Transcript du_falga_nhd_ twee artikelen - Cultuurcompagnie Noord

Gemeente aan de slag met fort
Aanzet onderzoek verdwenen Du Falga
’Verhaal rijke historie nóg beter te vertellen’ Nu wacht
’iedereen op iedereen’ Partijen bij elkaar brengen om in actie te komen Niets meer te zien
gebouwd. Er is helemaal niets meer
van te zien. Nooit is ter plekke onEd Dekker
derzoek
gedaan. Het is onduidelijk
[email protected]
of er nog restanten van het verdedigingswerk aanwezig zijn. Laan:
Den Helder De gemeente is ’zeer
,,Daar willen wij antwoord op. Inenthousiast’ over een archeologisch
tern is al eerder gesproken over oponderzoek naar het verdwenen fort
gravingen. Er gebeurde niets. IederDu Falga in de Noordduinen.
een wacht op iedereen.’’
,,Graag willen wij ons inzetten om
Mary Laan was op de bijeenkomst
dit onderzoek mogelijk te maken’’,
’Expeditie Mooi Noord-Holland’.
aldus erfgoedambtenaar Mary Laan
Zij proefde veel enthousiasme voor
van Den Helder.
het pleidooi van archeoloog Alders.
Archeoloog Gerard Alders van Cul,,Daarom willen wij nu een voortuurcompagnie
Noord-Holland
trekkersrol vervullen. Ik zet mij
bracht vorige week op een bijeenhiervoor in bij de wethouder erfkomst in fort Kijkduin het vergeten
goed in het nieuwe college van burfort in herinnering. Hij riep op tot
een onderzoek.
gemeester en wethouders. Daarna
Al heel kort na de aanleg in 1812-1813 probeer ik dit project op het ambteis het fort verlaten en is het niet
lijke werkplan 2015 te krijgen.’’
meer onderhouden. Het was niet afBij een archeologisch onderzoek
Een plattegrond van Du Falga uit 1812. Zo zou het fort worden. KAART GERARD ALDERS
worden diverse partijen betrokken.
In elk geval zijn dat gemeente, provincie Noord-Holland, Cultuurcompagnie Noord-Holland en
Landschap Noord-Holland (beheerder van de Noordduinen). Laan:
,,Om in het duingebied te graven,
moet er formeel een opdrachtgever
zijn. Ik weet niet of de gemeente die
rol gaat vervullen. Maar we willen
wel een aanzet geven om in beweging te komen.’’
Ambtenaar Laan zou het ’prachtig’
vinden als restanten van fort Du Falga zichtbaar kunnen worden, op
welke manier dan ook. ,,Dan kan het
bijzondere verhaal van de historie
van Den Helder nóg beter worden
verteld.’’
Archeoloog Alders is blij verrast met
het Helderse initiatief: ,,Het verhaal
over het militaire erfgoed kan op
verschillende manieren zichtbaar
worden gemaakt. Restanten kunnen worden blootgelegd. Of dat afbeeldingen en het complete verhaal
ter plekke digitaal beschikbaar zijn.
Maar dan moet de geschiedenis van
deze locatie wel bekend zijn. Archeologisch onderzoek kan boeiende
informatie opleveren.’’
Regionaal 2/3:
Onbekend fort verrast
Onbekend
fort verrast
Du Falga duikt plots op Wel of geen
restanten in duin? Aanleg gestopt
Ed Dekker
[email protected]
vervolg van regiovoorpagina
Den Helder Den Helder blijft verrassen. Duikt er opeens een fort op.
Vanuit het niets. Tweehonderd jaar
na de - niet voltooide - bouw is fort
Du Falga weer in het nieuws. Het
boek over de rijke militaire historie
van de stad wordt steeds dikker. En
interessanter.
Helemaal vergeten is het verdwenen
fort Du Falga in de Noordduinen
niet. In 1998 kwam het verdedigingswerk uitgebreid in deze krant.
Als provinciaal archeoloog wees Gerard Alders toen op het bestaan van
Du Falga. Aan de hand van luchtfoto’s concludeerde hij dat het duingebied tussen de strandslagen Duinoord en Falga langs de Zanddijk
restanten van het Franse bouwsel
verborgen houdt.
Alders drong toen aan op een archeologisch onderzoek. Dat was in 1998.
Nu zijn we zestien jaar verder. Met
Du Falga is niets gebeurd. De locatie
bleef onaangeroerd. De plek is onderdeel van de zogeheten grijze duinen, genoemd naar de tint van de vegetatie.
Mortieren
In het voorjaar is dit gebied het domein van broedende tapuiten, de
trots van de Noordduinen. De zeldzame vogels
niet dat zij
nestelen op en nabij een plek die de
Franse machthebber twee eeuwen
geleden had uitgekozen als ruimte
aantal kanonnen en
voor een
mortieren.
Het broedgebied van de tapuiten en daarmee de plek van fort Du Falga - is verboden terrein. Toegang is
niet toegestaan vanwege de hoge natuurwaarden. Deze status bindt ontwikkelingen aan zware voorwaarden. ,,Als er niets gebeurt, komen archeologen niet in actie. Pas bij
bouwplannen of andere initiatieven
die de bodem verstoren, is er gelegenheid voor archeologisch onderzoek’’, aldus Gerard Alders.
Contouren van vroeger fort Du Falga
KAART GERARD ALBERS
op kaart van nu.
Plek voor 22
kanonnen en
16 mortieren
Ed Dekker
Den Helder Hij zou eens
moeten weten. Dat zijn naam
na twee eeuwen weer volop in
de belangstelling staat. Fort
Du Falga is genoemd naar een
Franse generaal, Caferelli du
Falga.
Het fort was 380 meter breed
en was ontworpen voor een bewapening van 22 kanonnen
(voor kogels met een kaliber
van 36 pond; stevige jongens
dus) en zestien mortieren.
,,Het ging waarschijnlijk om
zo’n tweehonderd manschappen. Geen groot fort dus’’, zegt
André Koning van de Stichting
Stelling Den Helder. Er zou
een kleine toren komen, maar
het is niet bekend of die is gebouwd.
Fort Du Falga moest een rol
spelen in een nieuw landfront,
om aanvallen uit het zuidwesten te weren. Na de inlijving bij
Frankrijk in 1810 had keizer
Napoleon Den Helder op het
oog als ’oorlogshaven eerste
rang’. In de periode 181 1-1813
legde hij vier forten aan. Van
fort Du Falga is niets meer
over, bovengronds.
Ogen open
Alders werkt nu als archeoloog voor
de Cultuurcompagnie Noord-Holland. Deze provinciale organisatie
deed vorige week met haar project
’Expeditie Mooi Noord-Holland’
Den Helder aan. Op deze bijeenkomst herhaalde hij zijn pleidooi
van zestien jaar geleden. Nu lijkt hij
allerlei ogen te hebben geopend.
De gemeente reageerde enthousiast.
Ook duinbeheerder Landschap
Noord-Holland wil meewerken aan
een archeologisch onderzoek. ,,Het
moet dan wel een gezamenlijk project worden’’, benadrukt woordvoerder Do van Dijck.
Fort Du Falga heeft een merkwaardige geschiedenis, zoveel is dan wel
bekend. In Franse archieven liggen
gedetailleerde tekeningen van het
bouwwerk. Onderzoeker Peter Saal
van Cultuurcompagnie Noord-Hol-
De Noordduinen nabij strandslag Falga. Fort Du Falga stond in het afgebeelde gebied. Eerste inzet: kaart uit 1811 met het ontwerp van Du
land heeft ze opgedoken. Het fort is
nooit geworden zoals is getekend.
Deskundigen verschillen van mening wat er precies is gebouwd. En
wat er - onzichtbaar, in de grond nog van over is.
Menno van Coehoorn
Bitter weinig, zegt André Koning
van de Stichting Stelling Den Helder. Dat stelt ook Jan van Tongeren
uit Den Helder. Hij was jarenlang
actief voor ’Menno van Coehoorn’.
Deze stichting zet zich in voor behoud van historische verdedigingswerken.
Gerard Alders vermoedt juist dat de
bodem veel sporen zal prijsgeven.
,,Er worden twee vestingwallen verondersteld, van vier of vijf meter
hoogte. Dit zullen zandige wallen
zijn geweest. Een tekening geeft
tussen de wallen een gebouw aan.
Dat kan een versterkte kazerne, munitiemagazijn of toren zijn geweest.
Rondom dit gebouw lag waarschijnlijk een droge gracht.’’
Grondradar
Alders: ,,Het stenen gebouw zal bij
een archeologisch onderzoek waarschijnlijk het beste zijn terug te vinden. Dat kan via een grondradar of
Falga. Tweede inzet: kaart uit 1812 metlinks het toen voltooide deel van Du Falga.
een weerstandsmeting. Veel lastiger
zal het worden om iets terug te vinden van de wallen.’’
Jan van Tongeren heeft zich intensief verdiept in fort Du Falga. Hij
denkt eerder aan een houten kazerne, vanwege de bescheiden afmetingen van het verdedigingswerk. ,,Van
hout zul je niets terugvinden.’’
De Franse overheersers zijn, zo
wordt verondersteld, bij de aanleg
van Du Falga in 1812/1813niet verder
gekomen dan het zeefront en een
kazerne. André Koning: ,,Het was
een hopeloze plek, daar kwamen de
Fransen snel achter. Op deze locatie
heb je heel veel last van verstuiving.’’
Springen
Bekend is dat de Fransen het fort lieten springen op 2 december 1813. Het
FOTO/KAARTEN: RWS/COLLECTIE PETER SAAL
ging waarschijnlijk om de munitie.
Daarna is Du Falga niet meer onderhouden.
Archeoloog Alders meent dat de
contouren van Du Falga ter plaatse
zijn terug te vinden. Volgens André
Koning is overeenkomend lijnenspel ’puur toeval’. Reactie van Alders: ,,Ik heb een andere hypothese.
Met bodemonderzoek worden we
meer wijzer.’’