens
EMBLEM
Sint-Gummaruskapel
Dorpsstraat, Emblem
Monument en landschap 17 september 1976
Judocus De Greef. De altaartombe, de beelden en
de versieringen zijn van de hand van Jacobus Van
der Neer.
BEDEVAARTSKAPEL
De oudste bedevaartkapel op deze plaats zou dateren uit 1477. Nadat het hele dorp in 1579-1584
bijna volledig was verwoest, volgden pas in 1609
herstellingswerken. In 1691-1696 kwam de huidige, barokke kapel in de plaats. In 1740 werden aan
de achterkant de sacristie en de gewelfde doorgang
naar de bron toegevoegd op kosten van de kerkmeesters van Sint-Gummarus in Lier, mogelijk naar
ontwerp van Jan Peter Van Baurscheit de jonge. In
1767 moesten al herstellingswerken worden uitgevoerd. Het mooie rococcoaltaar in gemarmerd hout
dateert ook uit 1767 en werd geplaatst door
Foto Serge Migom
Kapel van Onze-Lieve-Vrouw
Kreupelstraat, Emblem
Kapel van Onze-Lieve-Vrouw
Heidestraat, Emblem
Devotiekapel
DEVOTIEKAPEL
In 1937 nam de plaatselijke KVLV het initiatief om
het 25-jarig bestaan van de ‘Boerinnenbond’ te
herdenken door de bouw van een kapel ter ere van
Onze Lieve Vrouw. De kapel werd op 25 april 1937
ingehuldigd. Qua stijl is ze volledig geïnspireerd op
de kapel die in Küssnacht was opgetrokken na het
overlijden van koningin Astrid.
Tot 1938 stond er een oud kapelletje langs de
Heidestraat, waarschijnlijk in de 19de eeuw opgericht door de bewoners van dit gehucht, ‘d’Emmels
Haa’, de Emblemse Heide. Parochiepriester Loos
richtte toen een comité op om geld in te zamelen
voor de bouw van een nieuwe kapel. Op de laatste
zondag van april 1938 volgde de feestelijke inhuldiging, in aanwezigheid van de deken van Lier. Het
Mariabeeld is nog van de vorige kapel. De twee
oude linden zijn recent vervangen door leilinden.
Tijdens de mobilisatie van 1939-1940 droeg de
aalmoezenier van het Belgisch leger er dagelijks een
mis op. Tot in 1973 las men hier het Rozenhoedje
bij het overlijden van iemand uit de wijk. In 1978
voerden vrijwilligers herstellingswerken uit.
Foto Danny Huygens
Foto Danny Huygens
OELEGEM
Kapel van Onze-Lieve-Vrouw
Schildesteenweg, Oelegem
PROCESSIEKAPEL
In 1898 ontstond vermoedelijk uit privédevotie van
L. Van Cleuvenbergen de Mariakapel aan de rand
van de tuin van de oude pastorie van Oelegem
op de Schildesteenweg. Vroeger deed ze dienst
als rustplaats voor de processie. Nu komen er nog
regelmatig enkele mensen bidden en kaarsen branden. E.H. Ludovicus Van Cleuvenbergen was onderpastoor in Oelegem van 25 juli 1899 tot 18 maart
1899. Het originele, laat-19de-eeuwse interieur met
geglazuurde wandtegels en cementen vloertegels
bleef bijna intact bewaard, enkel de lambrizering is
vervangen.
Foto Danny Huygens
RANST
Kapel van Onze-Lieve-Vrouw
Hoek Veldstraat / Broechemlei, Ranst
PRIVÉKAPEL
De opdrachtgever of ‘bouwheer’ van dit laat-19deeeuwse kapelletje was Prosper de Terwagne, heer
van Doggenhout. Het is een architecturaal kleinood, volledig in neogotische stijl. Ook het interieur is nog intact. Architect P. Bellemans tekende
voor de restauratie, in 1999.
Grot van Onze-Lieve-Vrouw van Lourdes
Zevenbergenbos (einde Kasteeldreef), Ranst
In 1952 liet Gaston van den Berghe op zijn domein
een grot oprichten ter ere van O.L.Vrouw van
Lourdes; op zondag 15 juni 1952 volgde de plechtige inwijding door Monseigneur L. De Raeymaecker.
Gaston van den Berghe was de laatste overblijvende
erfgenaam van het echtpaar Jozef van den Berghe
– Valentina de Gilman, eigenaars van het kasteel
en domein Zevenbergen. Wanneer Gaston van den
Berghe op 16 augustus 1952 ongehuwd overlijdt,
schenkt hij bij testament een belangrijk deel van
zijn bezit aan de zusters norbertinessen van Duffel.
Zij gaven de grot in 1998 in erfpacht aan de kerkfabriek van Ranst. Paul Pyl uit Wommelgem voerde
in 2005 een restauratie uit.
Dagelijks bezoeken mensen mensen de grot voor
een kort moment van meditatie. De afdeling
Ziekenzorg van de parochie Sint Pancratius van
Ranst verzorgt er jaarlijks een Eucharistieviering.
Foto John Maes
Joke Bungeneers
Foto Danny Huygens