Transcript Konvo 45 14 - KNNV Vereniging voor Veldbiologie

De Konvo
Een uitgave van de KNNV Amersfoort e.o.
nr. 45
november 2014
Dit beeld kunnen we binnenkort tegemoet zien: duizenden smienten rond het stoomgemaal Hertog
Reinout in de polder Arkemheen. En goudplevieren, kolganzen, brandganzen, smellekens.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Van de redactie
Veel vogels in deze editie van De Konvo,
maar dat is mede gezien de vogeltrekperiode wel logisch.
Voorts een verhaal over het redden van
vlinders die als vlinder proberen de winter door
te komen en soms op voor hen ongelukkig
plekken terechtkomen.
En zie ook het artikel over een fraai nieuw
boek, over plantbestuiving en alles wat daar
mee samenhangt, dat in maart volgend jaar
uitkomt en waar lezers van de Konvo extra
korting kunnen krijgen.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Komende zaterdag
vogelexcursie
De werkgroep Vogels brengt zaterdag 22
november een bezoek aan de Schuitenbeekdelta, tussen Nijkerk en Putten. We gaan
kijken welke wintergasten er inmiddels al
zitten. Er zijn al kleine zwanen en zaagbekken
waargenomen.
We vertrekken vanaf het chauffeurscafe De
Tweede Steeg aan de Hogeweg. Vertrektijd
9.00 uur, zodat we om ongeveer 9.15 uur op
de Zeedijk aan de oostkant van Nijkerk kunnen
starten. In verband met vervoer is het
wenselijk even op te geven bij Henk Bokkers
via tel. 06 - 54 622 698 .
Verslag vogelexcursie Blauwe Kamer
door Henk Bokkers
Bij aankomst, zaterdag 25 oktober in het
natuurgebied De Blauwe Kamer, tussen
Rhenen en Wageningen, hing er nog een
beetje nevel. Windstil en aangenaam weer
voor een excursie. Met zeven personen
hebben we van het terrein genoten.
We werden verwelkomd door het roepen van
een zwarte specht. Spreeuwen waren aan het
fourageren in de buurt. Waarschijnlijk een
tussenstop om weer door te trekken.
Trekbewegingen hoorden en zagen we van
vele vinken, enkele veldleeuweriken, wat
putters en nogal wat lijstersoorten.
De wandeling ging in de richting van wat laag
struikgewas en een meidoornbos. Hier viel het
grote aantal vinkachtigen op, zoals vink, keep,
putter en een enkele kneu.
Ook winterkoning en roodborst lieten zich hier
goed horen en zien. Door de telescoop was de
prachtige tekening van de koperwiek bijzonder
mooi. Een biddende torenvalk hing in de lucht
en even later zat er een goed zichtbaar in de
top van een struik.
Tussen de struiken veel koolmezen en
pimpelmezen. Merels en een enkele
zanglijster waren op zoek naar bessen.
Langzaam doorlopend naar het water in de
richting van de
kijkhut werden
we verrast door
een groep van
ongeveer vijftig
g r o t e
zilverreigers, die
aan
het
fourageren
waren. Tussen
hen in ook
enkele blauwe
reigers.
In de kijkhut
hoorden we het
geschreeuw van
en paartje
nijlganzen. Hier
ook een tiental
g r o t e
zilverreigers en
e n k e l e
aalscholvers.
Op weer een
andere plek nog
enkele tientallen grote zilverreigers. Al met al
meer dan honderd stuks.
Wilde ganzen en kolganzen werden gezien en
vlogen ook in V-vorm over ons heen.
In het water naast de wilde eend de krakeend
en de dodaars, evenals de gewone fuut.
Kokmeeuwen met hun ‘koptelefoon’ rustten
aan de overkant van de rivier.
Kauwtjes en kraaien zorgden voor nog meer
vogelsoorten, waarbij langs de oude steenfabriek ekster en gaai ook actief waren.
Al met al een mooie wandeling in een prachtig
gebied.
Een jaar uit een zwanenleven
Romance
Als het territorium veilig is gaan ze
een romance aan. Dan draaien ze
een beetje met hun grote nekken om
elkaar.
Het bouwen van een nest is ook
bijzonder. Een zwaan zit op het nest
en de ander voert nestmateriaal aan.
Die op het nest draait als een
torenkraan rond en bouwt zo zijn
nestrand op. Ze nestelen op de
grond, dichtbij een waterkant in het
buitengebied maar ook in dorpen en
steden.
door Arie van den Bremer
In mijn buurt broeden elk jaar zwanenechtparen en ik begin nu een beetje te
doorgronden hoe hun sociale leven
eruit ziet. Elk jaar bakenen ze een eigen
territorium af. Ze beschermen hun
territorium, dat heel groot kan zijn, met
grote felheid af.
Zeker als ze aan het broeden zijn, wordt
het nest met snavel en tand verdedigd.
Hun dreighouding is echt imposant. Ze
buigen hun hals naar achteren en bollen
hun vleugels om uiteindelijk met een flinke
‘boeggolf’ naar hun indringer te zwemmen.
Als je een echtpaar met
opgeheven vleugels ziet dan kan
je er gif opnemen dat er een
concurrentenechtpaar in de
buurt is. Ook die zetten dan hun
vleugels op. Als de concurrenten
te dichtbij komen vliegen ze er
op af en dat vliegen is heel
spectaculair. Iedereen kent dat
vliegen van de KLM, maar met
geluid er bij is het heel
indrukwekkend. Vooral in de
nacht, want dan gaat het
gewoon door. Dat aanvliegen
gaat door tot de aftocht van de
potentiële indringers.
Het nest
Hun nest is een groot bouwsel van
plantenmateriaal: riet en waterplanten, met
een holte in het midden. Het wijfje broedt
tot 38 dagen op de vijf tot acht ovale
eieren van ongeveer elf centimeter lang.
Het wijfje sist luid naar alles wat te dicht in
de buurt komt. Als haar waarschuwingen in
de wind worden geslagen valt ze aan.
Haar sterke snavel en vleugels zijn
geduchte wapens.
Vooral in de broedtijd kan het mannetje
behoorlijk agressief zijn territorium
verdedigen, ook tegen mensen die te dicht
bij het nest komen.
Vliegen leren gaat nogal
hardhandig. De ouders vliegen
gewoon weg en dan moeten de
jongen er achteraan, en dat werkt.
Na een tijdje vliegen ze zo ver weg
dat de jongen ze niet meer bij
kunnen houden en dan houden we
een aantal weeszwaantjes over. De
groep valt uit elkaar en de ouders
gaan op zoek naar een nieuw
territorium.
Na enkele weken komen de jongen uit de
eieren. Vroeger was twee normaal, maar
tegenwoordig zijn het er wel zes tot zeven.
De jongen stappen direct uit het nest en
zitten de eerste weken vaak onder de
vleugels van de ouders.
Ze kunnen ook gelijk zwemmen en grappig
is dat dit altijd in een rijtje achter elkaar
gebeurt. De jongen moeten zelf voedsel
zoeken; daar doen de ouders niets aan
maar in het begin zal dat niet veel zijn.
De jongen hebben waarschijnlijk weinig
vijanden, in tegenstelling tot
meerkoetkuikens waar soms van een
broedsel niet een jong overblijft. Maar die
beginnen dan ook weer opnieuw.
De jongen zijn bruin tot augustus en
daarna worden ze langzaam aan
wit. In november zijn ze helemaal
wit. In die maanden leren zij zich
wassen en vliegen.
Dat wassen gaat altijd gepaard
met veel herrie. Ze buitelen linksen rechtsom, gaan op hun kop en
slaan met hun vleugels op het
water.
Twee ouders en zes even grote
jongen die allemaal tegelijk op
het water slaan is een
spectaculair gezicht. Dat slaan en
draaien doen ze waarschijnlijk
om van beestjes af te komen.
Met de wetenschap dat de jongen
bijna allemaal groot worden zou je
een geweldige verdichting van de
zwanenpopulatie verwachten en dus
jaarlijks ook een geweldige
territoriumstrijd, maar dat is niet zo. De
jongen gaan ook uit elkaar maar waar die
blijven is mij niet bekend.
Help vlinder door winter
Bericht uitgegeven door De Vlinderstichting op zondag 9 november
2014
De natuur is volop bezig zich klaar
te maken voor de winter. De
meeste vlindersoorten gaan als ei,
rups of pop de winter door. Vier
dagvlinders echter houden als
vlinder een winterslaap:
c i t r o e n v l i n d e r, k l e i n e v o s ,
gehakkelde aurelia en
dagpauwoog .
De eitjes, rupsen en poppen zitten op
allerlei plekken en dus ook in tuinen.
In dor plantenmateriaal, in holle
stengels en in bladeren en takken zijn
ze weg gekropen. Van groot belang is om
niet te veel materiaal af te voeren uit de
tuin.
Het is een sprookje dat voor de winter een
tuin helemaal gestript moet worden en zo
kaal mogelijk de winter in moet gaan. Dit is
slecht voor de dierenwereld in de tuin.
Vier soorten dagvlinders en diverse
nachtvlinders gaan als vlinder de winter
door. Citroenvlinder en gehakkelde aurelia
kruipen weg tussen takkenhopen en in
groenblijvende struiken zoals coniferen en
klimop. Daar hebben ze een veilige en
beschutte plek en daar gaan ze in
winterslaap. Ze halen vocht uit hun
lichaam, zetten de spijsvertering op een
laag niveau en maken antivries aan,
vergelijkbaar met wat wij in onze auto’s
gebruiken. Daardoor zijn ze uitstekend in
staat om 20 graden vorst te overleven.
Warmte is probleem
Kou is voor deze vlinders geen probleem,
maar warmte wel. Dagpauwoog en kleine
vos gaan in winterslaap in bunkers,
schuurtjes en holle bomen, maar
sommigen vinden een plekje binnenshuis,
op zolders bijvoorbeeld.
Ze hebben die plekken opgezocht in
september en oktober en hebben opgelet
of het er koel en donker was. Die plekken
kunnen alleen nogal veranderen als de
temperatuur omlaag gaat en de
verwarming aangaat. Dan kunnen juist die
plekjes in de nok van het dak extra warm
worden en dat is funest voor de vlinders.
Ze ontwaken uit hun winterslaap,
verbruiken daarvoor veel energie en
sterven door uitputting. Kou is prima,
warmte niet!
Het beste dat je kunt doen is die vlinders
op te warm wordende plekken oppakken
en koud wegzetten, bijvoorbeeld in een
schuurtje, onverwarmde kamer of in zo’n
vlinderoverwinteringskastje dat veel wordt
aangeboden. Uit zichzelf gaan vlinders
daar niet snel in, maar ze zijn prima om
vlinders die in huis zaten er naar toe te
verhuizen.
V-teken
Een vlinder kan het best bij de vleugels
worden opgepakt, tussen middelvinger en
wijsvinger, het V-teken. Zo is er de minste
kans de vleugels beschadigen.
Zet de vlinder met de pootjes tegen een
muur of wand op een koele plek en laat
hem daar zitten. Vaak verplaatsen ze zich
nog iets, maar als ze weer in winterslaap
zijn kunnen ze er maanden blijven hangen.
Zo helpen we de vlinder door de winter!
Oorspronkelijke tekst: Kars Veling, De
Vlinderstichting. Geredigeerd door
redactie.
Niet zonder elkaar met dubbele korting
Niet zonder elkaar. Dit is de titel van een
natuurboek dat NatuurMedia Uitgeverij in
maart 2015 uitbrengt. Het onderwerp is
bloembestuiving.
Talloze insecten, op wereldschaal zo'n
150.000 soorten, helpen bij de overdracht van
stuifmeel van de ene bloem naar de andere.
Zij zijn de motor die de rijke plantenwereld in
stand houdt. Zij verbinden plant met plant, de
plantenwereld met de dierenwereld en zij
zorgen ervoor dat de natuur zich in eindeloze
cycli vernieuwt.
Verleiding, concurrentie en bedrog
Het aardige is dat bloembestuiving voor
iedereen makkelijk is te bekijken. Insecten
vliegen van bloem naar bloem. Niet direct
zichtbaar is een harde strijd met verleiding,
concurrentie en bedrog. Daar over gaat dit
boek, en over het slimme leren van
ogenschijnlijk ‘domme’ dieren en over de
handigheidjes waarmee de plantenwereld
bijen, vlinders en andere insecten aan zich
weet te binden. Voorts over vele ontdekkingen,
evolutie, diergedrag, natuurbescherming en
toepassingen in land- en tuinbouw.
Planten, bloemen, bijen, hommels, vlinders,
Twee pagina's uit het boek
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
kevers en zweefvliegen worden prominent in
beeld gebracht. Het blikveld is mondiaal, maar
de meeste voorbeelden liggen in WestEuropa.
Auteurs zijn Louis Schoonhoven, oudhoogleraar entomologie uit Wageningen, Koos
Biesmeijer van Naturalis, Gerard Oostermeijer
(UvA), medewerking van de Vlinderstichting,
de Nederlandse Bijenhouders Vereniging, de
Nederlandse Vereniging van Botanische tuinen
en FLORON.
Het gebonden boek telt 192 pagina's en bevat
tal van fraaie foto's en tekeningen.
Voorintekening
De winkelprijs wordt naar verwachting 29,50
euro. Bij voorintekening wordt dat 19,50 euro.
De redactie van De Uitloper heeft contact met
de uitgever met als resultaat nog eens 10
procent extra korting. Omdat ik zelf ook kosten
krijg stel ik de prijs vast op 17,95 euro.
Boeken kunnen worden besteld door 17,95
euro over te maken op bankrekening
NL72INGB0001781972 ten name van C.
Quaadgras te Amersfoort.
Agenda
Zondag 4 januari, 14.00 uur:
winterwandeling over het landgoed
Stoutenburg. Utrechts Landschap.
Dinsdag 6 januari, 20.00 uur: lezing: de
slechtvalk, door Peter van Geneijgen.
Museum Flehite: Westsingel 50, 3811 BC
Amersfoort.
Dinsdag 3 februari, 20.00 uur: lezing:
voedselbossen: verzoening van landbouw
en natuur, door Wouter van Eck. Museum
Flehite: Westsingel 50, 3811 BC
Amersfoort.
Dinsdag 3 maart, 20.00 uur: lezing:
vlinders in de Gelderse Vallei. Door Anko &
René de Graaf. Museum Flehite:
Westsingel 50, 3811 BC Amersfoort.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Kamperen en natuur
Bericht integraal overgenomen van de
afdeling kampeervakantie.
Houd je van kamperen?
Ieder jaar worden er ongeveer 15
bestemmingen aangeboden. Variërend
van een paar dagen tot twee weken. In
Nederland, Frankrijk of elders in Europa.
Maar altijd in een schitterend gebied.
Zelf de reis verzorgen
Je reist er zelf heen en zorgt voor je eigen
eten en drinken. En iedere dag is er de
mogelijkheid mee te gaan met een (deel
van de) groep en te kiezen uit één van de
excursies, die een excursieregelaar voor je
uitzoekt. Je kunt je wensen voor het
programma ‘s avonds bij de koffie of
chocolademelk, die we meestal
gezamenlijk drinken, kenbaar maken.
Houd je van de natuur?
Vind je het leuk om met andere mensen
op excursie te gaan?
Overweeg dan eens mee te gaan met
een kampeervakantie, georganiseerd
door een aantal enthousiaste leden van
de KNNV.
Je kiest dan voor een vakantie in een mooi
natuurgebied ergens in Europa en
kampeert in een tent, caravan, camper of
eventueel een huisje of appartement in de
buurt.
Met elke dag de mogelijkheid met andere
natuurliefhebbers te gaan wandelen of
fietsen in de omgeving van de camping.
Het programma wordt grotendeels door de
deelnemers zelf bepaald.
Kamperen is sowieso een goedkope
manier van vakantievieren, heel dicht bij
de natuur. Omdat de kampeervakanties
voor en door leden van de KNNV en IVN
worden georganiseerd kunnen de
inschrijfkosten worden beperkt tot een
paar tientjes. Daarvoor krijg je de
gezelligheid en kennis van de andere
deelnemers.
K i j k e e n s o p w w w. k n n v. n l /
kampeervakanties. Daar zijn ook de emailadressen en telefoonnummers te
vinden waar je met vragen terecht kunt.
Informatie over de KNNV
De Koninklijke Nederlandse
Natuurhistorische Vereniging (KNNV) is
een ver- eniging voor veldbiologie en
houdt zich actief bezig met
natuurbeleving, na- tuurstudie en
natuurbescherming. Jong en oud
kunnen er terecht. Onder de le- den
zowel vakmensen als liefhebbers die
meer willen weten.
De KNNV verzorgt excursies, kampen, reizen, lezingen en inventariseert natuurgebieden. Leden ontvangen het verenigingsblad Natura dat zes keer per jaar verschijnt, met informatieve artikelen over natuur, natuurbescherming, boekbesprekingen en nieuws uit de vereniging. KNNVleden krijgen kortingen op boeken uit de
eigen KNNV-Uitgeverij.
Landelijk bezoekadres
Boulevard 12
3707 BM Zeist
Postbus 310, 3700 AH Zeist Tel. 030 - 231
47 97
Fax 030 - 236 89 07
E-mail [email protected]
ook voor opzeggingen en wel vóór 1 november.
Advertenties zijn mogelijk. Adverteerders
kunnen contact opnemen met de redactie.
De KNNV Amersfoort heeft een eigen
website: www5.knnv.nl/amersfoort.
Webredacteur: Wim de Lange E-mail:
[email protected]
Webmeester: Rogier Foyer
E-mail [email protected]
Bestuur
Voorzitter: Joop de Wilde
Tel. 033 494 21 26
E-mail: [email protected]
Secretaris: Theo Jacobs
Tel. 033-494 17 55
E-mail : [email protected]
Penningmeester: H. (Han) Schippers
Tel. 033-4805261
E-mail : [email protected]
Lidmaatschap
Bestuurslid: Arie van den Bremer
Tel.033-4325700
E-mail [email protected]
Het lidmaatschap van de vereniging kost
28 euro per jaar voor leden en 14 euro
voor huisgenootleden. Het is mogelijk donateur te worden van de afdeling voor minimaal 10 euro per jaar.
Bestuurslid: E.(Erwin) B. Adema
Tel. 033 - 46 57 009
E-mail: [email protected]
Huisgenootleden ontvangen niet het blad
Natura, maar kunnen wel aan alle activiteiten deelnemen.
Aanmelden als lid bij Han Schippers, Klein
Klaasjestraat 6, 3813 MX Amersfoort, Email : [email protected] .
Het gironummer is 64 62 41 ten name van
de KNNV afdeling Amersfoort. Adreswijzigingen dienen schriftelijk te worden gemeld aan de ledenadministratie. Dit geldt
Bestuurslid: Wim de Lange
E-mail:[email protected]
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Colofon
De Konvo is de digitale nieuwsbrief van de
KNNV-afdeling Amersfoort en omstreken.
De nieuwsbrief verschijnt wanneer er iets
is te melden.
Redactie: Kees Quaadgras
E-mailadres: [email protected]