Transcript Cursussen aanpakken

bewaargids
Cursussen
Voor mensen
die van
aanpakken
houden.
Omgaan met psychische klachten kun je leren
Op tijd aanpakken helpt!
Voorkomen is beter dan genezen. Dat klinkt misschien als een cliché, maar daarom is het
nog niet minder waar. Want wie een dip, somberte, stress of vergelijkbare klachten weet
te overwinnen, voorkomt daarna vaak veel ergere problemen. Vandaar dat de Reinier van
Arkel groep op verschillende manieren preventieve ondersteuning aanbiedt. Speciaal
voor mensen met lichte klachten, maar ook voor hun familieleden en voor andere betrokkenen.
Deze brochure geeft een beknopt beeld van ons aanbod van cursussen, trainingen en
workshops. Deelnemers kunnen hiermee de regie terugkrijgen over hun eigen bestaan.
Door ervaringen te delen en door vaardigheden aan te leren die kunnen bijdragen aan
meer grip op hun leven.
Aanmelden
Voor deelname aan één van onze cursussen is geen verwijzing nodig van een huisarts.
U kunt zich op verschillende manieren aanmelden voor een cursus of informatieavond.
Een mailtje of een telefoontje naar het Informatiecentrum van de Reinier van Arkel groep
volstaat – zie voor de details hieronder. Vervolgens maakt één van onze medewerkers
een afspraak, zodat we samen kunnen kijken of een cursus inderdaad geschikt is voor u.
Het Informatiecentrum is geopend dinsdag tot en met vrijdag van 9.00 tot 17.00 uur.
Oriënterend gesprek
Twijfelt u of een cursus bij u past? Of wilt u meer informatie over ons aanbod? Neem dan
geheel vrijblijvend contact op met het Informatiecentrum. Op uw verzoek kunnen onze
medewerkers een oriënterend gesprek plannen. U krijgt dan een weloverwogen advies
van ons.
Informatiecentrum Reinier van Arkel groep
tel. (073) 658 65 86
e-mail: [email protected]
www.rvagroep.nl
Bezoekadres
Hinthamerstraat 209
5211 MN ’s-Hertogenbosch
Op zOeK
nAAr zin
4
nieuwe energie
voor 50-plussers
4
Wijsheid en zelfinzicht komen met de jaren, maar
soms begint het te knagen. Weinig fut, weinig energie, geen inspiratie en onzekerheid over de toekomst. Herkent u dit? dan is de cursus Op zoek
naar zin waarschijnlijk geknipt voor u.
eenkomsten na te denken over wat u en anderen in
het verleden hebben meegemaakt, ontstaan nieuwe
inzichten voor de toekomst. Juist het nadenken over
uw eigen levensloop en het met anderen delen van
die ervaringen geeft meerwaarde.
“Ik heb geleerd opnieuw naar mijn leven te kijken
en heb daarin nieuwe lijnen ontdekt. Bovendien heb
ik het gevoel dat ik meer grip op mijn leven heb en
dat ik niet meer in mijn eigen kringetje blijf hangen”,
aldus een enthousiaste deelneemster aan de cursus
Op zoek naar zin. Tijdens deze cursus kunnen 50plussers hun levensverhaal delen met gelijkgestemden. Niet via therapeutische praatsessies, maar door
zelf aan de slag te gaan. Door te lezen, te schrijven,
te tekenen, te praten en te luisteren. De verhalen
worden soms zelfs letterlijk in geuren en kleuren
uitgewisseld en dankzij de leeftijdsgrens is er veel
herkenning bij elkaar.
Het achterliggende idee van de cursus is even eenvoudig als helder: nieuwe inspiratie opdoen om de
toekomst vorm te gaan geven. Door tijdens de bij-
KAtAlysAtOr
Tijdens de cursus werkt u toe naar een toekomstplan. Dat gebeurt gestructureerd via oefeningen
rond bepaalde thema’s, zoals uw naam, uw handen,
geuren en de huizen waarin u heeft gewoond. Ook
de belangrijke keerpunten in uw leven komen vanzelfsprekend aan bod. Wat hebben die u gebracht?
Op die manier maakt u in feite een verkenningstocht aan de hand van fragmenten uit uw eigen leven.
“De nadruk ligt hierbij op het ophalen van positieve
herinneringen”, vertelt trainster Rebecca Meussen.
“Mensen hebben sneller de neiging om positieve zaken uit het verleden te vergeten, maar via veelzijdige oefeningen proberen we ze juist met een andere
blik naar hun eigen levensgeschiedenis te laten kij-
ken. Een werkboek met teksten en ander materiaal
helpt hen bovendien verder op weg.” Volgens Meussen blijft het prachtig om te zien hoe de deelnemers
in korte tijd bij elkaar worden gebracht en contact
krijgen. “Onze cursus werkt als een katalysator. Het
bijzondere is dat het geen echte training is – tenminste niet in de zin dat je nieuwe kennis vergaart.
Het is vooral een ‘doe-cursus’ waarbij je nieuwe inzichten krijgt.”
mindfUlness
5
Opdracht
14
Op een nieuwe manier aandacht
geven aan neerslachtigheid of burn-out
14
pak een pen en schrijf op uw handpalm wat u
geleerd heeft met uw handen, wat ze goed kunnen en wat ze hebben meegemaakt. Vat het
goed samen, zodat het op de palm van uw hand
past. U heeft nu letterlijk een handvat om met
elkaar ervaringen uit te wisselen.
Verdiepen
Dat laatste blijkt ook uit het relaas van een cursiste.
“Ik vond het waardevol dat de andere deelnemers
mij begrepen en dat we samen dingen op een rijtje
konden zetten. Ik ontdekte zo ook de goede dingen
in mijzelf en in mijn leven en heb meer inzicht gekregen in wat ik écht belangrijk vind. Ook heb ik
ontdekt dat ik het leuk vind om gestructureerd bezig te zijn met anderen. Ik verdiep me graag in onderwerpen en ben nu gestart met een cursus filosofie.”
nee, mindful betekent niet zoiets als een ‘volle
geest’. Al zou het een mooie vertaling zijn, want de
aandachttraining Mindfulness richt zich op mensen
van wie het hoofd als het ware overloopt, bijvoorbeeld door somberheid, depressieve gevoelens,
stress, burn-out, gepieker, angst of andere klachten.
Mindfulness leert psychische problemen op een andere manier te benaderen. Letterlijk betekent het
‘opmerkzaam zijn’ – daarmee is het exact het tegenovergestelde van mindless, waarbij mensen op een
soort automatische piloot door het leven gaan. Veel
van wat je dag-in-dag-uit meemaakt, kun je weliswaar op zo’n autopilot doen: dan ga je van activiteit
naar activiteit of rol je van de ene gedachte in de andere. Maar helaas glijdt het leven dan min of meer
aan je voorbij. En dat kan weer een voedingsbodem
zijn voor (nieuwe) depressies, angst en gepieker.
Ziedaar echter mindfulness, waarmee mensen zich
beter bewust worden van het hier en het nu. Dat
klinkt voor sommigen misschien wat vaag of zelfs zweverig, maar niets is minder waar. “Via mindfulness
grip Op je dip
leer je te genieten van het moment, zonder voortdurend te focussen op alle dingen die nog komen
gaan of gedaan moeten worden”, legt trainster Mia
Maessen uit. “Door stil te staan bij je huidige gevoelens, gedachten en ervaringen kun je ontsnappen
aan de maalstroom van negatieve ideeën, doemscenario’s en onrust in je hoofd. Hoe groter de aandacht voor het nu, des te intenser ga je de dingen
ervaren. Je kijkt er met een frissere blik naar en dat
maakt het leven uiteindelijk lichter”.
speerpUnten
Focussen op het heden is een mentale vaardigheid
die valt te leren. Dat is precies waar het om draait in
de cursus Mindfulness: een aandachttraining waarbij
de speerpunten liggen bij aandacht- en concentratietraining, meditatie en bewegingsoefeningen. Naast
deze praktische kant is er in de cursus ook ruimte
voor gesprekken waarin deelnemers hun ervaringen
kunnen uitwisselen. Die gesprekken scherpen de
geest verder aan.
“Met onze training proberen we deelnemers hun inge-
sleten mentale patronen te laten veranderen”, aldus
Maessen. “Daarmee voorkom je dat mensen terugvallen in hun oude klachten – iets wat je in de praktijk vaak ziet gebeuren, zelfs als de klachten al een
tijdje verdwenen leken of minder waren geworden.
Mindfulness kan mensen behoeden voor die valkuil.
Dat gaat natuurlijk niet vanzelf. Vandaar dat niet alleen tijdens de cursusbijeenkomsten wordt geoefend, maar dat deelnemers ook speciale oefeningen
krijgen voor thuis. Daar moeten ze ongeveer een
uur per dag verder trainen om hun vaardigheden
verder te verbeteren”.
prOfijt
“Dankzij de cursus sta ik veel meer stil bij wat ik
doe”, aldus een deelneemster. “Daardoor sta ik veel
minder gespannen in het leven – letterlijk en figuurlijk. Bovendien geniet ik veel meer van de alledaagse dingen die ik meemaak. En het mooie is dat
ik echt niet de hele dag mindful hoef te zijn om er
toch profijt van te hebben”’.
Aandachtsoefening
15
• focus op een eenvoudige en korte handeling, waarbij wel voldoende te beleven valt voor je zintuigen.
• bepaal van tevoren de periode (bijvoorbeeld een
week) waarbij deze handeling centraal staat; kies
daarna voor een andere handeling.
• haal voordat je begint diep en bewust adem, strek je
lichaam eens goed en kies een prettige houding.
• doe dat ook als je merkt dat je afdwaalt; daarmee
stap je gemakkelijker uit je oude patroon.
• vertraag de handeling iets om uit je normale patroon te komen.
• hou je aandacht vast door datgene wat je waarneemt feitelijk te benoemen, dus zonder erover te
oordelen. Wat ruik je, wat voelen je handen, welke kleuren zie je, is het warm of koud wat je aanraakt, is het zwaar of licht. Zet al je zintuigen in.
rOts en WAter
voor jongeren met
depressieve klachten
6
6
iedereen zit weleens in een dip. Volwassenen, maar
juist ook jongeren. gelukkig valt daar iets aan te
doen: in je eentje of samen met anderen. Bijvoorbeeld via Grip op je dip, een training speciaal voor
mensen van 16 tot 25 jaar die last hebben van lichte
of matige depressieve klachten.
Grip op je dip is er in twee varianten: een online
cursus (zie elders op deze pagina) en een reguliere
cursus die live wordt gegeven. Het uitgangspunt van
beide trainingen is hetzelfde. Ze zijn niet zozeer bedoeld voor adolescenten met een échte depressie,
maar voor jongeren met minder ernstige klachten.
Die klachten kunnen behoorlijk variëren. Van soms
somber zijn tot snel geïrriteerd raken, van weinig
eetlust hebben tot last krijgen van slapeloosheid,
vermoeidheid, concentratieproblemen of schuldgevoelens. En van geen zin hebben in leuke dingen tot
geregeld denken aan de dood en zelfdoding. Wanneer iemand kortere tijd één of twee van die klachten heeft, is er sprake van een dip.
“Door dergelijke signalen vroeg te herkennen en
Angst de BAAs
hierop te anticiperen kun je een serieuze depressie
voorkomen”, vertelt trainer Frans Vroom. “Belangrijk, want we weten dat iemand die een depressie
heeft doorgemaakt een grotere kans heeft op een
terugval dan iemand die alleen een dip heeft gehad”.
stemmingsmeter
Het anticiperen gebeurt tijdens de Grip op je dipcursussen in kleine groepjes onder leiding van ervaren trainers. “Daarbij leunen we op twee belangrijke
pijlers’, legt Vroom uit. “In de eerste plaats het veranderen van gedachtepatronen, waarbij we een zogeheten GGG-schema hanteren: Gebeurtenissen,
Gevoelens en Gedachten. Eenvoudig gezegd leren
we deelnemers in te zien dat bepaalde negatieve gebeurtenissen niet per se tot negatieve gevoelens of
gedachten hoeven leiden. De tweede pijler is het
aanpassen van het activiteitenpatroon: we reiken allerlei activiteiten aan die iemands stemming kunnen verbeteren. Dat is heel individueel bepaald,
maar met een ‘stemmingsmeter’ moeten deelnemers bijhouden hoeveel effect zo’n activiteit op hen
leer beter voor uzelf op te komen
heeft. Daarmee krijgen ze veel beter zicht op hoe ze
zich werkelijk voelen. Objectief gezien staan ze er
vaak veel beter voor dan ze zelf inschatten”.
leVen OppAKKen
Cursisten die Grip op je dip hebben gevolgd blijken
méér controle over hun eigen leven te krijgen en
minder kans te hebben op depressieve klachten. “Er
is altijd wel iemand die naar je wil luisteren en wil
helpen je op je plek te krijgen”, aldus een 20-jarig
meisje dat jarenlang in een negatieve spiraal zat nadat haar ouders waren gescheiden. “Ga op zoek naar
iemand die er echt voor je wil zijn en dan kom je er
wel. Ga niet proberen dingen zelf op te lossen, want
dat lukt nou eenmaal niet altijd. Het is juist goed
om toe te geven aan de dingen waar je mee zit en
die een plekje te geven, zodat je je leven weer kunt
oppakken en de dingen kunt doen die je zo graag
wilt doen. Er is altijd wel iemand voor je. Een goede
vriend of vriendin, ouders, een vertrouwenspersoon
op school – vertel je verhaal en maak het jezelf niet
moeilijker dan je het al hebt!”
16
7
Chattend je dip te lijf op www.gripopjedip.nl
• Doe online de test waarmee je de ernst van je
klachten kunnen inschatten.
16
Rots en water is een weerbaarheidstraining waarbij
onder andere wordt geleerd dat mensen in een bedreigende situatie niet meteen zelf geweld moeten
gaan gebruiken. “Het gaat om een heel fysieke cursus die leidt tot meer zelfbeheersing, zelfreflectie en
zelfvertrouwen”, licht trainer Frans Vroom toe. “Dat
fysieke maakt de training wel speciaal. Zeker als je
het vergelijkt met klassiekere begeleidingsprogramma’s, waarbij gesprekken de boventoon voeren. Bij
veel mensen blijken verbale trainingen niet goed te
werken. Het lost hun problemen met zelfvertrouwen, assertiviteit en het stellen van grenzen lang
niet altijd op. Een gebrekkig zelfvertrouwen groeit
niet door alleen maar te praten, maar wél door positieve ervaringen op te doen.”
• Mail met onze dipdeskundige!
• Chat met anderen om greep te krijgen op je eigen
klachten.
• Geen therapie maar een cursus met echte huiswerkopdrachten.
stressmAnAgement
voor mensen met angst
en paniekklachten
Het kan lastig zijn om in netelige situaties goed
voor jezelf op te komen. sommige mensen reageren
te bang, anderen juist met te weinig zelfbeheersing.
er ontstaat dan onrust – zowel in het hoofd als in
het lijf. de cursus Rots en water kan het tij keren.
BOUWstenen
In de actieve cursus Rots en water worden de vaardigheden – zoals stevig op je benen staan – op de
eerste plaats aangeboden via lichamelijke oefeningen. Vanzelfsprekend gebeurt dit onder deskundige
begeleiding en wordt hierbij rekening gehouden
met ieders conditie. Vervolgens worden deze vaardigheden in korte groepsgesprekken gekoppeld aan
sociale vaardigheden als leren om ‘nee’ te zeggen en
te onderhandelen. Maar ook aan zaken als innerlijke
kracht, morele ontwikkeling en richtinggevoel. Bij
mannen ligt de nadruk meer op zelfbeheersing, bij
vrouwen meer op het leren om tot actie over te
gaan in bedreigende omstandigheden.
KrACHtiger
Het idee achter de training is dat een betere beheersing van het lichaam tevens zorgt voor een beter
bewustzijn van het lichaam, wat op zijn beurt weer
zorgt voor een beter zelfbewustzijn. In de praktijk
blijkt de vaardigheidstraining goede vruchten af te
werpen en de weerbaarheid van mensen te vergroten. “Mijn zelfvertrouwen is dankzij de cursus toegenomen en ik kan veel beter omgaan met lastige
situaties”, aldus een deelneemster. “Ik voel me nu
letterlijk en figuurlijk steviger op mijn benen staan.”
Vroom onderschrijft dit. “De cursus sluit goed aan
op de gebieden waarop de deelnemers zichzelf willen ontwikkelen. Je ziet dan ook vaak een sterke cohesie ontstaan binnen de groep. Uiteindelijk komen
ze er niet alleen zelfbewuster en krachtiger uit,
maar geven ze ook minder snel toe aan impulsen.
Men is bijvoorbeeld minder snel bang. Bovendien
krijgen de deelnemers een betere zelfbeheersing –
en dat is precies waar het bij Rots en water allemaal
om draait.”
lichaamshoudingen oefenen
17
Welke houding kunt u gebruiken in welke situatie?
rotshouding – ga stevig staan, ademhaling centraal
en gefocust op uw doel; mentaal en sociaal sluit u
zichzelf af, u bepaalt uw eigen doel en laat u niet afleiden.
waterhouding – ademhaling centraal, flexibel en beweeglijk; mentaal en sociaal staat u open, u beweegt
mee en onderhandelt maar weet wél wat u wilt.
leer stressklachten de baas te zijn
8
Angst is een slechte raadgever, dat weten we allemaal. minder bekend is dat je er zelfs allerlei klachten van kunt krijgen, waaronder hartkloppingen,
duizeligheid, benauwdheid en nervositeit. maar zo
hoeft het niet te blijven, zo leert de training Angst de
baas.
Bent u wel eens bang? Wees gerust, dat zit ingebakken in onze genen. Angst geeft ons namelijk een
evolutionair voordeel: het beschermt tegen gevaar
doordat het aanzet tot vlucht- en vechtgedrag.
Angst kan zelfs leuk zijn, bijvoorbeeld in een achtbaan of bioscoop. Maar het wordt een heel ander
verhaal wanneer u bang blijft zonder goede redenen. Zo’n irrationele angst is ongezond en leidt tot
lichamelijke én geestelijke klachten. Soms kan een
fobie ontstaan, zoals plein- of smetvrees. Dit kan
uw leven volledig gaan beheersen – plus dat van de
mensen in uw omgeving.
OmBUigen
De cursus Angst de baas brengt mogelijk soelaas.
“Het is een vaardigheidstraining voor mensen die te
vaak last hebben van angst en paniek”, vertelt trainer Ton Mutsaars. “Via onze training leren wij de
deelnemers hun angst beter onder controle te krijgen. Bijvoorbeeld door te leren hoe ze negatieve gedachten kunnen ombuigen in neutrale of juist positieve ideeën. Of door ontspanningsoefeningen die
de lichamelijke klachten verminderen. Een derde
belangrijke pijler is dat deelnemers leren angstige
situaties niet langer uit de weg te gaan. Sterker nog:
ze moeten die juist opzoeken. Daarbij leren we hoe
ze eigen angsten in stapjes kunnen aanpakken.”
Vermijdingsgedrag begint vaak vrij onopvallend en
wordt vervolgens versterkt door familie en vrienden. Zij houden het gedrag onbedoeld in stand door de
dingen te doen waar de ander bang voor is. En anders
verzinnen mensen wel iets om netelige situaties te
vermijden. “Ik had altijd een uitvlucht”, vertelt een
deelneemster die bang was voor liften. “Maar dat
stap voor stap
Boodschappen doen!
BeHAndelBAAr
Volgens Mutsaars krijgen deelnemers dankzij de
training weer de regie terug over hun eigen leven.
“We leren hen in te zien dat hun angstklachten behandelbaar zijn. Deels gebeurt dat tijdens de bijeenkomsten zelf. Het belangrijkste deel van de cursus
vindt misschien wel daarbuiten plaats: via een cursusboek en een werkboek met opdrachten die mensen thuis moeten uitvoeren. In overleg met elke
cursist stellen wij bovendien een persoonlijk plan
van aanpak op, want elke angstklacht is weer anders.”
In de praktijk blijkt dit vruchten af te werpen.
“Dankzij alle tips heb ik een beter inzicht gekregen
in mijn gedachtepatroon”, bekent een deelnemer.
“Daardoor kan ik mijn gedachten beter sturen. Ik
denk nu positiever, heb meer zelfkennis en ben een
stuk rustiger.”
Overwin je angst stapje voor stapje, steeds
een stapje verder.
stap 1
stap 2
stap 3
stap 4
stap 5
stap 6
8
9
leidde weer tot veel extra gepieker. Ik was erg opgelucht toen ik van de huisarts hoorde dat ik mijn liftangst kon leren overwinnen met deze cursus.”
18
in onze moderne maatschappij ligt stress overal op
de loer. Hoge werkdruk, belastende familieomstandigheden, te weinig vrije tijd... ze vormen hét recept
voor te veel spanning. Het gevolg: lichamelijke
klachten. de cursus Stressmanagement leert hoe u
die kunt voorkomen.
Het klinkt misschien raar, maar stress is lang niet zo
slecht als iedereen vaak denkt. Een portie gezonde
stress is zelfs nodig om goed te kunnen presteren –
zowel mentaal, fysiek of artistiek. Te veel spanning
werkt echter averechts: door ongezonde stress dalen de prestaties. Dat probleem zit trouwens niet
tussen de oren, maar is een gevolg van een verstoorde balans van (stress)hormonen in het lichaam.
“Dat heeft grote gevolgen”, legt trainster Mieke van
der Heijden uit. “Mensen met te veel stress krijgen
last van vermoeidheid, slapeloosheid, hoofdpijn,
spierpijn, hoge bloeddruk, et cetera. Ook psychisch
komen ze in zwaar weer. Het probleem wordt versterkt doordat verplichte zaken telkens voorrang
krijgen. De leuke dingen in het leven laten mensen
naar de bakker op een doordeweekse dag
naar de bakker op zaterdag
naar de bakker als ik me niet zo
goed voel
naar de supermarkt 's avonds
tussen 19.00 en 20.00 uur
naar de supermarkt op zaterdag
naar de supermarkt als ik me niet
zo goed voel
dan steeds vaker schieten, terwijl je die nu juist nodig hebt om bij te tanken. Onze cursus Stressmanagement focust daarom op het veranderen van je
leefstijl. Waar geniet je van? Wat geeft je nieuwe
energie? Doe die dingen dan!”
OntspAnnen
Een belangrijke component van de cursus is het leren ontspannen. Van der Heijden: “De helft van de
training bestaat uit praktische info, tips en adviezen,
waarbij we veel uitleg geven over wat stress met je
doet en hoe je bepaalde valkuilen kunt voorkomen.
De andere helft bestaat uit ontspanningsoefeningen. Stress en spanning gaan immers letterlijk in je
lichaam zitten. Een haptotherapeut laat cursisten
daarvan bewust worden en leert hoe je het kunt
‘loslaten’. Wat dat betreft is het een echte doe-cursus, met onder andere oefeningen voor een beter
besef van het lichaam.”
De oefeningen – die ook thuis gedaan moeten worden – helpen ongezonde stress te voorkomen en te
verminderen. Hoe snel iemand daar baat bij heeft,
10
mensen met schizofrenie of andere psychiatrische
aandoeningen lijden soms aan psychoses. Voor
partners, ouders, broers en zussen is dat ingrijpend
én belastend. Hoe daarmee om te gaan? een speciale cursus voor familieleden reikt antwoorden aan.
varieert van info over schizofrenie en psychoses
(oorzaken, beloop, prognose en behandeling) tot de
valkuilen die je als gezin of familie kunt tegenkomen. De tweede module gaat daar in vijf bijeenkomsten dieper op in.
Zorgen, stress, spanningen, onwetendheid... dat is
nog maar een deel van de problemen waarmee
mensen worden geconfronteerd wanneer een naaste psychiatrische klachten heeft. De cursus Ondersteuning voor familieleden helpt die problemen te
kanaliseren en op te lossen. “De bijeenkomsten hebben mij sterker gemaakt doordat ik een betere blik
heb gekregen op mijn eigen rol”, aldus een deelnemer. “Ik heb niet alleen meer inzicht in het ziektebeeld van mijn kind, maar weet ook veel beter hoe
ik met hem moet omgaan. Soms blijkt niets doen
beter dan direct ingrijpen of te hulp schieten. Dat
was voor mij een heel nieuwe benadering.”
De cursus bestaat uit twee delen. In de inleidende
eerste module wordt tijdens drie bijeenkomsten
veel feitelijke en praktische informatie gegeven. Dat
Betere COmmUniCAtie
“Die module is eigenlijk een soort communicatiecursus”, stelt trainster Mia Maessen. “Want het gaat
er in de bijeenkomsten niet zozeer om dat mensen
elkaar vertellen hoe erg het is een kind of familielid
te hebben met psychiatrische problemen. Het ‘zware’ aspect krijgt niet de nadruk, de deelnemers hebben ook veel lol tijdens onze training, al bespreken
we natuurlijk wel degelijk waar familieleden mee
worden geconfronteerd. Vervolgens kijken we gezamenlijk naar de manieren die ze hebben bedacht
om met hun familielid om te gaan. Cursisten leren
van elkaar doordat ze ervaringen uitwisselen en met
zijn allen zoeken naar mogelijke nieuwe oplossingen.”
Uiteindelijk draait het volgens Maessen vooral om
betere communicatie – zowel met de patiënt als
tussen familieleden onderling. Dat leidt tot betere
verhoudingen en tot een beter functioneren van de
patiënt binnen het gezin. Een standaardrecept hiervoor bestaat volgens haar helaas niet. “Het verschilt
per situatie. Maar wij stimuleren mensen sowieso
om aan oplossingen buiten de gebaande paden te
denken.”
OVerBezOrgd
De psycho-educatiecursus gaat onder andere in op
de twee karakteristieke manieren waarop iemand
met psychiatrische klachten wordt bejegend. Maessen: “Sommige mensen worden overbezorgd. Dit
kan averechts werken doordat hun kind te weinig
grenzen leert stellen en zich niet realiseert welk gedrag acceptabel is. Andere mensen houden meer afstand: zij stellen duidelijker grenzen en geven kritiek als hun kind die overschrijdt. Via de cursus
geven we inzicht in beide benaderingen, en leren we
mensen om te gaan met gevoelens van onmacht,
want zelf moet je als naaste wel boven Jan blijven.”
1. Ik wil graag leren hoe ik beter om kan gaan
met moeilijke situaties.
Ja
Nee
Een beetje somberen op zijn tijd hoort erbij, zeker
na tegenslag, ziekte of conflicten. Heel anders ligt
het als de somberheid alsmaar voortduurt. Als alles
kleurloos lijkt te blijven en u nergens meer naar uitkijkt, of wanneer de donkere gedachten telkens terugkomen en steeds erger worden, dat brengt vaak
een scala aan klachten met zich mee, zoals problemen met slapen, met eten en met uzelf concentreren. Sommige mensen lukt het dan de vinger op de
zere plek te leggen, voor anderen blijft het gissen
naar de oorzaak van de depressies. Laat staan dat ze
er een remedie tegen weten te vinden.
Juist voor die mensen is de cursus In de put, uit de
prAKtisCH
De training wordt gegeven aan de hand van een
aantal thema’s. Bijvoorbeeld beter leren ontspannen, assertief leren reageren, het leren beïnvloeden
van negatieve gedachten en het plannen van leuke
activiteiten. Binnen die thema’s staat het ontwikkelen van praktische vaardigheden voorop. “Zelfwerkzaamheid is een cruciale pijler van de cursus”, stelt
Mutsaars. “De training krijgt namelijk pas zin wanneer mensen hun verworven vaardigheden ook echt
gaan toepassen in de dagelijkse praktijk. Als hulp-
in BeWeging
De cursus voorziet in een duidelijke behoefte. Bovendien blijkt telkens weer dat deelnemers inderdaad zélf hun gedrag leren veranderen en daardoor
hun depressieve klachten zien verminderen. “Het
was een bijzondere ervaring, al die cursusbijeenkomsten”, vertelt een deelnemer die dankzij In de
put, uit de put zijn isolement wist te doorbreken en
nu weer leuke dingen doet met zijn leven. “Je leert
in deze cursus hoe je je eigen leven weer op de rails
krijgt. Je komt in beweging, raakt los van al je vastgeroeste gewoonten. Dat gaf mij gelukkig ook weer
vertrouwen in de toekomst.”
Doe aan
lichaamsbeweging
Let op
lichaamssignalen
Kurs; ‘Aydinlik günler, karanlik günler’
Depresyon şikâyetleriyle daha iyi başa çıkmayı öğrenmek
liCHte dAgen
dOnKere dAgen
voor turkse en marokkaanse vrouwen
met depressieve klachten
20
4. Ik vraag gemakkelijk om hulp.
Ja
Als immigrant voelt u zich misschien niet meteen
thuis. Heimwee, de vreemde nederlandse taal, cultuur en gewoonten: het kan uw stemming flink
drukken. de cursus Lichte dagen, donkere dagen
helpt turkse en marokkaanse vrouwen er weer bovenop.
Jammer genoeg lacht het leven ons niet altijd toe. U
kunt bijvoorbeeld ziek worden of lichamelijke
klachten krijgen, ruzie of conflicten krijgen op uw
werk of binnen uw familie, of problemen met uw
huis. Voor wie vanuit een heel ander land naar Nederland is verhuisd, kunnen daar nog specifieke
problemen bijkomen. Zoals heimwee of zorgen om
achtergebleven familie in Turkije of Marokko, of gewoon problemen met de manier waarop het allemaal werkt in de Nederlandse samenleving.
Soms groeien die problemen en zorgen mensen boven het hoofd. Er ontstaan dan psychische klachten:
men voelt zich somber, heeft nergens meer plezier
in, gaat slechter eten en slapen en heeft vaak last
van stress en vermoeidheid. Wie langere tijd van die
Nee
5. Ik moet altijd klaarstaan voor mijn naaste.
Ja
Nee
6.Ik zeg gemakkelijk nee als ik iets niet wil.
Ja
Nee
nABestAAnden
Somberheid is niets om u voor te schamen,
het is ook heus niet abnormaal of gek. En minstens zo belangrijk: er valt iets aan te doen. Bijvoorbeeld via de training In de put, uit de put.
Via onderstaande checklist kunt u achterhalen
of u daar zelf misschien baat bij heeft. Dat is
het geval als u minstens twee vragen met ‘ja’
beantwoordt. De test geeft slechts een indicatie, voorafgaand aan de cursus vindt een intake-gesprek plaats met de trainers.
Wat zou u graag anders willen in uw leven?
Minder piekeren
Positief leren denken
Meer plezierige contacten met
anderen
Beter zeggen wat u denkt
Meer dingen doen waaraan u
plezier beleeft
Neem
op tijd
pauze
3. Ik ben in staat oplossingen te bedenken
in moeilijke situaties
Ja
Nee
test uzelf!
middel ontvangen alle deelnemers daarom een cursusboek met opdrachten voor thuis. Belangrijk blijft
dat ze die opdrachten zelf uitvoeren, en dat ze alle
zaken en oorzaken helder voor zichzelf op een rijtje
proberen te zetten.”
Doe fijne
dingen
Stel
prioriteiten
2. Ik kan goed met veranderingen in het gedrag van mijn naaste omgaan.
Ja
Nee
depressieve gevoelens
overwinnen
put opgezet. “Het gaat in de eerste plaats om een
vaardigheidstraining, waarbij we de deelnemers
aanleren hoe ze hun depressieve gevoelens kunnen
overwinnen”, aldus trainer Ton Mutsaars. “Dat doen
we trouwens zonder in iemands verleden te willen
graven – we gaan uit van de huidige situatie. Van
daaruit proberen we systematisch de zaken te veranderen die iemands somberheid laten voortduren.”
Wat kunt u er aan doen? de schijf van vijf:
20
11
zelftest
18
19
stress voorkomen
.á«°ùØæ∏G ¢†GôY’ÉÑ ≥∏©àà âGAÉ≤∏ äÉ«ªô¨ª∏G AÉ°ùæ∏ z¢ù nµ CoG{ ¢ü°üîà
,¢üGôY’G √òg ™ª πª É©à∏G á«Øjc AÉ°ùæ∏G øª∏©à« ƒ øaô©à«
.É¡∏ áÑ°ùÉæª∏G πƒ∏ë∏G »g ɪƒ
cursus voor familieleden van
psychiatrische patiënten
in de pUt,
Uit de pUt
Bent u vaak somber en prikkelbaar? Of lijkt er een
soort grauwsluier over uw leven te hangen? deskundige hulp kan dan uitkomst bieden. zoals de
vaardigheidstraining In de put, uit de put, die laat
zien hoe u uw negatieve spiraal kunt doorbreken en
nieuwe energie krijgt voor een leuker leven.
pOsitief
De meeste mensen blijken veel baat bij de cursus
Stressmanagement te hebben. “Dat je zo gemakkelijk het tobben kan stoppen!”, reageert een oud-deelnemer enthousiast. “Het was voor mij een nuttige,
leerzame én ontspannende cursus, die ik heel positief heb ervaren. De informatie die ik kreeg was een
eyeopener en de eenvoud van de cursus gaf grote
resultaten.”
zit Het in
de fAmilie?
12
12
hangt af van hoelang er roofbouw op het lichaam is
gepleegd; een sterk verstoorde hormoonbalans laat
zich nu eenmaal niet een-twee-drie herstellen. “En
ook motivatie is cruciaal”, voegt Van der Heijden
toe. “Deelnemers moeten de adviezen van de cursus
blijven opvolgen en zichzelf andere leefregels aanleren. Door de klachten en problemen te herkennen
trappen ze zélf tijdig op de rem om overbelasting
door stress te voorkomen.”
ja
ja
nee
nee
ja
ja
nee
nee
ja
nee
omgaan met het verlies van
een naaste door zelfdoding
13
10
22
niets is zo ingrijpend als het overlijden van een familielid of een kennis. Wanneer het gebeurt door
zelfdoding is het verdriet meestal nóg groter, want
vaak blijven allerlei vragen onbeantwoord. gesprekken
met lotgenoten helpen dan om het verlies te verwerken.
Waarom? Waarom nu? Waarom zo? Waarom heb ik
het niet zien aankomen? En had ik het dan kunnen
voorkomen? Dat zijn nog maar enkele van de vragen waarmee mensen achterblijven als hun partner,
kind, familielid of een kennis zichzelf van het leven
heeft beroofd. Zelfdoding blijft uiterst ingrijpend
voor nabestaanden. Mensen voelen zich verlaten en
verslagen, machteloos en soms ook schuldig. Of geisoleerd, want zelfdoding is zó beladen dat er niet
gemakkelijk over wordt gesproken. Ondanks alle integere bedoelingen weten mensen in de omgeving
van nabestaanden er vaak niet goed mee om te gaan.
Veilig
“Lotgenotencontact biedt dan uitkomst”, aldus preventiefunctionaris Jannemeis van Berkel. “Tijdens
onze gespreksbijeenkomsten krijgen achterblijvers
volledig de ruimte hun verhaal te vertellen. Dat gebeurt bovendien in een ‘veilige’ setting: met een
kleine groep deelnemers die in een vergelijkbare situatie verkeren. Ook zij hebben immers iemand
verloren door zelfdoding. Bovendien zijn er voortdurend ervaren medewerkers van ons aanwezig om
de gesprekken te kanaliseren. Dankzij hun achtergrond in de geestelijke gezondheidszorg hebben zij
veel knowhow en ervaring.”
Het lotgenotencontact helpt nabestaanden om de
schokkende gebeurtenissen een plaats te geven. Van
Berkel: “Het gaat niet om therapie, maar om begeleiding. Wij proberen het onbespreekbare bespreekbaar te maken. Tegelijkertijd laten we mensen inzien dat hun reacties – zoals onbegrip, woede en
schaamte – volstrekt natuurlijk zijn. Maar we laten
ook zien dat rouw geen passief proces is. Na een
zelfdoding wordt een groot gat geslagen dat nabestaanden zélf actief moeten dichten. Wij geven onze
deelnemers daar tijdens de bijeenkomsten handreikingen voor. Welke dat precies zijn verschilt van
persoon tot persoon en van groep tot groep, want
pasklare oplossingen bestaan niet op dit gebied.”
drAAd OppAKKen
Tijdens de gesprekken wordt ook aandacht besteed
aan strategieën om de draad weer op te pakken in
het leven. De gesprekssessies met lotgenoten leggen
hiervoor de basis. “Het was heel bevrijdend om erover te praten zonder dat ik bang was om anderen
te schokken met mijn verhaal”, aldus een deelnemer.
“Bovendien had ik vaak al aan een half woord genoeg om te begrijpen wat iemand anders voelde. En
hoe vreemd het ook lijkt: de verhalen van anderen
bleken zelfs troostend. Ik had niet langer het gevoel
dat ik de enige was met zo’n last op mijn schouders.”
Wat is rouw?
rouw is een natuurlijke reactie op het verlies
van iemand waarmee je je verbonden voelt. dit
verlies verwerken is wat anders dan degene die
overleden is vergeten. Verwerken gaat er juist
om het verlies een plek te geven in je eigen leven. je verliest namelijk niet alleen degene die
sterft, maar ook een stuk van jezelf. mensen die
rouwen moeten tot een hernieuwd zelfbeeld komen en daarbij hoort ook het vinden van een
nieuw toekomstperspectief en nieuwe zin. Het
volledige verwerkingsproces vergt tijd en inspanning. er zijn binnen deze ‘rouwarbeid’ een
aantal opdrachten te volbrengen:
• de pijn van het verlies doorleven
• tegelijkertijd het leven van alledag door laten
gaan
• het leven weer zin en betekenis geven.
23
22
donkere dagen heeft, lijdt aan een depressie. Zo’n
depressie kan iedereen overkomen – jong én oud,
man én vrouw, migrant én Nederlander. De ernst
van de depressieve klachten kan overigens sterk
verschillen van persoon tot persoon.
beeld om beter ontspannen, assertiever worden,
negatieve gedachten ombuigen in positieve gedachten en het leren plannen van leuke activiteiten. Op
die manier verbetert iemands stemming en worden
de donkere dagen dus weer lichter.
prAKtisCH
De cursus Lichte dagen, donkere dagen leert u beter
om te gaan met een (lichte) depressie. “Het gaat om
een vrij praktische cursus, waarbij deelnemers met
elkaar praten over de klachten en problemen waarmee ze worden geconfronteerd”, vertelt trainer Ton
Mutsaars. “Dat gebeurt onder gedegen begeleiding,
al gaan we daarbij niet de diepte in. Het is dus geen
psychotherapie waarbij iemands verleden of diepste
gevoelens naar boven worden gehaald. Wat we wél
doen, is leren hoe deelnemers het beste met hun
sombere gevoelens kunnen omgaan en wat ze zoal
kunnen doen om zich weer beter te voelen.”
Een deel van de cursus bestaat uit het aanleren van
praktische vaardigheden die thuis geoefend of uitgevoerd moeten worden. Daarbij gaat het bijvoor-
pOsitieVer
“Dankzij deze cursus heb ik een positiever gevoel
gekregen en wil ik mijn leven weer oppakken. Bovendien heb ik geleerd hoe ik mijn eigen problemen
beter de baas kan worden”, aldus een deelneemster.
“Wat me erg steunde was dat ik niet de enige ben
die last heeft van somberte. Het was heel prettig om
mijn problemen te bespreken met mensen die in
eenzelfde situatie zitten. Dat maakte het voor ons
allemaal herkenbaar en het vertrouwen in de groep
werd daardoor groter. Ik merkte dat de deelneemsters in onze groep dit gewoon nodig hadden”.
21
Ook turks en marokkaans
tijdens de cursus praten we nederlands,
turks en marokkaans. er is ook een tolk
aanwezig.
U kunt vrij praten over persoonlijke problemen. Buiten de cursusgroep wordt er
niet gepraat over elkaar. zowel de cursusbegeleider, de tolk en de deelnemers hebben allemaal een geheimhoudingsplicht.
op zoek
naar zin
nieuwe energie
voor 50-plussers
4
Wijsheid en zelfinzicht komen met de jaren, maar
soms begint het te knagen. Weinig fut, weinig energie, geen inspiratie en onzekerheid over de toekomst. Herkent u dit? Dan is de cursus Op zoek
naar zin waarschijnlijk geknipt voor u.
eenkomsten na te denken over wat u en anderen in
het verleden hebben meegemaakt, ontstaan nieuwe
inzichten voor de toekomst. Juist het nadenken over
uw eigen levensloop en het met anderen delen van
die ervaringen geeft meerwaarde.
“Ik heb geleerd opnieuw naar mijn leven te kijken
en heb daarin nieuwe lijnen ontdekt. Bovendien heb
ik het gevoel dat ik meer grip op mijn leven heb en
dat ik niet meer in mijn eigen kringetje blijf hangen”,
aldus een enthousiaste deelneemster aan de cursus
Op zoek naar zin. Tijdens deze cursus kunnen 50plussers hun levensverhaal delen met gelijkgestemden. Niet via therapeutische praatsessies, maar door
zelf aan de slag te gaan. Door te lezen, te schrijven,
te tekenen, te praten en te luisteren. De verhalen
worden soms zelfs letterlijk in geuren en kleuren
uitgewisseld en dankzij de leeftijdsgrens is er veel
herkenning bij elkaar.
Het achterliggende idee van de cursus is even eenvoudig als helder: nieuwe inspiratie opdoen om de
toekomst vorm te gaan geven. Door tijdens de bij-
Katalysator
Tijdens de cursus werkt u toe naar een toekomstplan. Dat gebeurt gestructureerd via oefeningen
rond bepaalde thema’s, zoals uw naam, uw handen,
geuren en de huizen waarin u heeft gewoond. Ook
de belangrijke keerpunten in uw leven komen vanzelfsprekend aan bod. Wat hebben die u gebracht?
Op die manier maakt u in feite een verkenningstocht aan de hand van fragmenten uit uw eigen leven.
“De nadruk ligt hierbij op het ophalen van positieve
herinneringen”, vertelt trainster Rebecca Meussen.
“Mensen hebben sneller de neiging om positieve zaken uit het verleden te vergeten, maar via veelzijdige oefeningen proberen we ze juist met een andere
blik naar hun eigen levensgeschiedenis te laten kij-
ken. Een werkboek met teksten en ander materiaal
helpt hen bovendien verder op weg.” Volgens Meussen blijft het prachtig om te zien hoe de deelnemers
in korte tijd bij elkaar worden gebracht en contact
krijgen. “Onze cursus werkt als een katalysator. Het
bijzondere is dat het geen echte training is – tenminste niet in de zin dat je nieuwe kennis vergaart.
Het is vooral een ‘doe-cursus’ waarbij je nieuwe inzichten krijgt.”
Verdiepen
Dat laatste blijkt ook uit het relaas van een cursiste.
“Ik vond het waardevol dat de andere deelnemers
mij begrepen en dat we samen dingen op een rijtje
konden zetten. Ik ontdekte zo ook de goede dingen
in mijzelf en in mijn leven en heb meer inzicht gekregen in wat ik écht belangrijk vind. Ook heb ik
ontdekt dat ik het leuk vind om gestructureerd bezig te zijn met anderen. Ik verdiep me graag in onderwerpen en ben nu gestart met een cursus filosofie.”
Opdracht
Pak een pen en schrijf op uw handpalm wat u
geleerd heeft met uw handen, wat ze goed kunnen en wat ze hebben meegemaakt. Vat het
goed samen, zodat het op de palm van uw hand
past. U heeft nu letterlijk een handvat om met
elkaar ervaringen uit te wisselen.
5
grip op je dip
voor jongeren met
depressieve klachten
6
Iedereen zit weleens in een dip. Volwassenen, maar
juist ook jongeren. Gelukkig valt daar iets aan te
doen: in je eentje of samen met anderen. Bijvoorbeeld via Grip op je dip, een training speciaal voor
mensen van 16 tot 25 jaar die last hebben van lichte
of matige depressieve klachten.
Grip op je dip is er in twee varianten: een online
cursus (zie elders op deze pagina) en een reguliere
cursus die live wordt gegeven. Het uitgangspunt van
beide trainingen is hetzelfde. Ze zijn niet zozeer bedoeld voor adolescenten met een échte depressie,
maar voor jongeren met minder ernstige klachten.
Die klachten kunnen behoorlijk variëren. Van soms
somber zijn tot snel geïrriteerd raken, van weinig
eetlust hebben tot last krijgen van slapeloosheid,
vermoeidheid, concentratieproblemen of schuldgevoelens. En van geen zin hebben in leuke dingen tot
geregeld denken aan de dood en zelfdoding. Wanneer iemand kortere tijd één of twee van die klachten heeft, is er sprake van een dip.
“Door dergelijke signalen vroeg te herkennen en
hierop te anticiperen kun je een serieuze depressie
voorkomen”, vertelt trainer Frans Vroom. “Belangrijk, want we weten dat iemand die een depressie
heeft doorgemaakt een grotere kans heeft op een
terugval dan iemand die alleen een dip heeft gehad”.
Stemmingsmeter
Het anticiperen gebeurt tijdens de Grip op je dipcursussen in kleine groepjes onder leiding van ervaren trainers. “Daarbij leunen we op twee belangrijke
pijlers’, legt Vroom uit. “In de eerste plaats het veranderen van gedachtepatronen, waarbij we een zogeheten GGG-schema hanteren: Gebeurtenissen,
Gevoelens en Gedachten. Eenvoudig gezegd leren
we deelnemers in te zien dat bepaalde negatieve gebeurtenissen niet per se tot negatieve gevoelens of
gedachten hoeven leiden. De tweede pijler is het
aanpassen van het activiteitenpatroon: we reiken allerlei activiteiten aan die iemands stemming kunnen verbeteren. Dat is heel individueel bepaald,
maar met een ‘stemmingsmeter’ moeten deelnemers bijhouden hoeveel effect zo’n activiteit op hen
heeft. Daarmee krijgen ze veel beter zicht op hoe ze
zich werkelijk voelen. Objectief gezien staan ze er
vaak veel beter voor dan ze zelf inschatten”.
Leven oppakken
Cursisten die Grip op je dip hebben gevolgd blijken
méér controle over hun eigen leven te krijgen en
minder kans te hebben op depressieve klachten. “Er
is altijd wel iemand die naar je wil luisteren en wil
helpen je op je plek te krijgen”, aldus een 20-jarig
meisje dat jarenlang in een negatieve spiraal zat nadat haar ouders waren gescheiden. “Ga op zoek naar
iemand die er echt voor je wil zijn en dan kom je er
wel. Ga niet proberen dingen zelf op te lossen, want
dat lukt nou eenmaal niet altijd. Het is juist goed
om toe te geven aan de dingen waar je mee zit en
die een plekje te geven, zodat je je leven weer kunt
oppakken en de dingen kunt doen die je zo graag
wilt doen. Er is altijd wel iemand voor je. Een goede
vriend of vriendin, ouders, een vertrouwenspersoon
op school – vertel je verhaal en maak het jezelf niet
moeilijker dan je het al hebt!”
7
Chattend je dip te lijf op www.gripopjedip.nl
• Doe online de test waarmee je de ernst van je
klachten kunnen inschatten.
• Mail met onze dipdeskundige!
• Chat met anderen om greep te krijgen op je eigen
klachten.
• Geen therapie maar een cursus met echte huiswerkopdrachten.
angst de baas
voor mensen met angst
en paniekklachten
8
Angst is een slechte raadgever, dat weten we allemaal. Minder bekend is dat je er zelfs allerlei klachten van kunt krijgen, waaronder hartkloppingen,
duizeligheid, benauwdheid en nervositeit. Maar zo
hoeft het niet te blijven, zo leert de training Angst de
baas.
Bent u wel eens bang? Wees gerust, dat zit ingebakken in onze genen. Angst geeft ons namelijk een
evolutionair voordeel: het beschermt tegen gevaar
doordat het aanzet tot vlucht- en vechtgedrag.
Angst kan zelfs leuk zijn, bijvoorbeeld in een achtbaan of bioscoop. Maar het wordt een heel ander
verhaal wanneer u bang blijft zonder goede redenen. Zo’n irrationele angst is ongezond en leidt tot
lichamelijke én geestelijke klachten. Soms kan een
fobie ontstaan, zoals plein- of smetvrees. Dit kan
uw leven volledig gaan beheersen – plus dat van de
mensen in uw omgeving.
Ombuigen
De cursus Angst de baas brengt mogelijk soelaas.
“Het is een vaardigheidstraining voor mensen die te
vaak last hebben van angst en paniek”, vertelt trainer Ton Mutsaars. “Via onze training leren wij de
deelnemers hun angst beter onder controle te krijgen. Bijvoorbeeld door te leren hoe ze negatieve gedachten kunnen ombuigen in neutrale of juist positieve ideeën. Of door ontspanningsoefeningen die
de lichamelijke klachten verminderen. Een derde
belangrijke pijler is dat deelnemers leren angstige
situaties niet langer uit de weg te gaan. Sterker nog:
ze moeten die juist opzoeken. Daarbij leren we hoe
ze eigen angsten in stapjes kunnen aanpakken.”
Vermijdingsgedrag begint vaak vrij onopvallend en
wordt vervolgens versterkt door familie en vrienden. Zij houden het gedrag onbedoeld in stand door de
dingen te doen waar de ander bang voor is. En anders
verzinnen mensen wel iets om netelige situaties te
vermijden. “Ik had altijd een uitvlucht”, vertelt een
deelneemster die bang was voor liften. “Maar dat
leidde weer tot veel extra gepieker. Ik was erg opgelucht toen ik van de huisarts hoorde dat ik mijn liftangst kon leren overwinnen met deze cursus.”
Stap voor stap
Boodschappen doen!
Behandelbaar
Volgens Mutsaars krijgen deelnemers dankzij de
training weer de regie terug over hun eigen leven.
“We leren hen in te zien dat hun angstklachten behandelbaar zijn. Deels gebeurt dat tijdens de bijeenkomsten zelf. Het belangrijkste deel van de cursus
vindt misschien wel daarbuiten plaats: via een cursusboek en een werkboek met opdrachten die mensen thuis moeten uitvoeren. In overleg met elke
cursist stellen wij bovendien een persoonlijk plan
van aanpak op, want elke angstklacht is weer anders.”
In de praktijk blijkt dit vruchten af te werpen.
“Dankzij alle tips heb ik een beter inzicht gekregen
in mijn gedachtepatroon”, bekent een deelnemer.
“Daardoor kan ik mijn gedachten beter sturen. Ik
denk nu positiever, heb meer zelfkennis en ben een
stuk rustiger.”
Overwin je angst stapje voor stapje, steeds
een stapje verder. stap 1 naar de bakker op een doordeweekse dag
stap 2 naar de bakker op zaterdag
stap 3 naar de bakker als ik me niet zo
goed voel
stap 4 naar de supermarkt 's avonds
tussen 19.00 en 20.00 uur
stap 5 naar de supermarkt op zaterdag
stap 6 naar de supermarkt als ik me niet
zo goed voel
9
zit het in
de familie?
cursus voor familieleden van
psychiatrische patiënten
10
Mensen met schizofrenie of andere psychiatrische
aandoeningen lijden soms aan psychoses. Voor
partners, ouders, broers en zussen is dat ingrijpend
én belastend. Hoe daarmee om te gaan? Een speciale cursus voor familieleden reikt antwoorden aan.
varieert van info over schizofrenie en psychoses
(oorzaken, beloop, prognose en behandeling) tot de
valkuilen die je als gezin of familie kunt tegenkomen. De tweede module gaat daar in vijf bijeenkomsten dieper op in.
Zorgen, stress, spanningen, onwetendheid... dat is
nog maar een deel van de problemen waarmee
mensen worden geconfronteerd wanneer een naaste psychiatrische klachten heeft. De cursus Ondersteuning voor familieleden helpt die problemen te
kanaliseren en op te lossen. “De bijeenkomsten hebben mij sterker gemaakt doordat ik een betere blik
heb gekregen op mijn eigen rol”, aldus een deelnemer. “Ik heb niet alleen meer inzicht in het ziektebeeld van mijn kind, maar weet ook veel beter hoe
ik met hem moet omgaan. Soms blijkt niets doen
beter dan direct ingrijpen of te hulp schieten. Dat
was voor mij een heel nieuwe benadering.”
De cursus bestaat uit twee delen. In de inleidende
eerste module wordt tijdens drie bijeenkomsten
veel feitelijke en praktische informatie gegeven. Dat
Betere communicatie
“Die module is eigenlijk een soort communicatiecursus”, stelt trainster Mia Maessen. “Want het gaat
er in de bijeenkomsten niet zozeer om dat mensen
elkaar vertellen hoe erg het is een kind of familielid
te hebben met psychiatrische problemen. Het ‘zware’ aspect krijgt niet de nadruk, de deelnemers hebben ook veel lol tijdens onze training, al bespreken
we natuurlijk wel degelijk waar familieleden mee
worden geconfronteerd. Vervolgens kijken we gezamenlijk naar de manieren die ze hebben bedacht
om met hun familielid om te gaan. Cursisten leren
van elkaar doordat ze ervaringen uitwisselen en met
zijn allen zoeken naar mogelijke nieuwe oplossingen.”
Uiteindelijk draait het volgens Maessen vooral om
betere communicatie – zowel met de patiënt als
tussen familieleden onderling. Dat leidt tot betere
verhoudingen en tot een beter functioneren van de
patiënt binnen het gezin. Een standaardrecept hiervoor bestaat volgens haar helaas niet. “Het verschilt
per situatie. Maar wij stimuleren mensen sowieso
om aan oplossingen buiten de gebaande paden te
denken.”
Overbezorgd
De psycho-educatiecursus gaat onder andere in op
de twee karakteristieke manieren waarop iemand
met psychiatrische klachten wordt bejegend. Maessen: “Sommige mensen worden overbezorgd. Dit
kan averechts werken doordat hun kind te weinig
grenzen leert stellen en zich niet realiseert welk gedrag acceptabel is. Andere mensen houden meer afstand: zij stellen duidelijker grenzen en geven kritiek als hun kind die overschrijdt. Via de cursus
geven we inzicht in beide benaderingen, en leren we
mensen om te gaan met gevoelens van onmacht,
want zelf moet je als naaste wel boven Jan blijven.”
Zelftest
1. Ik wil graag leren hoe ik beter om kan gaan
met moeilijke situaties.
Ja
Nee
2. Ik kan goed met veranderingen in het gedrag van mijn naaste omgaan.
Ja
Nee
3. Ik ben in staat oplossingen te bedenken
in moeilijke situaties
Ja
Nee
4. Ik vraag gemakkelijk om hulp.
Ja
Nee
5. Ik moet altijd klaarstaan voor mijn naaste.
Ja
Nee
6.Ik zeg gemakkelijk nee als ik iets niet wil.
Ja
Nee
11
in de put,
uit de put
depressieve gevoelens
overwinnen
Test uzelf !
12
Somberheid is niets om u voor te schamen,
het is ook heus niet abnormaal of gek. En minstens zo belangrijk: er valt iets aan te doen. Bijvoorbeeld via de training In de put, uit de put.
Via onderstaande checklist kunt u achterhalen
of u daar zelf misschien baat bij heeft. Dat is
het geval als u minstens twee vragen met ‘ja’
beantwoordt. De test geeft slechts een indicatie, voorafgaand aan de cursus vindt een intake-gesprek plaats met de trainers.
Bent u vaak somber en prikkelbaar? Of lijkt er een
soort grauwsluier over uw leven te hangen? Deskundige hulp kan dan uitkomst bieden. Zoals de
vaardigheidstraining In de put, uit de put, die laat
zien hoe u uw negatieve spiraal kunt doorbreken en
nieuwe energie krijgt voor een leuker leven.
Een beetje somberen op zijn tijd hoort erbij, zeker
na tegenslag, ziekte of conflicten. Heel anders ligt
het als de somberheid alsmaar voortduurt. Als alles
kleurloos lijkt te blijven en u nergens meer naar uitkijkt, of wanneer de donkere gedachten telkens terugkomen en steeds erger worden, dat brengt vaak
een scala aan klachten met zich mee, zoals problemen met slapen, met eten en met uzelf concentreren. Sommige mensen lukt het dan de vinger op de
zere plek te leggen, voor anderen blijft het gissen
naar de oorzaak van de depressies. Laat staan dat ze
er een remedie tegen weten te vinden.
Juist voor die mensen is de cursus In de put, uit de
put opgezet. “Het gaat in de eerste plaats om een
vaardigheidstraining, waarbij we de deelnemers
aanleren hoe ze hun depressieve gevoelens kunnen
overwinnen”, aldus trainer Ton Mutsaars. “Dat doen
we trouwens zonder in iemands verleden te willen
graven – we gaan uit van de huidige situatie. Van
daaruit proberen we systematisch de zaken te veranderen die iemands somberheid laten voortduren.”
Praktisch
De training wordt gegeven aan de hand van een
aantal thema’s. Bijvoorbeeld beter leren ontspannen, assertief leren reageren, het leren beïnvloeden
van negatieve gedachten en het plannen van leuke
activiteiten. Binnen die thema’s staat het ontwikkelen van praktische vaardigheden voorop. “Zelfwerkzaamheid is een cruciale pijler van de cursus”, stelt
Mutsaars. “De training krijgt namelijk pas zin wanneer mensen hun verworven vaardigheden ook echt
gaan toepassen in de dagelijkse praktijk. Als hulp-
middel ontvangen alle deelnemers daarom een cursusboek met opdrachten voor thuis. Belangrijk blijft
dat ze die opdrachten zelf uitvoeren, en dat ze alle
zaken en oorzaken helder voor zichzelf op een rijtje
proberen te zetten.”
In beweging
De cursus voorziet in een duidelijke behoefte. Bovendien blijkt telkens weer dat deelnemers inderdaad zélf hun gedrag leren veranderen en daardoor
hun depressieve klachten zien verminderen. “Het
was een bijzondere ervaring, al die cursusbijeenkomsten”, vertelt een deelnemer die dankzij In de
put, uit de put zijn isolement wist te doorbreken en
nu weer leuke dingen doet met zijn leven. “Je leert
in deze cursus hoe je je eigen leven weer op de rails
krijgt. Je komt in beweging, raakt los van al je vastgeroeste gewoonten. Dat gaf mij gelukkig ook weer
vertrouwen in de toekomst.”
Wat zou u graag anders willen in uw leven?
Minder piekeren
Positief leren denken
Meer plezierige contacten met
anderen
Beter zeggen wat u denkt
Meer dingen doen waaraan u
plezier beleeft
ja
ja
nee
nee
ja
ja
nee
nee
ja
nee
13
Mindfulness
Op een nieuwe manier aandacht
geven aan neerslachtigheid of burn-out
14
Nee, mindful betekent niet zoiets als een ‘volle
geest’. Al zou het een mooie vertaling zijn, want de
aandachttraining Mindfulness richt zich op mensen
van wie het hoofd als het ware overloopt, bijvoorbeeld door somberheid, depressieve gevoelens,
stress, burn-out, gepieker, angst of andere klachten.
Mindfulness leert psychische problemen op een andere manier te benaderen. Letterlijk betekent het
‘opmerkzaam zijn’ – daarmee is het exact het tegenovergestelde van mindless, waarbij mensen op een
soort automatische piloot door het leven gaan. Veel
van wat je dag-in-dag-uit meemaakt, kun je weliswaar op zo’n autopilot doen: dan ga je van activiteit
naar activiteit of rol je van de ene gedachte in de andere. Maar helaas glijdt het leven dan min of meer
aan je voorbij. En dat kan weer een voedingsbodem
zijn voor (nieuwe) depressies, angst en gepieker.
Ziedaar echter mindfulness, waarmee mensen zich
beter bewust worden van het hier en het nu. Dat
klinkt voor sommigen misschien wat vaag of zelfs zwe­verig, maar niets is minder waar. “Via mindfulness
leer je te genieten van het moment, zonder voortdurend te focussen op alle dingen die nog komen
gaan of gedaan moeten worden”, legt trainster Mia
Maessen uit. “Door stil te staan bij je huidige gevoelens, gedachten en ervaringen kun je ontsnappen
aan de maalstroom van negatieve ideeën, doemscenario’s en onrust in je hoofd. Hoe groter de aandacht voor het nu, des te intenser ga je de dingen
ervaren. Je kijkt er met een frissere blik naar en dat
maakt het leven uiteindelijk lichter”.
Speerpunten
Focussen op het heden is een mentale vaardigheid
die valt te leren. Dat is precies waar het om draait in
de cursus Mindfulness: een aandachttraining waarbij
de speerpunten liggen bij aandacht- en concentratietraining, meditatie en bewegingsoefeningen. Naast
deze praktische kant is er in de cursus ook ruimte
voor gesprekken waarin deelnemers hun ervaringen
kunnen uitwisselen. Die gesprekken scherpen de
geest verder aan.
“Met onze training proberen we deelnemers hun inge­
sleten mentale patronen te laten veranderen”, aldus
Maessen. “Daarmee voorkom je dat mensen terugvallen in hun oude klachten – iets wat je in de praktijk vaak ziet gebeuren, zelfs als de klachten al een
tijdje verdwenen leken of minder waren geworden.
Mindfulness kan mensen behoeden voor die valkuil.
Dat gaat natuurlijk niet vanzelf. Vandaar dat niet alleen tijdens de cursusbijeenkomsten wordt geoefend, maar dat deelnemers ook speciale oefeningen
krijgen voor thuis. Daar moeten ze ongeveer een
uur per dag verder trainen om hun vaardigheden
verder te verbeteren”.
Profijt
“Dankzij de cursus sta ik veel meer stil bij wat ik
doe”, aldus een deelneemster. “Daardoor sta ik veel
minder gespannen in het leven – letterlijk en figuurlijk. Bovendien geniet ik veel meer van de alledaagse dingen die ik meemaak. En het mooie is dat
ik echt niet de hele dag mindful hoef te zijn om er
toch profijt van te hebben”’.
Aandachtsoefening
• focus op een eenvoudige en korte handeling, waarbij wel voldoende te beleven valt voor je zintuigen.
• bepaal van tevoren de periode (bijvoorbeeld een
week) waarbij deze handeling centraal staat; kies
daarna voor een andere handeling.
• haal voordat je begint diep en bewust adem, strek je
lichaam eens goed en kies een prettige houding.
• doe dat ook als je merkt dat je afdwaalt; daarmee
stap je gemakkelijker uit je oude patroon.
•vertraag de handeling iets om uit je normale patroon te komen.
• hou je aandacht vast door datgene wat je waarneemt feitelijk te benoemen, dus zonder erover te
oordelen. Wat ruik je, wat voelen je handen, welke kleuren zie je, is het warm of koud wat je aanraakt, is het zwaar of licht. Zet al je zintuigen in.
15
rots en water
leer beter voor uzelf op te komen
16
Het kan lastig zijn om in netelige situaties goed
voor jezelf op te komen. Sommige mensen reageren
te bang, anderen juist met te weinig zelfbeheersing.
Er ontstaat dan onrust – zowel in het hoofd als in
het lijf. De cursus Rots en water kan het tij keren.
Rots en water is een weerbaarheidstraining waarbij
onder andere wordt geleerd dat mensen in een bedreigende situatie niet meteen zelf geweld moeten
gaan gebruiken. “Het gaat om een heel fysieke cursus die leidt tot meer zelfbeheersing, zelfreflectie en
zelfvertrouwen”, licht trainer Frans Vroom toe. “Dat
fysieke maakt de training wel speciaal. Zeker als je
het vergelijkt met klassiekere begeleidingsprogramma’s, waarbij gesprekken de boventoon voeren. Bij
veel mensen blijken verbale trainingen niet goed te
werken. Het lost hun problemen met zelfvertrouwen, assertiviteit en het stellen van grenzen lang
niet altijd op. Een gebrekkig zelfvertrouwen groeit
niet door alleen maar te praten, maar wél door positieve ervaringen op te doen.”
Bouwstenen
In de actieve cursus Rots en water worden de vaardigheden – zoals stevig op je benen staan – op de
eerste plaats aangeboden via lichamelijke oefeningen. Vanzelfsprekend gebeurt dit onder deskundige
begeleiding en wordt hierbij rekening gehouden
met ieders conditie. Vervolgens worden deze vaardigheden in korte groepsgesprekken gekoppeld aan
sociale vaardigheden als leren om ‘nee’ te zeggen en
te onderhandelen. Maar ook aan zaken als innerlijke
kracht, morele ontwikkeling en richtinggevoel. Bij
mannen ligt de nadruk meer op zelfbeheersing, bij
vrouwen meer op het leren om tot actie over te
gaan in bedreigende omstandigheden.
Krachtiger
Het idee achter de training is dat een betere beheersing van het lichaam tevens zorgt voor een beter
bewustzijn van het lichaam, wat op zijn beurt weer
zorgt voor een beter zelfbewustzijn. In de praktijk
blijkt de vaardigheidstraining goede vruchten af te
werpen en de weerbaarheid van mensen te vergroten. “Mijn zelfvertrouwen is dankzij de cursus toegenomen en ik kan veel beter omgaan met lastige
situaties”, aldus een deelneemster. “Ik voel me nu
letterlijk en figuurlijk steviger op mijn benen staan.”
Vroom onderschrijft dit. “De cursus sluit goed aan
op de gebieden waarop de deelnemers zichzelf willen ontwikkelen. Je ziet dan ook vaak een sterke cohesie ontstaan binnen de groep. Uiteindelijk komen
ze er niet alleen zelfbewuster en krachtiger uit,
maar geven ze ook minder snel toe aan impulsen.
Men is bijvoorbeeld minder snel bang. Bovendien
krijgen de deelnemers een betere zelfbeheersing –
en dat is precies waar het bij Rots en water allemaal
om draait.”
Lichaamshoudingen oefenen
Welke houding kunt u gebruiken in welke situatie?
rotshouding – ga stevig staan, ademhaling centraal
en gefocust op uw doel; mentaal en sociaal sluit u
zichzelf af, u bepaalt uw eigen doel en laat u niet afleiden.
waterhouding – ademhaling centraal, flexibel en beweeglijk; mentaal en sociaal staat u open, u beweegt
mee en onderhandelt maar weet wél wat u wilt.
17
stressmanagement
leer stressklachten de baas te zijn
18
In onze moderne maatschappij ligt stress overal op
de loer. Hoge werkdruk, belastende familieomstandigheden, te weinig vrije tijd... ze vormen hét recept
voor te veel spanning. Het gevolg: lichamelijke
klachten. De cursus Stressmanagement leert hoe u
die kunt voorkomen.
Het klinkt misschien raar, maar stress is lang niet zo
slecht als iedereen vaak denkt. Een portie gezonde
stress is zelfs nodig om goed te kunnen presteren –
zowel mentaal, fysiek of artistiek. Te veel spanning
werkt echter averechts: door ongezonde stress dalen de prestaties. Dat probleem zit trouwens niet
tussen de oren, maar is een gevolg van een verstoorde balans van (stress)hormonen in het lichaam.
“Dat heeft grote gevolgen”, legt trainster Mieke van
der Heijden uit. “Mensen met te veel stress krijgen
last van vermoeidheid, slapeloosheid, hoofdpijn,
spierpijn, hoge bloeddruk, et cetera. Ook psychisch
komen ze in zwaar weer. Het probleem wordt versterkt doordat verplichte zaken telkens voorrang
krijgen. De leuke dingen in het leven laten mensen
dan steeds vaker schieten, terwijl je die nu juist nodig hebt om bij te tanken. Onze cursus Stressmanagement focust daarom op het veranderen van je
leefstijl. Waar geniet je van? Wat geeft je nieuwe
energie? Doe die dingen dan!”
Ontspannen
Een belangrijke component van de cursus is het leren ontspannen. Van der Heijden: “De helft van de
training bestaat uit praktische info, tips en adviezen,
waarbij we veel uitleg geven over wat stress met je
doet en hoe je bepaalde valkuilen kunt voorkomen.
De andere helft bestaat uit ontspanningsoefeningen. Stress en spanning gaan immers letterlijk in je
lichaam zitten. Een haptotherapeut laat cursisten
daarvan bewust worden en leert hoe je het kunt
‘loslaten’. Wat dat betreft is het een echte doe-cursus, met onder andere oefeningen voor een beter
besef van het lichaam.”
De oefeningen – die ook thuis gedaan moeten worden – helpen ongezonde stress te voorkomen en te
verminderen. Hoe snel iemand daar baat bij heeft,
hangt af van hoelang er roofbouw op het lichaam is
gepleegd; een sterk verstoorde hormoonbalans laat
zich nu eenmaal niet een-twee-drie herstellen. “En
ook motivatie is cruciaal”, voegt Van der Heijden
toe. “Deelnemers moeten de adviezen van de cursus
blijven opvolgen en zichzelf andere leefregels aanleren. Door de klachten en problemen te herkennen
trappen ze zélf tijdig op de rem om overbelasting
door stress te voorkomen.”
Positief
De meeste mensen blijken veel baat bij de cursus
Stressmanagement te hebben. “Dat je zo gemakkelijk het tobben kan stoppen!”, reageert een oud-deelnemer enthousiast. “Het was voor mij een nuttige,
leerzame én ontspannende cursus, die ik heel positief heb ervaren. De informatie die ik kreeg was een
eyeopener en de eenvoud van de cursus gaf grote
resultaten.”
19
Stress voorkomen
Wat kunt u er aan doen? De schijf van vijf:
Doe fijne
dingen
Stel
prioriteiten
Neem
op tijd
pauze
Doe aan
lichaamsbeweging
Let op
lichaamssignalen
Kurs; ‘Aydinlik günler, karanlik günler’
Depresyon şikâyetleriyle daha iyi başa çıkmayı öğrenmek
.á«°ùØæ∏G ¢†GôY’ÉÑ ≥∏©àà âGAÉ≤∏ äÉ«ªô¨ª∏G AÉ°ùæ∏ z¢ù nµ CoG{ ¢ü°üîà
,¢üGôY’G √òg ™ª πª É©à∏G á«Øjc AÉ°ùæ∏G øª∏©à« ƒ øaô©à«
.É¡∏ áÑ°ùÉæª∏G πƒ∏ë∏G »g ɪƒ
lichte dagen
donkere dagen
voor Turkse en Marokkaanse vrouwen
met depressieve klachten
20
Als immigrant voelt u zich misschien niet meteen
thuis. Heimwee, de vreemde Nederlandse taal, cultuur en gewoonten: het kan uw stemming flink
drukken. De cursus Lichte dagen, donkere dagen
helpt Turkse en Marokkaanse vrouwen er weer bovenop.
Jammer genoeg lacht het leven ons niet altijd toe. U
kunt bijvoorbeeld ziek worden of lichamelijke
klachten krijgen, ruzie of conflicten krijgen op uw
werk of binnen uw familie, of problemen met uw
huis. Voor wie vanuit een heel ander land naar Nederland is verhuisd, kunnen daar nog specifieke
problemen bijkomen. Zoals heimwee of zorgen om
achtergebleven familie in Turkije of Marokko, of gewoon problemen met de manier waarop het allemaal werkt in de Nederlandse samenleving.
Soms groeien die problemen en zorgen mensen boven het hoofd. Er ontstaan dan psychische klachten:
men voelt zich somber, heeft nergens meer plezier
in, gaat slechter eten en slapen en heeft vaak last
van stress en vermoeidheid. Wie langere tijd van die
donkere dagen heeft, lijdt aan een depressie. Zo’n
depressie kan iedereen overkomen – jong én oud,
man én vrouw, migrant én Nederlander. De ernst
van de depressieve klachten kan overigens sterk
verschillen van persoon tot persoon.
beeld om beter ontspannen, assertiever worden,
negatieve gedachten ombuigen in positieve gedachten en het leren plannen van leuke activiteiten. Op
die manier verbetert iemands stemming en worden
de donkere dagen dus weer lichter.
Praktisch
De cursus Lichte dagen, donkere dagen leert u beter
om te gaan met een (lichte) depressie. “Het gaat om
een vrij praktische cursus, waarbij deelnemers met
elkaar praten over de klachten en problemen waarmee ze worden geconfronteerd”, vertelt trainer Ton
Mutsaars. “Dat gebeurt onder gedegen begeleiding,
al gaan we daarbij niet de diepte in. Het is dus geen
psychotherapie waarbij iemands verleden of diepste
gevoelens naar boven worden gehaald. Wat we wél
doen, is leren hoe deelnemers het beste met hun
sombere gevoelens kunnen omgaan en wat ze zoal
kunnen doen om zich weer beter te voelen.”
Een deel van de cursus bestaat uit het aanleren van
praktische vaardigheden die thuis geoefend of uitgevoerd moeten worden. Daarbij gaat het bijvoor-
Positiever
“Dankzij deze cursus heb ik een positiever gevoel
gekregen en wil ik mijn leven weer oppakken. Bovendien heb ik geleerd hoe ik mijn eigen problemen
beter de baas kan worden”, aldus een deelneemster.
“Wat me erg steunde was dat ik niet de enige ben
die last heeft van somberte. Het was heel prettig om
mijn problemen te bespreken met mensen die in
eenzelfde situatie zitten. Dat maakte het voor ons
allemaal herkenbaar en het vertrouwen in de groep
werd daardoor groter. Ik merkte dat de deelneemsters in onze groep dit gewoon nodig hadden”.
21
Ook Turks en Marokkaans
Tijdens de cursus praten we Nederlands,
Turks en Marokkaans. Er is ook een tolk
aanwezig.
U kunt vrij praten over persoonlijke problemen. Buiten de cursusgroep wordt er
niet gepraat over elkaar. Zowel de cursusbegeleider, de tolk en de deelnemers hebben allemaal een geheimhoudingsplicht.
nabestaanden
omgaan met het verlies van
een naaste door zelfdoding
22
Niets is zo ingrijpend als het overlijden van een familielid of een kennis. Wanneer het gebeurt door
zelfdoding is het verdriet meestal nóg groter, want
vaak blijven allerlei vragen onbeantwoord. Gesprekken
met lotgenoten helpen dan om het verlies te verwerken.
Waarom? Waarom nu? Waarom zo? Waarom heb ik
het niet zien aankomen? En had ik het dan kunnen
voorkomen? Dat zijn nog maar enkele van de vragen waarmee mensen achterblijven als hun partner,
kind, familielid of een kennis zichzelf van het leven
heeft beroofd. Zelfdoding blijft uiterst ingrijpend
voor nabestaanden. Mensen voelen zich verlaten en
verslagen, machteloos en soms ook schuldig. Of geïsoleerd, want zelfdoding is zó beladen dat er niet
gemakkelijk over wordt gesproken. Ondanks alle integere bedoelingen weten mensen in de omgeving
van nabestaanden er vaak niet goed mee om te gaan.
Veilig
“Lotgenotencontact biedt dan uitkomst”, aldus preventiefunctionaris Jannemeis van Berkel. “Tijdens
onze gespreksbijeenkomsten krijgen achterblijvers
volledig de ruimte hun verhaal te vertellen. Dat gebeurt bovendien in een ‘veilige’ setting: met een
kleine groep deelnemers die in een vergelijkbare situatie verkeren. Ook zij hebben immers iemand
verloren door zelfdoding. Bovendien zijn er voortdurend ervaren medewerkers van ons aanwezig om
de gesprekken te kanaliseren. Dankzij hun achtergrond in de geestelijke gezondheidszorg hebben zij
veel knowhow en ervaring.”
Het lotgenotencontact helpt nabestaanden om de
schokkende gebeurtenissen een plaats te geven. Van
Berkel: “Het gaat niet om therapie, maar om begeleiding. Wij proberen het onbespreekbare bespreekbaar te maken. Tegelijkertijd laten we mensen inzien dat hun reacties – zoals onbegrip, woede en
schaamte – volstrekt natuurlijk zijn. Maar we laten
ook zien dat rouw geen passief proces is. Na een
zelfdoding wordt een groot gat geslagen dat nabestaanden zélf actief moeten dichten. Wij geven onze
deelnemers daar tijdens de bijeenkomsten handreikingen voor. Welke dat precies zijn verschilt van
persoon tot persoon en van groep tot groep, want
pasklare oplossingen bestaan niet op dit gebied.”
Draad oppakken
Tijdens de gesprekken wordt ook aandacht besteed
aan strategieën om de draad weer op te pakken in
het leven. De gesprekssessies met lotgenoten leggen
hiervoor de basis. “Het was heel bevrijdend om erover te praten zonder dat ik bang was om anderen
te schokken met mijn verhaal”, aldus een deelnemer.
“Bovendien had ik vaak al aan een half woord genoeg om te begrijpen wat iemand anders voelde. En
hoe vreemd het ook lijkt: de verhalen van anderen
bleken zelfs troostend. Ik had niet langer het gevoel
dat ik de enige was met zo’n last op mijn schouders.”
Wat is rouw?
Rouw is een natuurlijke reactie op het verlies
van iemand waarmee je je verbonden voelt. Dit
verlies verwerken is wat anders dan degene die
overleden is vergeten. Verwerken gaat er juist
om het verlies een plek te geven in je eigen leven. Je verliest namelijk niet alleen degene die
sterft, maar ook een stuk van jezelf. Mensen die
rouwen moeten tot een hernieuwd zelfbeeld komen en daarbij hoort ook het vinden van een
nieuw toekomstperspectief en nieuwe zin. Het
volledige verwerkingsproces vergt tijd en inspanning. Er zijn binnen deze ‘rouwarbeid’ een
aantal opdrachten te volbrengen:
• de pijn van het verlies doorleven
• t egelijkertijd het leven van alledag door laten
gaan
• het leven weer zin en betekenis geven.
23
Informatiecentrum Reinier van Arkel groep
tel. (073) 658 65 86
e-mail: [email protected]
www.rvagroep.nl
Bezoekadres
Hinthamerstraat 209
5211 MN ’s-Hertogenbosch
© Reinier van Arkel groep
Uitgave Reinier van Arkel groep, afdeling
voorlichting en preventie
Tekst: Arthur van Zuylen, Gouda
Vorm: btz ’s-Hertogenbosch
Druk: BibloVanGerwen
Niets in deze uitgave mag worden verveelvoudigd,
opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of
op enige wijze, hetzij electronisch, mechanisch,
door fotokopieën, opnamen, of enige andere
manier, zonder voorafgaande toestemming van
de uitgever.
Heeft u uw interesse en energie verloren voor de dingen die u
vroeger plezierig en boeiend vond? Bent u geregeld somber, of
voelt u zich vaak onzeker? Dan kunt u dit beter snel aanpakken
om te voorkomen dat het erger wordt. Vaak is spoedig herstel
dan nog vrij gemakkelijk mogelijk.
De Reinier van Arkel groep biedt hiervoor een groot aantal preventieve cursussen aan. Ter ondersteuning van mensen met
lichte klachten, maar ook voor hun familieleden en voor andere
betrokkenen. In deze brochure vindt u een greep uit ons aanbod van cursussen, trainingen en workshops. Zowel deelnemers als trainers komen in het boekje aan het woord.
Via onze trainingen leert u de regie terug te krijgen over uw
leven. Bijvoorbeeld door ervaringen te delen en vaardigheden
aan te leren die kunnen bijdragen aan meer grip op uw eigen
leven. Om deel te nemen aan één van onze cursussen heeft u
trouwens geen verwijzing nodig van uw huisarts. U kunt zich
snel en eenvoudig bij ons aanmelden voor een cursus of een
informatieavond.