Transcript Mei - geode Zwijndrecht

BESTUUR
Voorzitter
Marna Booltink
010-4821716
Vicevoorzitter
Con Van As
010-4821716
Secretaris/
Ledenadministratie
Lucky Thijssen
06-29043199
Penningmeester
Tonny Antheunisse
010-4865613
2e Penningmeester
Bestuurslid
Fred Pronk
Joop van der Wulp
010-4193458
06-52321095
[email protected]
Laaghagen 1
3078 BD Rotterdam
[email protected]
Laaghagen 1
3078 BD Rotterdam
[email protected]
Luxemburgsestaat 18
3332 EK Zwijndrecht
[email protected]
Meekrapstraat 19a
3073 DL Rotterdam
[email protected]
[email protected]
Beurscommissie
Cursussen
Braderieën
Excursies
Jeugd
Micromount
Aad Kuik
Con van As
Vacant
Vacant
Henk Verhoeckx
Dirk Slijkhuis
078-6156615
010-4821716
[email protected]
[email protected]
0182-538539
078-6162705
[email protected]
[email protected]
Bibliotheek
Catering Services
Internet
Publiciteit
Redactie Geodeblad
Chris Antheunisse
Aad Kuik
Fred Pronk
Joop van der Wulp
Leo Hemmes
010-4865613
078-6156615
010-4193458
06-52321095
010-2025454
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
Geodroom
Sier- en edelsteen
Slijpen
Edelsmeden
Bernard Hollestein
0180-422488
[email protected]
Vrij slijpen
Zwijndrecht
Steenslijpen
Determineren
Bernard Hollestein
Fam. Bruins
Onne Bruins
Jo Bruins
COMMISSIES/AANSPREEK PERSOON
DIENSTEN
CURSUSSEN
oneven week
even week
0180-422488
078-6123764
1
Kinderboerderij de Kooi
Scottstraat
Rotterdam
[email protected]
[email protected]
Vlaamsestraat 221
3332 ES Zwijndrecht
VERENIGING VAN VERZAMELAARS EN VERWERKERS
VAN MINERALEN EN FOSSIELEN GEODE
BIJEENKOMSTEN GEODE
De bijeenkomsten van Geode worden gehouden op elke 3e
woensdag van de maand (m.u.v. de maanden juni, juli en augustus): in
december de 2e woensdag van de maand, in het Develsteincollege,
Develsingel 5, Zwijndrecht. Aanvang 20.00 uur.
BIJEENKOMSTEN JEUGD
De bijeenkomsten van de jeugd worden in principe gehouden op elke 3e
zaterdagmorgen van de maand (m.u.v. de maanden juni, juli en
augustus) in ’t Weetpunt Zwijndrecht, Develpad 169, 3335 AR
Zwijndrecht. Voor de juiste datum, zie het hoofdstuk VOOR DE JEUGD
in het Geodeblad. Aanvang 09.30 uur.
IEDERE WEEK SLIJPEN EN EDELSMEDEN IN HET GEODROOM
Even week edelsmeden. Oneven week siersteen slijpen.
Plaats: Kinderboerderij De Kooi, Maeterlinckweg 85, Rotterdam.
Ingang Scottstraat. Het GEODROOM is open op dinsdag van
19.15 uur tot 22.00 uur. Info: Bernhard Hollestein tel. 06-22606888 of tel.
0180 – 422488. E-mail: [email protected]
Vrij slijpen elke woensdagmiddag vanaf 14.00 uur.
BIJEENKOMSTEN MICROMOUNT
De bijeenkomsten Micromount worden gehouden op elke 2e woensdag
van de maand (m.u.v. de maanden juni, juli en augustus), in december
de 3e woensdag van de maand, in het ’t Weetpunt Zwijndrecht,
Develpad 169, 3335 AR Zwijndrecht. Aanvang 19.30 u.
KOSTEN LIDMAATSCHAP (BEDRAGEN PER KALENDERJAAR)
Volwassen leden
Euro 20.00
Lid+huisgenoot lid
Euro 28.50
Volledig gezin
Euro 30.00
Jeugd tot 18 jaar
Euro 14.00
Eenmalig inschrijfgeldEuro
2.25 p.p.
Het Geode-boekjaar loopt van 1 januari t/m 31 december.
Oprichtingsdatum Geode: 14 februari 1974.
Gironummer: 3238146, t.n.v. Geode Zwijndrecht
GEODE NU OOK OP INTERNET: www.geodezwijndrecht.nl
[email protected]
2
39e JAARGANG NR 3
MEI 2014
VAN HET BESTUUR
Beste leden van Geode.
Mijn naam is Marna Booltink. Bij de functieverdeling in het bestuur heeft
men mij als voorzitter gekozen. In mijn laatste beroep heb ik veel met
volwassen mensen moeten werken.
Daarbij is samenwerken heel belangrijk.
Mijn motto is: Samenwerken en niet langs elkaar heen werken.
Het is van belang dat ieder lid van Geode zijn ideeë n ter sprake brengt.
Wanneer deze uitvoerbaar zijn zal het bestuur samen met de leden
proberen deze in plannen om te zetten en deze zo goed mogelijk uit te
werken.
Schroom dus niet om mij uw mening te geven en met uw ideeë n naar
voren te komen
Een goede en prettige samenwerking wens ik met alle leden van Geode.
Marna Booltink.
WOENSDAG 21 MEI 2014
De lezing van
woensdagavond 21 mei
zal verzorgd worden door
de heer Piet Vierbergen.
Hij heeft ons al eerder
over zijn reiservaringen
verteld. Deze keer zal het
onderwerp zijn:
"Rondje Botnische
Golf"
Het is een dialezing over mineralen, gesteenten en fossielen die rond de
Botnische Golf worden gevonden..
3
TERUGBLIK
Terugkijkend op de verrassingsavond van
woensdag 19 maart j.l. schreef Jo Bruins het
volgende:
Het was een gezellige avond, één
zonder lezingen of presentaties.
De zoon van Dick Houtman, Jurjen,
ontving ons met vlag en muziek
bij de deur.
Na de opening kwam hij als een soort
“Nikkelen Nelis”, uitgedost met apparatuur en
kapstok binnen.Hij vermaakte ons met allerlei
soorten muziek en instrumenten. De avond
werd ook opgeluisterd door de aanwezigheid van de Zwijndrechtse
burgemeester, Dominic Schrijer. I.v.m. de verkiezingsuitslagen kon hij tot
ongeveer half 9 blijven.
Hij was voor deze avond
uitgenodigd, omdat hij belangstelling heeft voor mineralen.
Ook voor zijn huisgenoten
geldt dit. Hij heeft het een
interessante avond gevonden
en is van plan de volgende
beurs te komen. Afgelopen
beurs kon hij niet komen..
Jo Bruins
VOOR DE JEUGD
De bijeenkomst van de jeugd op zaterdag in het Weetpunt in Zwijndrecht:
17 mei
3e zaterdag van de maand
20 september 3e zaterdag van de maand
11 oktober
2e zaterdag van de maand
22 november 4e zaterdag van de maand
13 december 2e zaterdag van de maand
Jaarafsluiting Geode en NLC.
4
BIJEENKOMSTEN MICROMOUNT
Op woensdag 14 mei houden wij weer onze micromountavond.
De avond zal in het teken staan van eventuele vraagtekens uit onze verzamelingen. Ook interessante mineralen om met elkaar te bekijken zijn welkom.
We starten weer om 19.30. Tot ziens in het Weetpunt.
Tel. Dirk Slijkhuis is 078-6162705
Let op; In juni, juli en augustus zijn er geen bijeenkomsten.
Alvast veel vakantieplezier en wie weet, mooie vondsten gewenst.
Dick Apon.
INLEVEREN KOPIJ
De kopij voor het september/oktobernummer dient uiterlijk donderdag
14 augustus 2014 bij het redactieadres te zijn ingeleverd.
DE BEURS
Op zaterdag 15 maart was het
delijk zover: De Jubileumbeurs
de 40 jaar jonge Vereniging
Verzamelaars en Verwerkers
Mineralen en Fossielen:
GEODE.
einvan
van
van
De feestelijke opening werd verricht
bij de meer dan duidelijk hoorbare
klanken van een doedelzakspeler.
In de hal werd ook aandacht
besteed aan het jubileum.
Om de naam GEODE wat meer
onder de aandacht te brengen was
er een Mexicaans feestje. En Nico
was niet de enige die
5
zich een exotisch kostuum had laten aanmeten. Er liepen meer sombrero's rond. Zoals al aangekondigd in het januarinummer kon ieder
voor een klein prijsje een Mexicaanse bol aanschaffen, die door Nico
vakkundig gekraakt werd. De
MTN-Giethoorn had het verhaal bij deze bollen gemaakt.
Ergens
in
de
streek
Chihuahua in Mexico heeft
men een lavaput ontdekt met
een geweldige hoeveelheid
bollen. Van buiten is niet te
zien wat er in zit en dat is nu
juist de verrassing: Iedere bol
is weer anders
Wat zit er in?
Bergkristal,amethyst, rookkwarts, calciet, hematiet of
agaat.
En wie dat niet in zijn bol had
kon deze mineralen gemakkelijk aanschaffen bij een van de vele standhouders. Als het even te veel
werd draaide Nico het bordje fiesta om en er verscheen siesta.
Er was nog meer te ontdekken over de naam GEODE.
6
In een viertal vitrines waren 40 geodes uitgestald. Daaronder grote
exemplaren, maar ook niet minder kostbare kleintjes. Duidelijk herkenbaar waren de geodes uit de Juchemgroeve. Zeer fraai was de donkerbruine calcietgeode van de Mnt Elgon in Oeganda.
Andere mineralen die een geode gevormd hadden waren celestien, gips
of chalcedoon.
Schö rltoermalijn was aanwezig in diepzwarte kristallen van museale
omvang. Hoewel anataaskristallen niet groot zijn, waren die uit Pakistan
duidelijk met het blote oog waarneembaar.
Mammoetkiezen en andere voorhistorische botten waren in ruime mate
aanwezig. Zeker nu scheepsladingenvol uit de Noordzee worden opgevist kan iedere fossielenliefhebber voor niet al te hoge prijzen een bot
aanschaffen.
Wat was er nog meer te zien?
Er lagen mooie stukken Eisenblü te, ook wel bekend onder de naam flos
ferri. Dit is een koraalachtige groei van aragoniet..
Kleurrijk was ook de ammoliet, gefossiliseerd paarlemoer. Ingezet in een
zilveren rand is het een fraai sieraad.
7
Bij de gefacetteerde stenen schitterden ons allerlei kleuren tegemoet:
dieprode pyropen, lichtgroene peridoten, gele scapoliet, lichtoranje
spessartien en tsavorieten die niet onder behoeven te doen voor smaragden. En alle kleuren van de regenboog bij toermalijn.
Ook bij de boekenstands, oude of nieuwe boeken, waren veel titels te
zien. Sommige zijn vooral kijkboeken, zoals Zarenschätze, Tsumeb of
Achate. Maar er was ook veel informatief werk, genoeg om je niet te vervelen.
De jeugd kon weer slijpen en veel volwassenen lieten zich bij de bekende slijpers vakkundig voorlichten.
De catering had een keur aan warme en koude happen en dranken.
Jammer dat het bezoekersaantal weer wat was teruggelopen. Slechts
594 bezoekers, maar dat lag zeker niet aan geweldige inzet van de vrijwilligers.
L.J.H.
Foto's: Henk Verhoekcx
8
VAN DE LEESTAFEL
Lapis, maart 2014.
De Steckbrief behandelt het mineraal astrophylliet dat in veel verzamelingen voorkomt, soms zelfs in
grote kristallen, maar waarvan het
aantal vindplaatsen beperkt is.
Roze elbaï et uit de Serra da
Estrele, in Portugal. Deze varië teit
van toermalijn bevat lithium. Portugal bezet een niet onaanzienlijke
plaats in de rij van lithiumproducerende landen. Buitengewoon mooie
fluorieten uit Karinthië . Met veel kristalcombinaties.
Hoe moeten we omgaan met radioactieve mineralen?
Verslag van 60e mineralenshow in Tucson, met foto's van bijzondere
stukken, o.a. een stuk van 8 cm hoogte vol goudkristallen.
Nieuwe mineralen.
Lapis, april 2014.
De Steckbrief gaat over het zeer zeldzame fosfaatmineraal senegaliet.
Het komt voor in Senegal (vandaar de naam) en in Brazilië .
Buitengewone pyrietkristallen uit Roemenië . Naast foto's komen er ook
tekeningen voor in dit artikel, ter verduidelijking van de foto's. Het mijnbouwgebied Hü ttenrode in de Harz. Chalcedoon vindplaatsen in het
oostelijke deel van Slowakije. Chroomzoï ziet en kopermineralen uit
Zermatt. Usoviet en zeldzame vanadiummineralen uit de Clara.
Reusachtige adulaarkristallen uit het Untersulzbachtal. Nieuwe mineralen.
Mineralienwelt, maart, april 2014.
Veel foto's van de mineralenshow in Tucson. Nu eens niet vrijstaande
kristalgroepen of buitengewone kristallen, maar veel overzichtsfoto's.
En veel mensen die mij niets zeggen. Mineralogische nieuwtjes uit de
streek rond Salzburg: Mooie adulaar en epidoot. Een spannend verzamelthema: Kogels, sterren en rozetten.
Zie ook de foto van antimoniet.
De fluoriet vindplaats Okorusu in Namibië .
9
Veel van de hier gevonden fluorieten hebben zonering in verschillende
kleuren. De jacht op groene fluoriet in Weardale, Engeland.
Nieuwe
vondsten
uit
de
Vulkaaneifel, denk hierbij aan de
Bellerberg en de Grauley. De lijst
van mineralen uit de Bellerberg is
indrukwekkend. Nieuwe vondsten
in de slakkenmineralen en de oude
mijnbouwgebieden van Laurion.
Ook hier is de lijst van gevonden
mineralen lang. Berylliummineralen
uit het Kö nigshainer graniet bij
Gö rlitz aan de Poolse grens.
Geonieuws, maart 2014.
Dracht, wie heeft dat bedacht?
Prehniet, het eerste naar een persoon genoemd mineraal. Een zeer uitgebreid artikel, bijzonder interessant voor de liefhebbers van geschiedenis.
10
Geonieuws, april 2014.
Boekrecensie over Nevada.
De wet van Stensen. Deze geleerde beschreef de morfologie van
kwartskristallen.
J.F. Vaes, een onterecht onbekende Nederlander. Hij werkte voor de
Tweede Wereldoorlog in de voormalige Belgische Congo en beschreef
een aantal mineralen. Naar hem is ook een mineraal vernoemd. Er zijn
trouwens nog meer Nederlanders die hun naam gegeven hebben aan
een mineraal. Dit is te lezen in het artikel: Mineralen met een Nederlandse
herkomst.
Fossilien, maart, april
2014.
Versteend hout en edelopaal uit Virgin Valley,
Nevada.
Zee-egels op jacht naar
zeelelies. Haaientanden uit
Ursendorf.
De buxusplant kwam
vroeger veel voor, dat
bewijzen de vondsten van
fossiele plantenresten.
De fascinerende wereld
van de dinosaurië rs in een tijd die we het Laat Trias noemen.
De Kü rbadplaats Marienbad, ook bekend als Karlsbad, waarnaar de
bekende tweeling genoemd is. Op zoek naar dwergdino's in de groeve
Langenberg bij Goslar. Zeekreeften in het Onderjura.
WIE HEEFT INTERESSE?
Mevrouw Jo Bruins stuurde het volgende bericht:
Er liggen hier enige jaargangen van de Mineralogical Record
(met speciale themanummers) en ook van de Lapis.
Er wordt niet meer in gekeken. Het betreft niet ingebonden
jaargangen.
Wie interesse heeft kan contact met haar opnemen:
e-mail: [email protected]
tel: 078 - 6123764
11
KENMERKEN VAN MINERALEN (deel 3)
Streep.
Als men een mineraal krast op bijvoorbeeld: ongeglazuurd porselein of
een toetssteen van lydiet, dan ontstaat er in veel gevallen een gekleurd
poeder, genoemd de streep. De streep kan helpen bij het determineren
van het mineraal.
De kleur van de streep hangt af van de kleur van het mineraal.
We onderscheiden de idiochromatische en de allochromatische mineralen. Bij de idiochromatische mineralen wordt de kleur bepaald door de
moleculaire structuur. Bij de allochromatische mineralen
12
wordt de kleur bepaald door onzuiverheden binnen de moleculaire
structuur.
Het poeder van de streep is bij de idiochromatische mineralen gelijk aan
de kleur van het mineraal, terwijl bij de allochromatische mineralen het
poeder wit of zeer licht van kleur zal zijn.
Voorbeelden:
Rodochrosiet (mangaanspaat) gekrast op ongeglazuurd porselein toont
een witte streep.
Malachiet toont een licht groene streep. Turkoois en calciet tonen een
witte streep.
Goud en zwarte hematiet gekrast op een toetssteen geeft een rode
streep.
Ben Ockeloen.
STAUROLIET
Stauroliet is een regionaal metamorf
mineraal of anders gezegd: gevormd
in metamorfe gesteente.
Metamorfe gesteente ontstaat door
omvorming (metamorfose) van het
gesteente onder grote druk en hoge
temperatuur. Regionaal metamorf
gesteente ontstaat door de druk van
bovenliggende dikke aardlagen of
door krachten welke een gebergte
kunnen vormen.
Tijdens het metamorfoseproces kunnen staurolieten worden gevormd door herkristallisatie, maar ook door de
toevoer van opgeloste mineralen en of gassen. De aanwezigheid van het
mineraal aluminium is voor de vorming van staurolieten bepalend. Het
gesteente waarin zich goed ontwikkelde staurolieten kunnen ontwikkelen
is micaschist en gneis.
Micaschist is een samenstelling van kwarts en glimmers gevormd door
biotiet, chloriet en muscoviet.
Gneis is een samenstelling van kwarts en veldspaat.
13
Stauroliet,
een
ijzeraluminiumsilicaat
samengesteld
uit
Al4[Fe(OH)2O2(SiO4)2], kristalliseert volgens het rombisch kristalsysteem, volgens de rombisch dipiramidale klasse, in enkelingen met
een prismatische vorm, figuur 1.
Figuur 1. Stauroliet als enkel kristal.
Meer bekend zijn de kruisvormige tweelingen waarbij deze een hoek van
60°, figuur 2, of van 90°, figuur 3, vormen.
Figuur 2. Stauroliet kruisvormig 60°.
Figuur 3. Stauroliet kruisvormig 90°, als Andreaskruis
14
De hardheid is 7,00 tot 7,50 met een dichtheid van 3,70 tot 3,80.
Het komt voor in de kleuren: bruin, roodachtig bruin tot zwartbruin.
Die met een hoek van 90° noemen we een Andreaskruis. Door deze typische vorm was stauroliet al heel lang geleden bekend voordat men wist
dat het hier gaat om het mineraal stauroliet. Een dergelijke stauroliet
werd, wordt nu nog steeds, gedragen als amulet, ter bescherming tegen
ongeluk, ziekten en ander akelige dingen.
De naam stauroliet is later afgeleid van de Griekse woorden stauros en
lithos. Stauros betekent: kruis en lithos betekent: steen.
Stauroliet bestaat uit korrelige kristallen, waarvan het oppervlak ruw is.
Zeldzaam zijn de bruinrode doorzichtige kristallen.
Vindplaatsen zijn onder andere: Duitsland, Engeland, Frankrijk, Ierland,
Oostenrijk, Rusland, Schotland, Spanje, Tsjecho-Slowakije en
Zwitserland.
Ben Ockeloen.
OERBACTERIE ROEIDE BIJNA AL HET LEVEN UIT
Het scheelde maar weinig, 252 miljoen jaar
geleden, of het leven op aarde was voorbij
geweest. Negentig procent van alle plant- en
diersoorten legde destijds het loodje. Dat kwam
niet door een asteroï de, vulkaanuitbarstingen
of alles verzengende vuren, zoals tot nog toe
werd gedacht; de massamoordenaar was met
het blote oog niet eens te zien. Het was
waarschijnlijk een oerbacterie die enorme hoeveelheden methaan de
atmosfeer in boerde.
Er zijn meer perioden van massa-uitroeiing geweest. Maar dichterbij totale uitroeiing is het leven op aarde niet geweest dan tijdens de zogeheten
Perm-Trias extinctie. Om het in de tijd te plaatsen: de gigantische
asteroï de die waarschijnlijk de dinosaurië rs de kop kostte, sloeg meer
dan 185 miljoen jaar later in.
Ten tijde van het Perm werd de aarde bevolkt door slakken, kleine
kreeftachtigen, hagedissen en amfibieë n. Het was, onder meer door veel
spitwerk in de Chinese bodem, al langer bekend dat het
15
overgrote deel van het leven destijds werd weggevaagd. De wetenschappelijke controverse gaat over de snelheid waarmee dit zich voltrok, en
hoe het kwam.
Het ging werkelijk razendsnel. De slachtpartij duurde nog geen 20.000
jaar. Amerikaanse en Chinese wetenschappers denken het bewijs rond te
hebben tegen een eencellige verdachte.
Deze oerbacterie, Methanosarcina geheten, maakte in die jaren een
explosieve groei door in de oceanen en produceerde daar gigantische
hoeveelheden methaangas - na kooldioxide het voornaamste broeikasgas. Gevolg was een dramatische klimaatverandering, inclusief verzuring
van het oceaanwater. In dat zure water konden schelp- en schaaldieren
hun pantsers niet meer vormen. Aan land werd het leven eveneens verziekt, mogelijk mede doordat de biochemische ontregeling zorgde voor
het vrijkomen van grote hoeveelheden giftig waterstofsulfide - bekend van
de lucht van rotte eieren.
Dit alles werd in gang gezet door een onfortuinlijke samenloop van
omstandigheden, die de wetenschappers onder meer wisten te reconstrueren uit koolstofhoudende afzettingen op de oceaanbodem. Ten tijde van
de Permische kaalslag, bleek hieruit, moet er een flinke toename van
koolstofhoudend gas - kooldioxide of methaangas - zijn geweest.
Siberische vulkanen, lang in het verdachtenbankje, stootten destijds grote
ladingen kooldioxide de lucht in, maar te weinig om de massa-extinctie te
verklaren. Toch speelden ze een rol doordat ze ook grote hoeveelheden
nikkel uitspuwden. Dit nikkel was de voedingsstof die de explosieve toename van Methanosarcina verklaart.
De overvloed aan nikkel viel samen met een genetische verandering die
de oerbacterië n destijds doormaakten. Die verandering zorgde ervoor dat
de Methanosarcina veel meer methaangas gingen produceren dan voorheen. Waarna een scenario in gang werd gezet dat doet denken aan de
huidige klimaatverandering, met een snelle opwarming van de aarde. Het
kostte miljoenen jaren voordat alle gaten in de ecosystemen waren opgevuld door nieuwe plant- en diersoorten. Maar uiteindelijk kregen zij de
overhand, ten koste van Methanosarcina, en werd de evolutie gereset.
Bron: Trouw.
16