Transcript Toelichting bij het concert op zondag 9 november 2014 om 12.00

Toelichting bij het concert op zondag 9 november 2014
om 12.00 uur in de Waterstaatskerk in Hengelo te geven door
Ellen Peters en het Valerius Ensemble
Antonio Lucio Vivaldi,
4 maart 1678 Venetië – 28 juli 1741 Wenen (dag van de
begrafenis).
Vivaldi is in Venetië geboren en opgegroeid. Hij kreeg
zijn eerste vioollessen van zijn vader, die kapper en
violist was in het orkest van de San Marco. Vivaldi heeft
later (waarschijnlijk) les gehad van Giovanni Legrenzi.
Als tienjarig jongetje speelde hij al in het orkest van de
San Marco. Later werd hij priester, “il preto rosso” (de
roodharige priester). In 1703 is hij tot priester gewijd,
maar al spoedig moest hij stoppen, omdat hij ademhalingsproblemen had. Maar een ander verhaal gaat, dat hij
gedwongen is te stoppen omdat hij regelmatig tijdens de
mis naar de sacristie vertrok om wat muzikale ideeën op
papier te zetten. Een half jaar later werd hij Maestro di
Violino aan het weeshuis “Pio Ospedale delle Pietà” In
1709 werd hij dirigent van het toentertijd beroemde orkest
van de “Pietà” Het niveau van het orkest was te vergelijken met het Orkest van de Parijse Opera. Hij schreef voor
het orkest talrijke missen, motetten en psalmen. In 1713
schreef hij zijn eerste opera’s en werd hij impresario van
het “Teatro Sant’Angelo”in Venetië. Hij componeerde 49
opera’s. Met de in 1711/1712 in Amsterdam gepubliceerde
twaalf concerten opus 3, “L’estro Armonico”werd Vivaldi
in een klap wereld beroemd. Hij schreef naast de opera’s
en de kerkmuziek nog 23 symfonieën, 454 soloconcerten,
voor bijna alle instrumenten, waarvan 221 voor viool
en orkest en 75 sonates, in totaal bleven ca. 550 werken
beward. ‘La notte’ het tweede concert uit een serie van 10
voor traverso, schreef Vivaldi in 1728-1729. Dit concert
werd ook in Amsterdam uitgegeven.
Henriëtte Hilda Bosmans,
6 december 1895 Amsterdam – 2 juli 1952 Amsterdam.
Ze wordt beschouwd als een van de belangrijkste vrouwelijke Nederlandse componisten van de 20e eeuw. Haar
muzikale talenten erfde ze van haar ouders, de beroemde
solocellist van het Concertgebouw Orkest, Henri Bosmans
en de concertpianiste Sara Benedicts. Helaas stierf haar
vader acht maanden na haar geboorte aan tuberculose.
Noodgedwongen werd Sara Benedicts hoofdvak docent
aan het Amsterdams Conservatorium en aan de Toonkunst
muziekschool. Ze leerde haar dochter pianospelen.
Henriëttes passies werden optreden en componeren, doceren boeide haar niet.
Biseksuele liefdesrelaties met musici inspireerden haar tot
het componeren van muziek voor hen. Gedurende de open
relatie met de celliste Frieda Belinfante schreef ze onder
meer de Poëme, een cellosonate en een celloconcert. Een
vioolconcert dat was bedoeld voor haar verloofde, de violist Francis Koene, schreef ze in 1934 maar helaas stierf
hij korte tijd later aan een hersentumor. Waarna het 10 jaar
stil bleef rond Bosmans. Haar beroemdste stuk is het concertino voor piano en orkest (1928), dit werk schreef ze
in de tijd dat ze compositieles had bij Willem Pijper. Het
strijkkwartet dat vandaag gespeeld wordt componeerde ze
een jaar eerder, in 1927.
Na de tweede wereldoorlog componeerde ze vooral Franstalige liederen geïnspireerd en uitgevoerd door de Franse
zangeres Noëmie Perugia.
Henriëtte Bosmans had een opmerkelijke moderne stijl,
waarbij ze zich met name liet inspireren door Claude
Debussy. Van Willem Pijper nam ze de polytonaliteit over.
Haar muziek is vooral impressionistisch.
Makoto Shinohara,
10 december 1931 in Osaka, Japan.
Shinohara studeerde compositie aan de Tokyo University of Arts (1952-1954 bij Tyimojiro Ikenonchi. Tussen
1954 en 1960 studeerde hij in Parijs o.a bij Tony Aubin
en Olivier Messiaen. Van 1962 tot 1964 studeerde hij in
München aan Hochschule für Musik en bij de Siemens
elektronische studio. Verder studeerde hij bij Alois Zimmermann en Gottfried Koening in Keulen en vervolgens
bij Karlheinz Stockhausen. Het solostuk voor tenorblokfluit dat Ellen Peters vandaag speelt, schreef Shinohara in
1968 voor Frans Bruggen. De titel ‘Fragmente’ dankt het
stuk ongetwijfeld ook aan deze ‘Duitse periode’.
U vraagt zich af waar deed hij het van?
Hij kreeg studiebeurzen in Duitsland, Italië en Nederland.
Hij kreeg de Rockefeller Prize van de Columbia Princeton
Electronic Music Center. In 1978 werd hij professor compositie aan de Mc.Gill University in Montreal (Canada)
Johannes Brahms,
7 mei 1833 Hamburg- 3 april 1897 Wenen.
Het kwintet is ontstaan in de periode 1862-1864, de eerste
uitvoering was op 22 juni 1866 in Leipzig. Vermoedelijk
begon Brahms reeds in 1861 met deze compositie, maar
dan als strijkkwintet met twee celli. In de zomer van 1862
waren er al drie delen geschreven. In 1863 gaf het kwintet
aan zijn vriend Joseph Joachim om het te beoordelen en
om het eens door te spelen. Die gaf heel voorzichtig zijn
mening: “So wie dasQuintett ist, möchte ich es nicht öffentlich produzieren- aber nur, weil ich hoffe, du änderst
hie und da einige selbst mir zu grosse Schroffheiten und
lichtes hie und da das Koloriet”.
Ook Clara Schumann was niet bijster enthousiast over het
werk.
Na deze kritiek werkte Brahms het om naar een sonate
voor twee piano’s (opus 34b).
Op aandringen van Hermann Levi maakte hij er uiteindelijk een pianokwintet van. Brahms heeft het oorspronkelijke strijkkwintet, na alle kritiek, vernietigd.
Dat Brahms zo enorm geworsteld heeft om deze compositie tot een goed einde te brengen, laat zich horen. Het
klinkt niet eenvoudig. Echter het kwintet is wel een van
de hoogtepunten van zijn composities uit de beginperiode
van zijn kamermuziekwerken.
Stichting Kamermuziek Hengelo 2014