Transcript Download PDF (176KB)

Verworven taalstoornissen
Verworven taalstoornissen
Handboek Stem–, Spraak– en Taalpathologie 19
Houten 2014
Ó 2014 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of
op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopiee¨n of opnamen, hetzij op
enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
Voor zover het maken van kopiee¨n uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b
Auteurswet jo het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23
augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB
Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen,
readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot de uitgever
te wenden.
Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare
uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor
drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen.
ISBN 978 90 368 0803 3
Bohn Stafleu van Loghum
Het Spoor 2
Postbus 246
3990 GA Houten
www.bsl.nl
Inhoud
Auteurs
1
Verworven taalstoornissen: inleiding
3
Afasie: symptomatologie en wetenschappelijke inzichten
Inleiding
Symptomen van afasie
Afatische syndromen
Lokalisatie van afasie: taal en hersenen
Ontwikkelingen in het denken over afasie
Hedendaagse opvattingen
Literatuur
5
5
8
13
16
21
37
51
Multidisciplinaire aspecten van afasiediagnostiek
Inleiding
Het assensysteem
Betrokken disciplines
Diagnostische instrumenten: afasieteams
Neuropsychologische diagnostiek bij afasie
Conclusie
Literatuur
57
57
59
62
65
78
80
81
Linguı¨stisch georie
¨nteerde therapie
Inleiding
Therapeutische benaderingswijzen
Conclusies
Aanbeveling
Literatuur
87
87
94
101
102
102
De pragmatische aspecten van afasietherapie
Inleiding
107
107
VI
Verworven taalstoornissen
Pragmatische aspecten van afasietherapie
Functionele-communicatietherapie
PACE
Conclusie
Literatuur
108
115
123
126
126
Non-verbale therapie
Inleiding
Diagnose als uitgangspunt voor revalidatie
Behandelfase die de chronische fase inluidt
Therapie voor de semantiek of lexicaal-semantische
therapie
Afsluiten van de revalidatie en nazorg
Literatuur
129
129
130
131
Afasietherapie en computers
Inleiding
Afasietherapie en de computer
Nederlandstalige therapieprogramma’s
Computerondersteunde communicatie
Overige toepassingen
Conclusie
Literatuur
149
149
150
154
157
161
162
163
Groepstherapie
Inleiding
Historisch perspectief
Ontwikkelingen in gezondheidszorg en therapie
Groepstherapie: diverse mogelijkheden en doelstellingen
De praktijk
Groepstherapie versus individuele therapie
Conclusie en toekomstperspectief
Literatuur
167
167
168
169
170
172
175
176
177
Psychosociale begeleiding bij afasiepatie
¨nt en partner
Inleiding
Huidige vormen van psychosociale begeleiding
Interventiestudies
Vormen van psychosociale begeleiding
Conclusie
Literatuur
181
181
184
191
193
196
196
Nazorg: ervaringen vanuit een praktijkgerichte behandeling
Inleiding
201
201
135
144
145
Inhoud
VII
Behoeften van de afasiepatie
¨nt
Onderzoek naar de communicatieve problemen
Behandeling
Meten van het effect van de behandeling
Conclusie
Literatuur
203
207
208
211
213
214
Medicamenteuze behandeling van afasie
Inleiding
Het cerebrovasculaire accident
Rationale van farmacotherapie voor de behandeling van
vasculaire afasie
Samenvatting
Besluit
Literatuur
217
217
218
218
225
226
227
Taalstoornissen en de rechter hemisfeer
Inleiding
Taalstoornissen bij rechterhemisfeerpatie
¨nten
De rol van de rechter hemisfeer in taal en communicatie
Conclusies
Literatuur
229
229
230
236
240
240
Taalstoornissen bij dementie
Inleiding
Taalstoornissen bij de ziekte van Alzheimer
Taalstoornissen bij andere vormen van dementie
Primaire progressieve afasie
Taaltherapie en begeleiding
Literatuur
243
243
245
255
264
274
276
Verworven kinderafasie
Inleiding
De standaarddoctrine
Huidige inzichten
De behandeling
Conclusie
Literatuur
283
283
284
285
293
294
295
Communicatiestoornissen na een hersentrauma
Inleiding
Omschrijving, typen, oorzaken en voorkomen van
hersentrauma
Hersentraumapatie
¨nten als een specifieke populatie
Communicatiestoornissen bij hersentraumapatie
¨nten
303
303
303
305
306
VIII
Verworven taalstoornissen
Conclusie
Literatuur
313
313
De diagnostiek en behandeling van woordvindingsproblemen
Inleiding
Gevalsbeschrijving
Literatuur
319
319
320
324
De diagnostiek en behandeling van problemen in de
werkwoordproductie
Inleiding
Gevalsbeschrijving
Behandeling
Evaluatie
Conclusie
Literatuur
325
325
326
328
329
330
330
Auteurs
Prof. dr. R. Bastiaanse
Vakgroep Nederlands, Rijksuniversiteit Groningen
Ph.E.G. Berns
Docent logopedie, Hogeschool Rotterdam; logopedist Revalidatiecentrum
Breda
Prof. dr. J. van Borsel
Centrum voor Gehoor en Spraakrevalidatie, uz Gent, Universiteit Gent
Prof. Dr. P.P. De Deyn
Departement Neurologie, A.Z. Middelheim, Antwerpen en Laboratorium
voor Neurochemie en Gedrag, Departement Neurologie, Born-Bunge Stichting, Universiteit Antwerpen, Belgie¨
Drs. J.F. Faber-Feiken
Academisch Ziekenhuis Groningen, Centrum voor Revalidatie, locatie
Beatrixoord
Drs. I.M.E. Heesbeen
Psycholoog, Capaciteitsgroep Psychonomie, Universiteit Utrecht
Drs. C.T. Leipoldt
Stichting Afasietherapie Amsterdam en Stichting Afasieteam Kennemerland, Wijk aan Zee
P.J. Links
Academisch Ziekenhuis Groningen, Centrum voor Revalidatie, locatie
Beatrixoord
dr. W.A. van Loon–Vervoorn
Universitair hoofddocent, Capaciteitsgroep Psychonomie, Faculteit Sociale
Wetenschappen, Universiteit Utrecht
2
Verworven taalstoornissen
Prof. Dr. P. Marie¨n
Departement Neurologie, A.Z. Middelheim, Antwerpen en Faculteit der
Letteren en Wijsbegeerte, Vakgroep Germaanse Filologie, Vrije Universiteit
Brussel, Belgie¨
Prof. dr. Ph.F. Paquier
Services de Neurologie et de Neuropsychologie, Hoˆpital Universitaire
Erasme (ulb), Bruxelles, Belgique; vakgroep Taal-en Letterkunde, Vrije Universiteit Brussel, Belgie¨; vakgroep Neurowetenschappen, Universiteit Antwerpen, Belgie¨
Drs. N.D. Prins
Erasmus universitair Medisch Centrum Rotterdam, afdeling Epidemiologie en Biostatistiek en afdeling Neurologie
Dr. R.S. Prins
Algemene Taalwetenschappen, Universiteit van Amsterdam
Drs. J.E. Rispens
Vakgroep Nederlands, Rijksuniversiteit Groningen
Drs. W.M.E. van de Sandt–Koenderman
Stichting Afasie Rotterdam/Revalidatiecentrum Rijndam
E.C.M. Schavemaker
Praktijk voor Logopedie Zandvoort
R.G. Sevat
Logopedist, Trainingscentrum voor mensen met afasie, Verpleeg– en Reactiveringscentrum Birkhoven, Amersfoort
Drs. M.A.H. Verschaeve
Stichting Afasiecentrum Rotterdam e.o., Capelle aan den IJssel
Dr. E.G. Visch–Brink
Academisch Ziekenhuis Rotterdam–Dijkzigt, afdeling Neurologie
I.M. Voorberg
Stichting Partners in Zorg, locatie verpleeghuis Meerstate, Heemskerk