Transcript Klankborden 2014-2 (juni)

lankborden
het magazine van stichting k lank bord
uw patiëntenorganisatie
voor kanker in het
hoofd/halsgebied
AYA4 Community
3e jaargang | juni 2014
Misselijkheid & braken
veroorzaakt door chemotherapie
Praten over een zorgvuldig
levenseinde
Stichting Klankbord heeft een regio­indeling. De landelijke coördinatie van
lotgenotencontact wordt verzorgd door:
Ella van Dienst, T: 0186-691015
E: [email protected]
Partnerlotgenotencontact voor geheel
Nederland:
Marianne Risseeuw, T: 010-7074394
Wim Jansen, T: 035-6011453
Tinus Hogenboom, T: 071-3315372
Wim Baks, T: 0522-260965
Lotgenotencontactpersoon voor jongere
mensen voor geheel Nederland:
René Oussoren, T: 0297-263955
E: [email protected]
Er zijn bijeenkomsten in het inloophuis
”Het Nije Huis”, Beursstraat 9, Hengelo.
Op 20 augustus en 5 november van
10.00-12.00 uur.
Gelderse Achterhoek, de Betuwe en
omgeving Arnhem/ Nijmegen
Neeltje van Essenburg, T: 033-3011907
E: [email protected]
Er zijn bijeenkomsten in het Toon
Hermanshuis Ede, Telefoonweg 124b, Ede.
Op 31 juli, 18 september, en 27 november
van 14.00-16.00 uur.
Regio Salland, Noord Veluwe en
provincie Utrecht
Tom van Laar, T: 06-53449087
E: [email protected]
Provincie Groningen
Femmy Bruinja, T: 0512-544189
E: [email protected]
Marijke Baks, T: 0522-260965
E: [email protected]
Femmy en Marijke zijn om de 14 dagen
aanwezig in het oncologisch- en voorlichtingscentrum van het UMCG in Groningen. Plaats en tijd van de bijeenkomsten
worden op de uitnodiging vermeld.
Er zijn bijeenkomsten in het Toon
Hermanshuis Amersfoort, Regentesselaan
39, Amersfoort. Op 10 september en
26 november van 13.30-15.30 uur met een
uitloop tot 16.00 uur.
Provincie Friesland en de
Noordoostpolder
Femmy Bruinja, T: 0512-544189
E: [email protected]
Er zijn bijeenkomsten op 23 september en
25 november van 10.00-12.00 uur.
De locatie vindt u in de uitnodiging.
Femmy is regelmatig aanwezig in de
poli van de kaakchirurgie van het MCL
in Leeuwarden. Ook organiseert zij elke
maand een bijeenkomst van 10.00-12.00
uur. De locatie en de data vindt u op de
uitnodiging.
Provincie Drenthe en de kop van
Overijssel
Marijke Baks, T: 0522-260965
E: [email protected]
Er zijn bijeenkomsten in het inloophuis
“Vechtgenoten”, Beerzerweg 5d, Ommen.
Op 4 september en 27 november van
14.00-16.00 uur. Er zijn bijeenkomsten in
het inloophuis “Drenthe”, Hoofdstraat 1,
Hoogeveen. Op 18 september en
11 december van 14.00-16.00 uur.
Regio Twente en de Achterhoek
Wanda Vos T: 055-5429152
E: [email protected]
Ella van Dienst, T: 0186-691015
2
Noord-Holland Noord (ten noorden
van Amsterdam)
Nelly Groen, T: 072-5717875
E: [email protected]
Noord- Holland Zuid (regio Haarlem,
Amsterdam, het Gooi en de
Flevo­polders)
Hier geldt een vacature. Zolang deze
vacature openstaat, kan contact worden
opgenomen met de landelijk coördinator en de contactpersoon voor jongeren
René Oussoren.
Ella van Dienst, T: 0186-691015
E: [email protected]
René Oussoren, T: 0297-263955
E: [email protected]
Er zijn bijeenkomsten in de volgende inloophuizen: 9 september en 11 november,
“Adamas”, E. Previnaireweg 61, NieuwVennep, van 10.00-12.00 uur. “Parkhuys”,
Buñuellaan 1, Almere, van 14.00-16.00
uur. 16 september en 18 november
“ ’t Anker”, Hoofdweg 85b, Mijdrecht, van
14.00-16.00 uur.
Regio Den Haag, Leiden en Gouda
Leo Andeweg, T: 06-46760959
E: [email protected]
Er zijn bijeenkomsten in het inloophuis
“Haaglanden”, Mexicosingel 52,
Den Haag. Op 28 augustus en
27 november van 14.00-16.00 uur. Leo is
ook om de 14 dagen aanwezig in de
polikliniek van het MCH, locatie Westeinde in Den Haag.
Regio Rotterdam, Alblasserwaard,
Zuidhollandse Eilanden
Pauline Roelfzema, T: 010-4270843
E: [email protected]
Ella van Dienst, T: 0186-691015
E: [email protected]
Er zijn bijeenkomsten in het inloophuis
“De Boei”, Weimansweg 70-72, Rotterdam.
Op 2 september en 18 november van
14.00-16.00 uur.
Provincie Zeeland en West Brabant
Eline Koper, T: 0164-615610
E: [email protected]
Er is een bijeenkomst in het inloophuis
”Het Getij”, Burg. Van Hasseltstraat 68,
Bergen op Zoom. Op 16 oktober van
13.30-15.30 uur.
Regio Midden en Oost-Brabant
Hans van Lierop, T: 06-22920047
E: [email protected]
Er zijn bijeenkomsten in het inloophuis
“Midden Brabant”, Wilhelminapark 29,
Tilburg. Op 4 juli en 28 november van
13.30-15.30 uur.
Regio Limburg
Jeanny de Pijper-Reinaerts,
T: 043-4511340
E: [email protected]
Jeanny is elke eerste maandag van de
maand van 9.00 12.00 uur aanwezig in de
KNO wachtruimte van de Maastro Clinic.
Er zijn bijeenkomsten in het
Toon Hermanshuis
Maastricht, St. Servaasklooster 33, Maastricht.
Deze zijn elke eerste
dinsdag van de maand
van 14.00-16.00 uur.
lankborden magazine | juni 2014
Voorwoord
Meer samenwerking met de NFK
De eerste maanden van mijn voorzitterschap zitten er inmiddels
op, en ik moet zeggen dat ik me met de dag meer realiseer hoe
ongelooflijk veel er op ‘ons’ gebied gebeurt. En hoe ongelooflijk
veel betrokkenheid er is zowel bij alle deskundigen (specialisten
en hulpverleners) als bij alle vrijwilligers.
Met bewondering zie ik Ella (van Dienst)
van hot naar haar vliegen en overal goede
contacten leggen en krijgen. Alle ontwikkelingen kunnen we digitaal uitstekend
volgen dankzij de enorme inzet van Otto,
die onze website volledig vernieuwd
heeft (neem vooral een kijkje op https://
www.kanker.nl/organisaties/stichtingklankbord/2736-homepage). Maar ook
de regionale lotgenotencontactpersonen
doen hun uitstekende werk met volledige
inzet. En dit gebeurt niet alleen bij onze
stichting, maar bij al die stichtingen en
verenigingen die zich richten op een van
de vele vormen van kanker.
En dat brengt me bij het onderwerp waar
we de komende maanden veel mee van
doen zullen krijgen. Tot vorig jaar was het
KWF Kankerbestrijding, naast het Ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Milieu,
onze subsidieverstrekker en controleerde
zij jaarlijks de correcte uitgave van onze
subsidies en de overige kankerpatiëntenorganisaties. Het KWF wil zich echter veel
meer richten op het (ondersteunen van)
wetenschappelijk onderzoek en zich niet
verder bezighouden met het uitgeven en
controleren van subsidies. Dat is nu overgedragen aan de Nederlandse Federatie
lankborden magazine | juni 2014
van kankerpatiëntenorganisaties (NFK).
Het NFK is een samenwerkingsverband
van kankerpatiëntenorganisaties. Iedere
organisatie afzonderlijk staat voor specifieke groepen van mensen geraakt door kanker. Zoals onze stichting Klankbord staat
voor mensen met hoofd-halskanker. Met
elkaar vertegenwoordigt het NFK 500.000
mensen die kanker hebben of ooit hebben gehad en hun naasten. Bijna 30.000
mensen zijn als lid, donateur of vrijwilliger
betrokken bij deze organisaties. Stichting
Klankbord heeft zelf ruim 500 donateurs,
waarvan een groep van ongeveer 25
mensen actief voor onze stichting bezig
is in de regio’s met de lotgenotencontact­
bijeenkomsten, informatieverstrekking bij
de poli’s van diverse (universiteits)ziekenhuizen, met stands op symposia, beurzen
etc. De gezamenlijke kankerpatiëntenorganisaties met het NFK zetten zich in voor
steeds betere zorg en kwaliteit van leven
voor mensen geraakt door kanker.
Het is van belang dat zoveel mogelijk subsidiegeld uitgegeven wordt aan die zaken
waarvoor dat ook bedoeld is: lotgenotencontact, informatie en voorlichting, en
belangenbehartiging. De kosten voor organisatie, administratie en/of huisvesting
moeten zo beperkt mogelijk gehouden
worden. Door krachten te bundelen bereiken we ook veel meer; een goed voorbeeld
daarvan is de oprichting en installatie van
de website Kanker.nl, waarop ook onze
website is aangesloten. Het NFK stimuleert
het samengaan van patiëntenorganisaties
die met elkaar verwant zijn. Inmiddels zijn
er al enkele samenwerkingsafspraken definitief geworden zodat er onder het NFK
nu 21 organisaties zijn in plaats van oorspronkelijk 25. Ook wij zullen de komende
maanden gesprekken aangaan. In de volgende uitgave zal ik u hier waarschijnlijk
meer over kunnen vertellen.
Pauline Roelfzema
Voorzitter Stichting Klankbord
2
3
4
Lotgenoten in de regio
6
7
8
Recepten
Voorwoord
Misselijkheid & braken veroorzaakt door chemotherapie
Oil pulling
AYA4 Community
9
10
In Memoriam Theo Groen
14
15
Een snel herstel dankzij
eiwitten
16
17
18
Bio-Oil
Praten over een zorgvuldig
levenseinde
Interview met Otto Veltman
Klankbordweekend
Voor u gelezen
3
Misselijkheid & braken
veroorzaakt door
chemotherapie
Waarom eigenlijk? Het kan anders
Misselijkheid en braken zijn vervelende bijwerkingen bij chemotherapie. Dat heeft een negatieve invloed op uw kwaliteit van leven in een
spannende periode. Dagelijkse dingen zoals het
huishouden, uit school halen van uw kinderen of
kleinkinderen, eten en drinken zijn vaak al moeilijk. Ondanks de ruime behandelingsmogelijkheden komt deze gevreesde bijwerking helaas
regelmatig voor. Patiënten vinden misselijkheid
nog steeds de meest vervelende bijwerking van
chemotherapie, zelfs vervelender dan braken.
M
isselijk zijn kan uiterst belastend, gênant en frustrerend voor u zijn. Als er niets aan gedaan wordt,
dan weerhouden deze klachten u te leven zoals u
wilt. Daarom is het zo belangrijk om deze klachten met uw arts
en verpleegkundige te bespreken. Praat over misselijkheid en
braken en de kans is dat het probleem kan worden opgelost.
Welke invloed heeft chemotherapie op mij?
Gelukkig krijgt niet iedereen die chemotherapie krijgt last van
misselijkheid en braken; ongeveer 60% van de mensen die
chemotherapie nodig hebben, wordt op een bepaald moment
tijdens de behandeling misselijk en/of moet braken. De hoeveelheid en ernst van het probleem verschilt per persoon.
Hoe u op uw behandeling reageert hangt af van een aantal
factoren zoals:
- De chemotherapie:
• soort van chemotherapie
• dosering van de chemotherapie
• de combinatie aan medicijnen die u krijgt
• wijze waarop de chemotherapie wordt toegediend
- Vrouwen hebben meer last van misselijkheid en braken dan
mannen
- Mensen onder de 50 jaar lopen groter risico
- In het verleden last gehad van zwangerschapsmisselijkheid
- Last van bewegingsziekte (zoals wagenziekte of zeeziekte)
die u krijgt. Er zijn drie soorten misselijkheid en braken:
-Anticipatoir - als alleen al de gedachte aan het krijgen van
chemotherapie u misselijk maakt en/of laat braken. Als u erg
ziek bent geworden van een eerdere chemokuur, dan is de
kans groot dat er aniticipatoir braken optreedt
-Acuut - binnen 24 uur na toedienen van de chemotherapie
wordt u misselijk en/of moet u braken
-Later - twee tot vijf dagen na de toediening van uw chemokuur
wordt u misselijk en/of gaat u braken. U verwacht het misschien niet maar deze bijwerking wordt veroorzaakt door de
chemokuur
Wat moet ik vragen?
Soms is het moeilijk om alles te herinneren dat u aan uw arts en/
of verpleegkundige wilt vragen. Het kan daarom nuttig zijn om
voor uw afspraak een paar vragen op te schrijven. Vragen die u
kunt stellen zijn:
- Hoe groot is de kans dat ik door mijn chemotherapie misselijk
wordt en/of ga braken?
- Wat kan ik zelf doen om te voorkomen dat ik ziek ga worden
door chemotherapie?
- Welke medicijnen kan ik gebruiken om misselijkheid en braken
te voorkomen of te verminderen?
- Hoe en wanneer moet ik antibraakmiddelen (ook wel ‘antiemetica’ genoemd) innemen?
- Met wie moet ik contact opnemen als ik ondanks alles toch ziek
word van mijn chemokuur?
- Drinkgewoontes; als u geen of zeer weinig alcohol drinkt heeft u
een grotere kans op misselijkheid en braken
Hoe kan ik mijn misselijkheid en braken bespreekbaar
maken?
Hoe snel na het toedienen van chemotherapie kan ik
misselijk worden en/of gaan braken?
Wanneer u last hebt gekregen van misselijkheid en/of braken is
het van belang om deze klachten te bespreken met uw arts en
verpleegkundige. Uw arts en verpleegkundigen zullen er vaak
zelf met u over beginnen. Denk niet dat deze bijwerkingen er bij
Dit verschilt per persoon en hangt af van de soort chemotherapie
4
lankborden magazine | juni 2014
Welke invloed heeft misselijkheid en braken op mijn leven?
Een dag ziekenhuis betekent het. ‘s Morgens binnen, ‘s avonds naar huis. Bloed laten prikken, wachtend op de resultaten, wachten op de oncoloog die komt zeggen of het doorgaat, wachten op de infusen en wachten tot die leeg zijn. Op een tafeltje naast
m’n bed ligt het scenario. Drie infusen moet ik krijgen in totaal. Na de rode zak is het derde infuus een fluitje van een cent. Nog
even naspoelen, en ik mag naar huis. De volgende morgen begint de misère. Ik word misselijk wakker. Zwijg me van de ochtendstond die goud in de mond heeft. Na drie dagen is het ergste voorbij. De misselijkheid verdwijnt niet, maar trekt zich terug op
kelderniveau. De tweede week gaat het van kwaad naar beter, de derde week naar best.
3 FEC-kuren heb ik nu achter de rug. Telkens heel erg misselijk geweest en heel veel overgegeven. Mijn maag was zo gevoelig
dat ik bijna niets meer eten kon en elke inspanning te veel was. Ik wilde een time-out voor mijn volgende kuur, om mijn maag op
adem te laten komen. Toen ik dit overlegde met de oncologieverpleegkundige, schrok ze van mijn verhaal. Ze gaf me een aantal
adviezen. Ik had het gevoel dat ik er niets aan kon doen, maar ik volgde het advies van mijn verpleegkundige op en het werd
gelukkig beter; ik voelde dat ik er meer controle over had.
horen en dat uw arts en verpleegkundigen hierin niet geïnteresseerd zijn. Praat erover en de kans is groot dat het probleem zo
goed mogelijk kan worden opgelost.
Een hulpmiddel om uw misselijkheid en braken in kaart te brengen is een symptomendagboek. Met behulp van dit dagboekje
kunt u op een makkelijke manier bijhouden hoe en wanneer u
misselijkheid en braken zich bij u voordoet. Uw arts en verpleegkundigen kunnen zo kijken wat de oorzaken van uw symptomen
zijn en wat helpt voor het onder controle houden hiervan. Een
symptomendagboek hoeft niet ingewikkeld te zijn. Het enige wat
u opschrijft is wanneer u chemotherapie krijgt, welke antibraakmiddelen u heeft gebruikt, wanneer de klachten zich voordoen
en hoe ernstig deze klachten zijn.
Wat kan ik aan misselijkheid en braken doen?
Er is veel dat u en uw arts en verpleegkundigen kunnen doen om
misselijkheid en braken te verminderen of zelfs te stoppen. Het
is misschien mogelijk om veranderingen aan te brengen in uw
dieet of levensstijl die het probleem verminderen. Veel mensen
merken dat rust en ontspanning helpt. U krijgt van uw behandelend arts een recept mee voor medicijnen tegen de misselijkheid
thuis. Het is belangrijk dat u deze medicijnen volgens voorschrift
gebruikt. Er zijn drie soorten medicijnen:
- Medicijnen om de angst die tot anticipatoire misselijkheid en
braken kan leiden te behandelen.
- Medicijnen die de chemische signalen uit de maag, waardoor u
misselijk voelt of braken, blokkeren.
- Medicijnen die worden gegeven om misselijkheids- en braaksignalen in de hersenen te blokkeren.
Mocht u tijdens de opname last krijgen van misselijkheid, meldt
dit tijdig aan uw verpleegkundige zodat u extra medicijnen kunt
krijgen om verergering nu en in de toekomst te voorkomen.
Tips om misselijkheid en braken te verminderen
- Drink voldoende: 1,5 - 2 liter per dag.
- Drink regelmatig kleine beetjes.
- Drink het liefste niet bij uw maaltijd, maar tussen de
maaltijden door.
- In plaats van water kunt u ook bouillon, limonade,
melkproducten, vruchtensappen etc. drinken.
- Drink wat koolzuurhoudend water na de maaltijd.
- Eet voedsel dat licht op de maag ligt, zoals toast, crackers,
yoghurt, rijst, aardappelen, mager vlees en zacht fruit.
- Bereid voedsel en dranken op kamertemperatuur.
lankborden magazine | juni 2014
- Forceer u niet om te eten.
- Vermijd vet, sterk gekruid, zuur, zwaar op de maag liggend (als
koolsoorten bijvoorbeeld) of gefrituurd voedsel.
- Vermijd voedsel met luchtjes waar u misselijk van wordt.
- Eet kleine hoeveelheden en eet langzaam.
- Eet regelmatig, elke dag op dezelfde tijd.
- Eet voordat u honger krijgt: honger kan misselijkheid
versterken.
- Als u zich misselijk voelt, probeer dan ontspanningsoefeningen, diep ademhalen, meditatie of aromatherapie.
- Zet rustgevende muziek op.
- Houd een dagboek voor misselijkheid en braken bij om te zien
wanneer het probleem het ergst is.
- Als misselijkheid een probleem in de ochtend is, probeer
droge toast of crackers te eten voordat u opstaat.
- Rust na de maaltijden, aangezien activiteit de vertering kan
vertragen.
- Zodra het braken ophoudt, probeer kleine hoeveelheden
water te drinken.
- Wanneer u in staat bent het water binnen te houden, probeer
een vloeibare dieetdrank en bouw dit langzaam op tot uw
normale maaltijden. <
MSD, Merck Sharp & Dohme BV
Postbus 581, 2003 PC HAARLEM | www.msd.nl
5
ecepten
Comfort Food
Wentelteefjes
Met een keel die aanvoelde als rauw geschuurd, was het eten natuurlijk geen pretje. Brood eten
ging al helemaal niet, en de Brinta Fruit die ik dun aanmaakte met water of water met melk - waar
ik een aantal keren per dag een beetje van at - was ik ook wel zat. Ik herinnerde me de smaak van
wentelteefjes van toen ik nog klein was. Lekker zacht in je mond, een beetje romig, een beetje
warm, en net zo zoet als je het zelf wilde maken. En dat leek me wel wat. Dat was het ook! En als
ik geen zin in zoet had, liet ik de suiker weg en strooide geraspte kaas in het melk/eierenmengsel
(het lekkerste was de geraspte pastakaas, die zo lekker wegsmolt). Ik geef hieronder het klassieke
recept. Voor de kaasversie laat je de kaneel en de suiker weg.
Ingrediënten
2 eieren, 250 ml melk, 1 theelepel kaneel, 2 eetlepels bruine suiker of rietsuiker, 70 gram boter, 10 sneetjes oud wit brood zonder korst
Bereidingswijze
Neem een diep bord en klop daarin de eieren los. Roer vervolgens met een garde of vork de melk en suiker door het eimengsel heen
(totdat de suiker volledig is opgelost). Haal de sneetjes brood door het eimengsel heen. Zorg dat het brood goed is doordrenkt.
Stapel de sneetjes brood op elkaar en giet het resterende eimengsel over de stapel brood (laat de stapel 5 minuten staan voor de
lekkerste wentelteefjes). Verhit in de tussentijd de boter in een koekenpan. Leg, afhankelijk van het formaat van de pan, één of twee
sneetjes brood in de koekenpan. Bak de wentelteefjes tot ze aan beide zijden er mooi gebakken uit zien. Ze worden nooit egaal
bruin, let wel op dat ze niet verbranden!
En voor de zomer: wentelteefje met (eventueel geprakte) aardbeien, ook erg lekker!
Advertentie
Sorgente is er voor u!
Sorgente is gespecialiseerd in voedingszorg thuis en levert alle, in Nederland verkrijgbare drink- en
sondevoedingen en bijbehorende producten. Sorgente levert deze producten gratis bij u thuis.
Onze klantenteams, diëtisten en verpleegkundigen zetten hierbij kwaliteit voorop!
Waarom bestellen bij Sorgente?
Ö U kunt uw producten gemakkelijk bestellen via onze webwinkel. Via ‘Mijn Sorgente’ kunt u uw persoonlijke
gegevens inzien en beheren. Zo heeft u inzage in uw machtiging, kunt u uw bestelhistorie inzien en krijgt u
informatie over de producten binnen uw dieetadvies.
Ö Als u op werkdagen vóór 17.00 uur bestelt, verstuurt Sorgente uw bestelling nog diezelfde dag.
Ö Sorgente zorgt voor een snelle levering en rekent geen bezorgkosten.
Vaak worden de producten vergoed, Sorgente declareert de
kosten dan rechtstreeks bij uw zorgverzekeraar.
Ö Smaken en wensen verschillen. Daarom levert Sorgente een
variatiepakket afgestemd op uw persoonlijke voorkeuren.
Ö Sorgente heeft diverse handige brochures om het gebruik van
drink- en sondevoeding makkelijker te maken. Bijvoorbeeld
onze tipkaarten, receptenkaarten en vakantiekompas.
SORGENTE B.V.
Postbus 281 3990 GB Houten
Tel: 030-634 62 68 Fax: 030-634 42 50
WWW.SORGENTE.NL
6
lankborden magazine | juni 2014
it de
praktijk
Oil pulling
In oktober/november 2012 ben ik geopereerd aan een kankergezwel aan de linkerkant van mijn tong.
Het gevolg; weinig tot geen mogelijkheden meer met de linkerkant van mijn tong en ik proef er niets
meer mee. Ondertussen heb ik hier redelijk mee leren omgaan, het praten gaat goed en ik heb mijn
plezier in koken weer terug. Met mijn smaak aan de rechterkant is niets mis, alleen moet ik soms wat
hulp vragen bij het afmaken van sauzen enzovoorts. Het enige waar ik last van heb is het brandende/
tintelende gevoel in mijn tong aan de kant waar het gezwel is verwijderd.
H
alverwege 2013 ontstond er weer een beetje balans
in mijn mond, smaken zoals koffie en wijn die ik tot
dat moment absoluut niet lekker vond, gingen weer
een beetje smaken. Het begon met zoete wijn en dat terwijl ik
voor de operatie alleen heel droge wijnen lekker vond. En koffie
met suiker, jakkes. Mooi om te merken dat je het lekker vindt smaken maar dat je hersens toch het signaal afgeven dat je dat echt
niet lekker vind! Daarnaast merk je dat je meestal aan de ‘goede’
kant van je tong eet, wat voor je gevoel een extra belasting is voor
je tanden en kiezen aan die kant. In september werd dit ontkend
door mijn tandarts tijdens een controle, een week later brak een
kies af. En een zenuwbehandeling met zo’n niet meewerkende
tong is geen pretje!
In dezelfde periode las ik een artikel over ‘oil pulling’ of wel in het
Nederlands ‘olie kauwen’. Een methode uit India om je gebit te
ontdoen van bacteriën. Het werd mooi verkocht: Een lepeltje per
dag, dat is alles wat je nodig hebt! Je neemt gewoon 1 eetlepel
koudgeperste olie in je mond en spoelt daarmee gedurende 15
tot 20 minuten je mond. Dit na je tanden te hebben gepoetst en
voordat je iets hebt gegeten. Dit laatste met name om de braakneiging te voorkomen! Want zeker in het begin is het geen pretje!
Maar aangezien er in het artikel enthousiast werd gesproken over
het effect op je gebit, ben ik het gaan proberen. Je kunt verschillende soorten olie gebruiken. Kies alleen voor een olie van de
koude persing - ik heb een voorkeur voor een biologische olie
- en heb gekozen voor kokosolie omdat er in het artikel stond dat
dit een verkoelend effect zou hebben.
Vanaf halverwege oktober 2013 sta ik dus ’s ochtends met een
eetlepel kokosolie in mijn mond, het ontbijt voor mijn familie
klaar te maken! Aan mijn gebit merkte ik weinig maar ik had me
voorgenomen dit te doen tot de volgende controle eind mei. Tijdens de controle bij de mondhygiëniste in het LUMC gaf zij aan
geen effect te zien, maar ‘baat het niet, dan schaadt het niet’ is
ook haar motto. Halverwege januari ontdekte ik echter dat het
branderige/prikkelende gevoel in mijn tong tot halverwege de
dag echt beduidend minder was. Door dit effect ga ik er wel mee
door.
door te slikken. Zorg er wel voor dat ook je achterste kiezen
worden ‘gespoeld’.
• Na een kwartier tot 20 minuten spuug je de olie uit, deze is dan
melkachtig wit geworden. Ik spoel mijn mond na met warm
water. Er wordt echter ook wel aangeraden daar een beetje
keukenzout door te doen.
• Ik wacht altijd nog een kwartiertje met ontbijten, gelukkig heb
ik ook nog een hond uit te laten!
Waar komt de methode vandaan?
Het schijnt een eeuwenoude methode uit India te zijn die steeds
vaker ook in het westen wordt gebruikt om te ontgiften. Door het
spoelen schijn je je stofwisseling te activeren. Binnen de ayurveda, een al ruim 3000 jaar oude Indiase geneeskunde, hoort het bij
de dagelijkse mondverzorging. Zij gaan ervan uit dat de olie alles
pakt wat er te pakken valt aan schadelijke stoffen. Er is op het
internet veel informatie over de methode te vinden. Kijk bijvoorbeeld eens op de volgende website: http://mens-en-gezondheid.
infonu.nl/ziekten/19979-oil-pulling-ontgiftingskuur.html
Op het internet zijn ook veel verhalen te lezen van mensen die
er baat bij hebben. Volgens de verhalen werkt het bij heel veel
klachten. Met name bij problemen in de mond en het hoofd,
zoals migraine, aften, acne, slechte adem, ontstoken tandvlees
enzovoorts, schijnt het goed te werken. Maar het schijnt ook te
werken bij spijsverteringsproblemen, slecht slapen en opvliegers.
Nu heb ik zelf ook last van opvliegers, maar daar merk ik weinig
effect van de methode, je kunt ook niet alles hebben!
Voor mij blijkt deze echt ongelooflijk eenvoudige methode een
prima effect te hebben op mijn tong. Het is geen wondermiddel
maar wie weet zet het bij jou ook wel iets in je lichaam in beweging, waardoor je het ook als een klein wondertje gaat ervaren. <
Marjolein van Spronsen
Hoe doe ik het?
• Ik sta op en poets mijn tanden.
• Beneden gekomen neem ik een eetlepel kokosolie in mijn
mond
• Ik beweeg de olie rustig door mijn mond en tussen mijn tanden
door, in het begin is het ook een beetje kauwen met kokosolie.
• Je hoeft er niet mee te gorgelen! Het is niet de bedoeling het
lankborden magazine | juni 2014
7
it de
praktijk
AYA4 Community
AYA staat voor Adolescent and Young Adult; jongvolwassenen met kanker in de leeftijd van 18-35
jaar. Bij de AYA-poli doen we geen onderzoeken en behandelingen. Je komt bij ons bij voorkeur
nadat je behandeling is afgesloten. Maar ook in een eerder stadium ben je welkom. Samen met
jou kijken we welke problemen je hebt door je ziekte.
A
YA’s hebben, tijdens en na kanker, specifieke problemen en vragen. Denk aan vragen over opleiding,
emoties, werk, zelfstandigheid, aangaan van relaties,
vruchtbaarheid of seksualiteit. Maar waar kan je met jouw vragen
terecht? Waar kan je leeftijdsgenoten vinden die jou snappen? AYA’s hebben daarom
gezamenlijk gezorgd voor
de ontwikkeling van de
AYA4 Community. In 2010
is dit initiatief gestart door
AYA’s van het AYA Expertise Platform Radboudumc
en zij hebben er samen
met professionals voor
UMC’s:
AMC, Academisch Medisch Centrum, te Amsterdam
Erasmus MC, Erasmus Medisch Centrum, te Rotterdam
LUMC, Leids Universitair Medisch Centrum, te Leiden
Maastricht UMC+, Maastricht Universitair Medisch Centrum,
te Maastricht
Radboudumc, Radboud Universitair Medisch Centrum,
AYA Expertise Platform, te Nijmegen
UMC Groningen, Universitair Medisch Centrum Groningen,
te Groningen
UMC Utrecht, Universitair Medisch Centrum Utrecht, te Utrecht
VUmc, VU medisch Centrum, te Amsterdam
8
Perifere ziekenhuizen:
AVL, Antoni van Leeuwen, te Amsterdam
CWZ, Canisius, Wilhelmina Ziekenhuis, te Nijmegen
Isala, te Zwolle
JBZ, Jeroen Bosch Ziekenhuis, te Den Bosch
MCA, Medisch Centrum Alkmaar, te Alkmaar
MST, Medisch Spectrum Twente, te Enschede
St. Antoniusziekenhuis, te Nieuwegein
St. Elisabethziekenhuis, te Tilburg
gezorgd dat de AYA4 Community open is gesteld voor alle AYA’s
in Nederland. Landelijk participeren de 8 UMC’s en een aantal
grote perifere ziekenhuizen. Het Radboudumc heeft een coördinerende functie.
Zie ook http://www.aya4net.nl/aya-platform/
participerende-ziekenhuizen/
Naast een afgesloten gedeelte voor de AYA is er op AYA4 ook een
afgesloten gedeelte voor je naasten (mantelzorgers) en een gedeelte voor zorgprofessionals. Zodoende kan ook de naaste of
de hulpverlener met andere naasten of hulpverleners informatie
delen. Alle drie de onderdelen zijn 100% veilig en (van elkaar) afgeschermd. <
Voor meer informatie over de Community, AYA zorg,
et cetera, kun je terecht op de openbare pagina:
http://www.aya4net.nl/
lankborden magazine | juni 2014
In Memoriam Theo Groen
Op 27 mei 2014 is onze oud-secretaris overleden. Hij heeft zich enorm ingezet voor onze
patiëntenorganisatie.
I
n oktober 2005 heb ik Theo en Nelly Groen leren kennen
op een Klankbordweekend in Baarn. Toen we even alleen
waren vroeg Nelly of zij ook iets mocht gaan doen voor
lotgenoten. Zij heeft de regio Noord-Holland Noord tot op de
dag van vandaag onder haar hoede en heeft nauwe contacten
met het MCA in Alkmaar. Theo en Nelly waren altijd samen en dus
raakte ook Theo betrokken bij Klankbord. “Na mijn pensionering
wil ik eerst een jaar voor mijzelf hebben”, zei hij na het beëindigen
van het arbeidsproces. Nu dat was niet tegen dovemansoren gezegd, want aan het einde van dat jaar hebben we hem gevraagd
om zitting te nemen in het bestuur. Eerst als bestuurslid, later
als secretaris van het landelijk bestuur. Theo maakte foto’s op de
klankbordweekenden en de lotgenotencursussen. Als je foto’s
maakt, sta je er zelf niet op. In de archieven is geen foto te vinden
van Theo. We hebben dan ook een beroep op Peter de Valenca,
oud-hoofdredacteur van het Klankbordmagazine, moeten doen
voor de foto bij dit artikel. Hartelijk dank voor je bereidwillige medewerking, Peter!
In de tijd dat Theo secretaris was , heeft het intranet vorm gekregen. Alle gegevens werden vanaf dat moment op een centrale
plaats digitaal opgeslagen, zodat we minder afhankelijk waren
van mensen, die voor Klankbord werkten. Als zij om wat voor reden dan ook wegvielen, was in het verleden ook een stuk werk
weg. Nu blijft al het werk behouden.
Het groeiboek, zo genoemd omdat het nooit af is, was bij de actieve vrijwilligers in een papieren versie aanwezig. Na elke cursus
nam iedereen een nieuwe stapel informatie mee naar huis om
dat toe te voegen aan het boek. Theo heeft ervoor gezorgd dat alles gedigitaliseerd werd en iedereen een persoonlijke code kreeg
om in te loggen op het intranet: MOS-virtueel genoemd. Zo beschikken nu alle vrijwilligers over alle informatie: medische ontwikkelingen in het hoofd/halsgebied, het leiden van face to face
gesprekken, telefonische gesprekken, organisatie van lotgenotenbijeenkomsten, gesprekstechnieken, presentaties op symposia en beurzen en persoonlijke gegevens van andere vrijwilligers,
zodat gebruikt gemaakt kan worden van elkaars expertise.
Theo en Nelly waren vanaf begin april t/m eind oktober te vinden op de camping in Maarn, een centraal gelegen plaats in ons
land, waar dan onze bestuursvergaderingen plaatsvonden in de
buitenlucht. We werden door Nelly verwend met koffie, thee,
frisdrank en belegde broodjes. De vergaderingen liepen dan ook
meestal uit.
Begin 2011 bemerkten we iets aan Theo. Iets gejaagds, gespannen. We schoven het op de lange vakantie naar Zuid-Frankrijk,
die in dat jaar zou plaatsvinden. Maar na de vakantie troffen we
geen ontspannen Theo aan, integendeel. In december ontvingen
we het bericht dat hij een verwijzing van de huisarts had ontvangen voor een consult in het ziekenhuis. Er was iets niet in orde
lankborden magazine | juni 2014
met zijn prostaat. Begin 2012 kwam het bericht: prostaatkanker.
Bestralingen en chemokuren volgden; ze hebben echter niet
mogen baten. De kankercellen verspreidden zich via de botten
in zijn gehele lichaam. De behandelingen hadden echter zo’n impact op zijn gestel en cognitief functioneren dat Theo besloot om
zijn bestuursfunctie neer te leggen. Zijn hart bleef echter ook na
die tijd bij Klankbord en in de vele gesprekken, veelal telefonisch,
wilde hij alles weten over het reilen en zeilen van onze patiëntenorganisatie. Tot een week voor zijn overlijden toe. We zijn Theo
heel dankbaar voor alles wat hij voor Klankbord heeft betekend
en danken Nelly voor alle uren waarin zij Theo de gelegenheid
heeft gegeven om met zijn werk daarvoor bezig te zijn.
Theo is niet meer. Wij mogen zijn werk voortzetten.Nelly heel veel
sterkte, nu jij alleen achterblijft zonder Theo, zonder zijn zorg om
en voor jou.
Pauline, Wim, Tinus en Ella
9
Praten over een
zorgvuldig levenseinde
Vrijwilligers die de inloopspreekuren voor Stichting Klankbord verzorgen zijn in november 2013
bijeengekomen voor deskundigheidsbevordering. Bijna allemaal zijn zij ervaringsdeskundige in
het hebben (gehad) van hoofd- en/of halskanker: ze hebben zelf voor hete vuren gestaan. Ze weten nooit wie er naar hun spreekuren komt en welke problemen die mensen onder ogen moeten
zien. Om de inloopspreekuren nog beter te laten verlopen en beter voorbereid te zijn op vragen
van bezoekers namen de vrijwilligers deel aan een tweetal scholingsdagen. Waarbij Paul Vogelaar
een middag verzorgde over goede zorg rond het levenseinde, palliatieve sedatie en euthanasie.
10
lankborden magazine | juni 2014
Natuurlijk gaat het ons allemaal aan
Soms word je met je neus op de feiten gedrukt. Mijn bejaarde
moeder heeft de ziekte van Alzheimer. Zij is soms erg ongelukkig,
maar soms ook niet. Hoe zal het haar vergaan? Was het niet beter
als ze had gesproken over wat ze wel en niet wil? Mijn vader, haar
echtgenoot, praat ternauwernood over het levenseinde, hij is zelf
toch hooguit senior? Hoe het hem zal vergaan? En zijn vrouw?
Hij gaat ervan uit dat er altijd hulp is. Mijn buurvrouw heeft een
ernstig zieke man thuis die drie jaar geleden te horen kreeg dat
hij binnen afzienbare tijd zou sterven. Hij is er nog en grijpt alle
levensverlengende hulp aan. De zorg trekt een zware wissel op
zijn vrouw in de rol van mantelzorgster. Hij wacht tot het door
God gegeven einde komt.
dekliniek zijn die is bedoeld voor mensen met een stervenswens
die aan de zorgvuldigheidseisen van de euthanasiewet voldoen,
maar van wie de arts geen euthanasie of hulp bij zelfdoding kan
of wil geven. Tevens moet de arts voldoen aan een aantal wettelijk vastgelegde zorgvuldigheidseisen. De arts pleegt door het
uitvoeren van euthanasie altijd een strafbaar feit.
Euthanasie wordt beschouwd als buitengewoon medisch handelen door de arts. Zijn handelen wordt, nog voordat tot euthanasie wordt overgegaan, beoordeeld door een tweede arts de
zogenaamde SCEN-arts. (Steun en Consultatie bij Euthanasie in
Nederland.). Ook na het overlijden van de patiënt wordt door de
schouwarts namens een speciale commissie van het Openbaar
Ministerie (OM) nog eens gekeken of aan alle zorgvuldigheidseisen is voldaan. Het advies van deze commissie om de arts niet (of
wel) te vervolgen wordt meestal door het OM gevolgd.
Opeens komt zo het feit dat het leven eindig is dichtbij. De zieke
en diens naasten komen hun wensen, grenzen en verwachtingen
tegen. Opeens hoor ik bij de groep “naasten”. Op deze middag
krijg ik de visie van Paul. Voor mensen die zorg bieden en hulp Het is belangrijk dat de zieke tijdig met de dokter spreekt over euverlenen rond het levenseinde is het weer anders. Het is enorm thanasie. De voorbereiding vergt tijd en vertrouwen. Euthanasie
belangrijk dat er met hen wordt gepraat over wat wenselijk is, kan nooit plaats vinden op verzoek van naasten. Ook verpleegkundigen en verzorgenden mogen geen
waar de grenzen liggen en wat verwacht
euthanasie uitvoeren.
wordt. Wat ik mij hierbij onvoldoende had
“Het is heel belangrijk dat de
gerealiseerd is dat de zieke tijdig het gesprek met de (huis)arts aan moet gaan - en grenzen, wensen en verwachtingen Wat is palliatieve sedatie?
dan de tijd heeft de naasten daarbij te beDe laatste jaren is palliatieve sedatie, in
van de betrokkene schriftelijk de volksmond ook wel “slaapinfuus” getrekken.
noemd een algemeen aanvaarde mediworden vastgelegd”
Tijdig spreken over het levenseinde
sche behandeling in de stervensfase. Bij
palliatieve sedatie is het niet de bedoeAlleen als er al een gesprek gaande is kan
de huisarts rekening houden met de wensen van zijn patiënt, ze- ling dat het levenseinde wordt bespoedigd, zoals bij euthanasie.
ker als deze aan het eind van het leven niet meer in staat zou zijn Daarom valt palliatieve sedatie niet onder de euthanasiewetgehierover te communiceren. Het is heel belangrijk dat de grenzen, ving. Bij euthanasie dient de arts dodelijke middelen toe aan de
wensen en verwachtingen van de betrokkene schriftelijk worden patiënt. Palliatieve sedatie betekent dat met medicijnen het bevastgelegd in het zorgdossier en in een schriftelijke, door de pa- wustzijn van de stervende zodanig wordt verlaagd, dat hij geen
tiënt ondertekende verklaring. De mensen uit mijn naaste omge- weet meer heeft van onbehandelbare symptomen, zoals ernstige
ving laten het erop aankomen – voor de zorgverleners wordt het pijn, uitputting, ernstige benauwdheid of verwardheid, die hem
kwellen; het symptoom wordt dan refractair genoemd. Palliatieve
zo lastig(er) om aan wensen tegemoet te komen.
sedatie is nadrukkelijk bedoeld als de arts verwacht dat de paWat is palliatieve zorg?
tiënt binnen twee weken zal overlijden. Er zullen bij palliatieve
Zorg voor patiënten en hun naasten die te maken krijgen met sedatie geen levensverlengende behandelingen meer worden
een levensbedreigende ziekte wordt palliatieve zorg genoemd. gegeven, zoals het kunstmatig toedienen van vocht of reanimaAls genezing niet meer mogelijk blijkt, richt de zorg zich op de tie bij een hartstilstand.
kwaliteit van het resterende leven en de kwaliteit van het sterven.
De grenzen, wensen en verwachtingen zijn daarbij leidend voor Paul Vogelaar is van mening dat sedatie in veel gevallen te vroeg
de hulpverleners. Soms worden behandelingen voorgesteld die wordt ingezet, maar ook wel eens te laat. Hij pleit ervoor dat arthet ziekteproces vertragen. Altijd wordt geprobeerd om belas- sen die palliatieve sedatie bij hun patiënt overwegen contact optende klachten, zoals pijn, te behandelen. Daarnaast wordt be- nemen met een Consultatieteam Palliatieve Zorg van het IKNL.
geleiding en ondersteuning geboden in emotionele, sociale en Een verzoek om palliatieve sedatie kan van de patiënt zelf, naasten of hulpverleners komen. Maar de arts mag ook zelf besluiten
spirituele nood.
om tot palliatieve sedatie over te gaan. Als een terminale patiënt
Wat is euthanasie?
wilsonbekwaam is (bijvoorbeeld bij zware dementie) zal de arts
Voor ongeneeslijk zieken die ondraaglijk en uitzichtloos lijden over het algemeen overleggen met een vertegenwoordiger van
bestaat in Nederland de mogelijkheid van euthanasie of hulp de patiënt. Strikt genomen is hij hiertoe niet verplicht. Als een
bij zelfdoding door een arts. Er heerst nog steeds een flinke dis- patiënt eenmaal is gesedeerd, en dus wilsonbekwaam, kan geen
cussie over wat ondraaglijk en uitzichtloos lijden moet worden euthanasie meer plaats vinden. In sommige gevallen kan ook bij
genoemd. In steeds meer gevallen wordt ook het uitzicht op na- een levensverwachting van langer dan twee weken sedatie worderend ondraaglijk lijden aanvaard. De arts beëindigt het leven den gegeven. Het gaat dan niet om palliatieve sedatie maar om
van zijn patiënt met speciale medicijnen op diens uitdrukkelijk tijdelijke bewustzijnsverlaging, bijvoorbeeld om de nacht beter
verzoek. Een arts met gewetensbezwaren is niet verplicht eutha- door te komen of tijdens een pijnlijke wondbehandeling. En om
nasie uit te voeren, maar wordt geacht de patiënt dan wel door te nog een misverstand weg te nemen: het toedienen van morfine
verwijzen naar een arts die mogelijk wel bereid is aan de wens van is nooit het goede middel om te sederen. Morfine is een medicijn
de patiënt te voldoen. Soms kan dat de zogenaamde Levensein- dat wordt ingezet bij ernstige pijn of benauwdheid.
>
lankborden magazine | juni 2014
11
Advertentie
Conclusie: tijdig informeren, tijdig praten
Na dit middagprogramma van Paul Vogelaar hebben de vrijwilligers van Stichting Klankbord een beter beeld van de kant van
de hulpverlening, en uitstekende informatie die goed te pas kan
komen bij de inloopspreekuren. Soms zijn we patiënt, soms hulpverlener. We zijn er van doordrongen: bij het maken van soms
moeilijke keuzes door de patiënt, diens naasten en hulpverleners
is het van het grootste belang dat de grenzen, wensen en verwachtingen rond het levenseinde van in de eerste plaats de zieke
zelf, maar ook van naasten, mantelzorgers en hulpverleners tijdig
met elkaar worden besproken - en gedurende het ziekteproces
waar nodig bijgesteld. Alleen dan kan er sprake zijn van een zorgvuldig, waardig levenseinde.
Goede informatie voorhanden
- De brochure Spreek op tijd over uw levenseinde, Handreiking
om met de dokter te praten over grenzen, wensen en verwachtingen rond uw levenseinde is gratis te downloaden op de website van artsenorganisatie KNMG.
- Voor palliatieve zorg zijn o.a. de website www.palliatievezorg.nl
en het magazine PalvoorU (www.palvooru.nl) te bekijken.
- Informatie over euthanasie is te lezen op de website van de
Rijksoverheid www.rijksoverheid.nl.
- Een informatieve folder over palliatieve sedatie is te vinden op de
website van het IKNL www.IKNL.nl onder het kopje bibliotheek. <
Werking hyperbare zuurstoftherapie
Een behandeling met hyperbare zuurstof voorziet weefsels beter van zuurstof en bevordert de genezing van bestralingswonden, diabetische wonden en bepaalde infecties. Tijdens de behandeling met hyperbare zuurstof
ademt de patiënt 100% zuurstof in via een masker bij een druk die hoger is
dan de normale omgevingsdruk. Dit gebeurt in een hyperbare behandelkamer, waar de luchtdruk kan worden verhoogd.
Auteurs: Marian Vis, tekst aanleverend vrijwilligster bij Klankborden en deelneemster aan
de scholingsdagen van Stichting Klankbord in november 2013. M.m.v. Paul Vogelaar.
Voor meer informatie bel of mail:
Telefoon: (0113) 234 290 | [email protected]
www.hyperbaarcentrum.nl
Paul Vogelaar is verpleegkundig expert op het gebied van palliatieve zorg en pijnbehandeling en verpleegkundig consulent bij een Consultatieteam Palliatieve Zorg van het Integraal
Kankercentrum Nederland (IKNL).
Medisch Centrum Hyperbare Zuurstoftherapie
Bezoek: ‘s-Gravenpolderseweg 114 | 4462 RA Goes
Post: Postbus 50 | 4460 AB Goes
Advertentie
Welke hulpmiddelen zijn geschikt voor mij?
Het is belangrijk dat u de juiste tracheostoma hulpmiddelen gebruikt. Atos Medical heeft een uitgebreid
assortiment tracheacanules, accessoires en reinigingsmiddelen. Onze medewerkers zijn gespecialiseerd op
het gebied van tracheostoma zorg en zoeken samen met u naar de beste oplossing voor uw persoonlijke
situatie. U kunt altijd rekenen op onze brede kennis en ervaring.
Handsfree spreken en werken aan uw longconditie
Nieuw in ons assortiment is de ProTrach® DualCare™ die speciaal is ontwikkeld voor
mensen met een tracheacanule. De ProTrach DualCare combineert een spreekklep met
een HME, zodat u kunt spreken en uw longen ondersteund worden met de belangrijke
verwarming en bevochtiging door de HME. De overschakeling tussen de spreekstand en
de HME-stand gaat snel en gemakkelijk; met een eenvoudige draai aan het deksel van de
spreekklep. Ga naar www.protrach.nl om hier meer over te lezen.
Meer informatie?
Neem contact op met de Customer Service via [email protected] of op tel.nr. 079 - 593 5006 / 07.
Atos Medical BV
Blauw-roodlaan 286, 2718 SK
Postbus 574, 2700 AN
Zoetermeer, The Netherlands
Tel.: +31 (0)79 593 50 00 • Fax: +31 (0)79 593 50 09
[email protected] • www.atosmedical.nl
12
lankborden magazine | juni 2014
Advertentie
Ondersteuning bij drink- en sondevoeding
Een gezonde voeding is voor iedereen belangrijk, zeker als u kanker heeft. Als gevolg van ziekte heeft
uw lichaam extra energie en eiwitten nodig. Juist nu kan het moeilijk zijn om extra te eten omdat u
klachten heeft zoals een pijnlijke mond, slikproblemen, smaakveranderingen, vermoeidheid, misselijkheid of een verminderde eetlust. Soms is het hierdoor zelfs (tijdelijk) niet mogelijk om normaal te eten.
Uw diëtist of arts zal u dan medische voeding zoals drinkvoeding en/of sondevoeding adviseren.
Voordelen medische voeding
Een goed gevoed lichaam heeft een betere weerstand en de kans
op complicaties is kleiner. Bovendien ondersteunt een goede voedingstoestand de behandeling met chemotherapie of bestraling.
Als de normale dagelijkse maaltijden niet mogelijk zijn of als deze
onvoldoende energie bevatten dan bieden drink- en sondevoedingen alle (extra) voedingsstoffen die u in deze periode nodig
heeft. U kunt de voeding naast de normale voeding gebruiken,
maar het is ook mogelijk om volledig op medische voeding over
te stappen. U hoeft zich hierdoor minder zorgen te maken of u
wel voldoende binnenkrijgt.
Volhouden van het dieet
De diëtist kan berekenen hoeveel u precies nodig heeft van de
voeding om uw dieetdoelen te behalen. Het effect van medische
voeding is dan ook het grootst wanneer u het gebruikt volgens
het voorschrift van de diëtist. Vanuit Sorgente constateerden wij
echter dat de voorgeschreven dieettermijn niet altijd werd volbracht. Daarom hebben wij onderzoek uitgevoerd naar de factoren die een rol spelen rondom dieettrouw en vroegtijdig stoppen
bij drinkvoeding1-2 en sondevoeding3.
Vroegtijdig stoppen met drinkvoeding
Voor het eerste onderzoek zijn 25 oncologiepatiënten geïnterviewd. Zij gaven aan dat hoe langer men drinkvoeding gebruikt,
hoe lastiger het wordt. Met name als de patiënt zich iets beter
gaat voelen en de dagelijkse voeding vooruit gaat, wordt het
steeds lastiger om de drinkvoeding te blijven gebruiken. Ook ervoeren de patiënten vaak klachten als misselijkheid, buikpijn en/
of snel een vol gevoel, mede door de onderliggende ziekte en behandeling. Deze klachten kunnen een reden zijn om vroegtijdig
te stoppen met drinkvoeding.
Kenmerken van dieettrouwe gebruikers van drinkvoeding
Uit vervolgonderzoek onder 216 gebruikers van drinkvoeding
bleek dat patiënten die trouw zijn aan het dieet óók vaak klachten ervaren, maar voor hen is dit geen reden om te stoppen.
Waarom stoppen zij niet en wat heeft deze groep dieettrouwe
patiënten gemeen? Wat opviel is dat deze groep dieettrouwe patiënten de volgende kenmerken heeft:
• Men is op de hoogte van het doel van de drinkvoeding en weet
wat men kan verwachten
• Men vindt het effect belangrijker dan de smaak van drinkvoeding
• Men voelt zich gemotiveerd door de diëtist
Wanneer de patiënt ook daadwerkelijk de voordelen van drinkvoeding ervaart, zoals gewichtstoename en klachtenvermindering, geeft dat extra motivatie. Ook ondersteuning van een partner en familieleden is erg belangrijk
lankborden magazine | juni 2014
Vroegtijdig stoppen met sondevoeding
Patiënten met sondevoeding stoppen juist als de opstartperiode
niet goed verloopt. De sonde kan vervelend aanvoelen en soms is
het onduidelijk waar men terecht kan op het moment dat er vragen zijn. Doordat het niet duidelijk is wie het eerste aanspreekpunt is voelen patiënten zich te weinig gesteund, wat kan leiden
tot vroegtijdig stoppen met de voeding.
Ondersteuning is belangrijk
Daarom helpt ons team van medewerkers klantencontact en
diëtisten u graag met al uw vragen rondom uw medische voeding. Ook kunt u voor al uw vragen rondom sondevoeding 24
uur per dag/7 dagen per week contact opnemen met onze
verpleegkundigen. <
WWW.SORGENTE.NL
SORGENTE BV.
Postbus 281, 3990 GB Houten | Tel: 030-634 62 68
1.Rijpkema N, van Halen K. Attitude changes in cancer patient to oral nutritional supplements
(ONS) over time: Implications for compliance to ONS prescriptions in a homesetting. (2012 )
2. Vervolgonderzoek Sorgente. Therapietrouw bij het gebruik van drinkvoeding. (2013)
3.Breedveld e.a. Early disruption of home enteral nutrition: cure or care for patients with tube
feeding at home? (2013).
13
it de
praktijk
Een snel herstel dankzij eiwitten
Weg met die fruitmanden: wie in het ziekenhuis ligt moet aan de eiwitten. Als je langdurig ziek bent eet je
je eigen spiereiwitten op, waardoor je weerstand vermindert en je slechter herstelt”, aldus Marian de van
der Schueren, senior onderzoeker bij het VU medisch centrum en lector Voeding in relatie tot Sport en Gezondheid bij de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen in de krant van Gooi- en Eemlander op 2 mei 2014.
M
evrouw de van der
Schueren kan het weten,
haar vakgebied diëtetiek staat voor de uitdaging om haar
effectiviteit en doelmatigheid aan te
tonen. Zij onderzoekt onder andere
de voedingstoestand van ouderen. We
worden ouder, maar hoe blijven we zo
lang mogelijk fit? Of hoe herstellen we
zo snel en zo goed mogelijk? Welke rol
heeft voeding hierin? En hoe kunnen voeding en beweging elkaar
hierin versterken? Geen sinecure, maar door haar bevlogenheid
om alles haarfijn uit te zoeken en de juiste aanbevelingen te
doen, trekt Marian de van de Schueren heldere conclusies.
De supermarktorganisatie van
Jumbo en C1000 heeft de alleenverkoop van Bouwsteentjes en Easy-to-Eat in de Nederlandse supermarkten. Op
deze manier hebben we een
landelijke spreiding voor de
mensen die thuis verblijven.”
Innopastry is met de Bouwsteentjes
en Easy-to-Eat nog meer geïnspireerd
door de wijsheid van Marian de van
der Schueren: “Zij geeft exact aan
waar we in de praktijk erg veel positieve reacties op krijgen”, aldus Huib
van Leeuwen van Innopastry.
Belang van goede voeding
De diëtisten hebben er lang voor moeten vechten, maar eindelijk
lijkt het belang van voeding serieus te worden genomen in de
medische wetenschap. Er zijn al vele verbeteringen ten aanzien
van goede voeding, maar het VUmc loopt daar als voedingsziekenhuis in voorop.
Het is een tijd onderschat, maar inmiddels is iedereen er over uit:
goede voeding kan absoluut bijdragen aan een korter verblijf in
het ziekenhuis en een sneller herstel. En goede voeding is in dit
geval wel het laatste waar je bij ziekte aan moet denken. Wanneer
je acuut ziek bent, gaat het stressmetabolisme werken. Dat betekent dat je, wanneer je te weinig eet, geen vet verbrandt, maar
vooral je [eigen spier-] eiwitten opeet. Dit is dus wezenlijk anders
dan bij gezonde mensen, die verbranden vet als ze op dieet zijn.
In geval van ziekte moeten de eiwitten als eerste worden aangevuld.
En dat kan je beter doen met bijvoorbeeld blokjes kaas dan met een
stukje fruit. Zoveel mogelijk eiwitten en calorieën, daar komt het in
een notendop op neer, aldus Marian de van der Schueren.
De oplossing van Patisserie Unique
Ook Patisserie Unique is overtuigd van het effect van eiwitten op
een sneller herstel. Met Innopastry spelen zij in op deze behoefte met de producten Bouwsteentjes en Easy-to-Eat, beiden een
bron van hoogwaardig eiwit.
Bouwsteentjes en Easy-to-Eat zijn gebakjes (tussendoortjes) tegen ondervoeding en bevatten per kleine portie al 8 gram hoogwaardig wei-eiwit. Beide producten kregen een eerste prijs voor
innovatie: Bouwsteentjes in 2008 en Easy-to-Eat in 2009. Volgens
Patisserie Unique zijn de producten een succes: “Naast de Zorg
groeit de extramurale markt snel. Wij hebben dan ook de samenwerking met een landelijk opererende retailer gezocht.
14
Verdere voordelen van goede voeding
De van der Schueren ziet nog meer voordelen van goede voeding. “Wie korter in het ziekenhuis ligt, heeft minder medicijnen
nodig. Dat is niet alleen prettig voor de patiënt, maar het drukt
ook de zorgkosten. Duidelijk moet zijn: voeding zal je niet beter
maken, maar het heeft wel een essentiële ondersteunende rol,
dat weten we. Zo heeft aansterkende bouillon geen enkele zin:
het is niet meer dan warm water met een smaakje. Het vult vooral
de maag en blokkeert vanwege het volle gevoel de weg voor
echt belangrijke etenswaren. Ook de fruitmand werkt averechts.
Dat zijn vooral vruchtensuikers en deze zijn in een zieke toestand
minder relevant.”
Concluderend: sneller herstel dankzij eiwitten
Naast kip, kaas en melk zijn Bouwsteentjes en Easy-to-Eat dus een
goede aanvulling, hetgeen het herstel bevordert. Mensen worden eerder beter en gaan sneller naar huis, er zijn minder complicaties en er is minder kans op spierafbraak.
Tot slot
De van der Schueren laat middels onderzoek zien dat mensen
met meer spiermassa beter in staat zijn om zware chemokuren
of bestralingen te doorstaan dan patiënten die weinig spieren
hebben. Ze hebben immers meer reserves en kunnen daardoor
de behandeling beter aan. En dat heeft niets te maken met het
lichaamsgewicht. Te zware mensen kunnen zelfs relatief weinig
spiereiwit hebben en lichte mensen juist voldoende. Spiermassa
zie je niet terug op de weegschaal. <
Bronvermelding: De Gooi- en Eemlander, [artikel: Snel herstel dankzij eiwitten – Marian de van
der Schueren] Patisserie Unique: Huib van Leeuwen [concept Innopastry]
lankborden magazine | juni 2014
nterview
Interview met Otto Veltman,
moderator van de discussiegroep hoofd-halskanker op Kanker.nl
Waarom ben jij actief op Kanker.nl?
Ik heb een paar keer aan den lijve ondervonden hoe moeilijk het
is het leven weer op te pakken na kanker. De zwaarte van de behandeling en de tijdelijke of blijvende gevolgen van de kanker
hebben nogal wat impact. Ik wil andere mensen graag helpen
om hun leven weer op de rit te krijgen, om verder te kunnen op
een fijne en waardevolle manier.
Dit probeer ik te doen binnen de discussiegroepen. Daar leer ik
mensen kennen en krijg te horen wat hen bezighoudt. Vaak blijft
het contact beperkt tot de discussiegroepen, maar een enkele
keer ontstaat er ook een persoonlijk contact.
Wanneer bezocht je Kanker.nl voor het eerst?
Kanker.nl is nu 1 jaar live. Hoe denk jij dat Kanker.nl er over
5 jaar uitziet?
Ik hoop dat meer mensen de weg naar Kanker.nl zullen vinden.
Zo kan het een grote gemeenschap worden waar mensen hun
kennis en ervaring delen. Dat delen is zo ontzettend waardevol.
Patiëntenorganisaties kunnen hun website integreren op
Kanker.nl. Stichting Klankbord is al overgegaan naar Kanker.nl. Wat levert dat voor voordelen op?
Ik heb de website van Stichting Klankbord helemaal opnieuw
vormgegeven binnen Kanker.nl. Het mooie van deze integratie
vind ik dat wij als sitebeheerders de medische inhoud van Kanker.
nl niet meer zelf hoeven te plaatsen maar kunnen verwijzen naar
de bibliotheek. En voor discussies, vragen en lotgenotencontact
Meteen nadat ik hoorde dat men in januari 2013 van start zou
gaan met de proeftuin. Ik heb Kanker.nl dus vanaf de beginfase
meegemaakt. Met de andere moderatoren uit de beginfase heb
ik veel verbeterpunten aangeleverd.
Wat maakt in jouw ogen Kanker.nl uniek?
Er staat een professionele organisatie achter die de kwaliteit van
de informatie borgt. Op die manier weet je zeker dat hetgeen je
leest in de bibliotheek actueel en betrouwbaar is. Erg belangrijk
wanneer je erg onzeker bent. Want op internet circuleren veel
spookverhalen, hoor. Hier is objectieve informatie te vinden.
Wat ik verder heel fijn vind is dat alles is geïntegreerd. Alle kankersoorten op één plek. Er zijn zo veel meer overeenkomsten tussen
behandelingen, gevolgen en verwerking dan men vaak denkt.
Veel mensen staren zich blind op hun eigen kankersoort.
Wie zou jij willen wijzen op het bestaan van
Kanker.nl?
Iedereen die op de een of andere manier met kanker
te maken heeft zou een kijkje op Kanker.nl moeten
nemen. Er is heel veel te vinden en te ontdekken.
Weet je op elk gestelde vraag een
antwoord? Wat als je het
antwoord niet weet?
Ik heb zeker niet op elke vraag een antwoord.
Maar een discussiegroep is volgens mij ook
niet de plek waar mensen één op één antwoord krijgen van een moderator. Wat juist zo
waardevol is dat iedereen antwoorden kan geven vanuit zijn of haar eigen ervaring. Zo
krijg je een breed antwoord op je
vraag en is het antwoord niet
gekleurd door slechts de
persoonlijke ervaring en
kennis van de moderator. Ook ontstaan er
vanuit een antwoord
vaak vervolgvragen of
nieuwe antwoorden.
lankborden magazine | juni 2014
kunnen we verwijzen naar de discussiegroepen
en personen. De look and feel blijft daarbij gelijk. Je blijft namelijk binnen het grote Kanker.
nl-platform.
Behalve de nieuwe website, te vinden binnen
het onderdeel Organisaties, zijn we als Stichting
Klankbord actief als moderatoren binnen de discussiegroep voor hoofd-halskanker en
leveren informatie aan die geplaatst
wordt in de bibliotheek.
Eventuele toevoegingen
zijn welkom! <
Otto Veltman, 50 jaar, keelkanker,
deelnemer sinds 19 april 2013
15
it de
praktijk
Bio-Oil Gespecialiseerde Huidolie
voor een zachte en soepele huid
Bio-Oil is een gespecialiseerd huidverzorgingsproduct dat helpt bij het verminderen van de zichtbaarheid
van littekens, huidstriemen en pigmentvlekken. Door de unieke formulering is Bio-Oil ook uitermate geschikt bij een uitgedroogde of verouderende huid.
D
Nummer 1
in huidverzorging
van Nederland.
e Bio-Oil samenstelling is een combinatie van
plantenextracten en vitamines in een substantie
op basis van olie. Het product bevat het unieke
ingrediënt PurCellin Oil™, dat de algemene consistentie van
de formulering zodanig verandert dat het licht en niet vettig
wordt, en op die manier garandeert dit product dat de heilzame stoffen welke aanwezig zijn in de vitamines en plantenextracten gemakkelijk in de huid opgenomen worden.
Littekens?
Nielsen: YTD48-2013
Huidstriemen?
Pigmentvlekken?
Supplementeer de natuurlijke olielaag van de huid
Probeer Bio-Oil®
Littekens?
Huidstriemen?
Pigmentvlekken?
Het huidoppervlak wordt bedekt door een onzichtbare olielaag die ervoor zorgt dat vocht niet kan ontsnappen. Door
verschillende omstandigheden als bijvoorbeeld bestralingen
en chemo’s is deze lipide laag vaak niet in staat om dit bol te
werken waardoor teveel vocht de huid verlaat. Bio-Oil supplementeert de natuurlijke olielaag van de huid en helpt om
haar werking als buffer en vochtvasthouder te herstellen.
Probeer Bio-Oil®
Ervaringen van lotgenoten
Er zijn natuurlijk veel producten met claims op de markt,
maar vaak zijn ervaringen van lotgenoten meer waard dan
alle marketinginspanningen van een product. Bio-Oil krijgt
dagelijks wereldwijd vele lofbetuigingen binnen van mensen die Bio-Oil voor vele doeleinden gebruiken.
Bio-Oil® helpt bij het verminderen van de zichtbaarheid van nieu
ongelukken of insectenbeten. Voor extra product informatie en d
NummerAdviesprijs:
1
alle drogisterijen en apotheken.
€ 12,15 (60ml), € 20
in huidverzorging
van Nederland.
Nielsen: YTD48-2013
Littekens?
Huidstriemen?
Bio-Oil helpt bij het verminderen van de zichtbaarheid van nieuwe en oude littekens veroorzaakt door bijvoorbeeld operaties, brandwonden,
ongelukken of insectenbeten.
Voor extra product informatie en details van de klinische studies, ga naar bio-oil.com. Bio-Oil is verkrijgbaar bij
Pigmentvlekken?
alle drogisterijen en apotheken. Adviesprijs: € 12,15 (60ml), € 20,29 (125ml) en € 28,49 (200 ml). *Resultaten kunnen per persoon verschillen.
®
Bio-Oil® helpt bij het verminderen van de zichtbaarheid van nieuwe en oude littekens veroorzaakt door bijvoorbeeld operaties, brandwonden, ongelukken of insectenbeten. Voor extra product
informatie en details van de klinische studies, ga naar bio-oil.com. Bio-Oil® is verkrijgbaar bij alle drogisterijen en apotheken. Adviesprijs: € 12,15 (60ml), € 20,29 (125ml) en € 28,49
® (200 ml).
*Resultaten kunnen per persoon verschillen.
Ervaring
van Bio-Oil
op®de huid tijdens bestraling en bij littekens
Probeer
Bio-Oil
In 2009 ben ik behandeld voor tongkanker, er volgde een operatie waarbij een groot deel van mijn tong is verwijderd, tege­
lijkertijd is er ook een halsklierdissectie toegepast waarbij lymfeklieren, zenuwen en bloedvaten in mijn hals zijn verwijderd.
Na de operatie kreeg ik een nabloeding in mijn hals waarvoor de hechtingen weer verwijderd moesten worden en de incisie
geopend.
Na de tweede keer hechten stond de huid erg strak en het litteken was vurig rood. Na 6 weken startte een intensieve periode van
bestralingen, de huid werd hier nog gevoeliger en droger door en kleurde van rood naar paars. Tijdens deze periode ben ik Bio-Oil
gaan gebruiken, meerdere keren per dag masseerde ik zacht de Bio-Oil op de huid en litteken wat onmiddelijk verzachtte.
Bio-Oil® helpt bij het verminderen van de zichtbaarheid van nieuwe en oude littekens veroorzaakt door bijvoorbeeld operaties, brandwonden,
ongelukken of insectenbeten. Voor extra product informatie en details van de klinische studies, ga naar bio-oil.com. Bio-Oil® is verkrijgbaar bij
litteken is
zichtbaar
en20,29
is heel
soepel.
mensen
weten dat kunnen
ik in mijn
benverschillen.
geopereerd
alleHet
drogisterijen
eninmiddels
apotheken.nauwelijks
Adviesprijs:meer
€ 12,15
(60ml), €
(125ml)
en Als
€ 28,49
(200 niet
ml). *Resultaten
perhals
persoon
zien ze het niet, ik heb inmiddels al veel mensen het advies gegeven om Bio-Oil te gebruiken op littekens en zeer droge huid na
de bestraling en krijg daar veel positieve reacties op terug.
Wanda
16
lankborden magazine | juni 2014
it de regio
Klankbordweekend
“Dit wil ik even kwijt…” op 4 en 5 oktober 2014
Ook dit jaar hopen we weer een Klankbordweekend te organiseren voor onze donateurs met hun partner/
familielid of vriend(in) in hotel “Victoria” in Hoenderloo op 4 en 5 oktober a.s. We hopen dat u er ook bij
kunt zijn.
O
p de eerste dag kan iedereen
na de kennismakingronde
met anderen delen wat hij
of zij kwijt wil. Na de lunch gaan we hier
dieper op in. In dit middagprogramma
hopen we ervaringen te delen, tips uit
te wisselen of gewoon elkaar tot steun
te zijn. Voor zaterdagavond is er een
ontspannend samenzijn gepland, dat
voorlopig nog geheim blijft. Vorig jaar
was er een jachtopziener van de Kroondomeinen in ons midden, die ons meegenomen heeft in een presentatie naar
zijn unieke werkgebied. Hij vertelde dat
zijn werk ook zijn hobby was; nu dat
straalde hij ook helemaal uit. Door het
enthousiasme van de deelnemers en
de jachtopziener liep het programma
behoorlijk uit. De een ging daarna naar
bed, de ander dronk nog even iets met
anderen in de bar. Voor de tweede dag
staan er altijd workshops op het programma: een lange workshop
voor partners onder leiding van
Annelies en verschillende korte
workshops voor lotgenoten, die
geleid worden door actieve vrijwilligers. Na een centrale afsluiting van de workshops waarin
in het kort iets wordt verteld
over de besproken inhoud en
een lunch gaat iedereen moe en
hopelijk voldaan weer naar huis.
We hopen u dit jaar ook
op ons weekend te mogen
begroeten.
Mogen we zeggen tot ziens?
U bent van harte welkom!
lankborden magazine | juni 2014
17
Voor u
elezen
Boek
“Een lichaam van lood”
vermoeidheid na kanker en wat eraan te doen
Maria Hendriks
Website: www.mariahendriks.nl
Prijs: € 18,95 | ISBN: 978-90-79919-06-2
CD rom
“Met Kanker kun je Leven”
Een CD rom die gratis te bestellen is bij:
Het Behouden Huys,
Rijksstraatweg 363a, 9732 CH Haren
Tel.: 050-4062400 | E-mail: [email protected]
Advertentie
GRATIS
koelTAS
Geniet van de zomer
Een HME-filter op uw canule is essentieel om lekker van de zomer te genieten.
U heeft geen last van de nare pollen die deze tijd in de lucht zweven. En ook de op de
lange termijn is het goed voor u. Door dag en nacht een HME te dragen, voorkomt u
longproblemen in de toekomst. Bestel voor 31 juli 2014 drie dozen HME-filtercassettes
en ontvang een koeltasje gratis.
T 030 282 11 90
18
Adv_klankbord_juni2014_184x125.indd 1
[email protected]
www.mediqtefa.nl
26-05-14 16:09
lankborden magazine | juni 2014
Advertentie
“Toen ik hoorde dat ik kanker
had, was voeding het laatste
waar ik aan dacht.”
olofon
Keith, 45, ging de strijd aan met keelkanker.
Uitgever
Op krachten blijven is belangrijk.
Een optimale voedingsinname draagt er aan bij dat uw lichaam
zoveel mogelijk op krachten blijft. Een fit en sterk lichaam is
belangrijk om de behandeling bij kanker zo goed mogelijk te doorstaan. Goede voeding speelt hierbij een essentiële rol. Helaas is
het vaak lastig voldoende te eten bij ziekte.
Is gewichtsverlies bij kanker normaal?
Bij veel soorten kanker komt gewichtsverlies voor. Gewichtsverlies is een veel voorkomend probleem bij kanker. Mogelijk
heeft u al gewicht verloren voordat u begon met de behandeling.
Ook is de kans aanwezig dat u tijdens de behandeling gewicht
verliest.
Wat is belangrijk om
over voeding te weten?
Stichting Klankbord
www.stichtingklankbord.nl
Bestuur en redactie
Pauline Roelfzema
Wim Jansen
Ella van Dienst
Tinus Hoogenboom
Correspondentie
Stichting Klankbord
Postbus 1058
3860 BB NIJKERK
E: [email protected]
Aanmelding nieuwe leden
Juist nu is het extra belangrijk
om goed te eten en uw gewicht
op peil te houden en zo uw
lichaam in conditie te houden.
U heeft misschien altijd al enige
kilo’s kwijt gewild, dit is echter
niet het juiste moment om af te
vallen. Het beperken van gewichtsverlies is belangrijk. Het helpt om
uw lichaam in conditie te houden
en de behandeling beter te
doorstaan.
E: [email protected]
Hoe kan medische
voeding u ondersteunen?
© 2014. Redactie en bestuur zijn niet verantwoordelijk voor de inhoud van ingezonden
stukken. De redactie mag plaatsing weigeren
of stukken inkorten. Overname van artikelen,
inclusief bijbehorend beeldmateriaal is toegestaan mits voor niet-commercieel doel en met
bronvermelding. In overige gevallen dient bij
de redactie toestemming te worden gevraagd.
Nutricia heeft medische voeding in de vorm van drinkvoeding en sondevoeding. Deze leveren extra eiwit, energie, vitamines en mineralen om
tekorten aan te vullen. Dit draagt bij uw voedingstoestand te verbeteren.
Afhankelijk van de mogelijkheid of u nog (gedeeltelijk) kunt eten of niet,
is drink- of sondevoeding geïndiceerd. Overleg met uw arts of diëtist
wat voor u het meest geschikt is.
Nutridrink Compact Protein en Nutrison
Protein Plus Multi Fibre zijn dieetvoedingen voor medisch gebruik bij de
dieetbehandeling van ziektegerelateerde
ondervoeding en dienen onder medisch
toezicht te worden gebruikt. Overleg met
uw arts of diëtist of deze voedingen voor
u geschikt zijn.
Bladmanagement en
advertentieacquisitie
Motivation Office Support bv, Nijkerk
www.motivation.nl
T: 033-247 34 00
E: [email protected]
Vormgeving en druk
JP Offset, Duiven
www.jp.nl
Oplage: 1000 stuks
ISSN:
1567-8733
Stichting Klankbord werkt samen met
en wordt mede gefinanciërd door
Voor meer informatie bezoek
www.samensterkerzijn.nl
of bel Nutricia Medische Voedingsservice op
0800 - 022 33 22
(gratis)
www.stichtingklankbord.nl
19
Aangepaste consistentie als oplossing bij dysfagie
ook dat is de
Maakt veilig en eenvoudig verdikken haalbaar
Mensen met slikklachten hebben weer wat te vieren!
Resource® ThickenUp Clear is verkrijgbaar in: 900 g en 125 g blikken en
portieverpakkingen van 1,2 g (verpakt per 24 stuks).
Resource® ThickenUp Clear is:
veilig1 en dikt niet na
geur- en smaakloos
helder
eenvoudig te doseren:
1,2,3,… nectar, honing, pudding.
Altijd de juiste consistentie
klontert niet
En makkelijk mee te nemen!
Ref. 1 Leonard R, Pryor J, White C, McRay M, McKenzie S, Mehdizadeh
OB, Belafsky PC. Nestlé HealthCare Nutrition 2011 data on file. Clinical
Trial Report for the 09.18.CLI Study.
Voeding. De factor die een verschil kan maken.
Nestlé Health Science, Hoevestein 36G, 4903 SC Oosterhout
Tel. : 020 569 9588 • www.NestleHealthScience.nl
Dieetvoeding voor medisch gebruik - Gebruiken onder medisch toezicht.
Resource TUC adv NED 210x270 1304.indd 1
2/05/13 09:40