LEVENSVERHALEN IN DE OUDERENZORG

Gerben Westerhof Jojanneke Korte Sanne Lamers

EEN ALLEDAAGSE SITUATIE

B: (8.0) Ja ik heb nooit gevoetbald! =

((verzorgende droogt de armen van bewoner af)) ((bewoner maakt oogtcontact en lacht bij zijn zin))

V: = Nee?= B: = Nee! Ik heb altijd gekorf  bald!

((bewoner zoekt oogcontact met de camera)) ((verzorgende gaat verder met afdrogen van bewoner))

V: (.) K::orfbal? =

((verzorgende droogt bewoner af))

B: = Ja!=

((bewoner kijkt trots in de camera))

V: = Wat apart. B: (.) °ja  ° (

(bewoner kijkt weg van de camera en verliest de lach op zijn gezicht))

V: (7.0) ZIE je niet veel meer he korf  bal, of  wel? = B: = °Mwoah ja°° =

((bewoner knikt ja)) ((verzorgende gaat door met afdrogen en kijkt bij hoofdknikken naar bewoner))

V: = WEL?

V: (1.0) Ik had altijd een he  kel aan balspellen, eee::uugh!

((bewoner gaat niet op zin van verzorgende in)) ((verzorgende gaat door met afdrogen van bewoner))

NARRATIEVE ZORG

Gezondheidszorg die op een professionele wijze rekening houdt met de verhalen van cliënten en patiënten draagt bij aan zinnige en zuinige

 

zorg

 Cliënt en patiënt steeds meer centraal Langer leven met beperkingen Fundamentele beslissingen rondom zorg en levenseinde

REMINISCENTIE EN LIFE REVIEW

The life review is a naturally occurring, universal mental process characterized by the progressive return to consciousness of past experiences, and, particularly, the resurgence of unresolved conflicts; simultaneously, and normally, these revived experiences and conflicts can be surveyed and reintegrated (Butler, 1963, p. 66).

50 JAAR ONDERZOEK EN TOEPASSINGEN

  Herinneringen zijn gedurende de hele levensloop van belang Niet iedere oudere doet aan ‘life review’  Er zijn sociale, instrumentele en integratieve functies van herinneringen 

Autobiografische reflectie als motor levensloopontwikkeling

IDENTIFICATIE MET HEDEN

Ik ben dus eigenlijk een hele ouderwetse. Vroeger, ja hadden we niet veel en dan werden de oude spijkers ook nog recht geslagen. Maar tegenwoordig, ja het is er allemaal we hebben een rijkdom nou dat hou je niet voor mogelijk. Maar dat heb ik dus nog wel een beetje dat ik dus veel bewaarde, nog van oudsher dat we nog niet zoveel hadden. Maar ja tegenwoordig dan kun je beter zeggen ga het maar kopen want zo duur is het ook niet. Maar dat, die omschakeling die moet ik nog een beetje maken.

Ik heb wel m’n auto eraan moeten geven, maar dat vond ik dus niet zo erg. Als ik een auto zou hebben dan zou ik een hele hoop dingen niet meer kunnen doen. Dat is het mij gewoon niet waard, dat is gewoon een afweging.

IDENTIFICATIE MET VERLEDEN

Ik zeg mijn opa was een lieve opa maar ik kende niks van hem en dat wilde ik gewoon niet. Dat vond ik gewoon jammer. Maar ja dat was vroeger niet. Dan moest je werken, moest je werken. En dan deed ik ook nog wel eens een beunhaasje. Dan ging de kleinste in het poortje staan: Papa mag er niet meer uit, papa mag er niet meer uit. Ja de kinderen zagen mij bijna nooit. Dus en dan hebben ze ook de andere opa en oma die hebben nog dat ouwerwetse van ja wij wandelen alleen. Maar ik doe altijd alles met de jongens.

Omdat ik niet meer hoefde te werken, nou dat is geweldig. Want als ik daar kom, gaan we fietsen. En dan naar het kanaal om te schufelen met die stenen. We zijn ook altijd bezig.

EEN MODEL

Individu en context Autobio grafische reflectie

Sociaal-culturele achtergrond Persoonlijkheid Sociale relaties Levens gebeurtenissen Sociale functie Instrumentele functie Integratieve functie

Psychologische hulpbronnen

Sociale ondersteuning Regie Omgaan met problemen Zingeving Zelfacceptatie Zelfwaardering

Mental health and well-being

Depressie Angst Welbevinden

INTERVENTIES

   Ophalen van herinneringen Laagdrempelig, natuurlijke activiteit Verschillende vormen Simpele reminiscentie  Meestal “leuke activiteit”, bevorderen sociale contacten  Reminiscentiekoffer   Gestructureerde reminiscentie: life-review  Actieve evaluatie eigen leven  Vaak ook (enige) therapeutische doelen: bevorderen welbevinden Op verhaal komen: voor 55-plussers met depressieklachten Dierbare herinneringen: voor 65-plussers in zorginstellingen

In bijna 130 studies is gevonden dat het gaat om effectieve methoden!

REMINISCENTIEKOFFER

  Koffer gevuld met (historische) materialen om herinneringen op te halen Bieden leuke activiteit, maar ook bevordering van welbevinden van ouderen, in eerste instantie bij een woongroep van mensen met dementie  Samenwerking met woonzorgcentrum de Meergaarden en historisch Museum de Scheper (beide in Eibergen)  Vooronderzoek klaar (inhoud en vormgeving), vanaf februari implementatiestudie

HERINNERING OPHALEN

Haal samen met je buurman of buurvrouw een herinnering op aan de hand van het volgende voorwerp (ieder twee minuten):

NABESPREKEN

   Hoe was om het om de herinnering op te halen?

Hielp het (zien van) het voorwerp je hier goed bij?

Wat is volgens jullie het belangrijkste doel van zo’n interventie? Leuke activiteit of toch meer dan dat?

DIERBARE HERINNERINGEN

         Gestructureerd ophalen van specifieke, positieve herinneringen Voor 65-plussers in zorginstellingen Vijf individuele gesprekken door vrijwilligers (oriëntatie, kindertijd, jeugd, volwassenheid en overzicht) Oorspronkelijk ontwikkeld voor verminderen depressieklachten Gebaseerd op theorieën werking autobiografisch geheugen Bij gedeprimeerde mensen veelal negatieve, globale herinneringen Nieuw ten opzichte van eerdere studies: bevorderen welbevinden, gegeven door vrijwilligers Gecontroleerde effectstudie: doel is om 100 mensen te includeren Vergelijken met “regulier vrijwilligerswerk”

OPHALEN DIERBARE HERINNERING

Haal in vijf minuten met je buurman of buurvrouw één specifieke, positieve herinnering op aan de hand van de volgende vragen:  Kun je je een leuk sinterklaasfeest/ leuke feestdag herinneren uit je kindertijd?

 Herinner je je nog een moment als tiener dat je heel enthousiast was over een boek, een film, een persoon of iets anders?      Vragen om de herinnering specifiek te krijgen:  Hoe ging dat dan precies?

Hoe zag de omgeving eruit?

Weet je nog hoe je je toen voelde?

Wie waren er nog meer bij?

Weet je nog wat er toen gezegd werd?

Weet je nog wat voor kleren je aan had?

NABESPREKEN

  Hoe was om het om de herinnering specifiek te krijgen (rol vrijwilliger) Hoe voelde het om de herinnering op te halen (rol bewoner)?

OP VERHAAL KOMEN

      Voor gedeprimeerde 55-plussers Life-review (gestructureerde reminiscentie) Belangrijke levensthema’s zoals jeugd, werk, zorg en relaties Integratie positieve en negatieve herinneringen Narratieve therapie: alternatief verhaal In een groep, als “zelfhulp” met een boek of online

OP VERHAAL KOMEN ALS GROEPSINTERVENTIE

    4-6 deelnemers 8 bijeenkomsten van 2 uur Onderzoek in samenwerking met 14 GGZ-instellingen in Nederland Positieve effecten op depressie, angst en positieve geestelijke gezondheid

DEELNEMERS

    77% vrouw, gemiddelde leeftijd 63 jaar 18.3% lichte of matige klinische depressie 36.6% hoog opgeleid Dagelijkse activiteiten: vrijwilligerswerk (18.3%), betaald werk, huishoudelijk werk, arbeidsongeschikt (15.8%) of werkloos (3.5%)    

Wanneer geen deelname?

 Ernstige klinische depressie Gemiddeld tot hoog suïcide risico Andere ernstige psychische problemen Geen klachten Recente start met medicatie

DEPRESSIEKLACHTEN

ANGSTKLACHTEN

WELBEVINDEN

KOSTENEFFECTIVITEIT OP VERHAAL KOMEN

  Effectief, maar hogere kosten Eén therapeut en grotere groepen

VOOR WIE WERKT LIFE-REVIEW?

Extraversie Verminderen verveling Life-review vs. reguliere zorg Psychische klachten

HOE WERKT LIFE-REVIEW?

Ontmoedigen negatieve reminiscentie Versterken gevoelens controle en positieve gedachten Groepsprocessen Life-review vs. reguliere zorg Psychische klachten

OP VERHAAL KOMEN ALS ZELFHULP

  Drie condities  Op verhaal komen (

n

=58) Expressief schrijven ( Wachtlijst (

n

=58)

n

=58) Voor mensen van 40 jaar en ouder met lichte tot matige depressieklachten

DEPRESSIEKLACHTEN

26 24 22 20 18 Op verhaal komen Expressief schrijven Wachtlijst 16 14 12 t0 (baseline) t1 (3 mnd) t2 (6 mnd) t3 (12 mnd)

POSITIEVE GEESTELIJKE GEZONDHEID

t0 (baseline) t1 (3 mnd) t2 (6 mnd) t3 (12 mnd) 3 3,8 3,6 3,4 Op verhaal komen Expressief schrijven Wachtlijst 3,2

OP VERHAAL KOMEN ONLINE

MOEILIJKE HERINNERING

Is er een herinnering met betrekking tot je werk waar je nog mee worstelt? Dit kun je merken doordat je nog sterke emoties ervaart, zoals woede of schuldgevoel. Kun je deze voor jezelf beschrijven?

ALTERNATIEF VERHAAL

Overlevingskunst

Hoe ben je hiermee omgegaan, hoe heb je het volgehouden en hoe heb je het kunnen stoppen?

Lessen

Heeft deze ervaring alleen maar slechte dingen gebracht of ook iets goeds? Wat heb je er, achteraf bezien, van geleerd?

Betekenis

Als het goed is heb je een eerste aanzet gemaakt tot een “alternatief verhaal” over de moeilijke herinnering. Wat heb je ontdekt? Wat betekent dit voor je?

NABESPREKEN

  Hoe vond je dit om te doen? Heeft het je iets opgeleverd?

Lukte het inderdaad om tot een “alternatief verhaal” te komen?

BEDANKT VOOR JULLIE AANDACHT

Vragen?

Contact [email protected]

[email protected]

[email protected]